PYTANIE: Czy obowiązkowym jest, by muzułmanin podążał za jedną konkretną szkołą prawa (malikicką, hanaficką, hanbalicką, szafiicką)? Jeśli tak, to która z nich jest najlepsza? Czy to prawda, ze szkoła Abu Hanifa jest tą, za którą podąża większa część muzułmańskiego świata?
ODPOWIEDŹ: Chwała Allahowi. Nie jest obowiązkowym, by muzułmanin podążał za jakimś konkretnym mazhabem spośród tych czterech. Ludzie różnią się poziomem zdolności właściwego rozumienia i zdolnością wyprowadzania werdyktów z dowodów. Są tacy, dla których dozwolone jest podążać (taqlid), i w rzeczy samej może to być obowiązkowe w ich przypadku. Są inni, którzy mogą jedynie podążać za dowodami z szariatu.
W Fatawa al-Lajna al-Daima odpowiedziano na to pytanie szczegółowo, i warto tu przytoczyć tę odpowiedź w całości. Pytanie: „Jaki jest werdykt odnośnie podążania za jedną z czterech szkół we wszystkich przypadkach i sytuacjach?
Komitet odpowiedział: „Chwała Allahowi i błogosławieństwo i pokój z Jego Wysłannikiem, jego Rodzina i Towarzyszami.
Po pierwsze: cztery szkoły biorą swą nazwę od czterech imamów: imama Abu Hanify, imama Malika, imama asz-Szafiiego i imama Ahmada (bin Hanbal).
Po drugie: imamowie ci uczyli się fiqhu z Koranu i Sunny i byli pod tym względem mudżtahidin (osobami zdolnymi do dokonania idżtihadu). Mudżtahid albo dochodzi do poprawnej opinii, i w tym przypadku otrzymuje podwójną nagrodę: nagrodę za idżtihad i za właściwą opinię, lub dochodzi do niewłaściwej opinii, i wtedy otrzymuje nagrodę za idżtihad, a jego pomyłka zostanie mu wybaczona.
Po trzecie: osoba zdolna do wyprowadzania werdyktów na podstawie Koranu i sunny powinna wziąć je z nich (z Koranu i sunny), jak uczynili ci przed nim; nie jest właściwe, by ślepo naśladowała (taqlid), kiedy wierzy, że prawda leży gdzie indziej. Powinna raczej pójść za tym, co uważa, że jest prawdą. Jest jej dozwolone podążać (za opiniami innych uczonych - przyp. tłum.) w kwestiach, w których nie jest w stanie dojść do wniosku na podstawie Koranu i sunny i potrzebuje wskazówek odnośnie jakiejś konkretnej sprawy.
Po czwarte: temu, kto nie jest zdolny do wyprowadzania werdyktów, wolno jest podążać za tym, za którym swobodnie może podążać. Jeśli podążanie za nim nie jest swobodne, powinien pytać, aż znajdzie kogoś, za kim będzie podążał swobodnie.
Po piąte: Z powyższego jasno wynika, że nie powinniśmy podążać za opiniami tych imamów we wszystkich sytuacjach, w każdym momencie, ponieważ mogli oni popełnić błąd, lecz możemy podążać za ich poglądami, które są mocne i opierają się o dowody.” [Fatawa al-Lajna, 5/28]
W Fatawa al-Lajna, nr 3323, Komitet mówi: „Ten, kto posiada kwalifikacje, by wyprowadzać werdykty z Koranu i Sunny i posiada solidna wiedzę w tej kwestii, nawet jeśli jest to z pomocą spuścizny fiqhu, którą odziedziczyliśmy od wcześniejszych uczonych islamu, ma prawo, by tak czynić i sam według tego postępować, oraz wyjaśniać to w dyskusjach i wydawać fatwy tym, którzy zasięgają jego porady. Ten, kto nie posiada kwalifikacji, by to czynić, musi zapytać ludzi godnych zaufania, uczyć się werdyktów z ich książek i postępować według nich, nie ograniczając pytań lub czytania do jednego uczonego z czterech szkół. Ludzie powinni się raczej odnosić do czterech imamów, ponieważ oni są dobrze znani, a ich książki są dobrze napisane i szeroko dostępne. Ten, kto mówi, że obowiązkowym jest, by uczeni ludzie podążali ślepo za uczonymi we wszystkich przypadkach, popełnia błąd, brak mu ‘elastyczności’, i myśli, że ci uczeni ludzie są nieudolni, i ogranicza coś, co posiada szeroki zakres. Ten, kto mówi, że powinniśmy ograniczyć podążanie do czterech szkół, również się myli, ponieważ ogranicza coś, co posiada szeroki zasięg, bez żadnego dowodu na to. Jeśli chodzi o zwykłego (tzn. nieuczonego) człowieka, nie ma różnicy między czterema imamami i innymi, jak al-Lajs ibn Sas, al-Ałzai i innymi uczonymi w dziedzinie fiqh (fuqaha).” [Fatawa al-Lajna, 5/41]
W Fatwie nr 1591, Komitet mówi: „Żaden z nich nie nawoływał ludzi do podążania za swym mazhabem, ani nie był zwolennikiem podążania za nim, ani nie zobowiązywał nikogo do postępowania zgodnie z nim (mazhabem) czy inną konkretną szkołą. Wzywali oni raczej ludzi do podążania za Koranem i Sunną, i komentowali teksty islamu, wyjaśniali ich podstawy i omawiali mniejsze kwestie zgodnie z ogólnymi wytycznymi, wydawali fatwy odnośnie tego, o co ludzie pytali, nie zobowiązując żadnego ze swych uczniów, czy kogokolwiek innego do podążania za ich poglądami. Krytykowali raczej tych, którzy to robili i mówili, że ich opinie powinny być odrzucone jeśli były sprzeczne z autentycznym (sahih) hadisem. Jeden z nich powiedział: ‘Jeśli hadis jest sahih, wtedy on jest moim mazhab.’ Oby Allah się nad nimi wszystkimi zmiłował. Nie jest rzeczą obowiązkową dla nikogo podążać za konkretnym mazhabem, powinniśmy raczej usilnie dążyć do nauczenia ludzi prawdy, na tyle, na ile to możliwe, lub szukać pomocy u Allaha czyniąc to, potem opierać się na spuściźnie wcześniejszych muzułmańskich uczonych pozostawionej dla tych, którzy przyszli po nich, czyniąc w ten sposób łatwiejszym zrozumienie i stosowanie tekstów. Ten, kto nie jest w stanie wyprowadzić werdyktu z tekstów itd., z jakiegoś powodu, który mu to uniemożliwia, powinien zapytać godnych zaufania uczonych o tę zasadę szariatu, której potrzebuje, ponieważ Allah mówi (interpretacja znaczenia):
[Koran 21:7] {Pytajcie wiec ludzi napomnienia, jeśli sami nie wiecie.}
Musi więc pytać tego, komu ufa pośród ludzi znanych ze swej wiedzy, cnoty, pobożności i prawości.” [Fatawa al-Lajna al-Daima, 5/56]
Szkoła Abu Hanify (oby Allah się nad nim zmiłował) jest najbardziej rozpowszechnioną szkołą wśród muzułmanów, i być może jednym z powodów jest to, że kalifowie otomańscy podążali za tą szkołą i rządzili ziemiami muzułmańskimi przez ponad sześć wieków. Nie oznacza to, ze mazhab Abu Hanify jest najlepszą szkołą, ani że każdy idżtihad dokonany w niej jest poprawny, albowiem jak inne szkoły zawiera rzeczy, które są poprawne i inne, które są niepoprawne. To, co musi uczynić wierzący, to podążać za prawdą i tym, co właściwe, niezależnie od tego, kto to mówi.” A Allah wie najlepiej.
Islam Q&A
przekład: Iman