2006-36

CZECHOSŁOWACJA

W ramach odpowiedzi na odwieczne pytanie - "Co zbierać???" mam trzy propozycje: Czechy, Słowacja, Czechosłowacja.

CZECHY

Ta propozycja ma dwa warianty: dla najambitniejszych - średniowiecze, dla miłośników nowości - Republika Czeska.

Początki państwowości Czech to przełom IX i X wieku. Wtedy właśnie Czechy zostały zjednoczone przez Przemyślidów. Pierwszym królem Czech, był Wratysław II koronowany w roku 1085. Równocześnie Czechy weszły w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Czy to nie zaskakujące? Nie wiadomo, czy Mieszko Pierwszy został ochrzczony na terenie Niemiec (Ratyzbona lub Kolonia), Czech czy też w Rzymie. Pewne jest, że zostając chrześcijaninem, poślubił Dobrawę (Dąbrówkę) z rodu Przemyślidów właśnie. Jak to się stało, że Bolesław, syn Mieszka wcześniej uzyskał prawo do korony niż jego kuzyni z Pragi? Piastowie musieli mieć większą siłę przebicia!

Wróćmy do Czech. Średniowieczne monety czeskie są bardzo interesującymi numizmatami. Cechują je dbałość o formę plastyczną, staranność wykonania i dobra jakość srebra.

denar Spitygniewa II (1055 - 1061)

Niestety, kolekcjonowanie średniowiecznego srebra czeskiego wymaga sporych nakłądów finansowych. Nawet za tak popularne monety, jak grosze praskie trzeba dziś płacić powyżej 100 zł za sztukę, zakładając, że nie akceptuje się w zbiorze monet w bardzo słabych stanach zachowania. To rzecz normalna - monety średniowiecza zawsze były poszukiwane, a przez to i cenne.

Czechy będąc częścią Cesarstwa stopniowo traciły polityczną niezależność. W roku 1526 w bitwie pod Mohaczem ginie król Czech Ludwik II Jagiellończyk, wnuk Kazimierza Jagiellończyka a jego następcą zostaje Ferdynand I Habsburg. Od tego roku rozpoczyna się proces zanikania tradycyjnych nominałów czeskich monet, wypieranych przez monety cesarstwa. Ferdynand I bił jeszcze grosze praskie ale już jego następca Maksymilian II zastąpił je "białymi groszami" na których miejsce korony, zajął austriacki orzeł.

W latach II Wojny Światowej, Niemcy powołały na części zajętych ziem Czechosłowacji marionetkowe państwo - Protektorat Czech i Moraw. Protektorat wchodził w skład Rzeszy Niemieckiej (Großdeutsches Reich). Miał wewnętrzny samorząd o ograniczonych uprawnieniach. Prezydentem rządu był Emil Hácha. Protektorat istniał formalnie do końca II wojny światowej, a jego jednostką walutową była korona Protektoratu Czech i Moraw. W latach 1940 - 1944 wybito w cynku cztery nominały: 10, 20, 50 halerzy i 1 korona (korony nie wybito w roku 1940). Podstawowa kolekcja "Protektorat Böhmen und Mähren" liczy więc łącznie 19 monet.

Czechy, jako samodzielne państwo pojawiły się na mapie Europy ponownie dopiero w roku 1993. Co prawda, w roku 1969 powołano Czeską Republikę Socjalistyczną, ale nadal emitowano wyłącznie pieniądz federacyjny, wspólny dla całej Czechosłowacji. Na uwagę zasługuje aktywność Reubliki Czeskiej w zakresie emisji dla kolekcjonerów. Monety obiegowe są również bite w specjalnych rocznikowych zestawach. Oprócz tego co roku ukazują się typowe kolekcjonerskie lustrzanki.

SŁOWACJA

Pierwsze monety Słowackie wyemitowano podczas II Wojny Światowej. W latach 1939-1945 Słowacja formalnie pozostawała niepodległym państwem, w rzeczywistości uzależniona była całkowicie od III Rzeszy, podobnie jak wspomniany wyżej Protektorat Czech i Moraw. W tym przypadku kolekcjonerzy maja większe pole do popisu (ale też muszą się liczyć z większymi wydatkami).

Na takie 50 halerzy trzeba dziś wydać około 200 zł!

Wybito monety o nominałach 5 halerzy (cynk), 10 halerzy (brąz), 20 halerzy (brąz, a w latach 1942 i 1943 aluminium), 50 halerzy (miedzionikiel, a w 1943 i 1944 aluminium), 1 korona (miedzionikiel), 5 koron (nikiel), 10, 20 i 50 koron w srebrze. Na dodatek, na 10- i 20-koronówkach mamy po dwa warianty rewersu. Jest na co polować.

CZECHOSŁOWACJA

Na koniec pozostawiłem Czechosłowację, która powstała 28 października 1918. W jej skład weszły ziemie byłego Cesarstwa Austriackiego: Czechy, Morawy, Śląsk Opawski oraz Królestwa Węgier: Słowacja i Ruś Zakarpacka. Pierwsze monety międzywojennej Czechosłowacji wybito w roku 1921, ostatnie w 1938.

Po II wojnie światowej, 5 kwietnia 1945 ogłoszono w Koszycach powstanie nowej socjalistycznej Czechosłowacji, ale już bez Rusi Zakarpackiej, która weszła w skład Ukraińskiej SRR.

W latach 1945-48 w rządach uczestniczyli przedwojenni politycy (prezydentem był Edward Benesz). W 1948 roku doszło do przewrotu i przejęcia władzy przez komunistów. Do roku 1960 zachowano przedwojenną nazwę państwa - Republika Czechosłowacka oraz przedwojenne wzory monet.

Później obowiązywała nowa nazwa - Czechosłowacka Republika Socjalistyczna i nowe wzory monet.

Tworzenie zbioru monet Czechosłowacji może dać wiele satysfakcji - zarówno ze względu na obfitość materiału numizmatycznego, jak i jego urodę. Niestety, po fachową literaturę należy wybrać się "do źródeł". Warto to zrobić z wielu powodów. Piękne krajobrazy, mnóstwo zabytków, dobre piwo i niskie ceny, to tylko te najbardziej oczywiste.

Tekst został napisany 15 listopada 2006 i jest nadal dostępny na e-numizmatyka.pl (w bardzo okrojonej formie)

https://e-numizmatyka.pl/portal/strona-glowna/monety/lista-artykulow/CZECHOSLOWACJA.html