Abraham Kuyper

Een jonge predikant

Abraham Kuyper wordt op 29 oktober 1837 te Maassluis geboren. Zijn vader is er dominee. Hij krijgt zijn basisschoolopleiding thuis, en volgt dan het gymnasium. In Leiden doet hij zijn kandidaatsstudie letteren (klassieke talen), wijsbegeerte en godgeleerdheid; hij promoveert in 1862 op een vergelijking tussen Johannes Calvijn en de Poolse theoloog Johannes à Lasco. Op 1 juli 1863 trouwt hij met Johanna Hendrika Schaay. Ze krijgen acht kinderen. In augustus 1863 wordt hij door zijn vader bevestigd tot predikant van Beesd. Als modern opgeleid predikant komt hij daar in aanraking met de eenvoudige boerenbevolking, die het geloof niet vanuit het verstand, maar vanuit het gevoel beleefde. Met name het contact met de orthodox-gelovige “juffrouw” Pietje Baltus maakte dat Kuyper al snel inzag dat het vrijzinnige geloof van zijn tijd voor het gewone volk (“kleine luyden”) geen oplossing bood.

Voor de 'kleine luyden'

In 1867 wordt hij beroepen te Utrecht en in 1870 te Amsterdam. In 1872 richt hij het dagblad De Standaard op, waarvan hij tot 1920 hoofdredacteur bleef. Als hij in 1874 wordt gekozen als lid van de Tweede Kamer, gaat hij zich bezig houden met debatten op sociaal, koloniaal, kerkelijk en onderwijsgebied. Daarnaast blijft hij als hoofdredacteur van De Standaard publiceren. Kern van al zijn bezigheden is het emanciperen van de eenvoudige gereformeerde bevolking (kleine luyden), die geen rol speelde in het maatschappelijk debat. Kuyper bouwde het calvinisme, dat erg in zichzelf gekeerd was geraakt, om tot een allround levens- en wereldbeschouwing, onder meer door “wereldse zaken” als wetenschap en kunst in de calvinistische aandachtssfeer te betrekken.

Onderwijs

In 1876 raakt hij ernstig overspannen; hij vertrekt naar het buitenland om te genezen en als hij in mei 1877 in Nederland terugkomt, neemt hij ontslag als Kamerlid. In november van dat jaar komt het liberale kabinet-Kappeyne met een nieuwe schoolwet. Die stelt hogere eisen aan het hele lager onderwijs en geeft (nog steeds) geen subsidie aan het bijzonder onderwijs. Katholieken en gereformeerden komen hiertegen in het geweer met een petitionnement. Uit de beweging rond dit petitionnement ontstaat in 1879 de Unie School met den Bijbel.

In 1878 richt hij de Vereeniging voor Hooger Onderwijs op Gereformeerden Grondslag op, waaruit in 1880 de Vrije Universiteit te Amsterdam ontstaat. Tot ver in de twintigste eeuw wordt deze universiteit (mede)gefinancierd door giften van gereformeerde particulieren! In 1879 richt hij de Anti-Revolutionaire partij op, in feite een overkoepeling van anti-revolutionaire kieskringen. Het is de eerste politieke partij van ons land. In de Standaard laat Kuyper een reeks artikelen verschijnen die je kunt beschouwen als basis voor zijn “souvereiniteit in eigen kring”: de overheid moet niet alles regelen, maar burgers regelen zo veel mogelijk hun eigen zaken in hun eigen maatschappelijke verbanden. Kuyper is de belangrijkste architect van calvinistische maatschappelijke verbanden.