Karl Barth
Een principieel gelovige in een “andere” God
Eind 19e eeuw, als Karl Barth wordt geboren, heeft Duitsland zich ontwikkeld tot een machtige Europese industriestaat. Na de Frans-Duitse oorlog (1870) moet Frankrijk de Elzas en Lotharingen aan de Duitsers afstaan en wordt de Pruisische koning Wilhelm in Versailles tot keizer gekroond. In 1888 wordt hij opgevolgd door zijn zoon Wilhelm II, een impulsief en onberekenbaar man. De verering van zijn familie, het huis Hohenzollern, door zeer velen van zijn protestantse onderdanen, steeg hem naar het hoofd.
Leger en vloot groeiden enorm, zeer tot genoegen van de ondernemers in de zware industrie. De Duitse koloniale politiek leidde daarnaast tot steeds meer gebiedsuitbreiding in andere werelddelen, die met argusogen werd gevolgd door andere mogendheden, zoals Engeland en Frankrijk. Uiteindelijk leiden de tegenstellingen tussen Europese landen in 1914 tot de Eerste Wereldoorlog.
Inzegening van Britse troepen vlak voordat zij in 1914 naar het front vertrekken. Voor Karl Barth waren dergelijke taferelen - van welke kant zij ook waren - een gruwel.
Bezinning
Dat zoveel van zijn vroegere universiteitsdocenten de Duitse keizer volgen in zijn oorlogszuchtige avonturen, is voor Karl Barth aanleiding tot bezinning. Volgens hem is er fundamenteel iets mis met een kerk die niet alleen geen stelling neemt tegen nationalisme en militarisme, maar zelfs door zowel soldaten als wapens te zegenen en zich op de steun van God te beroepen, actief bijdraagt aan de oorlogspolitiek. Dat gebeurt trouwens in die tijd van beide kanten… Ook later, bij de opkomst van het nationaal-socialisme, vraagt Barth van de lutherse kerk een kritische opstelling. Als die uitblijft, wordt hij de motor van de Bekennende Kirche. Het is voor hem de logische consequentie van zijn theologie van God als de gans Andere, Die zich voor geen enkel menselijk karretje laat spannen…..
Na de oorlog
Na de Tweede Wereldoorlog pleit Barth voor een milde houding tegenover de Duitse bevolking, in het besef dat men naar de toekomst moet kijken. Tijdens de Koude Oorlog verzet hij zich tegen de ontwikkeling van en de dreiging met kernwapens, die hij als strijdig met het christelijk geloof beschouwt. Hij voltooit in deze tijd zijn Kirchliche Dogmatik en wordt een veelgevraagd spreker, ook internationaal.
Tijdens de communistische overheersing van Oost-Europa pleitte Barth voor een gematigde, pragmatische houding van de kerk tegenover het communisme van de machthebbers. In zijn visie is Christus ook voor marxisten en communisten gestorven. Het verkondigen van het evangelie beschouwt hij als de kerntaak van de kerk. Dat evangelie plaatst de mensen volgens Barth boven de wolken van de ideologieën, krachten en machten die tegenover elkaar stonden in de Koude Oorlog. Hij wilde solidair zijn met de mens als zodanig.
Ter gelegenheid van zijn 80e verjaardag verscheen in 1968 deze speciale postzegel in Duitsland.
Tijdens een bezoek aan de VS in 1962 had Karl Barth een ontmoeting met Martin Luther King, de leider van de burgerrechtenbeweging.
Consequent tot het einde
Door deze opvattingen over atoombewapening en houding tegenover communisten werd Barth in sommige westerse kringen bepaald niet populair. Hij bleef echter strijden tegen elke identificatie met welke macht of machthebber dan ook, geheel in lijn met zijn opvatting van God als de “gans Andere”.
Het vroegere woonhuis van Karl Barth in de Bruderholzallee in Basel is thans een monument en huisvest het Karl Barth-Archiv.
Wikimedia Commons