Morus

Mori fructus (Maulbeerfrüchte)

Verfasser

Peter Lorenz

Übersicht

M > Morus > Morus alba L. > Mori fructus (Maulbeerfrüchte)

Gliederung

G Morus

A Morus alba L.

D Mori cortex (Maulbeerrinde)

D Mori folium (Maulbeerblätter)

D Mori fructus (Maulbeerfrüchte)

D Mori ramulus (Maulbeerzweige)

Synonyme

Fructus mori alba, Baccae Mori

Sonstige Bezeichnungen

Mulberries, Mulberry fruit-spike; Fruits de mûrier (mûre); Gelso (frutto); arabisch: Tût, Firsâd; turkestan.: Chach Tût; chinesisch: Sangshen; deutsch: Maulbeeren, Maulbeerfrüchte; altdeutsch: Mulbaum, Mulberboum

Offizinell

Mori fructusChinP 1995[31]

Definition der Droge

Die getrockneten Sammelfrüchte (Fruchtähren)[1] von Morus alba L.; nach Lit.[2] aber auch Früchte von Morus nigraL.

Stammpflanzen: Morus alba L.

Herkunft: Türkei, Iran, China, vorwiegend aus dem Anbau.

Gewinnung: Die reifen Früchte werden von Juli bis August[22] z.B. durch Schütteln der Zweige und Auffangen des Erntegutes auf großflächigen Folien geerntet.[72] Anschließend werden die Maulbeeren getrocknet (Darre), bzw. vor der Trocknung noch gedämpft.[31]

Ganzdroge: Geschmack. Sehr süßer an Feigen erinnernder Geschmack. Geruch. Angenehm, honigartig.Aussehen. Aus zahlreichen, kleinen Achäen aufgebaute, länglich-runde Sammelfrüchte (Scheinfrüchte), 1 bis 2 cm lang und 0,5 bis 0,8 cm im Durchmesser. Gelbbraun, rotbraun oder dunkelviolett gefärbte Oberfläche, kurzer Fruchtstiel. Die Achänen sind eiförmig, leicht abgeflacht, etwa 2 mm lang und 1 mm breit, außen sind 4 fleischige Perianthblätter erkennbar.[31]

Verfälschungen/Verwechslungen: Verfälschungen bzw. Verwechslungen können insbesondere durch Früchte von M. nigra L. oder andere Morus-Arten auftreten.

Inhaltsstoffe: Die Droge ist nicht hinreichend untersucht. In der Frucht finden sich nach älteren Angaben Carotin, Vitamin C und Rutin; im Samen 33 bis 38 % fettes Öl mit Linol-, Stearin-, Öl-, Myristin-, Palmitolein- und Arachidonsäure und etwa 25 % Eiweiß.[20] Die Droge enthält, je nach Herkunft, polyhydroxylierte Alkaloide und Nortropan-Alkaloide, aber auch ungewöhnliche Aminosäuren. Polyhydroxylierte Alkaloide (N-haltige Zucker). 1-Deoxynojirimycin (0,084 % isoliert), 2-O-α-D-Galactopyranosyl-1-deoxynojirimycin (0,014 %), u.a.[17]Nortropanalkaloide. 2α,3β-Dihydroxynortropan (0,00024 %, isoliert), 2β,3α-Dihydroxynortropan (0,00067 %), 3β-Hydroxynortropan (= Nor-ψ-tropin; 0,00063 %).[73] μ-Aminosäuren (Piperidin- und Pyrrolidinalkaloide). Morusiminsäure A (0,00079 %), B (0,00055 %) und C (0,00037 %), u.a.[73]

Inhaltsstoffe von Mori fructus

Identitaet: Keine Angaben.

Reinheit: Keine Angaben.

Lagerung: Vor Licht geschützt, gut belüftet und trocken, vor Insektenfraß geschützt.[31]

Zubereitungen: Sirupus Mori (Mel Mororum, Maulbeersirup) wird aus den frischen Früchten gewonnen.[74]

Verwendung: Als Trockenfrüchte für Müslies bzw. Rosinen-(Korinthen)Ersatz. Aus den Früchten wird ein Mehl hergestellt, welches in Asien als Nahrungsmittel oft Verwendung findet.[23]

Wirkungen: Antimutagene Wirkung. Ethanolische Drogenextrakte zeigten eine schwach antimutagene Wirkung in Mäusen nach Röntgenbestrahlung (325 Gy, 2,5 min). Den Tieren war zuvor 0,5 mg Droge/100 g Körpergewicht über einen Zeitraum von 7 Tagen oral appliziert worden. Die Chromosomen-Abberationsrate der Knochenmarkzellen betrug in der Drogen-Testgruppe: 13,23 %; im Vergleich zur Kontrollgruppe (ohne Droge) von 20,51 % (35,6 % antimutagener Effekt) und 2 % ohne Bestrahlung.[75] Antioxidative Wirkung. Wässrige Extrakte der Droge (1:3) zeigten nach ESR ('electron spin resonance')-Messung eine Inhibition von 20,9 % auf die Bildung von Superoxid-Anionen (O2•-; generiert über Hypoxanthin-Xanthinoxidase-Reaktion) und 88,1 % auf Hydroxylradikale (OH, generiert über die Fenton-Reaktion).[76]

Unerwünschte Wirkungen

Allergien infolge oraler Aufnahme von Maulbeeren sind sehr selten, aber z.B. im Zusammenhang mit einer Kreuzallergie gegen Feigen (Ficus carica) beschrieben.[77]

Gegenanzeigen/

Anwendungsbeschränkungen

Nicht anwenden bei Diarrhö und Nierenschwäche.[54]

Maulbeerfrüchte wurden zur Behandlung von Leber- und Nierenerkrankungen verwendet.[53] In der traditionellen chinesischen Medizin (TCM) wird die Droge bei Flimmern vor den Augen, Drehschwindel und Tinnitus, Benommenheit, Schwerhörigkeit, Sehschwäche, Angstzuständen mit Herzklopfen, frühes Ergrauen der Haare und des Bartes, bei Obstipation und diabetischer Stoffwechsellage eingesetzt.[31] Auch eine Anwendung bei Neurasthemie (Erschöpfungszuständen), bei Schlafstörungen (Sedativum) und Hypertonie ist beschrieben.[17], [55]Die Wirksamkeit der Droge bei den genannten Indikationen ist nicht ausreichend belegt. Innerlich. Tagesdosis: 9 bis 15 g[31] bzw. 10 bis 15 g; Standard: 10 g.[54] Als Dekokt, oder Bestandteil von Dekokten; Kochzeit: 20 min.[54]

1. Bartels H(1993)Gehölzkunde, UTB für Wissenschaft, Ulmer Verlag, Stuttgart, S. 115–118

2. Hgn, Bd. V, S. 107–126; S. 433

3. Lombarts P(2003)Gartenpraxis 11:10–15

4. Erhardt W, Götz E, Bödecker N et al(2000)Zander, Handwörterbuch der Pflanzennamen, Ulmer Verlag, Stuttgart

5. Thomé Flora von Deutschland, Österreich u.d. Schweiz in Wort und Bild, Verlag Fr. Eugen Köhler, Gera-Untermhaus

6. Frohne D, Jensen U(1992)Systematik des Pflanzenreichs, 4. Aufl., Gustav Fischer Verlag, Stuttgart Jena New York, S. 217

7. Krüssmann G(1977)Handbuch der Laubgehölze, Verlag Paul Parey, Berlin Hamburg, S. 323–324

8. Fitschen J(2002)Gehölzflora, Quelle & Meyer Verlag GmbH & Co, Wiebelsheim, 11. erweiterte und korrigierte Aufl., S. 34(1)–34(2)

9. De Souza MM, Bittar M, Cechinel-Filho V et al(2000)Zeitschrift für Naturforschung (Journal of Biosciences) 55:256–260

10. Qui F, Komatsu K, Kawasaki K et al(1996)Planta Med 62:559–561 [PubMed]

11. Hirakura K, Hano Y, Fukai T et al(1985)Chem Pharm Bull 33:1088–1096

12. Steglich W, Fugmann B, Lang-Fugmann S (1997)Römpp-Lexikon Naturstoffe, Thieme Verlag, Stuttgart

13. Kananykhina EN, Pilipenko IV(2000)Chemistry of Natural Compounds 36:148–151

14. Dugo P, Mondello L, Errante G et al(2001)J Agric Food Chem 49:3987–3992 [PubMed]

15. Doi K, Kojima T, Makino M et al(2001)Chem Pharm Bull 49:151–153 [PubMed] [PubMed]

16. Asano N, Oseki K, Tomioka E et al(1994)Carbohydrate Research 259:243–255

17. Asano N, Yamashita T, Yasuda K et al(2001)J Agric Food Chem 49:4208–4213 [PubMed]

18. Ratanapo S, Ngamjunyaporn W, Chulavatnatol M(1998)Plant Science 139:141–148

19. Hgn, Bd. IX, S. 72–86, S. 717

20. Hager(1976)Bd. 5, S. 897–900

21. Bean WJ, Murray J(1973)Trees and Shrubs, Hardy in the British Isles, Butler and Tanner Ltd., Frome and London, 8. ed., Vol. II, S. 745–750

22. Zeithöfler A(2002)Die obstbauliche Nutzung von Wildobstgehölzen, Diplomarbeit, Fachhochschule Weihenstephan

23. Friedrich G, Schuricht W(1985)Seltenes Kern-, Stein- und Beerenobst. Neumann Verlag, Leipzig Radebeul; zit. nach Lit. 22

24. Mansfeld R(1986)Verzeichnis Landwirtschaftlicher und Gärtnerischer Kulturpflanzen, Akademie Verlag Berlin, S. 65–71

25. Erhardt A, Erhardt W(2000)Pflanze gesucht? Der große Einkaufsführer für Deutschland, Österreich und die Schweiz, Ulmer Verlag, Stuttgart

26. Takasugi M, Nagao S, Masamune T et al (1980) Chem Lett 12:1573–1576; Takasugi M, Munoz L, Masamune T et al (1978) Chem Lett 11:1241–1242; Takasugi M, Nagao S, Masamune T et al (1979) Tetrahedron Lett 48:4675–4678; Takasugi M, Nagao S, Masamune T (1982) Chem Lett 8:1217–1220, zit. nach Hgn, Bd. IX, S. 73

27. Deshpande VH, Srinivasan R, Rao AVR(1975)Indian J Chem 13:453–457; zit. nach Lit. 37

28. Herzfeld E(1994)Preußische Manufakturen - Gewerbliche Porzellan-, Gobelin-, Seiden-, Uhren-, Tapeten- und Waffenfertigung im 17. und 18. Jahrhundert in und um Berlin, Verlag der Nationen, 1. Auflg, S. 91–110

29. Webb R(1990)Silkworm Thread - Silkworm Dead. In: The Vegan. Issue: summer 1990

30. Schweppe H(1993)Handbuch der Naturfarbstoffe, Nikol Verlagsgesellschaft mbH & Co KG, Hamburg, S. 386–387

31. Stöger EA, Friedl F(2003)Arzneibuch der Chinesischen Medizin, Monographien des Arzneibuches der Volksrepublik China 1990, 1995 und 2000. Deutscher Apotheker Verlag Stuttgart

32. Matsumoto J, Fujimoto T, Takino C et al(1985)Chem Pharm Bull 33:3250–3256, zit. nach Hgn, Bd. IX, S. 75

33. Knapp JE, Schiff PL, Jr.(1971)J Pharm Sci 60:1729–1730, zit. nach Hgn, Bd. IX, S. 75 [PubMed]

34. Qui F, Komatsu K, Kawasaki K et al(1996)Planta Med 62: 559-561 [PubMed] [PubMed]

35. Du J, He ZD, Jiang RW et al(2003)Phytochemistry 62:1235–1238 [PubMed]

36. Park KM, You JS, Lee HY et al(2003)J Ethnopharmacol 84:181–185 [PubMed]

37. Buckingham J(1994)Dictionary of Natural Products, Chapman & Hall, London, 1. ed.

38. Asano N, Oseki K, Tomioka E et al(1994)Carbohydr Res 259:243–255 [PubMed]

39. Asano N, Yamashita T, Yasuda K et al(2001)J Agric Food Chem 49:4208–4213 [PubMed]

40. Deshpande VH, Parthasarathy PC, Venkataraman K(1968)Tetrahedron Lett 14:1715–1719

41. Kondo K et al. (1973)Chem Pharm Bull 21:2265; zit. nach Lit. 37

42. Kim ES, Park SJ, Lee EJ et al(1999)Arch Pharm Res 22:9–12 [PubMed]

43. Chen F, Nakashima N, Kimura I et al(1995)Yakugaku Zasshi 115:476–482 [PubMed]

44. Asano N, Oseki K, Kizu H et al(1994)J Med Chem 37:3701–3706 [PubMed]

45. Asano N, Kizu H, Oseki K et al(1995)J Med Chem 38:2349–2356 [PubMed]

46. Hikino H, Mizuno T, Oshima Y et al(1985)Planta Med 159–160 [PubMed]

47. Funayama S, Hikino H(1981)Heterocycles 15:1239–1256; zit. nach Hgn, Bd. IX, S. 73

48. Nam SY, Yi HK, Lee JC et al(2002)Arch Pharm Res 25:191–196 [PubMed]

49. Qui F, Komatsu K, Saito K et al(1996)Biol Pharm Bull 19:1463–1467 [PubMed]

50. Andrabi SA, Spina MG, Lorenz P et al(2004)Brain Res 1017 (1–2):98–107 [PubMed]

51. Breuer C, Wolf G, Andrabi SA et al(2006)Neurosci Lett 393(2–3):113–118 [PubMed]

52. Madaus G(1938)Lehrbuch der Biologischen Heilmittel, Georg Thieme Verlag, Leipzig, Bd. III, S. 1927

53. Nomura T (1988) Phenolic compounds of the mulberry tree and related plants. In: Herz W, Grisebach H, Kirby GW et al (Hrsg.), Springer Verlag, Wien, S. 87.; Jiang Su Xin Yi Xue Yuan (New Jiang-Su Medical School working party), Zhong Yao Da Ci Dian (Encyclopaedia of Chinese crude drugs), Shanghai Ke Xue Ji Shu Chu Ban She (Shanghai Science and Technology Publisher), Shanghai, 1977; zit. nach Fukai T , Satoh K, Nomura T et al (2003) Fitoterapia 74:720–724

54. Hempen CH, Fischer T(2001)Leitfaden der Chinesischen Phytotherapie, Urban & Fischer Verlag, München Jena, 1. Aufl.

55. Keys JD(1976)Chinese Herbs. Charles E Tuttle Company, Rutland Vermont Tokyo, S. 138–139

56. Kim SY, Gao JJ, Lee WC et al(1999)Arch Pharm Res 22:81–85 [PubMed]

57. Suntornsuk L, Kasemsook S, Wongyai S(2003)Electrophoresis 24:1236–1241 [PubMed]

58. Bergmann ED, Ikan R, Harel S(1964)J Chromatography 15:204–206; zit. nach Hgn, Bd. V, S. 118 [PubMed]

59. Hamamura Y, Hayashiya K, Naito K et al(1962)Nature 194:754f; zit. nach Harborne JB (1995) Ökologische Biochemie, Spektrum Akademischer Verlag GmbH, Heidelberg Berlin Oxford, S. 160

60. Hatanaka SI, Kaneko S(1977)Phytochemistry 16:1041–1042

61. Kim JW, Kim SU, Lee HS et al(2003)J Chromatograph A 1002:93–99 [PubMed] [PubMed]

62. Mori M(1982)J Insect Physiol 28:969–973

63. Stahl E, Schild W(1986)Isolierung und Charakterisierung von Naturstoffen, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart New York, S. 148–151, S. 173

64. Jang MH, Kim H, Shin MC et al(2002)Jpn J Pharmacol 90:189–192 [PubMed]

65. Andallu B, Suryakantham V, Srikanthi BL et al(2001)Clin Chim Acta 314:47–53 [PubMed]

66. Doi K, Kojima T, Fujimoto Y(2000)Biol Pharm Bull 23:1066–1071 [PubMed]

67. Baurin N, Arnoult E, Scior T et al(2002)J Ethnopharmacol 82:155–158 [PubMed]

68. Katsube T, Yamasaki Y(2002)J Jpn Soc Food Sci Techn - Nippon Shokuhin Kagaku Kogaku Kaishi 49:195–198

69. Kim SY, Gao JJ, Kang HK(2000)Biol Pharm Bull 23:451–455 [PubMed]

70. Andallu B, Varadacharyulu NC(2003)Clin Chim Acta 338:3-10 [PubMed]

71. Srivastava S, Kapoor R, Thathola A et al(2003)Int J Food Sci Nutr 54:411–416 [PubMed]

72. Rönnefahrt I(2004)Privatmitteilung

73. Kusano G, Orihara S, Tsukamoto D et al(2002)Chem Pharm Bull 50:185–192 [PubMed] [PubMed]

74. Hiller K, Melzig MF (2000)Lexikon der Arzneipflanzen und Drogen, Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg Berlin, Bd. 2 (l bis Z), S. 82–83

75. Alekperov UK(2002)European J Canc Prev 22 (suppl 2):8–11

76. Ohsugi M, Fan W, Hase K et al (1999)J Ethnopharmacol 67:111–119 [PubMed]

77. Caiaffa MF, Cataldo VM, Tursi A et al(2003)Ann Allergy Asthma Immunol 91:493–495 [PubMed]

78. Lorenz P(2004)unveröffentlichte Ergebnisse

79. Oh H, Ko EK, Jun JY et al(2002)Planta Med 68:932–934 [PubMed]

80. Lorenz P, Roychowdhury S, Engelmann M et al(2003)Nitric Oxide 9:64–76 [PubMed]

81. Lee KT, Lee KS, Jeong JH et al(2003)J Cosmet Sci 54:133–142 [PubMed]

82. Katsuki O(1994)Japanese patent JP:06256150A

83. Shin NH, Ryu SY, Choi EJ et al(1998)Biochem Biophys Res Commun 243:801–803 [PubMed]

84. Kim YM, Yun J, Lee CK et al(2002)J Biol Chem 277:16340–16344 [PubMed]

85. Chung KO, Kim BY, Lee MH et al(2003)J Pharm Pharmacol 55:1695–1700 [PubMed]

86. Nimmanpisut S, Chudapongse P, Ratanabanangkoon K(1976)Biochem Pharmacol 25:1245–1248 [PubMed]

Copyright

Lizenzausgabe mit freundlicher Genehmigung des Springer Medizin Verlags GmbH, Berlin, Heidelberg, New York

Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft Stuttgart, Birkenwaldstraße 44, 70191 Stuttgart

Datenstand

24.01.2013