2004-43
ŚREDNIOWIECZNE MONETY PIASTÓW ŚLĄSKICH
W poprzednim artykule rozpocząłem temat-rzekę. Dziś kontynuacja - podstawowe informacje o monetach Piastów bitych na Śląsku.
Wszystko zaczęło się od rozbicia dzielnicowego. Nie wiem, czy teraz dzieciarnia ma to w programie szkolnym, ale pamiętam, że tych (ocenzurowano) lat temu był to jeden z tematów gwarantujących kilkakrotny udział w "poprawie pracy klasowej".
Dziedzinę Śląską Bolesław III powierzył Władysławowi II zwanemu później Wygnańcem. To właśnie on był protoplastą licznie rozgałęzionej linii Piastów Śląskich. Władysław, najstarszy syn Bolesława otrzymał tytuł Księcia Krakowskiego i Śląskiego. Tytuły i władzę utracił szybko dzięki owocnej współpracy braci. Tytuł książąt śląskich odzyskali dopiero jego synowie: Konrad (Książę Głogowski, Bolesław I Wysoki (Książę Wrocławski, Opolski i Głogowski) oraz Mieszko I Plątonogi (Książę Opolski i Raciborski). I już mamy pierwsze rozgałęzienie pnia śląskiego na dwie główne gałęzie: zachodnią (Wrocław, Głogów, Legnica) i wschodnią (Opole i Racibórz).
Wkrótce linia zachodnia uległa dalszym podziałom. Prawnuk Bolasława Wysokiego, Konrad I dał poczatek linii Piastów Głogowsko Żagańskich. Nieco później Bolko I zapoczątkował odnogę Jaworsko-Świdnicką a Bolesław III Rozrzutny (Hojny) odnogę Legnicko-Brzeską. Linia Piastów Wrocławskich wygasła w roku 1335 z chwilą śmierci Henryka VI Dobrego.
Moment wygaśnięcia dynastii Piastów Legnicko-Brzeskich był jednocześnie chwilą wygaśnięcia dynastii piastowskiej jako takiej. Stało sie to w roku 1675. Ostatnim księciem z rodu Piastów był Jerzy Wilhelm, Książę Legnicko-Brzesko-Wołowski. Znacznie wcześniej zakończyła sie historia Piastów Głogowsko-Żagańskich (1504), Jaworsko-Świdnickich (1368), Ziębickich (1428), Oleśnickich (1492), Opolsko-Raciborskich (1532) i Bytomsko-Kozielskich (1354). Drugą piastowską dynastią, która dotrwała do wieku siedemnastego byli Piastowie Cieszyńsko-Oświęcimscy. Ostatnia przedstawicielka rodu, Elżbieta Lukrecja zmarła w roku 1653.
Można się w tym pięknie pogubić. dynastie dzieliły się na poszczególne gałęzie, podziałowi ulegały w związku z tym i rodowe dobra. Nie dość tego, książęta w czasie swojego panowania tracili jedne tytuły, zyskiwali inne, panowali wspólnie z braćmi, później samodzielnie (albo na odwrót).
Władysław II Opolczyk na przykład był: w latach 1367-1370 Księciem Opolskim, od 1370 do 1376 Księciem Opolskim i Wieluńskim, od 1376 do 1377 Księciem Opolskim, Wieluńskim i Dobrzyńskim. W latach 1377-1382 rozszerzył posiadłości o Kujawy, w latach 1382-1389 o Niemodlin i Strzelce. W latach 1390 - 1391 pozostały mu Opole, Wieluń, Strzelce i Dobrzyń, w następnych trzech latach Opole Wieluń i Strzelce. W latach 1372-1379 był jednocześnie namiestnikiem Rusi Czerwonej.
Z każdym z tych tytułów teroretycznie mogły wiązać się różne monety. Okres, na który przypada życie Opolczyka to już czas po rozpadzie senioratu. Po śmierci Mieszka III każdy książe dzielnicowy miał pełna samodzielność, również menniczą. Niektórzy z nich prawa mennicze skrupulatnie wykorzystywali, niektórzy nie. Prymitywne techniki mennicze tego okresu sprawiają, że bardzo trudno przypisać poszczególne rodzaje monet konkretnym władcom. Czasem samo określenie przynależności terytorialnej monety należy uważać za sukces. Nie znam żadnego opracowania, które przypisywało by jakiekolwiek monety Władysławowi II Opolczykowi poza denarami z legendą MONETA VELUNES / DVCIS LADISLAI (moneta wieluńska Księcia Władysława). Jest szereg halerzy brakteatowych, co do których można mieć przekonanie, że wybito je w mennicy opolskiej, przypuszcza się że bito je około roku 1420 (Bolko IV) ale czy to całkowicie pewna atrybucja? Czy w Opolu nie bito innych monet, których albo jeszcze nie znamy albo nie potrafimy tej mennicy przypisać?
Edmund Kopicki w "Katalogu podstawowych typów..." podaje, że w okresie średniowiecza prawa mennicze wykorzystywali: Bolesław I Wysoki,Mieszko I Platonogi, Henryk I Brodaty, Henryk II Pobozny, Henryk III Biały, Henryk V Brzychaty, Bolko I, Bolesław III Rozrzutny, Henryk VI Dobry, Wacław I (i jego żona Anna), Henryk VII (z Blizną), Ludwik II, Henryk III Głogowski, Henryk IV Wierny, Konrad I (z Namysłowa), Bernard III Świdnicki, Henryk I Świdnicki, Bolko II Świdnicki... imiona ciągną się i ciągna, ale kiedy popatrzymy na drzewa genealogiczne śląskich Piastów, poraża ilość imion książąt, których w tym wykazie nie ma. Nie bili monet? To przecież było stałe i pewne źródło dochodów.
Kwartnik Księstwa Wrocławskiego
przypisywany Henrykowi V Brzuchatemu (1290-1296) lub Henrykowi VI Dobremu (1311-1335)
Kopicki Nr 6598, rzadkość R7 (znanych 6 egzemplarzy).
Na domiar złego trudno powiedzieć, że mennictwo średniowiecznego Śląska jest bogato opisane w naszej literaturze fachowej. Nadal posługujemy sie dziewiętnastowiecznymi monografiami: Hugo Freiherrn von Saurma-Jeltsch "Schlesische münzen und medalien" Wrocław 1883 oraz "Schlesiens neuere Munzgeschichte" Friedensburga (1899) a także publikacjami czeskimi, np. Zdenek Nechanicky i Oldrich Sazar "Kladskie mincovnictvi".
Mennictwo śląskie pojawia sie oczywiście w pracach Czapskiego, Gumowskiego, Kopickiego, ale trudno mówić o wyczerpującym przedstawieniu tematu. Nadzieję na lepszą przyszłość daje praca B. Paszkiewicza "Pieniądz górnośląski w średniowieczu" Lublin 2001. Może w ślady autora pójdą następni badacze i drukarnie opuszczą równie pełne opracowania mennictwa innych dzielnic Śląska.
Tekst został napisany 1 grudnia 2004 i jest nadal dostępny na e-numizmatyka.pl
