Jan Hus
Een wegbereider van de Hervorming
Jan Hus
Jan Hus wordt in 1369 of 1370 geboren in het plaatsje Husinec in Bohemen (Tsjechië). Al snel ontpopt hij zich als een wonderkind: als 16-jarige gaat hij in Praag studeren, als 20-jarige is hij meester in de letteren en als 21-jarige ook meester in de filosofie. Hij promoveert twee jaar later tot doctor in de letteren. Vier jaar later is hij rector van de filosofische faculteit, en weer twee jaar later rector magnificus van de universiteit van Praag. Hus is dan pas 29 jaar….
Kritiek op de kerk
In 1398 wordt hij priester gewijd. Bewust kiest hij ervoor om in het Tsjechisch te preken in plaats van in het Duits, de taal van de elite. Ook vertaalt hij de Bijbel in het Tsjechisch. De toenmalige koningin Sophia kiest hem als biechtvader en maakt hem hofkapelaan. Hus stelt allerlei misstanden in de katholieke kerk aan de kaak: de handel in kerkelijke ambten, de corruptie van geestelijken, de handel in relieken en vooral ook de aflaten, waarbij de gelovigen de straf voor hun zonden konden afkopen…. Al een eeuw voor Maarten Luther probeert hij de katholieke kerk dus te hervormen.
Het geboortehuis van Hus in Husinec, thans museum.
Wikimedia CommonsRechts:
Jan Hus is aan het preken. Wandschildering in Bethlehem Kapel in Praag, ca. 1490.
Wikimedia Commons
In de ban
Hij blijft een tijd ongemoeid (1400 – 1410), omdat de kerk zich in zwaar weer bevindt: vanaf 1378 zijn er twee pausen, een in Rome en een andere in Avignon, elk met mede- en tegenstanders binnen de katholieke kerk. Tussen 1409 en 1414 zijn er zelfs drie pausen die elkaar bestrijden. In 1409 wordt Hus echter in de ban gedaan door de aartsbisschop van Praag, en in 1412 vervloekt door de paus. Koning Wenceslaus weigert hem echter gevangen te nemen.
Concilie van Konstanz
De broer van koning Wenceslaus, de Duitse keizer Sigismund, belooft Hus dan een vrijgeleide, als deze zijn zaak wil voorleggen aan het concilie van Konstanz (1414-1417). Het primaire doel van dit concilie was een eind te maken aan het grote schisma (de tijd van elkaar bestrijdende pausen). Daarbij vergeleken was de kwestie-Hus een bijzaak. Hus arriveert in oktober 1414 te Konstanz. Als de paus daar in november ook aankomt, laat deze Hus direct gevangen nemen, ondanks het keizerlijk vrijgeleide.
Het voormalige Dominicaner klooster in Konstanz, waar Hus in de ronde gevangenistoren was opgesloten. Thans is het klooster een hotel.
Wikimedia Commons
Jan Hus in gevangenschap, Wandschildering door Carl von Häberlin (1832–1911) in de kruisgang van het voormalige Dominicaner klooster.
Wikimedia CommonsVeroordeling
Keizer Sigismund sluit de paus dan weliswaar op in een klooster, maar laat Hus ook in de gevangenis. Maandenlang worden de geschriften van Hus bestudeerd door een tribunaal van theologen. Ze maken een lange lijst met punten waarop hij ketters zou zijn en eisen dat hij al zijn geschriften publiekelijk verwerpt. Er is geen ruimte voor discussie. Inmiddels doen Boheemse edelen hun uiterste best om via petities aan Sigismund de vrijlating van Hus te bewerkstelligen. Maar als het concilie Hus als ketter ter dood veroordeelt, grijpt Sigismund niet in. Hij ondertekent zelfs persoonlijk het doodvonnis. Op 6 juli 1415 sterft Hus op de brandstapel. Als hij die beklimt, antwoordt hij op het dringende verzoek van keurvorst Lodewijk van de Palts zijn dwaling te herroepen: “Vandaag zult u een magere gans braden, maar over honderd jaar zult u een zwaan horen zingen, die u niet zult kunnen braden en die zich met geen val of net door u laat vangen!” In het Tsjechisch betekent de naam Hus “gans”. Met die zwaan zou Luther zijn bedoeld (ook nu nog is de zwaan het symbool van de Lutherse kerk). Volgens de overlevering waren Hus’ laatste woorden: “De waarheid overwint”.
Maarten Luther met op de achtergrond een gans, een verwijzing naar Hus (betekent in het Tsjechisch 'gans'). De schildering van Hans Stiegler bevindt zich in de Amanduskerk in Freiberg aan de Neckar.
Wikimedia Commons
Een beeldfragment uit een kroniek uit Konstanz: Jan Hus wordt zijn priesterlijke waardigheid afgenomen (boven) en hij wordt als ketter afgevoerd (onder).
Wikimedia Commons
Jan Hus wordt op de brandstapel terechtgesteld (boven). Zijn as wordt daarna verstrooid (onder).
Wikimedia Commons