2002-13

ZNAKI MENNICZE Cz. 1

Na jednej z internetowych aukcji monet trafiłem ostatnio na zabawny przykład ignorancji. Młody człowiek wytężył wzrok (może nawet pomógł sobie szkłem powiększającym) i na przedwojennej dwuzłotówce, pod łapą orła zauważył jakieś tajemnicze literki. Doszedł do wniosku, że musi to być jakiś tajemniczy symbol i... wystawił monetę na aukcję ustalając cenę wywoławczą na poziomie kilkakrotnie wyższym od ceny rynkowej. Cenę umotywował "specjalnym znakiem". Gdyby sięgnął po pierwszy lepszy katalog polskich monet XX wieku bez trudu znalazł by wyjaśnienie owego tajemniczego znaku. Oczywiście był to znak mennicy warszawskiej. W tym przypadku (2 złote "głowa kobiety" rocznik 1934) występował na wszystkich monetach i rarytasem byłby okaz bez takiego znaku (taka moneta nie istnieje, a przynajmniej nikt na nią do tej pory nie natrafił).

Mennice oznaczały swoje produkty znakami identyfikacyjnymi już w czasach starożytnych. Na monetach imperium rzymskiego najczęściej spotyka się oznaczenia literowe. Przykładowo, na monetach bitych w Rzymie spotyka się oznaczenia R, RM, SMR, ROM lub po prostu ROMA.

W czasach późniejszych również stosowano oznaczenia literowe, ale obok nich rolę znaków menniczych pełniły również różnego rodzaju rysunki. Najczęściej były to uproszczone herby podskarbich (ministrów finansów) oraz zarządców i dzierżawców mennic. Więcej na ten temat napiszę w następnym artykule. Tym razem skoncentruję się na jedynej czynnej dzisiaj mennicy polskiej - mennicy warszawskiej.

Mennica warszawska powstała w wyniku reformy monetarnej Stanisława Augusta Poniatowskiego i w roku 1791 zaczęła stosować znak menniczy - literki M-V, a później M-W. W katalogach wymienia się grosze koronne z tego rocznika ze znakiem MV, parę lat temu miałem jednak okazję widzieć również nieznanego literaturze trojaka 1791 z takim oznaczeniem. Oto on:

Trojak koronny 1791 ze znakiem mennicy warszawskiej.

Opublikowany po raz pierwszy w Przeglądzie Numizmatycznym nr 2/2001

W czasach rozbiorów mennica warszawska działała do roku 1868. Początkowo używano znaku menniczego MW, w roku 1850 zastąpiono go literkami BM (warszawskaja monieta - cyrylicą).

Dienieżka wybita w Warszawie w roku 1861.

Pod datą znak menniczy BM cyrylicą

Mennicę uruchomiono ponownie po odzyskaniu niepodległości. Monety w niej wybijane miały taki znak menniczy:

Był to herb "Kościesza", którym pieczętował się dyrektor mennicy, Aleksandrowicz. W herbarzach opisuje się ten herb tak: "W polu czerwonym strzała srebrna żeleźcem do góry, w środku przekrzyżowana, w końcu bez opierzenia rozdarta."

Znak mennicy warszawskiej na 5-złotówce "głowa kobiety" z roku 1932

Moneta bez znaku jest pospolita, ta ze znakiem menniczym osiąga na rynku ceny około 200 zł.

Ostatnie monety z takim znakiem menniczym wybito w roku 1939. Następne, opuściły stołeczną mennicę w roku 1953. Były to maleńkie aluminiowe 1- i 2-groszówki z wsteczną datą 1949. Niestety nie oznaczono ich znakiem menniczym. Wiadomo, że jedynie 116.000 z 400.000.000 jednogroszówek i 106.000 z 300.000.000 dwugroszówek wybito w Warszawie. Dzisiaj nie jesteśmy w stanie stwierdzić, które. Brak informacji o ich cechach szczególnych.

Dopiero w roku 1965 wprowadzono nowy znak menniczy - połączone literki "m" i "w".

Znak mennicy warszawskiej na 20-złotówce z M. Nowotką z roku 1976.

Celowo wybrałem tę właśnie monetę. Okazuje się, że w przypadku niektórych polskich monet znak menniczy pojawia się dopiero na gotowym stemplu. Nie ma go na modelu, ani na patrycy służącej do wykonywania stempli. Okazuje się, że niekiedy znak menniczy jest nanoszony na stempel przy pomocy puncy, najprawdopodobniej "na oko". W efekcie otrzymujemy stemple różniące się położeniem znaku menniczego. Na dowód skan innej dwudziestki z Nowotką z tego samego rocznika.

Okazuje się że takich i innych mniej lub bardziej subtelnych różnic na polskich monetach jest znacznie więcej. Proszę sprawdzić w swojej portmonetce. Szczególnej uwadze polecam bimetaliczne pięciozłotówki z roku 1994.

Tekst został napisany 1 października 2002 i jest nadal dostępny na e-numizmatyka.pl (w bardzo formie)

https://e-numizmatyka.pl/portal/strona-glowna/monety/lista-artykulow/Znaki-mennicze-cz.-1.html