Chín
- Thưa chị, em đem cháo qua cho chị đây!
Cô giáo Hòa mở mắt. Gương mặt của Trang hiện mờ mờ qua khung cửa, rồi rõ dần. Trang nâng đầu cô Hòa dậy, nói:
- Sao chị mệt quá vậy? Chị cảm thấy trong người ra sao?
Cô Hòa cười héo hắt:
- Không, chị không sao cả. Trang hãy nói cho chị nghe, sáng nay bé Trí thế nào?
Trang tươi hẳn nét mặt:
- Vết thương của nó khá rồi. Nhưng hình như nó có vẻ buồn chị ạ! À, Trí có viết thư cho chị, khi nghe em bảo rằng em ở cạnh nhà chị.
Cô Hòa ngồi bật dậy, mừng rỡ:
- Đâu? Em đưa cho chị xem!
Cô run rẩy cầm lá thư của Trí. Cô mở ra, đọc:
“Thưa Cô,
Con đã làm cô buồn lòng. Xin Cô tha thứ tất cả cho con. Con sắp đi học lại để xin lỗi cô. Trí vẫn là Trí ngoan muôn đời của Cô.
Bé Trí”
Hai giọt lệ lăn ra từ khóe mắt cô Hòa. Đúng là nét chữ của thằng bé yêu dấu. Nhưng qua cơn xúc động ấy, cô Hòa lại rối óc với những câu hỏi. Trí nào đã đi học? Trí nào đã bị thương? Trí nào đã phá quấy cô để đến nỗi cô phải bỏ trường? Trí nào đã được Trang săn sóc? Và Trí nào đã viết bức thư này? Trí “sắp đi học lại”, nghĩa là bấy lâu nay vắng mặt, mà tại sao lại “xin cô tha thứ tất cả”…??? Đầu óc cô Hòa xoáy lộn như cơn gió lốc. Cô nhìn Trang. Trang thì cũng không biết gì hơn ngoài một bé Trí dễ thương ở căn nhà mà cô thường đến mỗi buổi sáng. Trang không hề tin có một thằng Trí tàn ác, tinh quái ở lớp ba trường Việt Ấu. Nếu có bàn cãi thêm, chắc Trang cũng sẽ nghĩ cô Hòa là một người đã đến tuổi già nua, mất quân bình, nói những điều khó tin. Cũng như đối với ông Hiệu trưởng, thì thằng bé Trí vẫn là một đứa học trò ngoan ngoãn, vô tội. Chỉ có cô là lẩm cẩm và thù hằn với học trò. Cô đau đớn khóc một mình và chẳng biết hé răng bày tỏ cùng ai.
Trang nhỏ nhẹ nói:
- Thôi, em về nhé! Chị ăn hết bát cháo đi, có gì cần chị cứ gọi em. Em về dạy học mấy đứa nhỏ bên nhà.
Cô Hòa gượng cười gật đầu. Trang đã về, còn lại cô với nỗi buồn lớn lao. Cô nhìn khắp nhà. Ảnh của mẹ cô, ảnh của chồng cô, những người đã chết. Cô lẻ loi trong cảnh sống buồn tẻ. Có một niềm an ủi duy nhất là một đứa bé ngoan hiền và một lớp học vui như tổ chim cũng bỏ cô mà lui gót. Cô sẽ sống như một chiếc bóng trong căn nhà này hay sao? Tự nhiên cô sợ hãi. Hình ảnh thằng bé Trí hiện ra như đe dọa cô. Lần đầu tiên cô thấy căn nhà của mình rờn rợn. Cô gắng gượng bước xuống, mang dép đi ra sân.
Trời đang lúc hoàng hôn. Mặt trời gần khuất sau dãy nhà cao ở phía tây. Trong sân nhà cô, những bông hoa dường như cũng lạnh lẽo như bầu trời đỏ nắng quái trên kia. Cô bước dần ra thăm luống hoa hồng. Mấy ngày rồi bỏ quên, chắc hôm nay cây đã có nhiều hoa lớn. Nhưng kìa! Không có một nụ hoa nào cả. Cành lá chỉ còn trơ những gai nhọn. Cô ngạc nhiên bước đến gần. Có dấu cắt của dao hay kéo trên những cành cây. Cô hoảng hốt khi thấy cây kéo của cô dùng để xén lá nằm dưới gốc hồng. Cô cầm cây kéo lên. Ai đã cắt những hoa hồng của cô? Chỉ có Trang là hay lui tới nhà cô, ngoài ra không có một ai. Nhưng cô không tin Trang có thể tự tiện cắt hoa mà không xin phép trước. Trang không phải là kẻ bất lịch sự. Vậy thì ai? Cô nhìn cây kéo, rồi nhìn quanh. Trong sân vắng vẻ, chỉ có tiếng chim gọi nhau yếu ớt. Bỗng cô lùi lại, vì vừa nhìn thấy ngoài cổng có dáng thằng bé Trí. Cô vừa mừng, vừa lo sợ. Cô nhìn nó đăm đăm. Cô gặp một tia mắt tinh quái. Cô hoảng hốt, lắp bắp:
- Trí, trò… đến đây… làm gì?
Thằng bé cười thật hiểm ác. Cô Hòa bước lùi lại. Cô cảm thấy cổ họng nghẹn đắng. Cô kêu lên:
- Mày đi về đi! Tao ghét mày…
Nhưng Trí đang xăm xăm mở cổng đi vào. Cô Hòa bỏ chạy vào nhà. Cô chạy được vài bước bỗng đứng khựng lại. Trí đang đứng trên thềm nhìn cô cười ngạo nghễ. Cô há miệng, ú ớ không thành lời. Thằng bé càng cười to. Cô kinh hãi quay lưng, cũng lại thấy nó bên luống hoa hồng. Đâu đâu cũng có nó. Cô đâm đầu chạy theo một hướng bất định. Nỗi hoảng sợ làm chân cô ríu lại, và cô vấp chân té xuống…
Tiếng thét của cô Hòa làm Trang hấp tấp chạy qua. Những người hàng xóm cũng đổ xô sang. Người ta thấy cô giáo Hòa té sấp trên cây kéo của cô. Trang òa khóc bên người bạn già nua đáng kính nay đã lìa đời...
Mười
Em cố gắng nhấc đầu lên cũng không nổi. Từ sáng sớm, em nghe thân mình ớn lạnh. Em không thể làm một động tác nào hơn là nắm mở mắt, nghe tiếng đùa giỡn của trẻ hàng xóm. Toàn thân em rã rời, mệt mỏi. Em không hiểu tại sao trong khi vết thương đang lành lặn dần thì bên trong cơ thể lại từ từ suy yếu. Nhưng "bên trong" đó không phải là trái tim, là lá gan. Đối với sự hiểu biết nhỏ bé của em, thì đó hình như là cái trí óc để giúp em suy nghĩ, giúp em hồi tưởng, giúp em thương yêu... Tất cả đang sa sút. Em cũng không hiểu rõ tại sao. Không thể đổ lỗi cho vết thương ở chân. Cũng không thể đổ lỗi cho những ngày em nằm trên giường bệnh. Mà phải nói là từ ngày có thằng Mai. Khổ thay, thằng Mai không phải là một đứa nào xa lạ, đến phá quấy cuộc đời bình yên của em. Nó – chính là em. Mai và Trí là một, thật dễ hiểu và cũng thật lạ lùng đối với em. Em ngạc nhiên khi thấy nó, và em cũng hoan hỉ nhận nó làm bạn suốt thời gian này. Bởi vì Trí với Mai là một. Em đau khổ biết điều đó, cũng như trước đây em đã thích thú với sự hiện diện của Mai.
Bây giờ em lại cảm thấy sợ thằng Mai thật sự. Em hết thích thú. Em hết mong chờ. Em muốn nó đừng đến với em nữa. Em đã viết thư cho cô Hòa. Nhưng lời lẽ trong thư em chắc là không chỉnh. Cô Hòa có vui lòng tha thứ cho những lỗi của thằng Mai gây ra không? Cô có biết rằng em đã khổ sở vô cùng khi thằng Mai khoe em cây bút vàng, vật yêu dấu mà cô không rời? Em phải chịu đựng nghe nó kể chuyện trêu tức cô, chuyện cô đánh nó... Trời ơi! Đối với cô, lúc này thằng học trò tên Trí là một đứa độc ác, mất dạy. Cô mà nhận được lá thư của em, cô có đọc không? Chắc cô không còn thương em một tí nào nữa. Em khóc khi nghĩ như vậy.
Ngay lúc em vừa khóc, thằng Mai đã đứng bên cạnh em. Nó cười ngạo nghễ hỏi em:
- Trí, sao khóc?
Em quay mặt đi, thổn thức:
- Tôi nghĩ đến cô giáo, tôi khóc. Hỏi làm gì?
- Xì, cái bà già đó mà thương dữ vậy?
- Ừ, kệ tôi. Tôi thương cô giáo tôi, tôi không muốn Mai phá cô giáo tôi. Đứa nào ngu mới chê cười cô giáo, chọc quấy cô cho cô buồn.
- Rồi sao nữa?
Em quay phắt lại, trừng mắt với thằng Mai:
- Rồi sao? Tôi muốn mai đem trả cây bút cho cô giáo. Tôi muốn Mai xin lỗi cô, rồi nghỉ học đi.
- Ha ha! Bà ta chết rồi!
Em há hốc miệng nhìn thằng Mai. Em nghe tai em ù đi. Nó đang chậm rãi kể cho em nghe chuyện gì đã xảy ra chiều hôm qua. Em kinh hoàng bịt tai lại. Nhưng tiếng nói của nó vẫn chui vào tai em. Em nức nghẹn:
- Mai ơi! Mai im đi! Mai đi chỗ khác... Tôi sợ Mai quá! Mai ác quá! Tôi không chơi với Mai nữa.
Thằng Mai rút cây bút vàng ra, gõ gõ lên chân em, nói:
- Nói dễ không! Tôi và Trí là một đứa. Dù mỗi đứa mang một tính khác nhau, tôi vẫn không rời Trí được. Chính Trí đã yêu cầu tôi ở bên cạnh Trí, thay thế Trí làm những việc mà Trí không làm được. Tôi đã làm theo lời Trí rồi mà.
Em nói một cách tuyệt vọng:
- Nhưng bây giờ tôi không muốn có Mai nữa. Tôi muốn Mai đi mất. Tôi đau yếu như thế này, Mai chưa vừa lòng sao?
Mai cười khanh khách:
- Nếu Trí không thích tôi, thì chỉ có một trong hai đứa ta sống. Hoặc tôi, hoặc Trí ở lại căn phòng này. Đứa kia phải chết.
Nghe chữ "chết", em giật mình hoảng kinh. Quá sức tưởng tượng của em rồi! Em, hoặc Mai sẽ chết? Em muốn gọi một ai đó ở bên ngoài. Ba đi làm rồi. Má đi chợ rồi. Chị Trang chưa đến. Cô giáo Hòa chết rồi. Em muốn òa lên khóc. Nhưng không, em không khóc. Khóc sẽ làm em có vẻ yếu đuối trước mặt thằng Mai. Nó sẽ khinh thường em. Không được. Kẻ yếu đuối bạc nhược sẽ thất bại. Lời giảng của cô Hòa sống lại trong em thật mạnh mẽ. Em phải tranh đấu với thằng Mai – với chính em, với một con người ác độc của em.
- Được rồi! Một trong hai đứa ta sống. Nhưng phải có một cuộc so tài. Nếu tôi thua, tôi sẽ chết cho Mai sống. Bằng ngược lại, Mai phải đi khỏi nơi này.
Thằng Mai vẫn giữ nụ cười tinh ranh:
- Ô-kê.
- Tôi cho Mai bày cuộc trước.
- Được. Chúng ta sẽ đánh cờ.
Thằng Mai sắp bàn cờ ra nệm. Nó rành rẽ hơn em, nên chỉ vài phút đầu là nó đã lấn lướt em. Đầu óc em tối đặc lại vì cơn đau. Em phải khó khăn lắm để theo đuổi, ngăn chặn nó. Em đã tự nhủ lòng "mình sẽ không bao giờ ghiền, không bao giờ ghiền" nên em đã không học những nước cờ cao của thằng Mai. Mồ hôi em đổ giọt. Thằng Mai cười đắc chí. Nhưng kìa, sau lưng thằng Mai, cô giáo Hòa hiện ra. Cô đang ra dấu bày cho em phải nắm con cờ nào, đi đường nào. Em làm theo tay cô. Em thoát được ngõ bí. Và em đã thắng thằng Mai.
Em thở phào. Thằng Mai nói:
- Khoan mừng vội. Còn một cuộc so tài nữa, nếu tôi thắng, sẽ bày cuộc lại.
- Bây giờ tới phiên tôi. Mai lấy cho tôi hai tờ giấy, hai cây bút.
Thằng Mai quay lại phía bàn để lấy giấy bút. Nó hơi nao núng khi thấy cô giáo Hòa ở đó. Em bảo:
- Con xin cô cho một đề toán. Mai và con sẽ làm, đứa nào xong trước là thắng cuộc.
Thằng Mai bối rối. Nhưng cô Hòa đang đọc:
- Tìm chu vi một thửa ruộng hình chữ nhật có chiều dài 30 mét, chiều rộng kém chiều dài 5 mét.
Em chép nhanh vào giấy rồi làm nhanh. Em trừ 30 với 5, rồi cộng 30 với 25, đem nhân đôi. Em thốt lên:
- Thưa cô, ra 110 mét.
Trong lúc đó, thằng Mai không viết được một chữ nào trên giấy. Mặt nó xanh nhợt trong khi em nghe mừng rỡ. Cô giáo Hòa xách lấy tai nó và lôi đi. Nó vùng vẫy nhưng không thoát khỏi bàn tay cô. Em ngơ ngẩn nhìn theo. Cô Hòa và thằng Mai tan biến sau tấm màn cửa sổ gió bay...
Kết
Cho đến bây giờ, tôi vẫn không giải thích được những sự việc đã xảy ra cho Trí. Nhưng tôi không còn dám cho đó là chuyện đùa. Chính Trí đã kể cho tôi nghe khi tôi đến thay cho cậu bé lớp băng mới trên vết thương đã gần lành lặn. Lời thuật của Trí phù hợp với những điều xảy ra cho chị Hòa. Cậu bé bảo rằng chỉ có tôi là người đầu tiên, cuối cùng và duy nhất để cậu bé thố lộ. Lần đầu tiên trong đời y nghiệp của tôi, tôi được nghe một chuyện lạ. Tôi vốn ít tin chuyện huyền hoặc. Bằng cớ là sau đó tôi đã đến trường Việt Ấu để hỏi thăm về cậu bé tên Trí. Ông Hiệu Trưởng bảo rằng Trí vẫn đi học đều đặn nhưng sau ngày cô giáo Hòa nghỉ dạy thì Trí cũng nghỉ học luôn. Thế là không ngờ vực gì nữa. Chuyện của chị Hòa là thật. Chuyện của bé Trí kể là thật. Tôi phải tin, dù là tin với một tấm lòng thắc mắc.
Cậu bé bệnh nhân dễ mến đã khóc khi nhắc đến cô giáo. Trí bảo rằng nó sẽ không học trường Việt Ấu nữa, mà sẽ xin ba má cho đến một trường khác. Tôi nghĩ nếu vậy cũng hay, vì Trí đã không muốn cho ai biết chuyện kỳ quái của mình, thì sự hiện diện của Trí ở lớp cũ sẽ gây nên nhiều thắc mắc cho thầy, cho bạn. Tôi không biết làm gì hơn là an ủi Trí thật nhiều và hứa sẽ là người bạn thân của Trí.
Câu chuyện về hai cậu bé Trí – Mai, hai mà một đó, tôi định giữ kín đến trọn đời. Nhưng bỗng hôm nay tôi lại muốn viết để cho các em tôi đọc. Các em tôi mê nghe và mê đọc truyện ma cũng như tôi mê nghề thuốc. Nhưng tôi không muốn các em tôi bị chìm ngập trong rừng sách ma quái đầy đặc ngoài vỉa hè đường phố. Tôi có một ý tưởng nhỏ mọn là "Lấy độc trị độc". Đúng hơn, tôi muốn biến truyện ma – câu chuyện mà tôi kể ra đây – thành một viên thuốc bổ. Các em tôi sẽ cười khi nghe ý kiến này? Không, tôi sẽ phải giải thích với các em rằng hãy nghe câu chuyện bé Trí như nghe một "chuyện ma" thông thường, đừng tin là có thật. Nhưng phải nhớ một điểm chính yếu rằng : cậu bé Trí, có hai con người : một Trí ngoan ngoãn, hiền lành, nhân ái – và một Trí tinh quái, biếng lười, ác độc. Vì cả hai con người ấy đều mạnh mẽ nên đã tách làm hai. Bé Trí đã phải tranh đấu trong cơn đau yếu để cho con người "thiện" thắng con người "ác". Như thế là bé Trí đã thành công. Tôi tin rằng từ nay Trí sẽ học giỏi, tấn tới và nên người, vì không còn sợ bị phá phách bởi con người xấu xa kia.
Nhưng còn các em tôi, còn tôi, cũng như bao nhiêu người, phải nói rằng chúng ta không may mắn như bé Trí. Bởi vì mỗi chúng ta cũng có hai con người – một tốt đẹp và một xấu xa, nhưng hai con người đó không tách rời nhau như Trí và Mai. Mà chúng hiện diện cùng lúc trong tâm hồn ta, trong thể xác ta. Có khi con – người – tốt mạnh mẽ hơn, giúp ta làm những việc ích lợi, nhân ái. Nhưng cũng có khi con – người – xấu nổi dậy mãnh liệt hơn, sẽ thúc đẩy ta đến bao điều tệ hại. Sẽ không có một sống, một chết như Trí và Mai. Mà tôi, mà các em, phải tự tranh đấu trong chính tư tưởng, trong chính tâm hồn mình, sao cho con người thiện đè ép bản năng thấp kém của mình đi. Đó là điều khó, nhưng không phải là không làm được. Các em tôi sẽ hiểu ý tôi khi tôi kể chuyện này – tạm gọi là một "chuyện ma" – Nhé các em, hãy bắt chước bé Trí. và hãy hiểu chị. Chị Trang.
Tân Định Saigon, 6-10-1973
NGUYỄN THỊ MỸ THANH