Augustinus van Hippo
Een kerkvader met wijze adviezen
Nadagen van het Romeinse Rijk
Augustinus leeft in de nadagen van het Romeinse Rijk, dat zich uitstrekt van Engeland tot Egypte en van Marokko tot Roemenie. De omvang van dit rijk maakt het moeilijk bestuurbaar en daarom is het al voor zijn geboorte opgesplitst in een West- en een Oost-Romeins Rijk. Verschillende Germaanse stammen trekken over de noordgrenzen en zoeken al plunderend naar een eigen plek in dit voor hen welvarende gebied. In de tijd van Augustinus vallen de Visigoten in 410 de hoofdstad Rome aan en aan het eind van zijn leven veroveren de Vandalen de noordrand van Afrika.
Een echte kerkleraar
Terwijl het Romeinse Rijk in verval raakt, krijgt de christelijke kerk onder leiding van de paus van Rome een steeds belangrijker positie. Keizer Constantijn de Grote geeft in 313 aan de christenen vrijheid van godsdienst. Onder keizer Theodosius de Grote wordt aan het eind van de vierde eeuw het christendom tot staatsgodsdienst verheven. Hiermee worden kerk en staat met elkaar verweven met alle problemen van dien. Binnen de kerk wordt het nodig een strakkere eenheid na te streven, omdat allerlei meningsverschillen afbreuk doen aan het gezag van de kerk. Juist op dit punt heeft Augustinus grote betekenis. Hij die zelf in zijn jonge jaren een andere godsdienst aanhangt, zal veel energie gaan steken in het bestrijden van verschillende afwijkende, ketterse ideeën. Zijn boeken, brieven en preken maken hem tot een echte kerkleraar. Zijn organisatorisch talent en zijn overtuigingskracht maken hem tot een goed bemiddelaar en een meeslepend redenaar op kerkvergaderingen.
Theodosius reikt een laurierkrans uit aan een overwinnaar van het wagenrennen. Fragment van een obelisk op het Hippodroom (Istanboel).
Wikimedia Commons
Regel van Augustinus
Als Augustinus bisschop van Hippo is, blijft hij tegelijk monnik. Hij stelt voor zijn kloosterorde een hele serie leefregels op. Die Regel van Augustinus is bij andere kloosterorden vaak nagevolgd vanwege de verstandige voorschriften. Zo hebben kloosterlingen geen persoonlijk eigendom, ze bidden op vaste tijdstippen, eten gezamenlijk, hebben geen seksuele relaties, moeten hun overste gehoorzamen en zorgen er voor dat ze zich voortdurend geestelijk ontwikkelen. De augustijnen leggen zich vooral toe op theologische studie, verkondiging en onderwijs. In Nederland hebben ze tot voor kort vijf middelbare scholen in stand gehouden w.o. het Augustinianum in Eindhoven. Bekend zijn ook de Augustinessen van Sint-Monica, gevestigd in een klooster in Utrecht. Zij doen van daaruit veel aan sociaal werk en huisbezoek.
Een groot leermeester
Zowel bij protestanten als katholieken wordt Augustinus gezien als een groot leermeester. Luther is op het moment dat hij in conflict komt met Rome zelf een augustijner monnik. Luther en Calvijn waarderen vooral in Augustinus dat hij zo benadrukt dat de mens door begeerte en hoogmoed geneigd is tot het kwade en voor de eeuwigheid volstrekt afhankelijk is van Gods genade. Onder humanisten als Erasmus wordt Augustinus ook bewonderd vanwege zijn gave van het woord, zijn bekendheid met de schrijvers uit de klassieke oudheid en zijn enorme productie van boeken en brieven. De katholieke kerk heeft hem heilig verklaard en gedenkt hem elk jaar op 28 augustus, zijn sterfdatum in 430.
Fresco met de oudst bekende afbeelding van Augustinus in de St. Jan van Lateranen in Rome (6e eeuw).
Wikimedia Commons
Een middeleeuwse miniatuur, waarop Augustinus bezig is met het schrijven van de Stad Gods
In de hal van scholengemeenschap Augustinianum in Eindhoven bevindt zich dit gebrandschilderd raam met een voorstelling van Augustinus.