Pierre Cuypers

Gezin en studie

Op 16 mei 1827 wordt in Roermond in het eenvoudige gezin van de kerk- en decoratieschilder Joannes Cuypers en zijn vrouw Maria Bex na vijf jongens en vier meisjes nog een nakomertje geboren: Pierre, die de doopnamen Petrus Josephus Hubertus krijgt. Zijn vader is dan al 58 jaar. Het is een erg levendig gezin, waarin Pierre het belang van een hechte familie leert kennen. Met financiële ondersteuning van het stadsbestuur kan Pierre studeren aan het Koninklijk Kollegie, de zesjarige Latijnse school. In 1845 gaat Pierre, opnieuw met een gemeentelijke studietoelage, zijn schilderende broer Frans achterna naar Antwerpen. Aan de Académie de peinture, sculpture et architecture de la ville d’Anvers gaat Pierre voor architect studeren. Zijn leermeesters zijn in België pleitbezorgers van de neogotische bouwstijl. Pierre studeert na vijf jaar af met een ontwerp voor een neogotische kerk, waarvoor hij onderscheiden wordt met de Prix d’Excellence. Bij thuiskomst wordt hij als held van de stad Roermond met fanfare, vaandels en redevoeringen binnengehaald. Hij krijgt een baantje bij de academie van de stad en verlooft zich met de brouwersdochter Rosalia van de Vin uit Antwerpen, die modiste is. In 1850 maakt Pierre een studiereis langs de Rijn, waar hij zich onder meer verdiept in het afbouwen van de gotische kathedraal van Keulen. Hierna volgt zijn aanstelling tot stadsarchitect van Roermond en is er voldoende materiële zekerheid om in het huwelijk te treden.

In 1874 wordt de uit de katholieke elite van Maastricht afkomstige Victor de Stuers secretaris van het nieuwe College van Rijksadviseurs voor de Monumenten van Geschiedenis en Kunst. Een jaar later wordt Pierre Cuypers één van die Rijksadviseurs en weer een jaar later krijgt Cuypers de opdracht tot het bouwen van het Rijksmuseum. Velen zien hierin vriendjespolitiek en vrezen een neogotisch gebouw voor een burgerlijk doel. Deze criticasters hebben dan niet opgemerkt dat in de ontwerpen van Cuypers inmiddels verbreding is opgetreden. Zijn werk is meer eclectisch geworden: verschillende stijlkenmerken uit middeleeuwen en Renaissance worden in een nieuwe harmonie gebracht. Het ontwerp voor het Rijksmuseum is meer renaissancistisch dan gotisch en toch zal onder een spotprent ter gelegenheid van de opening geschreven worden ‘De wijding van het bisschoppelijk paleis, genaamd ‘het Rijksmuseum te Amsterdam”. Als in 1881 besloten moet worden over het ontwerp voor het Centraal Station in Amsterdam waarschuwt de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst voor de ‘kerkbouwbeginselen’ in het ontwerp van Cuypers. Vice-voorzitter Cuypers is voor die waarschuwing uiteraard niet geraadpleegd, maar hij krijgt toch de opdracht. Hiermee zal Cuypers een tweede monumentale schepping in Amsterdam realiseren, die tot de belangrijke beeldmerken van de stad gaat behoren.

Terug naar Roermond

Rond zijn zestigste jaar begint Pierre zich langzaam uit de dagelijkse leiding van het bedrijf terug te trekken. Sinds 1885 is zijn zoon Joseph (Jos), die bouwkunde gestudeerd heeft aan de Polytechnische School (later de T.H.) in Delft, bij hem in de zaak getreden. In veel van de plannen is daarna niet meer precies te traceren wat de vader en wat de zoon getekend heeft. Zo werken ze ook intensief samen bij de herbouw van kasteel De Haar in Haarzuilens.

Pierre wil terug naar Limburg. In 1888 gaat hij eerst wonen in Valkenburg en tien jaar later is hij terug in Roermond. Zijn vrouw Nenny overlijdt in datzelfde jaar. In 1899 wordt de 72-jarige weduwnaar lid van de gemeenteraad van Roermond en hij zal dat dan nog 18 jaar blijven. Tot op zeer hoge leeftijd blijft Pierre Cuypers ontwerpen, uitvoeren en reizen, tot hij op 5 maart 1921 overlijdt. De met onderscheidingen en eredoctoraten overladen architect valt een ongekend uitgebreid begrafenisritueel ten deel. Minister-president Jhr. Mr. Ruys de Beerenbrouck houdt de lijkrede. In 1927 wordt 100 jaar Cuypers’ geboorte herdacht met een muziekavond in het Rijksmuseum en er verschijnt dan ook een Dr. Cuypers Gedenkboek.