Dorothee Sölle

Op 30 september 1929 wordt Dorothee geboren in het gezin van de jurist Hans Carl Nipperdey te Keulen. Ze groeit op in een liberaal-burgerlijk milieu, samen met drie oudere broers en een jongere zus. Haar vader is hoogleraar arbeidsrecht en is zelden thuis; haar moeder is de spil van het gezin. Als in Duitsland de nationaal-socialisten de macht grijpen, is Dorothee vier jaar oud; bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog is ze negen. Ze wil eigenlijk liever een jongen zijn, omdat jongens meer mogen dan meisjes. Op twaalfjarige leeftijd maakt haar lichamelijke ontwikkeling haar duidelijk dat ze toch echt een meisje is… Het gezin leeft in de Keulse professorenwijk Marienburg ook in de oorlog redelijk comfortabel. In dit milieu romantiseert de jeugd de historische grootheid van Duitsland, zonder nationaal-socialistisch te zijn. Maar een joodse vriendin van de familie, die er zes weken verborgen wordt gehouden, heeft wel een flesje gif bij zich. De confrontatie met dood en ellende maakt diepe indruk op Dorothee.

Studie, huwelijk en werk

In 1949 begint ze met een studie klassieke talen. Dat blijkt niet wat ze zoekt, dus ze gaat in 1950 theologie en literatuurwetenschap studeren “om de waarheid te vinden”. In 1954 promoveert ze op het proefschrift “Untersuchungen zur Struktur der Nachtwachen von Bonaventura”. Ze is de eerste die zich verdiept in de structuur van dit onder pseudoniem verschenen werk uit de Duitse romantiek (1804), waar tot dan toe voornamelijk de vraag naar de identiteit van de auteur ervan centraal stond.

Ze ontmoet dan de jonge abstracte schilder Dietrich Sölle. Ze zijn van zeer verschillende afkomst: Dorothee uit de gegoede burgerij, Dieter uit eenvoudige kringen. Ze trouwen vanuit hun romantische ideaal van alles overwinnende liefde en huwelijkstrouw en krijgen drie kinderen: Martin (1956), Michaela (1957) en Caroline (1961). Beide echtelieden zijn op zoek naar een nieuwe zin in het leven, na het ineenstorten van hun oude wereld.

Dorothee is een van de eerste geëmancipeerde vrouwen die gezin en werk combineren. Ze geeft godsdienstles aan een meisjesgymnasium in Keulen. In haar lessen besteedt ze veel aandacht aan het Derde Rijk, de Holocaust en het Duitse verzet. Rond de jaarwisseling 1959/1960 reist ze naar Jeruzalem met leden van de Vereniging voor christelijk-joodse samenwerking. Daar heeft ze een ontmoeting met Martin Buber. Ze krijgt er oog voor de joodse wortels van het christelijk geloof. Vooral de psalmen vormen voor haar een bron van inspiratie. Als dichteres bewerkt ze er in de loop van haar leven vele tot moderne geloofspoëzie. Vanaf 1960 werkt ze voor de West-Duitse omroep en diverse kranten. Wat later wordt ze wetenschappelijk medewerker aan de Keulse universiteit. In 1965 komt het ondanks de goede bedoelingen van het begin tot een echtscheiding: opnieuw stort haar wereld in. Haar hele leven blijft ze de naam van haar eerste man dragen.

Fulbert Steffensky

In 1966 gaat ze opnieuw naar Jeruzalem; op weg daarheen ontmoet ze Fulbert Steffensky, een Benedictijner monnik, die met Martin Buber had gesproken over “blijven of uittreden”. Samen bezoeken ze in Jeruzalem het graf van Buber, en uit hun samenzijn ontstaat geleidelijk een relatie. In 1968 is ze met Steffensky een van de initiatiefnemers van de zogeheten politieke nachtgebeden (1968–1972) in Keulen. Ze trouwen in 1969 en krijgen samen een dochter, Mirjam. Ook is Dorothee een van de oprichters van de Kölner Journalistenschule. In 1972 maakt ze een reis naar Noord-Vietnam. Jaren later is ze op uitnodiging van de sandinisten in Nicaragua waarnemer bij de verkiezingen in dat land.

Tegenstanders

Haar politiek geladen activiteiten leveren haar zowel binnen als buiten de kerk veel tegenstanders op. In Duitsland wordt ze dan ook niet benoemd tot hoogleraar. Van 1975 tot 1987 is ze echter wel professor aan het Union Theological Seminary te New York. Het is het enige seminarie dat niet aan een kerk is verbonden en de merendeels oudere studenten zoeken er een fundering voor de sociale en politieke toepassing van hun geloof. Het is een inspirerende omgeving voor Dorothee, die in die tijd steeds een half jaar in New York leeft en een half jaar in Hamburg, waar haar man werkt als hoogleraar. Ze neemt als vredesactivist deel aan allerlei demonstraties en wordt wegens deelname aan blokkadeacties bij wapenopslagplaatsen zelfs een aantal malen veroordeeld, hoewel ze later in hoger beroep weer deels wordt vrijgesproken. Ze ontvangt voor haar activiteiten prijzen van de steden Hamburg en Meersburg.