EXIT BENEDICTUS

Een aantal maandagen kwam de laatste weken met een verrassing.

Op 28 januari maakte koningin Beatrix bekend dat ze afstand doet van de troon ten gunste van haar zoon Willem Alexander. Zo langzamerhand werd wel verwacht dat dit gebeuren zou, toch kwam het als een behoorlijke verrassing. Maar de mededeling van paus Benedictus, dat hij aan het eind van deze maand terugtreedt als paus, kwam helemaal als donderslag bij heldere hemel. Dit had niemand verwacht, zelfs zijn naaste medewerkers niet, misschien ook wel omdat het eeuwen geleden is dat een paus terugtrad.

Ik denk dat het een moedig en wijs besluit van Benedictus is. Het lijkt mij vreselijk om op zo'n hoge leeftijd nog zo'n verantwoordelijk en energie-slurpend ambt te moeten dragen. Mensen van die leeftijd hebben niet alleen het volste recht om “niet meer te moeten,” het lijkt me ook voor alles beter om plichten en verantwoordelijkheden aan jongere generaties over te dragen. Overigens is niet iedereen in staat op tijd een stapje terug te doen: of het nu in de politiek, in het bedrijfsleven of in de kerk is, je hebt mensen die vastkleven aan het pluche of aan hun macht en positie, en geen stapje terug kunnen doen. In vorige gemeenten kwam ik het wel tegen dat vaders hun bedrijf niet los konden laten, zodat het het voor de zoon die er mee verder ging erg moeilijk werd. Enfin, van dat soort kwesties kent u waarschijnlijk zelf ook wel voorbeelden, want ook in het Westland komt dat voor. De verhaallijn van “De glazen stad” was destijds vast niet helemaal uit de lucht gegrepen...

Toch was het niet de wijsheid van deze paus die me rond zijn abdicatie het meeste raakte. Dat waren de ronduit negatieve reacties op het pausschap van Benedictus in de Nederlandse media. Veel kritiek die eigenlijk meer berust op het principe van “de-klok-en-de-klepel”, dan dat er feiten aan ten grondslag liggen. Uitspraken van de paus werden uit hun verband gerukt, werkelijk geïnformeerd schijnen de Nederlandse media niet. Het gaat om vlug en makkelijk scoren, niet om je werkelijk te verdiepen in wat feitelijk speelt. Ik ben bang dat deze ongenuanceerde reacties, die ook nog een keer aantonen dat men blijkbaar slecht op de hoogte is, symptomatisch worden voor de manier waarop door media en opinion-leaders naar kerk en religie gekeken wordt. Gelovigen worden gezien als domme, bijna achterlijke mensen, met een verouderd wereldbeeld. Religie wordt knarsetandend getolereerd achter de voordeur, maar moet in het publieke domein de mond dicht houden. Iedere inbreng van religieuze overtuiging in het maatschappelijk leven wordt de kop ingedrukt en de overheid schiet in een kramp als het gaat om de scheiding tussen kerk en staat. Dat alles is zorgelijk. Misschien niet eens in de eerste plaats voor de vrijheid van godsdienst, maar veel meer nog voor de kwaliteit van de samenleving. In een samenleving vol vervreemding, waarin mensen zich vaak nummers voelen, waar we radertjes worden in onpersoonlijke bureaucratische systemen, waar arbeid zijn diepere zin lijkt te verliezen, kan religie bijdragen aan een nieuwe eenheid van het bestaan. Aan zingeving, aan kennen en gekend worden. Dat hebben we nodig, individueel en collectief.