Psalm 131

Een psalm die mij sinds een halfjaar meer dan gemiddeld bezig houdt is psalm 131. Een lied met een sterk beeld: een kind in volledige rust en vrede – misschien mag je zelfs zeggen: in totale overgave – op de arm van de moeder. Baby's laten dat regelmatig zien, volledig ontspannen, totaal onbedreigd tegen moeder aan.

Heerlijk, als je je zo kunt overgeven! Een genot om daar naar te kijken, daar word je zelf rustig en ontspannen van... Jammergenoeg blijft het leven niet altijd zo'n relaxte aangelegenheid, vroeg of laat komen we er achter dat er van alle kanten dreiging uit gaat, en dat we deze idylle als een verloren paradijs achter ons moeten laten. Daar ligt misschien ook wel een diepte-psychologische grond voor het paradijsverhaal, dat is immers niet bedoeld als feitelijke historie, maar het is het verhaal van ieder mens.

Dat verloren paradijs kunnen we niet meer binnengaan. In beeldtaal wordt dat verteld door de cherubs met vlammend zwaard. Of door een kinderliedje: “Engel-land is gesloten, de sleutel is gebroken...” Je kunt niet meer terug naar de geborgenheid van je kindertijd, je weet te veel, goed en kwaad hebben een te manifeste plek.

Maar hoe krijgt de ziel volgens psalm 131 weer deel aan een heelheid die praktisch onbereikbaar schijnt? Waar ligt de sleutel om toch weer toegang te krijgen tot die “vrede, die alle verstand te boven gaat”? Niet door rationeel te zoeken wat te groot is, en te hoog gegrepen. Niet door te leven of je alleen maar ratio bent, of je met je denken alles kunt doorgronden, alles kunt verklaren, alles kunt narekenen en begrijpen. Want dan blijft je ziel in de kou staan, dan streep je een groot deel van jezelf weg, en doe je jezelf uiteindelijk te kort. Het geloof is niet op formule te brengen. De verbeelding van het geloof wil je op een ander niveau dan het koele en nuchtere verstand aanspreken. Maar om dat te kunnen ervaren, om uit die rijkdom te kunnen putten, moet je een andere bril opzetten dan alleen die van het verstand.

De dichter van de psalm weet dat hij stil moet worden. De stilte is essentieel... Fysieke stilte, daarom gaat het in een waarachtige eredienst ook nooit om decibellen. Daarnaast gaat het ook om innerlijke stilte. Aan beide ontbreekt het in onze samenleving. Terugkeer naar geloof heeft als eerste stap terugkeer naar de stilte nodig!

Is het een lege, een ongestructureerde stilte? Nee, het opschrift van de psalm is “een pelgrimslied”. De stilte wordt gevonden in de liturgie, in het bewust zoeken naar geheiligde tijden en geheiligde plaatsen.

De dagen vóór Pasen nodigen ons uit om hier ruimte voor te maken en hiermee bezig te zijn.