Ida Gerhardt
Een gelovige vrouw met een groot talent voor taal
Ida Gerhardt
Afkomst
Op 11 mei 1905 wordt Ida Gardina Margaretha Gerhardt in Gorinchem geboren. Ze heeft een oudere zus, Truus (1899); een ouder broertje heeft maar een dag geleefd (1901). Haar jongste zus, Mia, wordt pas in 1918 geboren. Haar vader was timmerman en leraar bouwkunde geweest; in 1905 is hij directeur van de Gorkumse ambachtsschool. De zussen Truus en Ida blijken leergierig, hun moeder is een dominante vrouw, met wie Ida geen goede relatie heeft.
Studie
Na een verhuizing naar Rotterdam, waar haar vader een ambachtsschool gaat leiden, wordt Ida in 1917 leerlinge van het Erasmiaans gymnasium. Ze blijft zitten in klas 1, en ontmoet in haar nieuwe klas haar latere levensgezellin Marie van der Zeyde. In de klassen 3, 4 en 5 krijgen beiden les van de dichter J.H.Leopold, die hen inspireert tot liefde voor klassieke talen, filosofie en poëzie. Van 1922 tot 1923 heeft Ida ook buitenschools contact met hem. In 1923 verhuist het gezin Gerhardt naar Wassenaar; in 1924 doet Ida eindexamen en gaat ze klassieke talen studeren in Leiden.
In deze tijd wordt haar moeder psychisch ziek. Niet veel later wordt Ida uit huis gezet door haar ouders. Ze mag zelfs niet meer in Leiden blijven studeren, en verhuist naar Utrecht. Ook krijgt ze geen geld meer van thuis. In Utrecht ontmoet ze Marie van der Zeyde opnieuw, die daar Nederlands studeert. Ze raken bevriend. Ida studeert af in 1933, maar kan lange tijd geen vaste baan vinden. Ze heeft diverse vervangingsbaantjes en doet soms zelfs onbetaald werk in deze tijd van crisis. In 1934 mag ze weer thuis komen; haar moeder overlijdt in dat jaar.
Ida Gerhardt op jonge leeftijd.
Gedichten
In 1935 gaat Ida serieus gedichten schrijven; haar zus Truus publiceert in dat jaar een dichtbundel, De engel met de zonnewijzer. In 1936 verschijnt Ida’s eerste gedicht in het tijdschrift Tijd en Taak, waarvoor ook Marie van der Zeyde schrijft. Als deze een negatieve recensie schrijft over Truus’ tweede dichtbundel, Laagland, leidt dat tot spanningen en verwijdering tussen de zusters. Dat wordt er niet beter op als Ida’s tweede dichtbundel, Het veerhuis (1945), wordt bekroond met de Van der Hoogtprijs. Haar familie had namelijk liever gezien dat Truus’ werk was bekroond….
Ida’s eerste gedichtenbundel, Kosmos, verscheen al op 9 mei 1940, dus een dag voor de Duitse inval in Nederland. Inmiddels was ze in 1939, na vanaf 1936 lesgegeven te hebben op het Stedelijk Gymnasium te Groningen, benoemd als lerares klassieke talen aan het Gemeentelijk Lyceum te Kampen. Daar werkt ze tot 1951. In Sonnetten van een leraar (1951) schrijft ze over deze tijd en haar werk als lerares. Van 1951 tot 1963 werkt ze als conrectrix van de gymnasiumafdeling van de Werkplaats Kindergemeenschap, een door de onderwijsvernieuwer Kees Boeke opgerichte progressieve school. Vanaf 1956 woont ze in Bilthoven samen met Marie van der Zeyde.
Ida Gerhardt in de tijd dat zij verbonden was aan Werkplaats Kindergemeenschap van Kees Boeke, Bilthoven.
Marie van der Zeyde en Ida Gerhardt (1970).
Psalmenvertaling
In 1953 overlijdt haar vader, in 1960 haar zus Truus. Ida raakt mede daardoor een aantal malen overspannen en gaat in 1963 vervroegd met pensioen. Samen met Marie van der Zeyde pakt ze een nieuw project aan: een vertaling van de Psalmen. Ze gaat daarvoor Hebreeuws studeren in Utrecht. Om rust te vinden brengen Ida en Marie van 1963 tot 1969 de zomers in Ierland door. Ida wil daar wel gaan wonen, maar Marie niet. In 1967 vestigen ze zich in het rustige Eefde bij Zutphen. In 1972 wordt hun Psalmenvertaling uitgegeven door de Katholieke Bijbelstichting en het Nederlands Bijbelgenootschap; later wordt die zelfs opgenomen in de Willibrordvertaling van de Bijbel.
Bij Ida’s 75ste verjaardag wordt de eerste editie van haar Verzamelde gedichten uitgebracht. In 1988 overlijdt haar jongste zus, Mia, en in 1990 Marie van der Zeyde. In 1992 verhuist Ida naar een verzorgingshuis in Warnsveld, waar ze op 15 augustus 1997 overlijdt.
Gedicht 'De Profundis', tekst van Ida Gerhardt op gemaal De Poel in Monnickendam.
Wikimedia Commons