2006-34

AUSTRIA

11 listopada 1918 r. Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu władzę nad podległym jej wojskiem. Dziś uznajemy ten dzień, za za datę odzyskania pełnej niepodległości przez Polskę. Tego samego dnia, Karol I, cesarz Austrii ogłosił, że rezygnuje z udziału w rządach , co doprowadziło do rychłego przekształcenia Austrii w republikę. Początkowe próby utworzenia federacji narodów oraz federacji 15 kantonów narodowościowych nie powiodły się. Między innymi za sprawą Węgier, które w przypadku takiego obrotu spraw miały stracić uprzywilejowaną pozycję. Jeszcze w tym samym 1918 roku powstała republika Austrii z socjaldemokratą Karlem Rennerem na czele. Odłączyły się Węgry, Czechosłowacja i ziemie jugosłowiańskie.

W roku 1919 Austria podpisała w Saint-Germain-en-Laye traktat, w którym zaakceptowano straty terytorialne, ograniczenie liczebności armii oraz zakaz połączenia się z Niemcami. W Karyntii i w Burgenlandzie przeprowadzono plebiscyty wygrane przez Austrię. Oba kraje związkowe zostały przyłączone do Austrii.

Mimo postanowień traktatu, w latach 1918-1922 trwały zabiegi ze strony austriackiej o przyłączenie sie do Niemiec. Projekt był popierany przez rząd Karla Rennera, oraz tzw. obóz wszechniemiecki. Protestowała chadecja opowiadająca się za niezależnością Austrii. Rozstrzygnięcie (jak się później okazało, zaledwie na 20 lat) nastąpiło za sprawą Protokołów Genewskich z czwartego października 1922 roku, w których mocarstwa Ententy udzieliły Austrii pożyczki 650 milionów koron w złocie, w celu uzdrowienia gospodarki, w zamian za co Austria wyrzekła się "Anschlussu".

Upadek wielonarodościowego cesarstwa, witany z radością przez państwa uzyskujące lub odzyskujące wolność, spowodował gigantyczne problemy logistyczne, również w kwestiach monetarnych.

Początkowo, do 20 grudnia 1924 r. Austria posługiwała się walutą koronową, wprowadzoną reformą z roku 1892. Okres ten pozostawił niewiele numizmatycznych pamiątek - zaledwie 5 nominałów: 100 i 200 koron z brązu, miedzioniklowe 1000 koron oraz złote 20 i 100 koron. Złote monety, jak można się domyślić miały wartość nabywczą zdecydowanie przewyższającą ich wartośc nominalną. Zwłaszcza, że i Austrii nie ominęła powojenna galopująca inflacja.

Święta Bożego Narodzenia roku 1924 przyniosły reformę walutową. Korona została zastąpiona szylingiem dzielącym się na 100 groszy, przelicznik wynosił 1:10000 (podobnie, jak nie tak dawno temu w Polsce). Datę 1924 nosiły piękne, duże (26 mm średnicy) szylingi z wizerunkiem budynku parlamentu, bite ze srebra próby 800. Z tym samym rocznikiem wybito jeszcze próbne półszylingówki. Od roku 1925 emitowano regularnie następne nomminały: 1, 2, 5, 10 i 50 groszy oraz 1 szyling. Kontunuowano również bicie monet złotych o nominałach 25 i 100 szylingów.

W roku 1928 wybito pierwsze monety okolicznościowe - dwa szylingi upamiętniające kompozytora, Franciszka Schuberta. Do kolejnej reformy walutowej, która nastąpiła w roku 1934 wybito jeszcze pięć innych okolicznościówek.

Reforma zastąpiła srebrnego szylinga, miedzioniklowym. Zmieniono awers okolicznościowych dwuszylingówek i wprowadzono nowy nominął - 5 szylingów bite w srebrze, z rewersem wzorowanym na emisjach złotych, przedstawiającym stojąca postać Matki Bożej z Mariazell, Patronki Austrii.

Mennictwo I Republiki kończy się z rokiem 1938. 13 marca 1938 nastąpił Anschluss, czyli przyłączenie Austrii do III Rzeszy. Austria stała się prowincją Ostmark. Na czele jej rządu stanął Arthur Seyss-Inquart. Anschluss został poparty przez austriackich socjaldemokratów. Wkrótce, bo już jesienią tego samego roku do Austrii przyłączona została część ziem sudeckich odebranych Czechosłowacji. Później historia przyśpieszyła, Niemcy wchłonęły resztę Czechosłowacji, ruszyły na Polskę. Europę ogarnęła II Wojna Światowa.

Warto podkreślić pragmatyzm Austriaków, ujawniony przy okazji emisji monet w walucie koronowej. Proszę zobaczyć, jak te monety wyglądały:

200 koron

Na monecie nie ma oznaczenia waluty, równie dobrze może to być 200 koron, jak i 200 szylingów, ale także 2 złote (gdyby Austria zdecydowała się na wprowadzenie złotówek), bo zapis z dużą dwójką i malutkimi zerami można czytać jako 2,00. W rezultacie, nic nie stało na przeszkodzie, by po reformie walutowej roku 1924 ta właśnie monetka mogła pozostawać w obiegu, jako 2 grosze. Ba. Nawet po anschlussie, Niemcy również pozostawili te monety w obiegu. 100 i 200 koron (1 i 2 grosze) utraciły ważność w roku 1942, a 1000 koron (10 groszy) wycofano w roku 1939.

Monety austriackie z okresu I Republiki tworzą niewielką, ale zróżnicowaną kolekcję zawierającą wszystko, co potrzebne jest do szczęścia kolekcjonerom. Pełny katalog mieści się na na jednej stronie A4, co łatwo można sprawdzić w Money Trend publikującym w każdym numerze między innymi i ten katalog. Są monetki pospolite i tanie, są i rarytasy. Zgromadzenie pełnej kolekcji zawierającej wszystkie roczniki wszystkich nominałów wymaga zasobnego portfela, ale taką sytuację mamy w każdej chyba dziedzinie kolekcjonerstwa.

Jerzy Chałupski

Jeśli masz jakieś pytania lub uwagi Napisz do autoratreść

Tekst został napisany 27 czerwca 2002 i jest nadal dostępny na e-numizmatyka.pl (w bardzo okrojonej formie)