PYTANIE: Bismillaah wal-hamdu lillaah was-salaatu ‘ala Rasuulullaah wa ‘ala Alihi. As-salamu ‘alaikum! Prowadzę badania nad niewolnictwem w islamie. Czy w islamie istnieje niewolnictwo? Jaka jest werdykt religijny odnośnie niewolnictwa w dzisiejszych czasach? Salam ‘alaikum. Dżazakum Allaahu khairan.
ODPOWIEDŹ: Wszelka chwała Allāhowi, Panu Światów; i niech błogosławieństwo i pokój będą z naszym Prorokiem Muhammadem, z całą jego Rodziną i Towarzyszami.
Kiedy nastał islam, niewolnictwo było rzeczą powszechną na całym świecie, więc islam ją uznał. Aczkolwiek religia islamu kładzie wielki nacisk na wyzwalanie niewolników. Islam zobowiązuje do wyzwolenia niewolnika jako ekspiacji w wielu przypadkach:
1. Zabójstwo przez omyłkę.
2. Dopuszczenie się dhihrar wobec żony, tzn. porównanie jej do pleców własnej matki (przez męża) mówiąc: ‘jesteś dla mnie jak plecy mojej matki’ (tzn. nie jest mi dozwolonym się do ciebie zbliżać).
3. Stosunek seksualny za dnia (podczas postu) w Ramadanie.
4. Złamanie przysięgi.
5. Uderzenie niewolnika w twarz.
6. Kiedy niewolnica wydaje na świat dziecko swego właściciela, zostaje wyzwolona po śmierci swego pana.
Na dodatek, islam docenia pomaganie w wyzwoleniu niewolnika. Jak wiemy, dziś nie istnieje niewolnictwo. Radzimy ci, być odwołał się do książek fiqhu w tym temacie. Islam zabrania zniewalania ludzi wolnych. Allah powiedział w świętym hadisie (qudsi): „Jestem przeciwnikiem trzech rodzajów ludzi: jednym z nich jest ten, kto czyni z wolnego człowieka – niewolnika.”
Dla twojej informacji, dziś istnieje niewolnictwo w swej nowoczesnej formie; czy nie słyszałeś o siatkach porywaczy? Porywają dzieci i sprzedają je, szczególnie z zachodniej Azji, Bałkanów i innych miejsc na świecie. Wykorzystują je w prostytucji, handlu narkotykami, magii, handlu organami, itd. [...] Historia handlu niewolnikami w Europie przez piractwo i porywanie jest dobrze znana. Afroamerykanie są niczym innym, jak śladem białego handlu. A Allah wie najlepiej.
przekład: Iman
How Islam tackled the problem of slavery; przekład: Iman
Sługa zawsze powinien pamiętać, że nie wpływu na żadną korzyść/dobro, oprócz tego, co Allāh zechce. Całe jego życie jest w Dłoni Allāha i każdy narząd jego ciała działa jedynie za Jego rozkazem i opatrznością; jego sen i przebudzenie, odpoczynek i praca, słuch i wzrok, umysł i rozum, ręka i noga, serce i żołądek. Zatem jego serce bije przez łaskę Allāha, a jeśli przestanie, sługa wyda ostatnie tchnienie. W ten sam sposób, żołądek trawi jedzenie niezależnie od woli człowieka.
Z drugiej strony, jeśli zwrócimy twarz ku niebu i popatrzymy na planety na ich orbitach, galaktyki w swych kręgach, każda z nich unosząca się na swej własnej orbicie, dokładnie i precyzyjnie, wierzymy, że Allah, Wielki i Wszechmogący, stworzył wszystko w odpowiedniej mierze i proporcji, czy jesteśmy w stanie to dostrzec czy nie. Aczkolwiek diabły robią wszystko, co w ich mocy, by zasiać wątpliwości w sercu muzułmanina. Dlatego muzułmanie muszą szukać ochrony u Allaha przed owymi wątpliwościami i szeptami, a następnie szukać wiedzy u uczonych.
Jeśli chodzi o niewolnictwo, twierdzimy, że kiedy nastał islam, niewolnictwo było rzeczą powszechną wśród wszystkich narodów i nie było różnicy między braniem niewolników po legalnych wojnach lub agresji, czy zniewoleniem wolnej osoby poprzez oszustwo i rożne triki. Islam, jako droga życiowa, ustanowił wiele praw, które pomogły w zniesieniu niewolnictwa. Pośród nich znajdują się:
1. Zakaz sprzedaży ludzi wolnych lub zniewalania ich.
2. Ograniczenie dróg niewolnictwa do tych wynikających z legalnych wojen.
3. Uporządkowanie stosunków między właścicielami i niewolnikami. Na przykład, islam solennie zaprasza wszystkich właścicieli do dobrego traktowania niewolników, traktowania ich jak ich potomstwa i krewnych, dobrego żywienia ich, dobrego ubierania ich i następnie, nie obciążania ich pracą. Allah powiedział (interpretacja znaczenia):
{Czcijcie Allaha i nie dodawajcie współtowarzyszy! Okazujcie dobroć rodzicom i bliskim krewnym, i sierotom, i biednym, sąsiadowi bliskiemu krewnemu i sąsiadowi, który jest wam obcy, i towarzyszowi będącemu u boku, i podróżnemu, i temu, którym zawładnęły wasze prawice. Zaprawdę, Bóg nie kocha tych, którzy są zuchwali i pełni pychy!} [Koran, 4:36]
W podobnym tonie Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) powiedział: „Niewolnicy są waszymi braćmi. Allah sprawił, że wam służą. Więc karmcie ich waszym pożywieniem; odziejcie ich, jak odziewacie siebie i nie obciążajcie ich niczym, czego nie mogliby wykonać; a jeśli tak uczynicie, macie im pomóc.” [Muslim]
Inny hadis mówi: „Ten, kto źle traktuje swego niewolnika, nie wejdzie do Raju.” Pewien człowiek powiedział: „Wysłanniku Allaha! Czyż nie powiedziałeś nam, że największa ilość niewolników i sierot znajdzie się pośród muzułmańskiej ummy?” Prorok powiedział: „Tak. Macie ich szanować i traktować jak wasze dzieci i karmić ich tym, co jecie.” [Musnad]
Trzeci hadis pokazuje nam radę Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) dla mężczyzny, który bił swego niewolnika: „Abu Mas‘ud! Wiedz, że Allah ma większe prawo od twojego, tego według którego traktujesz tego chłopca.” Wtedy Abu Mas’ud powiedział: „Nie uderzę więcej niewolnika.” [Muslim]
Mocny hadis przekazany przez Imama Muslima mówi, że Prorok (pokój i błogosłąwieństwo Allaha z nim) nigdy nie uderzył nikogo ręką, ani niewolnika, ani kobiety, lecz walczył (dżihad) na drodze Allaha. Nigdy nie pomścił żadnego zła, jakie mu wyrządzono osobiście, lecz pomścił zło pogwałcenia nakazów Allaha.
Inny hadis mówi: “Temu, kto posiada te trzy cechy, Allah ukryje go (jego złe uczynki) i pozwoli mu wejść do Raju: 1. traktuje słabego uprzejmie i łagodnie, 2. okazuje szczere i głębokie współczucie rodzicom, 3. jest miły wobec niewolnika.” [At-Tirmidhi]
W ostatnich dniach swego ziemskiego życia, Prorok nakazał ludziom wykonywać modlitwę i uprzejmie traktować niewolników. Powtórzył to kilka razy. Z drugiej strony, Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) radził niewolnikom posłuszeństwo wobec ich właścicieli i dobre i sumienne wykonywanie ich obowiązków, obiecując im podwójną nagrodę. W mocnym hadisie przekazanym przez Al-Bukhari i Muslim, Prorok powiedział: “Troje dostanie podwójną nagrodę: 1. ten, kto ma niewolnicę, którą dobrze nauczył i uprzejmie traktował, wyzwolił ją i poślubił, ten dostanie podwójną nagrodę; 2. ten spośród Ludzi Księgi, kto uwierzył w misję proroczą Muhammada; 3. niewolnik, który przestrzega praw Allaha i postępuje szczerze w imieniu swego właściciela.”
4. Islam ustanowił również ‘szeroko otwarte drzwi’ dla wyzwolenia. Prorok (pokój i błogosłąwieństwo Allaha z nim) powiedział: “Ten, kto wyzwoli niewolnika muzułmanina, Allah wyzwoli każdą część jego ciała, tak jak on wyzwolił niewolnika.” [Bukhari i Muslim] Allah powiedział:
{A tych spośród waszych niewolników, którzy starają się o zapis wyzwoleńczy - wyzwólcie, jeśli wiecie, że w nich jest jakieś dobro; i dajcie im z majątku Allaha to, czym On was obdarzył.} [Koran, 24:33]
Inny hadis mówi: “Ten, kto pomaga osobie, która walczy w dżihadzie dla Sprawy Allaha lub pomaga dłużnikowi lub niewolnikowi, który ma kontrakt wyzwoleńczy, Allah da mu schronienie w Swym Cieniu (w Dniu Sądu), kiedy nie będzie innego cienia oprócz Jego Cienia.” [Al-Musnad]
5. Allah, Wielki i Wszechmogący, przeznaczył z zakatu, jednego z pięciu filarów islamu, jedną główną część na wyzwolenie.
6. Islam ustanowił również wyzwolenie ekspiacją za takie czyny jak: 1. nieumyślne zabójstwo, 2. zihar (niesprawiedliwe porównanie żony do matki), 3. złamanie przysięgi, 4. umyślne złamanie postu w dniu ramadanu.
Z powyższej rzeczowej informacji jasno wynika, że niewolnictwo ma być zniesione w islamie. Twierdzimy, że jeśli prawo islamskie jest wiernie praktykowane, niewolnictwo w końcu zostaje zniesione; moglibyśmy jeszcze dodać, że to samo stanie się wtedy z wszystkimi aktami okrucieństwa człowieka wobec człowieka.
Islam and Slavery, przekład: Iman
Religii islamu często zarzucano bycie systemem, który zaprowadził i zalegalizował niewolnictwo jako system społeczny, i stąd też, oskarżano islam o łamanie pierwszej zasady ludzkiej wolności. Takie wyobrażenie sugeruje, z jednej strony, brak poprawnego rozumienia ducha i praw islamu, a z drugiej, wskazuje na nieznajomość wszystkich systemów społecznych, które dominowały przed powstaniem islamu.
Od samego początku należy stwierdzić, że islam nie zapoczątkował systemu społecznego zwanego niewolnictwem. Islam nie był jedynym porządkiem społecznym i duchowym, jaki widział świat. Poprzedziło go mnóstwo systemów religijnych i nie-religijnych, które zaprowadziły i praktykowały niewolnictwo. Niewolnictwo istniało wszędzie i w wielu ekstremalnych formach przed zaistnieniem islamu.
Greccy filozofowie uważali, że niewolnictwo jest stanem naturalnym; bo z natury, mówili, niektórzy rodzą się niewolnikami, a inni rodzą się, by być wolnymi i panami. Judaizm i chrześcijaństwo również praktykowały niewolnictwo. Ściśle mówiąc, było ono systemem, od którego zależała gospodarka wielu narodów.
Nie byłoby zatem rzeczą mądrą, by jakikolwiek reformator próbował obalić niewolnictwo od razu, za jednym zamachem, bo w przeciwnym wypadku spotkałby się z ostrym sprzeciwem i brakiem posłuszeństwa ze strony społeczeństwa. Mądrym i skutecznym posunięciem było zatem, z jednej strony, uznać niewolnictwo w jakiś sposób i ograniczać jego źródła, a z drugiej - otworzyć szeroko bramy, przez które niewolnicy mogli uciec z niewoli. Właśnie taki mądry sposób postępowania przyjęła religia islamu.
Można więc powiedzieć, że islam uznał niewolnictwo, bynajmniej nie namawiając człowieka do posiadania niewolników, tylko akceptując tym samym system, który już wcześniej istniał. Niewolnictwo został zaakceptowane na pewnych warunkach i z pewnymi ograniczeniami; mówię ‘tym samym’, gdyż islamskie uznanie niewolnictwa było pośrednie, a dopełniło się poprzez wymagania, jakie islam nałożył na niewolnictwo. To właśnie doprowadziło do uznania niewolnictwa w sposób, który następnie, na dłuższą metę, miał doprowadzić do jego zniesienia. Mądrość takiej polityki jest oczywista, gdyż osiągnęła ona swój cel, nie dając odczuć społeczeństwu gwałtownej zmiany w systemie społecznym; dała również szansę ludzkości na przejście z jednego stanu rzeczy do drugiego; w ten sposób stała się rodzajem stopniowego i pokojowego rozwiązania, łatwego do zaakceptowania i łatwego do osiągnięcia.
Przed i w trakcie powstawania islamu, drogi, jakimi można było nabyć niewolników, były liczne. Wystarczy sięgnąć po jakiś znany podręcznik do socjologii, by dowiedzieć się, jak wielka była ich liczba: w przypadku popełnienia określonego typu zbrodni, z człowieka czyniono niewolnika; jeśli się zadłużył i nie mógł spłacić długu, czyniono z niego niewolnika; jeśli człowiek był biedny, mógł sprzedać siebie lub jedno lub więcej spośród swych dzieci, i w ten sposób stawali się niewolnikami; jeńcy wojenni – zarówno cywile jak i obcokrajowcy stawali się niewolnikami; i ci, którzy zostali wzięci jako łup stawali się niewolnikami. Takie środki były wystarczające, by liczba niewolników rosła z każdym dniem; a w niektórych krajach niewolnicy przewyższali liczebnie ludzi wolnych.
Jednakże islam ograniczył drogi niewolnictwa i odrzucił je wszystkie poza dwiema, które podtrzymał, ale na pewnych warunkach: niewolnictwo na drodze dziedziczenia i niewolnictwo na drodze wojny. Aczkolwiek warunki nałożone na te typy niewolnictwa doprowadziły do jego zniesienia. Jednym z warunków pierwszego rodzaju niewolnictwa (na drodze dziedziczenia) były, iż ojciec dziecka niewolnicy nie był jej panem, a jeśli tak było, wtedy dziecko stawało się automatycznie człowiekiem wolnym, a niewolnica nie mogła być sprzedana lub przekazana w inne ręce, aż do śmierci jej właściciela, po której stawała się całkowicie wolna. Warunek ten wystarczył, by wyzwolić wielką liczbę ówczesnych i potencjalnych niewolników; i nie wolno nam zapomnieć, że wielu uczonych i przywódców we wczesnej epoce islamu było synami niewolnic, które zyskały sobie wolność poprzez urodzenie synów właściciela.
Warunki ograniczające niewolnictwo na drodze wojennej, można pokrótce opisać w ten sposób: po pierwsze nie może to być wojna prowadzona przez muzułmanów przeciwko muzułmanom; jeśli muzułmanie walczą ze sobą, jeńcy obydwu stron nie mogą stać się niewolnikami. Po drugie, wojna nie może być wojną nielegalną: musi być ogłoszona dla Sprawy Allāha. Podsumowując, islam nałożył na niewolnictwo na drodze wojny wiele warunków, które miały doprowadzić do stopniowego zmniejszania niewolnictwa, jeśli nie całkowitego zniesienia.
Faktem historycznym jest, że przed islamem istniała tylko jedna droga do wyzwolenia niewolnika i była to wola właściciela: lecz właściciel, w wielu przypadkach, nie był całkowicie wolny, by uwolnić niewolnika. Przed tym musiał wykonać pewne prawne i religijne zadania, które nie były łatwe; i czasem karany był grzywną za pogwałcenie zasad dobra społecznego. Wszelkie wysiłki i pragnienia wyzwolenia niewolników były w rzeczywistości poddane zniechęceniu. Jest to całkowicie sprzeczne z duchem i prawami islamu, bo religia ta otworzyła wiele bram, przez które niewolnicy mogli uciec i uzyskać wolność, i otworzyła te bramy na całą szerokość, i w żaden sposób nie odciągano właścicieli od wyzwalania niewolników. Co więcej, islam uznał akt wyzwolenia niewolnika za jeden z najlepszych uczynków, poprzez który człowiek zdobywa sobie wieczne szczęście, bo jedną z dróg, na której człowiek bezpiecznie omija wszelkie przeszkody
{... jest uwolnienie niewolnika lub nakarmienie w dniu głodu sieroty spośród krewnych lub biedaka znajdującego się w nędzy. A także - być spośród tych, którzy wierzą, zachęcają się wzajemnie do cierpliwości, zachęcają się wzajemnie do miłosierdzia. Ci - to towarzysze prawicy.} [Koran, 90:12-17]
Nie prawdą jest zatem mówić, że islam ustanowił lub był odpowiedzialny za ustanowienie niewolnictwa; właściwym jest stwierdzić, że była to pierwsza religia, która podjęła kroki potrzebne do jego zniesienia. Z powyższego wynika, że wszystkie rodzaje wolności, którymi cieszą się i o które walczą dziś nowożytne społeczeństwa, zostały całkowicie objęte i zrealizowane przez religię islamu, na długo przed powstaniem nowożytnych państw.
Natura islamu jest całkowicie demokratyczna; uznaje on wolność jednostki i wolność publiczną; szanuje wolność myśli; zabezpiecza wszystkich tych, którzy wierzą we władze; drwi z tych, którzy nie używają swego rozum i intelektu; zabrania przymusu, jeśli chodzi o wiarę i nie nawołuje do niczego więcej, jak do rozumowania i łagodnego nawoływania. Gdyby pozostawiono go samemu sobie, nigdy nie podniesionoby jednej ręki na niewiernego. Lecz nie jest winą islamu, że musi się bronić i używać tej samej broni, którą jest atakowany.
W islamie ludzie nie są traktowani jak pionki, którymi można kierować, zmuszać je i uważać za niezawodne; mają prawa, które są dużo większe niż prawa świeckie, a przede wszystkim mają prawo być osobami, które się liczą, które mają coś do powiedzenia w sposobie, w jaki chcą, by nimi rządzono, które tworzą związki, które darzą szacunkiem siebie i swoich ludzi, co tłumaczy ich istnienie.
[Streszczone za : "The Essence of Faith in Islam", A. D. Ajijola]