Martin Luther King jr.
Een zwarte dominee die zijn droom waarmaakte
Slavenhandel
De geschiedenis van de zwarte bevolking in de Verenigde Staten begint met de slavenhandel vanaf de zestiende eeuw. Na de ontdekking van Amerika door Columbus in 1492 vestigden zich steeds meer Spanjaarden en andere Europeanen in de Nieuwe Wereld. Omdat veel indianen stierven door Westerse ziekten ontstond er gebrek aan arbeidskrachten. Daarin werd voorzien door het verschepen van zwarten uit Afrika naar Amerika. Bisschop De Las Casas – en dus de katholieke kerk – gaf zijn toestemming: iedere Spanjaard mocht 12 zwarten meenemen naar de Amerikaanse koloniën. Hij verwachtte hiervan verbetering van het lot van de zwarten en ze zouden tot het christendom bekeerd worden. Het werd het begin van een gruwelijke slavenhandel. Ongeveer 600.000 slaven arriveerden in de Verenigde Staten, ongeveer zes procent van het totale aantal uit Afrika verscheepte zwarten. De slaven (inmiddels wordt ook de term 'slaafgemaakten' gebruikt) werden vooral ingezet in de zuidelijke staten, waar ze op de katoenplantages moesten werken.
Handel in slavinnen in New-Orleans, 1861
Strijd om slavernij
De onmenselijke handel in zwarte mannen, vrouwen en kinderen en de slechte behandeling op de plantages leidde tot protesten, zowel van de kant van de zwarten die in opstand kwamen of trachtten te vluchten, als van blanken die slavernij onchristelijk vonden. Vanaf 1807 was het verboden nog langer zwarten te importeren, maar de handel in zwarten bleef binnen de slavenstaten nog lang in gebruik. Afschaffing van de slavernij als zodanig werd een groot twistpunt. De slaveneigenaren zeiden uiteraard dat zij veel geld geïnvesteerd hadden in hun personeel. De Abolitionisten, die de vrijlating bepleitten, hebben uiteindelijk gewonnen. Maar er was wel een burgeroorlog voor nodig. President Abraham Lincoln heeft het wel voor elkaar gekregen: vanaf 1865 was slavernij in alle staten van de Verenigde Staten verboden. Alleen heeft hij het met de dood moeten bekopen, omdat hij door een tegenstander werd vermoord op het feest ter gelegenheid van zijn herverkiezing.
Deze afbeelding staat op een pamflet van de Abolitionisten (voorstanders van afschaffing slavernij), 1837
Separate-but-equal
Door de afschaffing van de slavernij kregen vier miljoen slaven de vrijheid. Maar waar moesten ze heen? Een deel van hen zocht een toekomst in de industrie van het Noorden. Anderen bleven in het agrarische zuiden als arbeidskrachten op de plantages, als keuterboeren of trokken naar de steden. Maar overal hadden ze een moeilijk bestaan. Ze waren nu wel medeburgers geworden, maar meestal van tweede rang. Discriminatie gebeurde overal. Alleen in het zuiden ging het gepaard met veel geweld, vooral door de geheime organisatie van de Ku-Klux-Klan, een blanke terreurorganisatie.
De besturen van de zuidelijke staten vaardigden ook wetten af waarin aan de zwarten vele beperkingen werden opgelegd. Toen aan het Hooggerechtshof werd gevraagd deze wetgeving te verbieden, gebeurde het omgekeerde. In 1875 keurde het de separate-but-equal doctrine goed: de opvatting dat het scheiden van bevolkingsgroepen toegestaan was mits de voorzieningen gelijk waren. En zo ontstaat vooral in de zuidelijke staten de segregatie, de rassenscheiding in het onderwijs, in het openbaar vervoer, bij de overheid, met aparte ingangen voor blank en zwart, aparte loketten, aparte plaatsen. De voorzieningen waren natuurlijk niet gelijk. De scholen voor de zwarte kinderen hadden een mindere kwaliteit dan die van de blanken. En de aparte plaatsen voor de zwarten in de bus waren natuurlijk achterin. Deze vorm van discriminatie heeft tientallen jaren bestaan.
Betekenis
Het verzet tegen de segregatiewetten is lange jaren niet erg succesvol geweest. De zwarten misten organisatievormen voor dat verzet en zochten vertroosting in hun eigen kerken, waar ze hun ellende in de negrospirituals van zich af zongen. Pas na de Tweede Wereldoorlog komt er in de jaren zestig een nieuwe beweging van verzet op gang. Martin Luther King wordt hiervan de spil. Via zijn acties is veel goeds op gang gekomen. De segregatiewetten zijn verboden en de integratie kwam goed op gang. Met de keuze van Barack Obama tot president van de Verenigde Staten in 2008 is het emancipatieproces van de zwarte Amerikanen een nieuwe fase ingegaan.
President Reagan ondertekent in aanwezigheid van Coretta King (tweede van links) een verklaring waarin wordt vastgelegd dat de geboortedag van Martin Luther King jr. voortaan een nationale feestdag in de VS is (2 november 1983).
Dat dit proces teleurstellend verloopt, wordt geregeld geïllustreerd door het gewelddadig optreden van blanke politieagenten tegen Afro-Amerikaanse burgers. Als reactie daarop is in 2013 de politiek activistische #BlackLivesMatter-beweging ontstaan, waarvan vaak vreedzame betogingen door ingrijpen van de politie – al dan niet uitgelokt - opnieuw eindigden in geweld. Na de dood van George Floyd door bruut politieoptreden in 2020 groeide de aanhang van Black Lives Matter internationaal sterk. In Nederland hebben aanhangers hiervan zich vooral op de door hen sterk verfoeide beeldvorming rond Zwarte Piet gericht.