Gisbertus Voetius
Een voorvechter van calvinistische vroomheid
Gisbertus Voetius
Van Heusden naar Leiden
Gijsbert Voet wordt op 3 maart 1589 te Heusden, een in die tijd strategisch gelegen vestingstadje aan de Maas, geboren. Zijn familie is gereformeerd en Oranjegezind. Hij is de zesde van acht kinderen, van wie er vier in leven bleven. Zijn vader diende in het leger van prins Maurits en kwam om bij de belegering van Bredevoort (1597). Al jong bezoekt Voetius de Latijnse school, en met steun van het stadsbestuur mag hij ook na de dood van zijn vader verder studeren: in 1604 gaat hij met een studiebeurs naar de Leidse universiteit voor een studie in de theologie. In het conflict tussen Arminius en Gomarus kiest hij partij voor de laatste.
Predikant
In 1611 studeert Voetius af en wordt predikant te Vlijmen en Engelen, waar hij te midden van een katholieke omgeving kleine gereformeerde gemeenten sticht en in stand houdt.
Hij trouwt in 1612 met Deliana Jans of van Diest; ze krijgen tien kinderen. In 1617 wordt hij predikant te Heusden, en tijdens de Nationale synode van Dordrecht (1618-1619) is hij afgevaardigde van de synode van het gewest Zuid-Holland. Vanaf 1627 predikt hij in een stroom van geschriften het rechtzinnig calvinisme, en pleit ook voor doorwerking van die overtuiging in het dagelijkse leven en in de hele samenleving.
Als veldprediker werkt hij onder de soldaten die ’s-Hertogenbosch belegeren (1629), en na de inname van de stad door stadhouder Frederik Hendrik zet hij daar een gereformeerde kerkorganisatie op. In het najaar van 1630 keert hij naar Heusden terug.
Hoogleraar
In 1634 wordt hij in Utrecht hoogleraar in de theologie, Hebreeuws en Oosterse talen aan de illustere school, die in 1636 wordt verheven tot universiteit. Hij aanvaardt het ambt van hoogleraar met een “Rede over de vroomheid te verbinden met wetenschap”. Ruim veertig jaar doceert hij in Utrecht en groeit daar uit tot een van de meest vooraanstaande calvinistische theologen van zijn tijd. Hij is een van de leiders van de zo geheten Nadere Reformatie.
Sinds 1637 is Voetius ook predikant te Utrecht. Hij pleit in woord en geschrift voor persoonlijk beleefde vroomheid, strenge zondagsrust en tegen allerlei wereldse zaken als dansen, toneel en overdaad. In zijn wetenschappelijk werk bestrijdt hij de in die tijd moderne filosofie van de Fransman Descartes. Voetius blijft uitgaan van het traditionele, aristotelische wereldbeeld.
Op hoge leeftijd gekomen moeten Voetius en zijn vrouw drie van hun vijf overgebleven kinderen begraven, die kort na elkaar overlijden. Voetius blijft actief in allerlei functies. Op 84-jarige leeftijd preekt hij in de Utrechtse Domkerk naar aanleiding van de bevrijding van de Fransen. Die hadden zich nl. naar het zuiden teruggetrokken, waardoor de stad Utrecht weer lucht kreeg. Op 1 november 1676 overlijdt Voetius.
Dordtse Synode (1618-1619). Voetius was daar een van de afgevaardigden.
Wikimedia Commons
Jubileumpostzegel uit 1936. In dat jaar werd herdacht dat 300 jaar daarvoor de illustere school in Utrecht werd verheven tot universiteit. Gisbertus Voetius was een van de eerste hoogleraren.
Wikimedia Commons