pokłon za zapomnienie
PYTANIE: Jakie sytuacje wymagają wykonania pokłonu za zapomnienie (sudżud as-sahł)?
ODPOWIEDŹ: Generalnie, są trzy przyczyny, które wymagają wykonania sudżud as-sahł:
nadmiar – np. kiedy wierny wykona w modlitwie dodatkowy pokłon, skłon
brak – kiedy wierny opuszcza jeden z ‘arkanów’ (podstawowych elementów modlitwy, bez których jest ona nieważna)
wątpliwość – kiedy nie jest pewien ile rakatów odmówił, np. odmawiając modlitwę isza, nie jest pewien czy odmawia trzeci, czy czwarty rakat.
Odnośnie nadmiaru, jeśli jest on wynikiem świadomego działania człowieka (kiedy dodaje on świadomie rzecz nie ustanowioną w modlitwie przez Koran lub/i Sunnę, np. dodatkowy sudżud, ruku) – wówczas jego modlitwa jest nieważna. Wynika to z faktu, iż wykracza on poza ‘granice’ ustanowione przez Allaha, bez żadnego dowodu z Koranu / Sunny.
Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) powiedział: „Czyn, którego nie ma w naszej sprawie (tj. religii), zostanie odrzucony.” (tzn. nie zostanie przyjęty przez Allaha)
Jeśli dodaje do modlitwy nieświadomie, przez zapomnienie, roztargnienie, wówczas nie unieważnia to jego modlitwy. Musi wówczas wykonać pokłon za zapomnienie po taslim. Potwierdza to hadis Abu Hurajra (oby Allah był z niego zadowolony), kiedy Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) uczynił taslim po dwóch rakatach (albo w modlitwie zuhr lub asr), a kiedy mu uświadomiono pomyłkę, wówczas wykonał taslim i po nim dwa pokłony za zapomnienie.
Hadis Ibn Masuda (oby Allah był z niego zadowolony), w którym przekazał on, iż Prorok wykonał pięć rakatów, prowadząc ludzi w modlitwie, a po zakończeniu zadano mu pytanie: „Czy zwiększyła się modlitwa (tj. ilość rakatów)?”, zapytał: „Dlaczego pytacie?” Odpowiedziano: „Odmówiłeś pięć rakatów.” Wówczas stanął na kolanach, skierowany ku qibla i wykonał dwa pokłony. [al-Buchari, Muslim]
Odnośnie braku: jeśli przypominamy sobie o tym, iż opuściliśmy obowiązkową część modlitwy, zanim dotrzemy do niej w drugim rakacie (np. opuściliśmy ruku w pierwszym rakacie i odmawiamy drugi rakat i przypominamy sobie o tym, podczas recytacji sury al-Fatiha), w tej sytuacji musimy „cofnąć się” i wykonać brakujący element (ruku) oraz kontynuować po nim zgodnie z przypisaną sekwencją modlitwy; jeśli przypominamy sobie o tym, iż opuściliśmy obowiązkową część modlitwy – kiedy docieramy do ‘niej’ w drugim rakacie, w tej sytuacji drugi rakat „zastąpi” rakat poprzedni (poprzedni rakat się nie liczy). W obu sytuacjach, należy wykonać pokłon za zapomnienie po taslim.
Przykład 1. Mężczyzna wstał po wykonaniu pierwszego pokłonu sudżud w pierwszym rakacie, i nie usiadł i nie wykonał drugiego sudżud. Kiedy zaczął recytację [sury al-Fatiha], przypomniał sobie o tym, iż nie wykonał jednego pokłonu. W tym przypadku, musi się „cofnąć” czyli usiąść, wykonać drugi pokłon [tj. sudżud, potem wstać i kontynuować modlitwę (tj. drugi rakat). Po taslim powinien wykonać pokłon za zapomnienie.
Przykład 2. Mężczyzna ten, przypomniał sobie, że nie wykonał w pierwszym rakacie drugiego pokłonu - sadżda, dopiero po wykonaniu pierwszego sadżda w drugim rakacie. W tym przypadku, drugi rakat – liczony będzie jako pierwszy. Po taslim powinien wykonać pokłon za zapomnienie.
W przypadku opuszczenia obowiązkowego elementu modlitwy i wykonania elementu następnego (np. zapominamy wyrecytować „subhana Rabiya al’ala” w skłonie), jeśli przypominamy sobie o tym podnosząc głowę ze skłonu, przypadek ten kwalifikuje się jako omyłkowe, nieświadome opuszczenie obowiązkowego elementu modlitwy, należy kontynuować modlitwę i wykonać pokłon za zapomnienie przed taslim. Opiera się do na fakcie, iż Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) opuścił pierwszy taszahhud, następnie kontynuował modlitwę i nie „cofnął się”; wykonał natomiast pokłon za zapomnienie przed taslim.
Odnośnie wątpliwości. Wątpliwość oznacza, brak pewności odnośnie „nadmiaru” lub „braku”, tak jak na przykład brak pewności, czy odmówiliśmy trzy czy cztery rakaty. W tym przypadku, wyróżniamy dwie sytuacje:
wydaje się nam, iż wykonaliśmy za dużo, lub za mało, wówczas musimy oprzeć się na tym, co wydaje się nam bardziej prawdopodobne i zgodnie z tym dokończyć modlitwę; pokłon za zapomnienie należy wykonać wówczas po taslim.
brak nam pewności odnośnie obu możliwości, zatem opieramy się na tym czego jesteśmy pewni, czyli mniejszej liczbie rakatów i odmawiamy modlitwę do końca, wykonując przed taslim pokłon za zapomnienie.
Przykład 3. Wierny ofiarowuje modlitwę zuhr i nie jest pewien czy odmawia trzeci czy czwarty rakat modlitwy, ale wydaje mu się bardziej prawdopodobne, iż jest to trzeci rakat. Zatem wykonuje jeszcze jeden rakat, czyni taslim a po nim pokłon za zapomnienie.
Przykład 4. Wierny ofiarowuje modlitwę zuhr i nie jest pewien czy jest w trakcie trzeciego czy czwartego rakatu. Nie potrafi ocenić, który z nich jest bardziej prawdopodobny (czy jest to raczej trzeci, czy raczej czwarty rakat), więc opiera się na tej liczbie rakatów, której jest pewien, uznaje że jest to trzeci rakat, wykonuje zatem jeszcze czwarty, i przed taslim wykonuje pokłon za zapomnienie.
Wynika z powyższego, iż pokłon za zapomnienie czynimy PRZED TASLIM w sytuacjach, kiedy jeden z obowiązkowych arkanów modlitwy został pominięty lub nie jesteśmy pewni co do liczby rakatów odmówionych i nie jesteśmy w stanie ocenić, jaka ilość jest bardziej prawdopodobna. Pokłon za zapomnienie czyni się PO TASLIM w sytuacjach kiedy dodaje się do modlitwy, lub nie jest się pewnym odnośnie ilości rakatów, lecz bardziej prawdopodobna wydaje się jedna z możliwości (przykład 4)
Fatawa Arkanul-Islam, Szeich Muhammad bin Salih Al-‘Uthaymîn
Przekład Umm Sultan