derr veh jniux

DERR 8 JNIUX

LUN PUEHUX

Puehux vaux dirr singkux ee guarbin; ix ee jok’iong si jiauww erdew:

1. Si vyxho qinbah.

2. U ciokqag ee jok’iong, jiurr si bongx diyc guarui jiurr jaix ee kuanxsid. Si in’ui puehux u ciokqaksiyxtew; ix ee lairbin u sinqingx ee buexliux. Ciokqag (觸覺, touch sense), hiaxee ee derr id gauu ee soxjai jiurr si ciuxjngxtau’aw, jc ee buexliux, cuiwdunn.

3. Puee si vaisetkir ee jit xee; ix ee jok’iong si cud qnua. Qnua si juiw ee jid. Qnuax, jit-vah hxun ee lairbin, nng hxun si qnuarsngx ee iamhunx, qapp iuu.

4. Puee u kipsiux ee kuiwlat, cincniu suixgunn lxui ee iyc, e kipzip dirr puehux-lai.

5. Si diauhyy langg singkux ee texunx; cincniu narr tnikir kacc zuac ee sii, hiaxee hanrjnuaqngw ee buexliux dniur qycc kuix, soxiw qnua narr lrauu .cud .laii, langg jiurr kacc lianglingw, knuawuac. Narr tnikir kacc lingw ee sii, hiaxee qngw e kacc qiu’uaw, kacc byy huad qnua, iarr hiaxee kacc uaw dirr puehux ee huicqngw, e qiux, zedkir jiurr kacc be dui’ puehux lirkux singkux, huanxdngw, druar dirr singkux-lai, soxiw langg jiurr e siyly.

Puhux hunx juer nng jann. Dingxbin jann qiyr juer viauxpuee (表皮, epidermis); derr zi qiyr juer jinpuee (真皮, dermis).

Dirr jitt nng jann ee erdew u qetdewjid, jitt xee qiyr juer pueerqetdewjid (皮下結締織, subcutaneous connective tissue; derr 88 doo).

Viauxpuee si jiauww ix ee miaa soxx qongw, dirr puehuex ee jueww derr id guarkauw ee jojid, si quixnarr jann ee sewqvaux laii jniaa :ee.

Viauxpuee-lai longxx byy huicqngw; si viauxpuee ee jueww derr ix(id?) cimjann ee sewvaux ee diongqanx, u derr id ser diauu ee sinqingx.

Viauxpuee iarr siongsiongg u piw vyhpnir vyhpnir decc hiauh .kiw .laii. Taukag u kacc je, qiyr juer taupyx; tong’ singkux longxx si anxnix, siongsiongg decc hiauh .kiw .laii.

Jinpue si puehux jojid ee derr zi jann; jitt xee si iur qycc bat ee jojid laii jniaa :ee. Jriab dirr viauxpuee erbin byy vnii vnii, u jin’ je lruii :ee, qiyr juer lingtauu (乳頭, papilla). Jiaxee lingtauu jiurr si mngsewqngx, qapp sinqingbuew decc druar ee soxjai. Jitt xee sinqingbuew ee kiwqu, qiyr juer ciokqaksiyxtew (觸覺小體, tactile corpuscles; derr 89 doo). Jitt xee ciokqag si jai’ngiaw qinruaw ee budtew viauxbin, quddiac iacc si cox cox, qycjaiww budtew ee lrai, dunx(dun?), ding, nngw, ee huved.

Erpuee si cox cox ee jojid qapp iuu laii jniaa :ee; si hro lairvo ee qutmoc, iacc si qinx, e did qetlenn dirr jinpuee, soxiw hro puehux e idong qapp jai jai. Jitt xee qiyr juer pueerqetdewjid.

Narr singkux simxmic soxjai kacc siongg ing, hitt xee puee jiurr jiamrjiam vnir kacc qau. Siongg cing ree ee langg, ix narr tngwciackax, jiurr vutjiw yh did qniaa, in’ui suax e diamx kax; jongw .si siongg tngwciackax ee langg vutlun kamxket, iacc si cox suax longg byy qankow, in’ui kaciycdew ee puee ixqingx qau. Ciuxciycsimx kacc siongg bongx mic, ix ee puex iarr si qau. Cing’ingg ee langg ciuxpuee si iur iur, jongw .si juer coqangx ee langg ee ciuxpuee si vutjiw cox; ix narr beh siuwhuex, iacc si juer iur ee mic be ing .did.

Puee ee sikdi byy siy’ drangg; uree ox, uree angg, uree ngg, uree vec; jex m si puee u hitt hy ee sig, si viauxpuee ee liam’igjann sewvaux-lai u iur iur ee liap. Hitt xee liap narr ox, puee knuar inx si ox, liap narr ngg, puex knuar iarr si ngg, qi’uu vutlun simxmic sig, longxx si anxnix. Hitt xee iur iur ee liap narr qnir zit, jiurr e vnir kacc ox, soxiw langg kacc siongg pak zit, ix ee binrsig jiurr e kacc ox; siongsiongg dimr cur-lai, binrsig jiurr e kacc vec.

Jinpuee ee lairbin, m na u mngsewhuicqngw qapp sinqingx; iarr u puejijnuaa (皮脂腺, sebaceous gland) qapp hanrjnuaa (汗腺, sweat gland). Puejijnuaa e hunvir iuu lrauu qaur mngqngw ee soxjai; laii lunrdik mngqngw qapp puee, hro ix kacc nngxlun.

Hanrjnuaa e vaised qnua; kuanxsid si cincniu iur iur e qngw, taur qaur puehux ee guarbin, erdew qngxlee; setsuw narr e tiux dit, jiurr iokliok nng~snax hunx ee dngg. Singkux nirr iokliok u 238 bxan ee je; setsuw narr e jriab juer jit diauu, jiurr u nng~snax por lo ee hng. Puee ee lairbin dagg soxjai, u jin’ je hanrjnuaa, jongw .si jerjiyw byy sna’ drangg. Ciuxjniuw nirr hitt soxjai jit cunr ee suwhongx u 2800 xee; iarr u vadd soxjai vutjiw kacc jiyw, jit cunr suwhongx, jixu 400 xee nardnia. Decc juewqangx ee sii, iacc si zuahtnix ee sii, u lrauu qnua; jiurr e knuar qnir jin’ bingg; jitt hy qiyr juer huatqnua; jongw .si vingsiongg vutsii tong’ singkux iarr u decc lrauu qnua, narr si be knuar qnir; jitt hy qiyr juer juixhunjinghuad (水分蒸發, insensible perspiration). Piwzu langg nix(nee?) snxax dirr dikqyx, unn unn aw dax .kir, be knuar qnir hitt xee juixkir, anxjnaixngiu byy .kir; langg vingsiongg soxx lrauu m jaix ee qnua, iarr si anxnix.

Jitt xee qnua jit zit soxx lrauu :ee, narr e longxjongw jurjip laii niu(nriuu?), dairkair u qxinx vnuar ee dang. Kyxqenr lairsnax bag diyc singkux lasamm, m tangx cing sniu’ quw, diyhh siongg sew. Langg beh kunr ee sii, diyhh ngua kunwsnax, jiong’ zit .sii soxx cing ee snxax, diaur decc cuex hongx, qaur binaxzit tangx qycc cing; mii .sii ee kunwsnax, zit .sii diyhh cuex hongx anxnix laii tewngua.

Setsuw narr qoo bat hanrjnuaa ee qngw, hro ix be lrauu qnua singkux jiurr e puawvni. Soxiw diyhh siongsiongg sew singkux, benw did u lasamm laii trat bat hanrjnuaa ee qngw; jex si vutjiw iauwqinw.

Derr id hyw ee huatdo, jiurr si jaxkiw sii kunr kiw laii tong’ singkux laii sew, aurlaii ing cox vor cud latt crid qaur puehux siyly; qiamxcaiw u langg byy igdii, narr qanda’ ing binrtangw drew juiw, dua der vor laii ziuu, iarr kyxiw. Langg duxaw jiac vaw, m tangx sexik, qiax liauw e joxdongr siauhuar ee dairjir.

Langg ee puehux narr u uanjuann, bongx diyc u sewkunw ee mic be ziamw .diyc; jongw .si narr siursiongx, vutlun bagjiux be knuar .qnir .ee, narr bongx diyc jitt kuanw ee mic, jiurr hitt xee dok kuair kuair kipsiux dirr huih nirr. Dui’ jitt xee siyxkuanw ee guaninx, bad u isingx qapp kanwho sitlyc sniwmia.

Dirr singkux ee puehux nirr u xmngg jin’ je. Dagg qix ee mngqngw u dingr zip dirr puee ee lairbin. Mngqngw ee tauu u qinx, soxiw e huad xmngg; hitt xee qinx narr byy .kir, jiurr be qycc huad; piwzu cincniu cauw-aw, narr liamr ix ee hiyc, iacc si liamr qix e qycc huad, qinx narr kaux .kiw .laii, jiurr longxx be huad. Jiaxee xmngg dagg qix u guarbin ding ding ee jojid, lairbin kacc nngw :ee, qiyr juer cuexjid (髓質, medulla derr 88 doo). Xmngg ee lairbin by sinqingx, soxiw cutjai langg jenw, iarr be tniar; narr si puee ee lairbin jiurr u, soxiw cuah xmngg jiacc e tniar.

Dirr jngxtau’aw ee buew u jngxqah, hro langg nrix mic, liamr mic kacc lirven, qycc e vangjan jngxtau’aw kacc u lat. Jngxqah si sreh zip puee lairbin ee kanghunn, dui’ ziauxcngg qapp ziauxbuw did diyc ngiuxci, jiurr jamrjiam kacc dngg. Ursii jngxqah siursiongx trngr qxah, hitt xee ziauxbuw, narr byy pnaiw .kir, jiurr e qycc huad; ziauxbuw narr pacpnaiw, jiur rbe qycc huad. Beh jaix jngxqah ee qaixpyr, diyhh knuar derr 90 doo.