Pius XII

De Nederlandse en vooral de Engelstalige Wikipedia geven uitvoerige biografische gegevens over Pius XII en bieden ook verschillende visies op zijn pontificaat.

Hans Jansen heeft in De zwijgende paus? Protest van Pius XII en zijn medewerkers tegen de Jodenvervolging in Europa (Kampen, 2000) op basis van de beschikbare bronnen een uitvoerige beschrijving gegeven van de kritische houding van Pius XII tegen het nationaalsocialisme en het raciale antisemitisme. Hij beschrijft ook de vele acties van Pius XII om tijdens de Tweede Wereldoorlog humanitaire hulp te bieden en joodse levens te redden.

John Julius Norwich heeft in De pausen, een geschiedenis (Amsterdam, 2011) een apart hoofdstuk gewijd aan Pius XI en Pius XII (1922-1958). Juist vanwege hun onderlinge samenwerking in de periode van het fascisme in Italië en het opkomend nationaalsocialisme in Duitsland is dit een boeiende en verhelderende analyse.

Nog altijd goed leesbaar en zeer informatief is het boek van Guenter Lewy: De Rooms Katholieke Kerk en Nazi-Duitsland (Amsterdam, 1964). In dit boek kom je ook veel te weten over de Katholieke Kerk in Duitsland in de periode 1919-1945.

De tekst van het toneelstuk Der Stellvertreter van Rolf Hochhuth is in het Nederlands verschenen als De plaatsbekleder (Amsterdam, 1964). Aan de letterlijke tekst wordt door de auteur een essay van bijna zestig pagina’s toegevoegd waarin hij in een historische belichting een nadere uitleg geeft van zijn bevindingen.

In het zeventiende jaarboek van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie onder de titel Religie, Godsdienst en geweld in de twintigste eeuw (Zutphen, 2006) heeft Theo Salemink een essay gepubliceerd over het debat rond Pius XII. In Katholieke kerk en de moord op de Europese joden, een lang debat vat hij in een dertigtal pagina’s de ontwikkeling van dat debat en de stand van zaken op buitengewoon heldere wijze samen.

Bij SLO, specialisten in leerplanontwikkeling, is een lesbrief verschenen onder de titel Over zwijgen gesproken, de houding van paus Pius XII tegenover de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Deze is onderdeel van de op initiatief van AOb/Sint Bonaventura ontwikkelde bundel Geschiedenis en identiteit in het Katholiek Voortgezet Onderwijs, lesbrieven voor geschiedenis en staatsinrichting in de tweede fase van het voortgezet onderwijs (Enschede, 1996). In de lesbrief wordt de problematiek rond Pius XII en de Tweede Wereldoorlog vanuit achttien bronnen genuanceerd benaderd. Er zijn opdrachten voor leerlingen geformuleerd, die in de bijgevoegde docentenhandleiding van antwoorden worden voorzien. Daarin wordt ook achtergrondinformatie gegeven en wordt aandacht besteed aan een mogelijkheid tot creatieve verwerking door middel van een rollenspel. Op vele katholieke scholen voor Havo en Vwo is deze bundel bij de sectie geschiedenis voorhanden.

Maak een beeldverslag van het leven van paus Pius XII. Geef bij die beelden een toelichting, waarmee je zowel de verschillende fasen in het leven van Eugenio Pacelli verduidelijkt als inzicht verschaft in de redenen waarom hij tot nu een omstreden figuur is gebleven. Presenteer je beeldverslag met je bevindingen voor de klas.

Het lijkt wel alsof Pius XII in katholieke en christelijke kringen meer kritiek heeft ondervonden dan in Joodse kringen. Onderzoek hoe Joodse geleerden en organisaties zich over Pius XII hebben uitgelaten en probeer een analyse te geven van hun inzichten. Schrijf over je bevindingen een essay.

Eugenio Pacelli heeft net niet meer de Kerkelijke Staat meegemaakt, maar wel was hij betrokken bij de ontwikkeling en uitbouw van Vaticaanstad als nieuwe staat. Schrijf een betoog over de ontwikkeling van de Katholieke Kerk als wereldlijke macht vanaf de middeleeuwen tot in deze tijd.

Bestudeer de lesbrief Over zwijgen gesproken, de houding van paus Pius XII tegenover de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog en werk de daarbij gestelde opdrachten uit. Als deze opdrachten door verschillende leerlingen worden uitgevoerd, kan als vervolg daarop het in de docentenhandleiding opgenomen rollenspel gespeeld worden, waardoor de overige leerlingen bij de historische problematiek rondom Pius XII worden betrokken.