Adelheid van Bourgondië

Over de kerk en het rijk  

In de 66 jaren waarin de drie Otto’s regeren, zijn er in Rome zestien verschillende pausen. Zij besturen de kerk dus meestal erg kort, zijn soms niet voor het priesterschap opgeleid, zijn meestal de speelbal van rivaliserende adels families in Rome en in hun levenswandel vaak geen voorbeeld van goed christelijk gedrag. Tegelijk bloeit de kerk op in de gebieden waar de Ottoonse vorsten wel langdurig hun macht kunnen laten gelden. Dit komt onder meer door de benoeming van verschillende krachtige familieleden op hoge kerkelijke functies. Ze maken ook graag gebruik van hooggeschoolde kerkelijke functionarissen in hun bestuur, zoals aartsbisschop Willigis van Mainz, die kanselier (hoogste ambtelijke functie) wordt en die ook samen met de keizerinnen Adelheid en Theophanu het regentschap over Otto III vervult. De celibaatsverplichting voorkomt dat er problemen rijzen met erfgenamen. Meestal blijken bisschoppen, abten en abdissen de meest loyale bestuurders binnen het rijk. Geen wonder dan ook dat de vorsten hen ondersteunen met de bouw van kathedralen en kloosters. In de kathedralenbouw wordt de samenwerking tussen het wereldlijke en het kerkelijke gezag symbolisch geïllustreerd in het hoog opgebouwde westwerk van de kerk (waar de wereld de kerk binnenkomt) aan de ene zijde en het verhoogde priesterkoor aan de oostzijde, het terrein van de geestelijkheid. De kathedraal van Maagdenburg, door Otto I gefinancierd en door Adelheid veelvuldig bezocht, laat dat bijvoorbeeld goed zien. In de groeiende invloed van de keizers op de kerkelijke aangelegenheden liggen overigens wel de wortels van de investituurstrijd: de machtsstrijd in de elfde en twaalfde eeuw tussen pausen en keizers over de vraag wie de doorslaggevende stem heeft bij de benoeming van bisschoppen. 

Adelheid en de kloosterorde van Cluny  

In zijn levensbeschrijving van keizerin Adelheid vertelt Odilo, de vijfde abt van de kloosterorde van Cluny, over de reis die hij samen met haar in 999 maakt door het koninkrijk Bourgondië, het geboorteland van Adelheid. De laatste stad die Adelheid met hem aandoet voor haar terugkeer naar het klooster van Seltz is Cluny, gelegen in het Franse hertogdom Bourgondië. Daar staat zijn klooster, de in 910 door Willem van Aquitanië gestichte benedictijner abdij. Die abdij wordt het moederklooster van honderden andere kloosters, gelegen in diverse Europese landen. Odilo onderstreept in zijn geschrift hoe belangrijk Adelheid de hervormingsbeweging van Cluny vindt, de orde die een voorbeeldig christelijk leven van de monniken en een zuivere toepassing van de regels van Sint Benedictus nastreeft. Adelheid brengt niet voor niets de (mede) door haar gestichte kloosters in Payerne, Pavia en Seltz onder de hoede van Cluny. Geen wonder dus dat de procedure voor haar heiligverklaring vanuit Cluny georganiseerd wordt en een voormalige cluniacenzer monnik als paus het desbetreffende besluit neemt.