Hannie van Leeuwen

Een rebelse meid tussen de mannenbroeders

Johanna van Leeuwen wordt op 18 januari 1926 te Delft geboren als derde van vier kinderen (en enige dochter) in het gezin van Gijsbertus van Leeuwen en Hendrina Johanna Bakkeren. Haar vader is leraar en gereformeerd, haar moeder is huisvrouw en Nederlands-hervormd. In Delft gaat Hannie naar de christelijke lagere school en daarna mag ze naar de mulo. Het huwelijk van haar ouders is slecht en moeder kan het huishouden niet aan. Haar broers mogen studeren aan de Vrije Universiteit, maar Hannie moet als meisje moeder helpen in het huishouden. Ze mag wel naar de Handelsavondschool en volgt enige tijd de MO-opleiding tot leraar Engels.

Verzet

Als de oorlog uitbreekt, duiken de twee oudste broers onder; Hannie blijft met haar jongere broer Piet thuis. In het begin van de oorlog (1941) wordt ze lid van de Antirevolutionaire partij (ARP), die kort daarna door de Duitsers wordt verboden. Net als haar vader gaat ze bij het verzet. Ze brengt het illegale Trouw rond en doet koerierswerk voor de militaire spionagegroep Albrecht Hollands Glorie. Een goede vriend van haar wordt door de bezetters gefusilleerd “op een leeftijd dat je normaal gesproken aan trouwen ging denken”. Haar vader en moeder vliegen elkaar geregeld letterlijk in de haren en haar frigide moeder waarschuwt voortdurend voor mannen, die slechte dingen met je doen. Hannie van Leeuwen zal haar leven lang ongehuwd blijven. In 1983 krijgt ze voor haar rol in het verzet het Verzetsherdenkingskruis.

Aan het werk

Na de bevrijding ontvlucht ze het ouderlijk huis en gaat op kamers wonen. Ze stort zich op haar werk als vertaalster bij het Bureau Nationale Veiligheid, onderdeel van het Militair Gezag, dat van september 1944 tot maart 1946 namens de regering het dagelijks bestuur van het bevrijde (deel van) Nederland vormt. Daarna wordt ze bureauchef reclame bij de Delftse Gist- en Spiritusfabriek. Vanaf 1952 werkt ze bij de overheid, eerst als ambtenaar bij Economische Zaken, daarna als maatschappelijk werkster bij de gemeente Rijswijk. In 1962 gaat ze als voorlichter werken bij de Nederlandse Christelijke Boeren- en Tuindersbond (NCBTB). Tussen de bedrijven door is ze aan de VU toch begonnen aan een studie sociologie, maar die maakt ze niet af.

Het tweede nummer van verzetskrant Trouw, 18 februari 1943

Wikimedia Commons

Hannie van Leeuwen als Tweede-Kamerlid voor de ARP. Zij valt op als woordvoerder op verschillende beleidsterreinen o.a. zorg en defensie

Nationaal Archief / Wikimedia Commons

Politiek actief

Intussen maakt ze “carrière” in de Arjos, de jongerenorganisatie van de ARP. Van plaatselijk afdelingssecretaris wordt ze landelijk vicevoorzitter. Ook binnen de ARP zelf valt haar talent op. Voor de Kamerverkiezingen van 1963 komt ze op de kieslijst te staan; in 1966 komt ze tussentijds in de Tweede Kamer. Aanvankelijk houdt ze zich daar bezig met sociale zaken en maatschappelijk werk, later ook met defensie. Als ze in 1973 de aanschaf van 100 F-16-straaljagers steunt, krijgt ze van Marcus Bakker (CPN) de bijnaam Straaljager Hannie, mede door haar looptempo naar de interruptiemicrofoon.

Ze maakt zich sterk voor de positie van invaliden en krijgt in 1970 met een amendement op de Wet op de Arbeidsongeschiktheid (WAO) voor elkaar dat aan nabestaanden van ongehuwde werknemers een tijdelijk pensioen wordt uitgekeerd. In de pers krijgt ze als bijnaam/koosnaam “het radicale meisje van de AR”. Vanuit haar religieuze overtuiging probeert ze in 1976 in haar ogen te liberale abortuswetgeving te voorkomen, maar dat lukt haar niet. In 1978 verlaat ze de Kamer. Willem Aantjes stuurt dan aan op een coalitie met de PvdA, en dat vindt ze niet loyaal ten opzichte van fractievoorzitter Van Agt, die uiteindelijk in zee gaat met de VVD om een kabinet te vormen. Ze wordt dan directeur sociale zaken en personeelsbeleid bij OGEM, een groot bouw- en handelsconcern in die tijd. Dat wordt echter geen succes, en al in 1980 stapt ze over naar de Sociale Verzekeringsbank als bestuursvoorzitter, een parttime functie. Daar blijft ze actief tot 1995.

Hannie van Leeuwen (midden) met Wim Aantjes, fractievoorzitter ARP (rechts) en Hans Wiegel, fractievoorzitter VVD (links), april 1975

Nationaal Archief / Wikimedia Commons

Hannie van Leeuwen, op de foto als enige vrouw tussen 'mannenbroeders' op een congres van de ARP in Hoogeveen, december 1975. Het CDA, waarin de ARP na enkele jaren zal opgaan, is dan in oprichting.

Nationaal Archief / Wikimedia Commons

Locale politiek en meer…

Intussen is ze ook in haar woonplaats Zoetermeer politiek actief: lid van de gemeenteraad en van 1986 tot 1990 wethouder. In 1990 wordt ze waarnemend burgemeester van Hazerswoude en in 1991 van Nootdorp. In 1995 komt ze voor het CDA in de Eerste Kamer. Ze is dan net behandeld voor baarmoederkanker en haar herstel brengt haar tot een tomeloze inzet. Tot 2007 is ze woordvoerder sociale zaken en zorg, en voorzitter van de vaste Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Ze weet een aantal wijzigingen in de zorgverzekeringswet van minister Hoogervorst af te dwingen. Ze toont een enorme gedrevenheid als het gaat om opkomen voor de zwakkeren in de samenleving.

Fotograaf Sebastiaan ter Burg maakte deze foto van Hannie van Leeuwen op latere leeftijd in actie (2010).

Nationaal Archief / Wikimedia Commons

Bij haar afscheid van de Eerste Kamer in 2007 wordt Van Leeuwen gekozen in het partijbestuur van het CDA. In datzelfde jaar krijgt ze op het Christelijk Sociaal Congres de Adriaan Borstprijs als waardering voor haar christelijk-sociaal handelen. In 2009 wordt haar de Majoor Bosshardtprijs toegekend vanwege haar bijzondere inzet voor de samenleving. Op het tumultueuze partijcongres van het CDA op 2 oktober 2010, waarop een coalitie met de VVD onder “gedoogsteun” van de PVV wordt voorgesteld, roept ze de partijleden op geen samenwerking met de PVV aan te gaan. Tevergeefs. Drie weken later staakt ze al haar activiteiten voor het CDA vanwege de plannen van de coalitie en de samenwerking met de PVV. Ze blijft wel lid, met de bedoeling om de partij van binnenuit te reformeren.

Laatste jaren

In 2011 verhuist Hannie naar een serviceflat in Rotterdam. Daar overlijdt ze op 1 augustus 2018. “Ze was het sociale gezicht van het CDA”, schrijft Trouw dan.

uit het programma 'Recht van spreken' (Omroep Max), maandag 26 december 2016