2006-19

Grosz

Grosz do grosza i będzie kokosza. Kiedy powstawało to przysłowie grosz był, jak i teraz, drobną monetą o niewielkiej sile nabywczej. Żeby coś kupić, trzeba było zgromadzić tych groszy większą ilość.

Nie zawsze tak było. Grosz był kiedyś monetą "grubą", jak na to wskazuje choćby jego nazwa, wywodząca się z łacińskiego grossus oznaczającego monetę dużą (grubą).

Pierwsze grosze pojawiły sie w dwunastowiecznych Włoszech.

Grosz Federico I z Pizy (tej od krzywej wieży)

Stamtąd rozprzestrzeniły się po całej Europie.

Serbia, Stefan IV, przełom XIII i XIV wieku

Bułgaria, Ioan Stracimir, druga połowa XIV wieku

Niektóre charakterystyczne emisje utrwaliły się w tradycji i piśmiennictwie pod powszechnie rozpoznawanymi nazwami. Pełniły w swoich czasach rolę pieniądza międzynarodowego, chętnie przyjmowanego ze względu na dobrą jakość kruszcu. Pierwszym takim groszem był grosz turoński.

Bicie groszy turońskich rozpoczęto za Filipa III Śmiałego (1270-1285), francuskiego króla z dynastii Kapetyngów.

niemieckie naśladownictwo francuskiego grosza turońskiego,

legenda: awers - KHAROLVSREX, rewrs - TVRONVS CIVIS.

Na rewersie stylizowane przedstawienie tzw. kasztelu turońskiego.

W Niemczech powstała inna mutacja -

grosz miśnieński.

Saksonia - Miśnia, grosz Fryderyka II.

Z Czech wywodzą się doskonale nam znane

grosze praskie.

Ich nazwa, widniejąca zresztą na monecie GROSSI PRAGENSES, pochodzi nie od miejsca bicia, tylko od podstawy stopy menniczej - w tym przypadku grzywny praskiej. Grosze praskie bito w Kutnej Horze, gdzie eksploatowano bogate złoża srebra. Zachęcam do odwiedzenia tamtejszego muzeum, w którym można podziwiać produkty i wyposażenie miejscowych mennic. Po drodze warto zahaczyć o słowacką Kremnicę - tam również warto zwiedzić muzeum prezentujące tradycje czynnej do dziś mennicy. Warto zauważyć, że niedawny podział Czechosłowacji na dwa państwa wymusił na Czechach uruchomienie własnej mennicy. Kremnica zaopatrująca w monety Czechosłowację, pozostała przecież w Słowacji.

grosz praski Wacława II (1278 - 1305).

Grosze praskie powszechnie występują w skarbach średniowiecznych znajdowanych w prawie całej Europie. Nic dziwnego, źródła notują, że większe transakcje rozliczano w tysiącach kop groszy praskich. Wyjaśnienie dla absolwentów naszego zreformowanego szkolnictwa - kopa = 60 sztuk. Znane są też, ale są niezwykle rzadkie, grosze praskie bite na grubych krążkach ("piedforte") o wadze 35 groszy.

Uroda i znakomita opinia czeskich groszy zachęciły Kazimierza Wielkiego do wybicia podobnych monet - groszy krakowskich. Autor stempla stanął na wysokości zadania. Piastowski orzeł umieszczony w centralnej części ich awersu wprawdzie nie jest tak groźny jak czeski Lew, ale wygląda bardzo dostojnie. Piękne grosze krakowskie w jeszcze jednym aspekcie stanowią przeciwieństwo groszy praskich - są niebywale rzadkie. Wartość ładnego, czytelnego egzemplarza przekracza dziś pięćdziesiąt tysięcy złotych.

Przez 100 lat po Kazimierzu Wielkim bito tylko półgrosze, dopiero Zygmunt Stary powócił do bicia groszy, znacznie mniej okazałych, ale równie dobrze zaprojektowanych. Piękne są zwłaszcza grosze gdańskie z wyraźnym, renesansowym portretem króla.

grosz gdański Zygmunta Starego.

Przez następnych dwieście lat kolejni królowie bili grosze w srebrze. Ich waga i próba stopniowo pogarszały się, aż za Augusta Trzeciego Sasa przyszła pora na emisję groszy miedzianych.

miedziany grosz Augusta III. Trójka umieszczona poniżej herbów na rewersie oznacza, że grosz taki ma wartość trzech szelągów.

Stanisław August Poniatowski próbował zreformować nasz zdewastowany system monetarny. Wprowadzone przez niego nowe nominały prowadzą dziś czasem do nieporozumień, bo równolegle kursowały grosze miedziane

oraz grosze srebrne

Grosz srebrny miał wartość 7,5 grosza miedzianego.

Dziewiętnastowieczne grosze, i te z czasów Księstwa i późniejsze, bite za Królestwa Polskiego, były miedziane. Kontynuowano też zapoczątkowną przez Poniatowskiego emisję groszy "Z miedzi kraiowei". Po roku 1841 zaprzestano bicia monet o nominale jednego grosza na ponad osiemdziesiąt lat. Następne grosze wybito w roku 1923, w brązie. W czasach II Wojny Światowej pojawiły się grosze bite tymi samymi stemplami, ale w cynku. Po wojnie bicie groszy wznowiono w roku 1949, w aluminium i wybito monety tylko z takim właśnie rocznikiem. Dopiero po zmianie ustroju i denominacji wprowadzono do obiegu grosze, z których pierwsze mają rocznik 1990. Wybito je, i bije się do dziś z mosiądzu manganowego (MM 59).

Tekst został napisany 25 maja 2006 i jest nadal dostępny na e-numizmatyka.pl (niewiele z niego zostało)

https://e-numizmatyka.pl/portal/strona-glowna/monety/lista-artykulow/Grosz.html