zapłodnienie in-vitro
PYTANIE: Chciałabym zapytać o następującą kwestię: czy poddanie się zabiegowi sztucznego zapłodnienia "in vitro" jest zgodne z Koranem i sunną?
ODPOWIEDŹ: Wszelka chwała należy się Allahowi.
Po pierwsze:
Bez wątpienia posiadanie dzieci jest jednym z błogosławieństw tego świata, jak również jednym z najważniejszych celów samego małżeństwa. Dobre dziecko to skarb dla rodziców w tym i przyszłym życiu, a jego dobre uczynki będą zapisane przez Allaha jako zasługa również dla rodzica. Zdarza się jednak, ze wbrew oczekiwaniom małżonków potomstwo nie pojawia się szybko. W takiej sytuacji maż i żona powinni zachować cierpliwość wobec dekretu Stwórcy, znajdować siłę w modlitwie i suplikacjach oraz prośbach o przebaczenie. Powinni mieć świadomość, ze nic nie dzieje się bez powodu. Jeśli chęć posiadania potomstwa jest ogromna, to nie ma nic złego w poszukiwaniu pomocy medycznej, zgodnej z zasadami islamu. Nie można jednak korzystać z usług "szarlatanów", ani osób praktykujących czary. Również niektórzy lekarze wykorzystują sytuację dla własnych celów, np. podmieniając materiał przeznaczony do zapłodnienia. Z tego powodu uczeni muzułmańscy generalnie zabronili poddawania się sztucznemu zapłodnieniu, a jeśli już, to wytyczyli rygorystyczne warunki, jakie należy spełnić.
Po drugie:
Zapłodnienie in vitro jest jedną z metod leczenia bezpłodności. Polega na stymulacji jajników w taki sposób, by wyprodukowały one pewną ilość jajeczek, podobnie jak dzieje się to w normalnych warunkach. Odbywa się to poprzez wstrzykniecie kobiecie Decapeptylu, który przygotowuje jajniki do kolejnego etapu - podaniu hormonów stymulujących wytworzenie większej ilości jajeczek. Następnie, kiedy już jajeczka powiększą się, aplikowany jest HCG (ok. 36 godz. przed pobraniem), aby dopełnić rozwój jajeczka. Mając dojrzałe jajeczko, pobiera się spermę mężczyzny i umieszcza ok. 100,000 plemników razem z jajeczkiem w specjalnych probówkach, umożliwiając zapłodnienie. Po 2-3 dniach, zapłodnione jajeczko dzieli się, tworząc embrion, a ten z kolei dzieli się wielokrotnie, tworząc kolejne embriony. Najlepszy z nich wraca z powrotem do macicy, gdzie zostaje umieszczony w jej powłokach. Według lekarzy skuteczność tej metody sztucznego zapładniania waha się w granicach 30-40%.
Po trzecie:
Według szariatu nie powinno się praktykować in vitro, jeśli chce się być 100% pewnym, iż nie narusza zasad islamu. Jeśli jednak małżeństwo jest zdecydowane na ten krok, to powinno przestrzegać następujących zasad:
1. Nie powinno być pośpiechu w podjęciu decyzji; często pierwszy potomek rodzi się dopiero po kilku latach związku. Należy uzbroić się w cierpliwość i sztuczne zapłodnienie traktować jako absolutną ostateczność.
2. Kobieta podczas badań i zabiegu nie powinna odsłaniać swojej aury (części ciała wymagających zakrycia) przed mężczyzną, jeśli ma do wyboru lekarza – kobietę.
3. Spermę należy uzyskać, odbywając stosunek z żoną, nie z masturbacji.
4. Pobrany materiał musi być użyty jak najszybciej i nie może być zamrażany i przeznaczany dla kogoś innego.
5. Sperma musi pochodzić od męża, a jajeczko od żony i musi być wszczepione do macicy owej żony. Absolutnie zakazane (haraam) jest używanie ciała innej kobiety (tzw. matka zastępcza) do noszenia płodu.
6. Lekarz wykonujący zabieg musi być godny zaufania, najlepiej aby był bogobojnym muzułmaninem/ muzułmanką.
Również szeih ibn Usajmin (niech Allah się nad nim zmiłuje) wyraził się na temat sztucznego zapłodnienia w podobnych słowach:
„Metoda in vitro nie powinna być stosowana jako powszechna metoda leczenia, raczej powinna być ostatecznością, obwarowaną wieloma wymogami. Należy zauważyć, że w celu pobrania jajeczka dokonuje się operacji, co za tym idzie odsłania aurę kobiety z powodu, który bynajmniej nie jest zagrożeniem jej życia. Istnieje również obawa co do późniejszych konsekwencji tego zabiegu, jak ryzyko infekcji dróg rodnych czy jajowodu. Co więcej, pozostawienie tej sprawy własnemu biegowi, jak zostało zaplanowane przez Wszechmocnego, jest bliższe prawidłowej etykiecie muzułmańskiej. Ludzka ingerencja nigdy nie zastąpi Bożego planu, a to, co początkowo wydaje się pożyteczne, może mieć w przyszłości negatywne konsekwencje.
Jeśli jednak istnieją wyraźne powody do wykonania tego zabiegu, to można go wykonać pod warunkiem, że:
- do zapłodnienia użyta jest sperma męża i jajeczko żony, żadne inne opcje nie wchodzą w grę, ponieważ Allah objawił w Koranie:
„Bóg dał wam żony spośród was samych. A z waszych żon dał wam synów i wnuków; i zaopatrzył was w dobre rzeczy. Czyżby więc wierzyli w fałsz, a nie w dobrodziejstwo Boga?” (Koran 16:72);
- pobranie spermy musi nastąpić podczas stosunku z żoną, a nie masturbacji;
- embrion musi być umieszczony tylko i wyłącznie w macicy żony; nie może być użyty do zapłodnienia innej kobiety pod żadnym pozorem, gdyż oznaczałoby to korzystanie z prywatnych części ciała kobiety, która nie jest mężczyźnie dozwolona. Allah objawił w Koranie:
„Wasze kobiety są dla was polem uprawnym. Przychodźcie więc na wasze pole, jak chcecie, i czyńcie pierwej coś dobrego dla samych siebie. Bójcie się Boga i wiedzcie, że się spotkacie z Nim! A ty głoś radosną wieść dla wierzących!” (Koran 2:223)
„Pole uprawne” oznacza tylko i wyłącznie relacje małżeńskie i żadna inna osoba nie ma do tego prawa.”
[Majmoo’ Fataawa szeich ibn Usajmin (17/str. 27, 28)]
Szeih ibn Usajmin przestrzega również przed korzystaniem bez ograniczeń z metody in vitro, zaznaczając, iż nie może wydać generalnego werdyktu religijnego (fatwy) w tej kwestii. Raczej jedyne co może zrobić, to rozpatrzyć konkretny przypadek; znając mężczyznę, kobietę i doktora mającego przeprowadzić sztuczne zapłodnienie. Otwarcie drzwi do tej praktyki grozi poważnymi konsekwencjami, których nie powinno się lekceważyć. Jeśli doszłoby do jakiejkolwiek pomyłki przy umieszczaniu właściwego embriona w macicy, miałoby to poważne konsekwencje dla ustalenia rodzicielstwa i spowodowałoby chaos w społeczeństwie. Dlatego też Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) powiedział: „Nie powinno się odbywać stosunku z ciężarną kobietą, dopóki nie urodzi” (chodzi tu np. o wdowę bądź rozwódkę - przyp. tlum.). Szeih nie wydał więc fatwy w tej sprawie ale zaznaczył, że może to zrobić w konkretnym przypadku do niego skierowanym, znając wszystkie osoby zainteresowane. [Majmoo’ Fataawa szeich ibn Usajmin (17/pytanie nr 9)]
Natomiast werdykt wydany przez Islamic Fiqh Council of the Organization of the Islamic Conference brzmi: „Nie ma nic złego w korzystaniu z metody in vitro w razie konieczności, lecz jest absolutnym minimum spełnienie niezbędnych wymogów.” [Majallat al-Majma’ (3/1/423)]
Zaś uczeni z Komitetu Do Wydawania Fatw z Arabii Saudyjskiej, reprezentowani przez Szeiha Abdullaha al-Dżibrin (niech Allah go ochrania) wydali orzeczenie stwierdzające, że zabieg in vitro jest niedopuszczalny z islamskiego punktu widzenia. Orzeczono tak głownie z powodu odsłaniania aury przez kobietę, dotykanie intymnych części ciała często przez mężczyznę -lekarza, ingerowanie w procesy biologiczne, nawet jeśli używana jest sperma małżonka. Wierzący powinni zaakceptować dekret Allaha Najwyższego, który objawił w Koranie:
„...i On czyni bezpłodnym, kogo chce...”
[Al-Lu’lu al-Makeen min Fataawaa szeich al-Dzibrin, str. 56]
I Allah wie najlepiej.
Przekład Sara Umm Yakoub
ODPOWIEDŹ: […] Sztuczne zapłodnienie wiąże się z wieloma złymi rzeczami. Zostało udowodnione, że niektórzy lekarze umyślnie podmieniają nasienie dlatego, że są po prostu złymi ludźmi, lub dlatego, że uznają, iż nasienie danego mężczyzny nie nadaje się do zapłodnienia i ich (lekarzy) chciwość pozyskania pieniędzy (w wyniku otrzymania oczekiwanego rezultatu jakim jest zapłodnienie jaja – przyp. tłum.) prowadzi ich do tego czynu. Zostało udowodnione, iż w wielu szpitalach popełniono pomyłki i próbki (z nasieniem) zostały pomieszane. Stąd, pogląd większości uczonych na tę kwestię jest bardzo rygorystyczny i ustanowili oni, że sztuczne zapłodnienie nie jest dozwolone, jeśli próbki (z nasieniem) są przechowywane i zaszczepiane w macicy kobiety w późniejszym terminie (tj. nie natychmiast po pobraniu nasienia od męża, ale po jakimś czasie - przyp. tłum.). Inni orzekli, że sztuczne zapłodnienie w ogóle nie jest dozwolone, ze względu na niebezpieczeństwo błędu wpisane w tę metodę zapłodnienia, która może prowadzić do wymieszania rodowodów/genów i innych złych rzeczy. [...] Jeśli nalegasz na sztuczne zapłodnienie, wówczas musisz dołożyć największej ostrożności, by mieć pod kontrolą próbkę z nasieniem i upewnić się, że jest ono (nasienie) natychmiast zaszczepione w macicy twojej żony przez lekarza-kobietę, której religijność jest godna zaufania.
Przekład Alina Abu-Zaitoun
ODPOWIEDŹ: Współcześni muzułmańscy uczeni mają różne opinie odnośnie zasad dotyczących przechowywania nasienia męża w banku spermy, w celu późniejszego użycia tegoż nasienia do zapłodnienia jajeczka żony. Niektórzy z nich uważają, że jest to dozwolone pod warunkiem, że zapłodnienie (nasieniem męża umieszczonym w banku spermy – przyp. tłum.) nastąpi za życia męża. Inni zezwalają na wykorzystanie tej metody nawet po śmierci męża, ale wyłącznie podczas okresu oczekiwania (idda) wdowy (po śmierci męża). Jeszcze inni uczeni nie zezwalają na przetrzymywania nasienia w banku. Islamweb przychyla się do ostatniej opinii, która na to nie zezwala. Akademia prawa islamskiego (figh) również wydała uchwałę zakazującą tego czynu. Powodem zakazu jest konieczność powstrzymania środków mogących prowadzić do wymieszania nasienia lub do jego niewłaściwego użycia (tj. np. do zapłodnienia innej osoby niż wskazana – przyp. tłum.), którego rezultatem jest wymieszanie rodowodów/genów. Dlatego, zapłodnienie jaja żony nasieniem jej męża nie jest dozwolone po jego śmierci. Należy unikać jakichkolwiek różnic opinii/dyskusji w tej kwestii, ponieważ związek małżeński kończy się w chwili zgonu jednego z małżonków, tak samo jak wygasa w wyniku nieodwołalnego rozwodu (tj. trzeciego rozwodu, który uniemożliwia małżonkom powrót do siebie i dalsze pożycie – przy. tłum.).Wśród uczonych panuje zgoda, iż sztuczne zapłodnienie nie jest dozwolone po nieodwołalnym rozwodzie.
Jeśli chodzi o zapłodnienie jaja żony nasieniem jej męża przebywającego w więzieniu, wydaje się – i Allah wie najlepiej – że jest to zakazane ze względu na brak konieczności. Ponadto oznacza to popełnianie pewnych zakazanych aktów, jak masturbacja męża w celu pozyskania nasienia itp. Może to nawet prowadzić do wątpliwości dotyczącej czystości żony i może ona zostać oskarżona o złe czyny (tj. ludzie czy sam mąż mogą posądzić ją o zajście w ciążę w wyniku cudzołożenia – przyp. tłum.). Jest również możliwe, że może ona być w ciąży z kimś innym i twierdzić, że ciąża pochodzi z nasienia jej męża; wiele innych zakazów jest związanych z tą metodą.
Jeśli nasienie męża zostanie wymieszane z nasieniem innego mężczyzny ze względu na niedbałość męża, wówczas jest on grzesznikiem, ale dziecko należy do niego ze względu na istnienie możliwości, że pochodzi ono z jego nasienia.
Prorok powiedział: „Chłopiec należy do właściciela łóżka (tj. do męża cudzołożnicy) i kamień jest dla osoby, która dopuszcza się nielegalnych stosunków seksualnych (tj. dziecko nie zostanie oddane cudzołożnikowi, ale należy do męża cudzołożnicy).” [al-Buchari i Muslim] I Allah wie najlepiej.
Centrum fatw pod nadzorem dr Abdullaha al-Faqih
Przekład Alina Abu-Zaitoun
Orzeczenie odnośnie zapłodnienia In-vitro zależy od sposobu w jaki jest ono wykonywane
ODPOWIEDŹ: Oto dozwolona forma zapłodnienia In-vitro:
Lekarz pobiera jajo od żony, umieszcza je w probówce i zapładnia nasieniem jej męża. Kiedy zapłodnione jajo zaczyna się dzielić, na danym etapie lekarz przeniesie je do macicy żony, gdzie jajo zagnieździ się i rozwinie w płód.
Rada islamskiego prawodawstwa wydała następującą fatwę, podczas siódmej sesji w 1404 r.h.: „Pobranie nasienia kobiety i mężczyzny, którzy są małżeństwem, i wykonanie zapłodnienia In-vitro dla tych nasion przed umieszczeniem embrionu w macicy żony, od której pobrano jajo, jest w zasadzie dozwolone w islamie, ale może wzbudzić wątpliwości ze względu na to, co jest związane z tym zabiegiem. A zatem, nie należy go praktykować, chyba że zachodzi ku temu istotna przyczyna (potrzeba), i pod określonymi warunkami.”
Warunki te są następujące:
1 - muzułmance nie wolno w żadnych okolicznościach pokazać intymnych części ciała nikomu, poza mężem, chyba że zachodzi ku temu dozwolona prawnie przyczyna.
2 - niewątpliwie, potrzeba leczenia kobiety z powodu choroby, jest dozwoloną przyczyną, która zezwala kobiecie ukazać (to, co zabronione) osobie innej niż jej mąż, ale powinno to być wedle tego, co konieczne
3 - jeśli istnieje dozwolona prawnie przyczyna, by kobieta ukazała (to, co zabronione) osobie innej niż mąż w celu leczenia, wówczas osobą tą powinna być muzułmanka, jeśli takowa jest w stanie wykonać tę pracę (przeprowadzić leczenie); jeśli nie, wówczas (może to być) kobieta, która nie jest muzułmanką; jeśli nie wówczas godny zaufania muzułmanin; jeśli nie, wówczas godny zaufania lekarz niemuzułmanin. To jest kolejność zgodna z prawem. Jest niedozwolonym dla pacjentki pozostawanie sam na sam z obcym jej lekarzem (mężczyzną). Jej mąż lub inna kobieta powinna być razem z nimi. Rada stwierdza również: „potrzeba mężatki oraz jej męża, by posiadać potomstwo jest solidnym i zgodnym z prawem powodem zezwalającym kobiecie na poszukiwanie leczenia za pomocą dozwolonego sposób sztucznego zapłodnienia.
Taka sama fatwa została wydana przez Rade Fiqh (Fiqh Council) Islamskiej Konferencji w 1407 (r.h.)
Odnośnie uczonych, którzy zabraniają takiej operacji, podają oni następujące argumenty:
Po pierwsze, obawiają się, że kobieta może urodzić upośledzone dziecko i operacja sama w sobie może mieć złe konsekwencje dla dziecka lub dla matki.
Po drugie, możliwość występowania niepewności odnośnie pochodzenia niemowlęcia, ponieważ jedynie lekarz może je ustalić, gdyż to on dokonał zapłodnienia pomiędzy nasionami małżeństwa. Może to prowadzić do wątpliwości, ponieważ lekarz mógł przez pomyłkę użyć błędnej próbki, lub też mógł - kierując się współczuciem dla kobiety, która pragnie urodzić dziecko - umieścić obcy embrion w jej macicy. Z tego powodu, należy dołożyć starań, by operację wykonał godny zaufania muzułmanin.
Po trzecie, jeśli maż ma ograniczoną ilość plemników w spermie, i chce zachować je w banku specjalizującym się w przechowywaniu spermy w niezmienionym stanie, czy jest to dla niego dozwolone? Uczeni w islamie wydają rożne fatwy na ten temat. Niektórzy uważają, że jest to dozwolone, pod warunkiem, iż zapłodnienie będzie miało miejsce za życia męża. Inni są zdania, że jest to dozwolone, nawet po śmierci męża, ale przed upływem idda żony (okres oczekiwania po śmierci męża, 4,5 miesiąca). Trzecia grupa uczonych uważa, że jakakolwiek sperma pozostała po tym, jak dokonano zapłodnienia, powinna zostać zniszczona i nie należy jej przechowywać. Ta sama różnica opinii istnieje odnośnie jaj kobiety, przed zapłodnieniem i po zapłodnieniu. Powodem tego zakazu jest niepewność odnośnie rzeczonej spermy lub zapłodnionego jaja w banku embrionów. Istnieje wielkie prawdopodobieństwo, że embriony te mogą się pomieszać lub ktoś może użyć ich w niezgodny z przeznaczeniem sposób, implantując je innym ludziom, co prowadzi do grzechu i może spowodować pomieszanie rodowodów.
Fiqh Council jest to organ pdległy Islamic Conference, który wydał fatwe na ten temat w 1410 r.h., tj. w 1990 roku:
1 - Ponieważ zostało udowodnione naukowo, że zapłodnione jajo może być przechowywane do użytku w przyszłości, należy wyjmować z próbki tylko taką ilość, którą wykorzysta się za każdym razem, aby uniknąć nadwyżek zapłodnionych jaj.
2 - Jeśli jest nadwyżka zapłodnionych jaj, należy zostawić je bez ingerencji, aby obumarły naturalnie.
3 - Jest zabronione pobieranie zapłodnionego jaja kobiety i umieszczanie go w macicy innej kobiety. Należy zachować wszystkie środki ostrożności, aby uniknąć używania zapłodnionego jaja w zabronionej ciąży. I Allah wie najlepiej.
Centrum fatw pod nadzorem dr Abdullaha al-Faqih
Przekład Umm Sultan
PYTANIE : Mąż i żona próbują mieć potomstwo, ale lekarz ostatnio powiedział im, że nie mogą i poinformował ich o metodzie, która umożliwiłaby im posiadanie dzieci. Jednakże wymaga to pozyskania przez lekarza jaja kobiety i nasienia mężczyzny i połączenia ich w laboratorium. Następnie lekarz wszczepiłby zapłodnione jajo w (macicy) kobiety. Czy jest to dozwolone w islamie?
ODPOWIEDŹ: : Zabieg ten jest dozwolony pod warunkiem, że nie bierze w nim udziału osoba trzecia, jak inna kobieta, jako matka zastępcza, która będzie nosić dziecko w swoim łonie. Zabieg powinien opierać się wyłącznie na nasieniu męża i jaju żony i ciąża nie może być noszona w łonie innej kobiety.
Szeich Sulajman al-Isa, profesor na Uniwersytecie al-Imam w Rijadzie
Przekład Alina Abu-Zaitoun
PYTANIE: Mam męża i czteroletniego syna. Chcielibyśmy mieć kolejne dziecko, ale z powodu mojego wieku mogę mieć trudności z zajściem w ciążę. [...] Czy jest dla mnie dozwolone skorzystanie z metody sztucznego zapłodnienia poprzez zaszczepienie nasienia mojego męża w mojej macicy, by zwiększyć szanse na zajście w ciążę?
ODPOWIEDŹ: Jeśli operacja nie może być przeprowadzona inaczej niż poprzez odkrycie aury (części ciała, które muszą być okryte) kobiety przed mężczyzną innym niż jej mąż lub przed kobietą, wówczas zabieg ten staje się niedozwolony, ponieważ mamy nakaz osłaniania naszej aury, jak mówi autentyczny hadis: „Chrońcie swoją aurę” [Abu Dałud, at- Tirmizi i inni]. [...] Allah i Jego Wysłannik wykluczyli z tego zakazu męża (tj. mąż ma prawo oglądania aury swojej żony – przyp. tłum.) oraz osobę w skrajnej konieczności (tj. np. odsłonięcie aury w celu ratowania życia – przyp. tłum.).
Twoja sytuacja (tj. by zajść w ciążę) nie zalicza się do takowej ( skrajnej konieczności). Innymi słowy nie wolno ci odsłaniać aury z dwóch powodów:
1 – Nie jesteś bezpłodna i masz dziecko z łaski Allaha;
2 – Masz szansę, by w naturalny sposób zajść w ciążę
Zatem radzimy ci zwrócić sie do Allaha i modlić się do niego, by obdarzył cię potomstwem, ponieważ on jest Dawcą. [...] I Allah wie najlepiej.
Centrum fatw pod nadzorem dr Abdullaha al-Faqih
Przekład Alina Abu-Zaitoun
PYTANIE: […]Nie mogę zajść w ciążę bezskutecznie lecząc się od 5 miesięcy [...]. Lekarz zaproponował mi metodę zapłodnienia In vitro, ale cały personel wykonujący ten zabieg to mężczyźni. [...] Czy jest dozwolone, bym wobec powyższego poddała się temu zabiegowi?
ODPOWIEDŹ: Metoda, o której wspominasz jest dozwolona, jeśli zapłodnienie w naturalny sposób jest niemożliwe, jednak należy przedsięwziąć następujące środki ostrożności:
1 – Operacja powinna być przeprowadzona przez personel medyczny ku temu upoważniony, tak by mieć pewność co do konieczności (tj. pewność, że nie da się zajść w ciążę inaczej, niż poprzez tę metodę - przyp. tłum.), uczciwości oraz bezpieczeństwa tej metody. Większość ludzi pracujących na stanowiskach medycznych to niemuzułmanie.
2 - Zabieg powinien być przeprowadzony przez lekarza-kobietę, jeśli taka jest dostępna. Jeśli nie ma lekarza-kobiety, to chociaż personel medyczny powinien składać się z kobiet (tj. np. pielęgniarki – przyp. tłum.)
3 - pacjentka powinna upewnić się, że nasienie implantowane w jej łonie, pochodzi od jej męża. Jakiekolwiek zaniedbanie powyższych warunków może pociągać za sobą poważne konsekwencje i może stać w opozycji do szariatu ( prawa islamskiego)
I Allah wie najlepiej.
Centrum fatw pod nadzorem dr Abdullaha al-Faqih
Przekład Alina Abu-Zaitoun