Michelangelo Buonarroti
Een schepper in steen, verf en bouwmateriaal
Florence
Toen de jonge Michelangelo voor het eerst in Florence kwam, moet hij zijn ogen hebben uitgekeken. De stad had zich in de loop van de eeuwen ontwikkeld tot een centrum van handelskapitalisme. Er woonden daarom tal van kooplieden die met de handel zeer veel geld hadden verdiend. Zij wilden van de verworven rijkdom genieten door prachtige huizen te laten ontwerpen en opdrachten te geven aan schilders, beeldhouwers en andere kunstenaars. Zij ontdekten dat hun levensstijl aansloot bij die van de oude Grieken en Romeinen: ‘Carpe diem’ (Pluk de dag) wat betekent dat je nu zoveel mogelijk van het leven moet genieten. Hun voorouders hadden het leven meer gezien als een voorbereiding op de dood. ‘Memento mori’: mens, gedenk dat je eens zult sterven.
Ponte Vecchio (= Oude Brug) over de rivier de Arno bij Florence
Wikimedia Commons
Gezicht op Florence rond 1490, houtsnede door Hartmann Schedel (1440-1514) in Weltchronik
Wikimedia Commons
Lorenzo de Medici (1149-1492).
Hij was een voorname telg uit het geslacht de' Medici. Hij heerste geruime tijd over de Republiek Florence. Tijdens zijn bewind zorgde hij voor een gunstig klimaat voor kunstenaars, waaronder Leonardo da Vinci, Andrea Verrocchio (waarschijnlijk de maker van dit borstbeeld) en Michelangelo. Zijn bijnaam is 'il Magnifico').
Wikimedia CommonsRenaissance
Geleerden en kunstenaars gingen heel veel dingen uit de tijd van de Grieken en Romeinen (oudheid) die nog niet verloren waren gegaan bestuderen. Men ging spreken over de Renaissance: de wedergeboorte van de klassieke oudheid. Sensationeel in die tijd was de vondst van van twee beeldhouwwerken uit de oudheid: de Apollo van Belvedère en de Laocoöngroep.
Kunstenaars als Michelangelo zagen vol bewondering hoe in de oudheid levende mensen werden afgebeeld. Ook door zelf onderzoek te doen werd zijn kennis van het menselijk lichaam steeds groter.
Dit schilderij uit een latere eeuw, geschilderd door Niccolo Codazzi, laat zien hoe ruïnes uit het oude Rome na vele eeuwen nog volop zichtbaar waren.
Wikimedia Commons
Apollo van Belvedère. Een Romeinse kopie naar een Grieks bronzen origineel uit de 4e eeuw voor Chr. Waarschijnlijk was Leochares de beeldhouwer.
Vaticaanse Musea / Wikimedia Commons
Laocoön, een priester uit Troje, die met zijn drie zonen op het punt staan door zeeslangen te worden gewurgd. De marmeren beeldengroep is een kopie van het Hellenistische origineel ca. 200 voor Chr. De beeldengroep werd in 1502 gevonden in een wijngaard in de buurt van de Santa Maria Maggiore.
Vaticaanse Musea / Wikimedia Commons
Julius II, eigenlijke naam: Giuliano della Rovere, was paus tussen 1503 en 1515. Hij is de geschiedenis ingegaan als een typische Renaissancepaus. Hij was het die Michelangelo de opdracht gaf het plafond van de Sixtijnse Kapel te beschilderen. Een andere opdracht aan Michelangelo was het ontwerpen van een grafmonument dat in de nieuwe St. Pieter een plaats zou moeten krijgen. Het uiteindelijke monument kwam niet daar maar in de veel kleiner San Pietro in Vincoli, de titelkerk van Julius toen hij nog kardinaal was. Het beroemdste deel van dit monument is het beeld van Mozes.
Wikimedia CommonsLevende mensen
Iemand werd in die tijd als een goed ontwikkeld mens gezien als hij geschriften in het Grieks en Latijn kon lezen en bestuderen, kon dichten en dansen en - als hij talent had – schilderen en beeldhouwen.
Ondanks de nieuwe opvattingen gaven de mensen in deze tijd nog steeds veel om het christelijk geloof. Wanneer leef je goed en wanneer leef je slecht? Dat wisten zij in die tijd ook niet zo goed. Het was daarom beter te laten zien dat je een goed christen was. Daarom kregen kunstenaars zoals Michelangelo allerlei opdrachten om godsdienstige onderwerpen uit te beelden. Meer dan ooit werden figuren uit de bijbel als levende mensen uitgebeeld.
Kritiek op de kerk
Ook de paus wilde duidelijk laten zien dat Rome het centrum van de christelijke kerk was. Grote sommen geld werden door verschillende Renaissance-pausen aan nieuwe gebouwen en kunstwerken uitgegeven. Een deel van de christenen kwam in de loop van de 16e eeuw tegen deze praktijken in verzet. Sommigen van hen zouden zich als protestanten zelfs afscheiden en eigen geloofsgemeenschappen oprichten.
Girolamo Savonarola was een dominicaner monnik, die tussen 1494 en 1498 heerser over Florence was. Hij kwam in die positie door zijn preken die aansloegen bij zijn stadgenoten. Daarin keerde hij zich tegen zedeloosheid en rijkdom en tegen misstanden in bestuur en de kerk, bewonderd door de jonge Michelangelo. Het leidde bij hem wel tot innerlijke tweestrijd: aan de ene kant kunst afzweren, maar aan de andere kant Savonarola's visioenen van dood en verderf weergeven. Savonarola werd in 1498 gearresteerd, berecht en tot de brandstapel veroordeeld. Latere reformatoren beschouwden hem als hun voorloper. Portret door Girolamo Bartolomeo (1472-1517).
Wikimedia Commons
Vittoria Colonna (1492-1547), afkomstig uit een adellijke familie in Rome. Op jonge leeftijd trouwde zij met een jonge markies uit Pescara, die stierf aan een verwonding opgelopen op het slagveld. Vittoria leidde daarna een min of meer teruggetrokken leven. In haar gedichten eerde zij haar gestorven echtgenoot. Toch had zij een grote vriendenkring met kunstenaars en geleerden. Zij was vijfenveertig jaar toen zij Michelangelo, al over de zestig, leerde kennen. Het werd een platonische liefdesverhouding. Beiden waren zeer gelovig en ook overtuigd dat een hervorming van de kerk van binnen uit noodzakelijk was.
Schilderij door Sebastiano del Piombo (1485-1547)
Wikimedia Commons
De Sixtijnse Kapel 500 jaar
Op 1 november 2012 was het precies 500 jaar geleden dat de beroemde fresco's van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel werden voltooid. Zie een korte reportage van het NOS Journaal.
De kapel is ook de plaats van het conclaaf: de bijeenkomst van de kardinalen die in strikte beslotenheid een nieuwe paus kiezen. De laatste maal gebeurde dit op woensdag 13 maart 2013, toen de Argentijnse kardinaal Jorge Bergoglio tot de nieuwe paus Franciscus werd gekozen.