Chương 7
Xù nấp ở một bụi cây, hồi hộp chờ đợi con mồi sa bẫy: chú kỳ nhông vẫn không biết có người rình, cứ đủng đỉnh bò tới. Dáng nó lượn bởi bốn chân thấp thật uyển chuyển. Da nó óng ánh đỏ, xanh lẫn nhau dưới ánh nắng chiều. Đôi mắt nó chăm chú nhìn miếng mồi ngon nằm yên trong chiếc bẫy. Nó không ngại gì cả, nhưng vẫn chưa đớp mồi vội.
Từ ngày làm chiếc bẫy kỳ nhông, mỗi ngày Xù bắt được cũng khá nhiều. Nó đã may được cho bà Tám cái áo mới để mặc trong mùa lạnh. Những chú kỳ nhông to tướng thường giúp Xù có những món tiền khá hơn, cuộc sống của hai bà cháu nhờ thế đỡ chật vật.
Chú kỳ nhông vẫn không hay biết gì về dự tính người ta đang gài bẫy chú. Chú lượn quanh con mồi, rồi nhanh như chớp, chú lượn tới đớp lấy món ăn khoái khẩu.
Nhưng… chiếc bẫy đã sập. Chú ta lúng túng trong chiếc khoanh tre nhỏ hẹp. Chú giương đôi mắt căm hờn nhìn đứa trẻ đang vừa cười vừa chui ra khỏi bụi cây. Xù bỏ chú vào chiếc rọ, nó nói một mình:
- Con này lớn quá. Da lại đẹp nữa, giá mình không cần bán thì để lại nuôi chơi cũng thích.
Trong rọ đã có sẵn bốn, năm con kỳ nhông khác đang giương mắt nhìn tên tù binh mới. Có lẽ thấy hình dạnh to lớn của tên tù binh mới vô, nên các chú kỳ nhông đều ngán và lủi mắt đi nơi khác, không dám nhìn chú ta nữa.
Xù mang giỏ kỳ nhông ra chợ. Nó ngồi ở một góc quen thuộc đợi khách hàng. Mấy con kỳ nhông bò qua bò lại trong giỏ: chúng không còn hay dẫy dụa, chống cự như hồi mới bị bắt nữa.
Một thằng bé trạc tuổi Xù đi qua, đứng lại nhìn giỏ kỳ nhông, hỏi Xù:
- Bao nhiêu một con?
Xù hỏi lại:
- Anh mua con nào? Mỗi con tùy theo lớn nhỏ giá khác nhau.
Thằng bé chỉ tay vào con lớn nhất, có khoan đà trên bộ da nâu:
- Đó, con này nè.
- Con này anh cho bốn chục.
Thằng bé nhún vai:
- Mắc dữ. Mừơi lăm đồng thôi.
Xù lắc đầu:
- Bẫy nó khó lắm, con này lại lớn nữa, anh trả thêm mua dùm tui.
Thằng bé bỏ đi. Xù luyến tiếc nhìn theo. Một người đàn bà dừng lại, hỏi nó:
- Bán hả em?
- Dạ thưa bà phải ạ.
Thấy Xù lễ phép, thiếu phụ có vẻ hài lòng. Bà ngắm nghía mấy con kỳ nhông rồi định giá:
- Bán hết mấy con này bao nhiêu em?
- Thưa bà cho con hai trăm.
- Nói thiệt đi chị mua cho. Có bẩy con nho nhỏ thôi mà.
- Thưa bà muốn mua con để trăm tám thôi ạ. Rẻ quá không được.
- Em bẫy thứ này có khó không?
Xù thật thà:
- Dạ không khó lắm, nhưng phải chịu khó ngồi chờ.
Thiếu phụ dường như có cảm tình với Xù, hỏi tiếp:
- Nhà em ở đâu mà bẫy được thứ này?
Xù chỉ tay vào hướng rừng:
- Thưa nhà em trong phía rừng kia ạ.
Thiếu phụ le lưỡi:
- Xa dữ vậy à? Mà cha mẹ em đâu? Em ở với ai mà đi bẫy kỳ nhông bán vậy nè.
Xù không hiểu thiếu phụ sao cứ hỏi về mình hoài, nhưng nó cũng lễ phép trả lời:
- Dạ, cha mẹ em chết hết rồi. Em ở với bà nội.
- Tội nghiệp.
Người đàn bà buông tiếng thở dài.
- Bà em chắc già lắm rồi?
Xù hơi cúi mặt khi trả lời:
- Thưa bà phải. Bà em già rồi lại bị mù lòa nữa, thành ra em phải đi làm nuôi bà.
Thiếu phụ suy nghĩ một hồi, bà nhìn Xù một lúc rồi nói đột ngột:
- Hay là… em về ở với “qua” đi. Không làm việc gì nặng nhọc đâu. Lại có tiền đem về cho bà nội nữa.
Xù yên lặng. Nó thoáng suy nghĩ. Đành rằng nếu nó về ở hẳn với người đàn bà này nó sẽ sung sướng hơn nhiều. Nó sẽ không phải vất vả gì nhiều, khỏi phải ngồi dầm nắng giữa trưa để nín thở chờ từng con kỳ nhông vô tình tham mồi, mà sẽ có một số tiền nhất định để nuôi bà nó. Nhưng Xù chợt xót xa liên tưởng đến đôi mắt sâu hóm, mù lòa của bà Tám. Đôi mắt không còn ánh sáng, và thân thể gầy gò của bà sẽ ra sao nếu không có nó săn sóc sớm hôm? Không, nó không thể tìm sung sướng một mình để khổ cho vị ân nhân của nó nay đã trở thành một con người tàn tật được. Ý nghĩ làm Xù vừa thương hại bà Tám, vừa cảm thấy thoải mái vì nó đã làm được những điều phải. Nó trả lời bà khách đang chờ đợi:
- Em cảm ơn bà thương em. Nhưng thà em chịu khổ đi bẫy từng con kỳ nhông để bán kiếm tiền, em còn chạy đi, chạy về chăm sóc nội em được. Em không muốn bỏ nội em một mình.
Bà khách nhìn nó một cách khâm phục:
- Thôi, tùy em. Em muốn ở nhà chăm sóc cho bà nội thì thôi. Em bán cho “qua” mấy con kỳ nhông đó đi. Hai trăm cũng được.
Xù cảm kích nhìn bà khách. Nó vừa trao giỏ kỳ nhông cho bà, vừa nghĩ đến món ăn bà sẽ làm với mấy con kỳ nhông mua được của nó. “Chắc sẽ bằm nhỏ trộn với nước mắm chanh ớt, hành thơm rồi gói lá chanh đem nướng chứ gì”. Nó nói thầm như vậy, vì có lần nó nghe bà nội nói về món ăn kỳ nhông ngon nhất là nướng với lá chanh.
Cầm hai trăm đồng trong tay, Xù cảm thấy hớn hở lạ lùng. Nó đi một vòng chợ, tính trong đầu óc sẽ mua gì để trưa về nấu cháo cho bà Tám ăn. Mấy bữa nó hay mua cá bống đem về kho mặn, để vừa bà Tám ăn cháo, vừa để nó ăn cơm luôn thể. Nhưng hôm nay, được tới hai trăm đồng, nó nhất định phải “đãi” bà Tám một món gì thật ngon mới được. Nó đến hàng tôm, sờ đống tôm lớn chất lượng cao trong mẹt và hỏi giá. Bà bán hành nhìn nó bằng tia nhìn khinh khỉnh, không thèm trả lời, ý chừng còn sợ nó nhanh tay ăn cắp, bà ta lấy tay dùa đống tôm về phía mình. Thằng Xù ức lắm, vì từ bé, nó không có ý định ăn cắp bao giờ. Cực chẳng đã, nó phải giơ tờ bạc hai trăm ra trước mắt bà bán hàng, hỏi lại:
- Bao nhiêu một trăm ,bà?
Bây giờ bà bán hàng mới trả lời bằng giọng cộc lốc:
- Ba chục.
Xù nhẩm lại: ba chục một trăm thì cũng được đi, nhưng một trăm gam tôm thì được mấy con thôi, làm sao vừa nấu cháo, vừa kho được - nó trả:
- Hai chục nghe bà.
Bà bán hàng trừng mắt:
- Không mua thì thôi, đi chỗ khác cho tao bán.
Xù thất vọng. Nó đi ngược lại hàng thịt heo. Lần này nó ý tứ, đưa trước cho bà hàng thịt thấy tờ giấy bạc rồi mới hỏi giá. Bà hàng thịt có vẻ dịu dàng hơn, bảo nó:
- Sáu chục một trăm thịt nạc.
Xù lựa một miếng thịt bằng bàn tay bỏ lên bàn cân. Nó nói:
- Bác cân dùm xem miếng thịt này bao nhiêu.
Bà hàng thịt bỏ trái cân lên rồi trả lời:
- Trăm rưỡi. Em đưa qua chín chục.
Xù ngã giá:
- Bảy chục được không bác?
Bà hàng thịt lắc đầu, Xù thêm:
- Thôi, bảy lăm đi. Bác bán cho cháu đi mà.
Lại lắc đầu. Xù dợm bước đi. Không hiểu nghĩ sao bà hàng gọi nó lại:
- Ê nhỏ, bảy lăm đó, lấy đi.
Bà gói miếng thịt vào miếng giấy, trao cho nó. Xù đợi thối tiền xong, nó chạy đi mua lít gạo, mấy đồng nước mắm rồi rảo chân đi nhanh về nhà.
Xù bước chân vào cửa, nó thấy bà Tám đang lúi húi dưới bếp, nó gọi lớn:
- Nội ơi.
Có tiếng bà Tám “ơi” thật lớn, rồi bà Tám lần lên nhà trên, hỏi Xù:
- Con về đó à?
- Dạ, bán hết rồi nội à.
- Khá không con?
- Dạ khá, có bà khách mua dùm con cả giỏ, được tới hai trăm lận nội.
Xù nhìn gói thịt, gạo trên tay, nói tiếp:
- Trưa nay con nấu cháo thịt heo nạc cho nội ăn nghe.
Dường như đôi mắt sâu hóm kéo màn trắng đục của bà Tám cố nhướng lên, như muốn mở hẳn ra để nhìn vào mặt đứa cháu nuôi hiếu thảo. Giọng bà nghèn nghẹn:
- Thôi con, bày chi cho tốn. Kho cá bống với nước mắm cho nội ăn được rồi.
- Không mà, con muốn “đãi” nội một bữa mà.
Rồi nó đem chuyện khách lạ muốn đưa nó về ở nhà bà ta cho bà Tám nghe. Bà Tám run run hỏi nó:
- Rồi con nói sao?
- Con đâu có chịu nội. Con đi rồi ai lo cho nội đây. Ở với nội, con đi bẫy kỳ nhông bán cũng đủ ăn rồi, hén nội hén.
Giọng bà Tám như khóc:
- Bà lại muốn con đi, để may ra con còn sung sướng, đỡ vất vả hơn. Bà già rồi, sao cũng được.
Thằng Xù cãi:
- Đâu được nội, nội già thì phải có người săn sóc nội chớ.
Rồi nó quay xuống bếp, lục nồi lo bỏ gạo nấu cháo. Nó bằm thịt cẩn thận. Một lát mùi gạo nấu với thịt nạc bay lên thơm phức làm Xù rỏ dãi. Nó múc ra tô, còn chừa lại một nửa trong xoong để bà Tám ăn buổi chiều.
Xù loay hoay dọn cơm. Phần bà Tám là tô cháo thịt ngon lành. Còn nó, một om cơm gạo lức với chén nước mắm ớt. Bữa nay cháo nấu với thịt nên nó không ăn chung được như mọi lần kho riêng cá bống. Nó mời bà Tám ăn. Bà ngồi xuống chõng tre múc một muỗng cháo ăn, ngon lạ. Chợt mùi nước mắm ớt cay nồng bốc lên mũi bà, bà hỏi Xù:
- Con ăn cơm với nước mắm à?
Xù sợ bà Tám giận, nói dối:
- Dạ, ăn với thịt chớ.
Bàn tay bà Tám sờ soạng quanh mâm, bà tiếp:
- Con nói dối. Tiền con để mua thịt nấu cháo hết rồi phải không?
Xù im lặng. Nó không biết nói sao. Bà Tám đặt cái muỗng xuống mâm. Nước mắt bà ứa ra. Giọng bà nghẹn ngào:
- Con lo cho bà chi dữ vậy Xù. Con cho bà ăn thịt trong khi con húp nước mắm. Làm sao bà nuốt cho trôi.
Xù sợ bà Tám không ăn, nó cuống cuồng năn nỉ:
- Nội ăn đi nội. Con nấu mà nội chê sao? Tại bữa nay con… thèm nước mắm đó chớ. Còn tiền đây mà nội. Nội ăn đi.
Chương 8
Trời đêm nay trong như pha lê. Từng đám mây xanh thăm thẳm lững lờ trôi nhẹ. Khu rừng hoang liêu đắm mình trong vũng tối. Xù ngồi cạnh bà Tám trên chiếc giường để ngoài hiên nhà. Cách khoảng một thước là đống lửa được Xù nhóm lên để sưởi ấm hai bà cháu. Tiếng củi khô nổ nghe lách tách, vui tai.
Vài loại chim đêm cất tiếng kêu thảm não, rời rạc. Không gian thật buồn, thật nặng. Những cơn gió mùa đông lùa vào làm run người. Xù vứt thêm vào đống lửa mấy que củi khô nho nhỏ.
- Tối nay trời trong ghê đi nội. Chắc không có mưa nữa đâu.
- Trời màu gì con?
- Dạ màu xanh, xanh nhiều hơn mấy bữa nữa nội à. Sáng con đi bẫy được rồi.
Nó chợt nghĩ ra điều gì, reo lên:
- Con quên. Mưa hôm qua, sáng mai thế nào nấm cũng lên. Con tìm lặt ít nấm về nấu ăn nha nội.
- Ừ, con thích thì lặt. Mà phải coi chừng xuông sâu rát lắm.
- Nè nội, mà sao hồi đó nội không ở dưới quê, hả nội? Lên ở chi đây có một mình, buồn dữ. Con mà như nội thôi con khỏi có dám đi. Nội dạn quá à.
Bà Tám chép miệng thở dài:
- Hồi đó ông nội con mất, rồi tới đứa con mất, nội buồn. Thêm nữa giặc nó tới làng, đốt hết nhà cửa. Nội theo đoàn tản cư đi lánh nạn. Rồi ghé đây, cất nhà ở luôn.
- Chắc hồi đó nội khổ lắm hén?
- Khổ chớ, mà cũng quen đi con à. Như con, tuổi còn nhỏ mà chịu khổ riết rồi cũng quen. Nội thương con, muốn nuôi nấng cho con ăn học mà rồi cũng không được, hóa ra lại bắt con nuôi lại nữa.
Xù nhìn bà Tám bằng đôi mắt tràn ngập mến thương:
- Nội còn nói vậy nữa, con đi vô à. Con thương nội như nội thương con vậy. Con khổ con không sợ bằng nội bỏ con. Con chỉ còn mình nội thôi à, mà nội cứ than thở hoài.
Sợ bà Tám lại khóc vì cảm xúc. Xù nói lảng đi:
- Trời mưa hôm qua bữa nay trong vắt nội à. Có nhiều sao nữa, nhiều lắm. Nội có thấy trời đẹp không?
- Có con à.
Bà Tám đáp lời nó
- Con nói cho nội biết, nội “thấy” rồi trời hôm nay đẹp lắm.
- Giá có trăng chắc là đẹp nữa hả nội?
- Ờ, có trăng thì sáng lắm.
Im lặng một lát, Xù lại gọi:
- Nội ơi.
- Gì con?
- Con hỏi nội cái này nghen.
- Con hỏi đi.
Xù hơi lưỡng lự một lát rồi hỏi:
- Nội theo đạo nào hả nội?
- Nội theo đạo ông bà.
Xù tò mò:
- Đạo “ông bà” là sao hở nội?
Bà Tám giải thích:
- Là mình nhớ công ơn tổ tiên, cứ đến ngày ông bà chết, thì mua đồ về nấu, hay trái cây cũng được, để cúng giỗ.
Xù hỏi tới:
- Cúng giỗ là sao hả nội? Có đọc kinh không? Có vô nhà thờ không nội?
- Không, mình cúng là bày đồ ăn lên bàn thờ, trước di ảnh của ông bà tổ tiên mình, rồi lạy, và nhớ đến người đã chết, không có đọc kinh gì cả.
- Lạy như con lạy chúa hả nội?
- Ừ, lạy như vậy. Nhưng bề ngoài thôi, nhớ hay không là trong lòng mình.
Xù gật đầu:
- Đúng đó nội, con cũng thờ Chúa ở trong lòng nữa. Hồi nhỏ, con để Chúa ở trên đầu kia.
- Còn bây giờ?
Bà Tám mỉm cười hỏi lại.
- Giờ đầu con dang nắng tối ngày “khét nắng” thấy mồ đi, đâu có dám để Chúa ở trển.
Nó tẩn mẩn một hồi rồi nói tiếp:
- Sao ở đời này lại có người sướng, người khổ hả nội? Như con với nội đây nè. Mình không được ở chợ như người ta. Mình không có nhiều tiền nên không có quần áo đẹp như người ta. Sao vậy hả nội?
Bà Tám ngẫm nghĩ. Thật tình bà không biết phải trả lời nó như thế nào. Giải thích làm sao cho nó hiểu trong khi chính bà cũng không biết tại sao mình phải chịu đựng cảnh khốn khổ như thế này. Bà tìm mọi cách nói qua loa về thắc mắc của Xù:
- Thì ở đời, ai cũng có khi khổ khi sướng. Không ai giàu có hoài, mà cũng chẳng ai nghèo hèn suốt đời. Như con đó, bây giờ con khổ biết đâu mai kia con sướng.
Thằng Xù gật gật đầu, nhưng chừng như chưa chịu với lời giái thích của bà Tám nó lại hỏi nữa:
- Con thì như vậy rồi, con còn nhỏ, biết đâu sau này con sung sướng. Còn nội thì sao? Nội có bao giờ sung sướng chưa? Con nghe nội kể hồi xưa nội khổ, rồi bây giờ nội cũng khổ nữa đó.
Bà Tám im lặng một lát rồi nói:
- Cũng có lúc nội dư dả, sung sướng chớ. Nhưng con đừng nghĩ rằng có nhiều tiền là sung sướng, không phải thế đâu?
- Chớ sao hả nội? Con thấy có tiền sướng thấy mồ đi, được mua đồ ăn ngon để ăn, được may quần áo đẹp để mặc. Con thấy bọn thằng Sơn, thằng Thanh cháu bà Hương Thêm đó, tụi nó lớn tồng ngồng rồi mà còn được ăn rồi đi chơi hoài nè.
Bà Tám im lặng nghe đứa trẻ mồ côi nói những thắc mắc ngây thơ, ngay tình của nó. Bà nói để cho Xù yên tâm:
- Bây giờ tụi nó được sung sướng, có khi mai sau lại không bằng con thì sao?
Xù ngước nhìn bầu trời đầy những vì sao lấp lánh, nó nói như một lời rên rỉ:
- Con không biết rồi nữa ra sao, bây giờ con chỉ biết có nội không à.