STILTE
("Samen" 3 december 2010
Waarom geloven veel mensen niet meer? Daar worden allerlei redenen voor gegeven. De wetenschap zou het velen onmogelijk maken hun geloof voor waar te houden... Of zijn het schaalvergroting en individualisering die mensen de kans bieden hun eigen, hoogst persoonlijke keuzes te maken... Of is het de welvaart die mensen blind maakt voor godsdienst? Bovendien: de sociale voorzieningen hebben de diaconale ondersteuning vervangen, dus waarom nog lid zijn van een kerk? En zo zijn veel meer redenen te bedenken waarom mensen niet langer worden aangesproken door religieus geloof. De socioloog kan daar vast zinnige dingen over zeggen.
Dit alles heeft er toe geleid dat wij in een unieke situatie leven. Voor het eerst in de geschiedenis van vele eeuwen mensdom heb je grote aantallen mensen zonder religieus geloof, en is de samenleving seculier geworden. Iets dat lang ondenkbaar was. Immers: religieus geloof was eeuwenlang de norm, wie niet geloofde werd als een vreemde eend in de bijt beschouwd, anders dan anderen...
Allerlei veranderingen hebben de geloofsstroom sinds de jaren '60 doen opdrogen. De eeuwenlang bestaande overdracht van generatie op generatie werd radicaal afgedamd. Om ons heen ontstond een nieuwe cultuur, waarin niet-gelovig tot norm werd verheven...
Toch is het vreemd, dat maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen de lamp van het geloof bij velen hebben doen doven. Er zijn toch altijd ontwikkelingen en veranderingen geweest? Dat leidde niet tot verdwijnen van geloof, maar tot reformatie of modernisering. De geloofsleer verwerkte bepaalde vragen en inzichten, en dit leidde tot vernieuwd geloof, dat de vertaalslag naar de nieuwe situatie kon maken.
De cultureel antropoloog Jan van Baal († 1992)
verraste mij bij herlezing van één van zijn essays met een originele visie op deze kwestie. Van Baal stelt dat de gevoeligheid voor religieus geloof verdwijnt omdat mensen de stilte niet meer kennen...Hij schetst hoe de wereld druk en lawaaierig is geworden. Alom klinken motormaaier en bladblazer.... Het geruis van de snelweg is nooit weg... Zelfs in de wildernis wordt de stilte verstoord door straaljagers. En waar we ook komen, in winkelstraten, praktijkruimten, bedrijfshallen, café's en restaurants, overal klinkt muziek, die we vervolgens wandelend, fietsend of joggend ook vrolijk met ons meezeulen...
'Wie zou,' zo vraagt van Baal zich af, 'temidden van zoveel gerucht en opgejaagd door zoveel bezigheden de stem van het Mysterie nog vernemen? Men kan dat alleen door zichzelf stilte te scheppen, door stil te worden van binnen...'
Ik zou dus denken: 'help de herrie de wereld uit, om te beginnen uit de kerk!'
Want zou het in alle geweld van drukte en decibellen niet de eerste opdracht van de kerk zijn, om mensen naar de stilte terug te leiden? Is het niet volstrekt logisch, dat een kerk die de stilte niet koestert, geen medium voor de ontmoeting met het Mysterie kan zijn? Dat mensen in een kerk, die zich door de herrie- en onrustcultuur laat meeslepen, geen God meer ontmoeten, en vervolgens teleurgesteld en leeg afhaken?Jezus trok zich zeer frequent terug in de stilte. Zouden zijn volgelingen dat misschien ook moeten doen? God geeft het zijn beminden immers in de slaap...
