2002-25

NOWY ROK

Kończy się kolejny rok. Za dwa tygodnie ujrzą światło dzienne monety z rocznikiem 2003. Dziwne, bo nie wszystkie (przynajmniej te istniejące teoretycznie) monety z rocznika 2002 udało mi się umieścić w moim zbiorze. W nowym katalogu J. Parchimowicza znalazłem informację, że w roku 2002 wybito obiegowe monety o nominałach 1, 2, 5, 10 i 20 groszy; nakładów nie podano. Niestety, 10- i 20- groszówki nie udało mi się jeszcze napotkać. Czy ktoś z Was już je widział?

Oprócz tego , z datą 2002 ukazało się 7 dwuzłotówek "golden nordic", 6 srebrnych dziesięciozłotówek i 3 dwudziestozłotówki, w tym prostokątna moneta z Janem Matejką. Cena tej ostatniej rośnie dosyć szybko, w sklepiku Mennicy Warszawskiej doszła już do 100 zł! Ciekawe, czy ten trend utrzyma się dłużej? Wybito również kilka monet w złocie: "Orzeł bielik" - 50, 100, 200 i 500 zł (uwaga - niskie nakłady!!!), dwie stuzłotówki z serii królewskiej, 100 zł - M.Ś. w Piłce Nożnej i papieską 200-złotówkę.

Podsumowując, należy pozytywnie ocenić ograniczenie ilości nowych emisji. W poprzednich latach można było odnieść wrażenie nadprodukcji nowości. Zbiegło się to z zastosowaniem niekonwencjonalnych materiałów, co rodziło słowa krytyki u bardziej konserwatywnych kolekcjonerów. Rynek pozytywnie zweryfikował nowości, a ograniczenie ilości wydań w kończącym się roku dobrze rokuje na przyszłość.

Nowy Rok, nowy rocznik na monetach. Jesteśmy do tego przyzwyczajeni. Ale czy tak było zawsze?

Na monetach antycznych daty odnaleźć nie można. Nie funkcjonowała wówczas rachuba lat oparta na jakiejś uniwersalnej zasadzie. Upływ czasu określano na podstawie okresu panowania kolejnych władców. Sformalizowali to, jak wiele innych spraw, Rzymianie. Cesarze nosili wiele przydomków związanych z wydarzeniami historycznymi (np. wojenne zwycięstwa), a także pełnili funkcje trybunów i konsulów. Na podstawie numerów kadencji umieszczanych w legendach monet można dokładnie określić rok emisji. Szczegóły na ten temat można znaleźć w każdym katalogu monet rzymskich. Polecam również lekturę Przeglądu Numizmatycznego nr 3/4 z roku 1999 i 1 z roku 2000.

W okresie średniowiecza sprawa się komplikuje. Jedynymi wskazówkami umożliwiającymi datowanie monet są imiona władców, imiona świętych przedstawianych na monetach, archeologiczny kontekst znalezisk monetarnych oraz analiza rysunku monet w odniesieniu do np. pieczęci. Brak źródeł pisanych powoduje, że pojawiają się wątpliwości, co do ustalonych wydawało by się atrybucji monet. Dobrym przykładem mogą tu być denary przypisywane dotąd Mieszkowi Pierwszemu. Pojawiają się ostatnio głosy, że bito je raczej za czasów jego wnuka Mieszka II Lamberta.

Pojawienie się źródeł pisanych umożliwia bardziej precyzyjne datowanie monet dzięki znajomości dat urzędowania poszczególnych zarządców mennic. Jest to szczególnie ważne dla wieloletnich panowań Władysława Jagiełły i jego syna Kazimierza. Pierwsza polska datowana moneta została wybita za panowania Jagiełłowego wnuka - Zygmunta I Starego. To jest pewne, ale brak pewności, co do pierwszego, podanego na polskiej monecie rocznika. Problem polega na tym, że różnie interpretuje się ostatnią cyfrę na groszu głogowskim Zygmunta.

fragment rysunku grosza głogowskiego Zygmunta Starego

ostatnia cyfra rocznika jest interpretowana jako 4 lub 8

Cyfra ta wygląda, jak ósemka z otwartą górną częścią. Emeryk Hutten-Czapski uważał, że jest to czwórka - jest to zgodne z pisownią tej cyfry spotykaną w dokumentach z XV i pocz. XVI wieku. M. Gumowski twierdził, że jest to jednak ósemka i ten pogląd utrwalił się we współczesnej numizmatyce. Bardziej przemawia do mnie opinia Czapskiego, choćby ze względu na spotykaną w dokumentach i na monetach obcych taką właśnie pisownię czwórki. Również wzmianka u Stronczyńskiego o istnieniu groszy głogowskich z rocznikiem 1505 zdaje się potwierdzać, że pierwsza datowana polska moneta została wybita w roku 1504. Niedługo będziemy obchodzić więc 500 rocznicę tej emisji!!! Może warto pomyśleć o jej numizmatycznym upamiętnieniu.

Ciekawe monety powstawały kiedy brakowało czasu na wykonanie całkowicie nowych stempli ze zmienionym rocznikiem. Wybierano najprostsze rozwiązanie: przy pomocy puncy zmieniano ostatnią cyfrę rocznika i kontynuowano bicie monet tak spreparowanym stemplem. W efekcie, na monecie mniej lub bardziej wyraźnie widać obydwie cyfry. Co ciekawe, taka metoda była stosowana nawet w XX wieku. Znane są monety niemieckie z lat 1873-1915 i USA poddane takim przeróbkom.