Schok

Foto van een gerichte naald

S c h o k k e n d

b i j h e t l e v e n

Er zijn foto's die zich nestelen in het publieke geheugen en belangrijk zijn voor het voelen en denken. Het magere Vietnamese meisje in een brede stadsstraat, nauwelijks gekleed, radeloos op de vlucht voor de vuurspuwende Amerikaanse vliegtuigen, de student op het Rode Plein in Peking, niet minder radeloos gebarend om de tot moorden uitgezonden Chinese tanks tegen te houden en recent het levenloze kindje aangespoeld op het Griekse eilandje, verloren en achtergelaten in de vluchtelingen stroom.

Het zijn foto's, die een algemeen geweten hebben doen ontwaken en van invloed zijn geweest op het beleid van de naar een oplossing zoekende bestuurders en politici.

Maar er zijn ook foto's, die in je eigen vlees blijven haken en niet te verdragen zijn. Zo kan ik de foto van mevrouw Goudriaan, genomen op het moment dat de dokter de naald gericht houdt om haar dodelijk te injecteren. Snel en efficiënt.

Je weet nooit wat deze foto gaat doen. Misschien krijgt ze toch een publiek belang en krijgt ze een rol in het voortgaande debat over de toepassing van euthanasie.

De foto kwam ik tegen zaterdag 20 februari in het ochtendblad "Trouw" en in de middagkrant van "NRC Handelsblad". Het was niet zo maar een opname, maar genomen uit een NTR - documentaire, die in de nachtelijke uren was uitgezonden. Onderwerp was de levenseindekliniek. Te zien was de toepassing van euthanasie op mevrouw Goudriaan en twee anderen.

Een paar keer mocht ik een bezoek brengen in een dergelijke kliniek. Ik kan me voorstellen dat het produceren van een goede documentaire over een dergelijke instelling mogelijk en nuttig is. Maar wat de NTR er van maakte, werd door vriend en vijand ( van euthanasie ) veroordeeld. De intimiteit van het sterven gooi je niet het publiek in. In een late en weinig bekeken televisie- uitzending zou dat weinig uitmaken. Maar de discussie met de voors en tegens was op gang gekomen onder meer in de veel bekeken Wereld Draait Door. Dan kun je als krant niet achter blijven en de foto's met het pijnlijkste moment uit de film werden geplaatst. De discussie ter redactie over het wel of niet pakken van die plaat kan ik me levendig voorstellen.

Wat er gebeurde in die levenseindekliniek was keurig volgens de regels. Niets op aan te merken. Zo bleek uit de uitzending. De foto met de injectienaald, een op de achtergrond toeziend familielid en de door haar man omarmde, maar wegkijkende mevrouw Goudriaan vroeg in de kranten om een toelichting.

De klinisch ethicus Kompanje van het Erasmus MC in Rotterdam schrijft in een ingezonden artikel in de NRC ( de redactie nam het niet voor haar rekening ) dat hij na de uitzending van de documentaire 'verbijsterd, verwonderd en verontrust' was.

Niet in de eerste plaats omdat alles zo maar werd vertoond, maar omdat de overtuiging van de arts op de foto " niet meer dan zijn subjectieve interpretatie " was. Daar ga je dan.

Kompanje had het dossier over mevrouw Goudriaan bestudeerd . Hij denkt, dat de levensbeëindiging van mensen, die niet kunnen bevestigen, dat ze willen sterven en de beëindiging wordt uitgevoerd wordt door artsen met een subjectieve interpretatie van lege woorden en vroegere wilsverklaringen echt niet kan. Ook niet in Nederland.

De dementerende mevrouw Goudriaan zei dikwijls "huppakee" , een woord dat schokkend overkwam in de uitzending. Volgens de behandelende arts betekende dat, dat ze dood wilde. Maar ze bezigde het woord haast bij elke gelegenheid. De film liet haar ook op vrolijke momenten zien.

Frits Abrahams, columnist van NRC Handelsblad, werd in de na de uitzending hernieuwde discussie over het euthanaseren heen en weer geslingerd tussen de standpunten van de deskundigen. Hij wist het niet meer en begon meer te denken aan zijn moeder, die een jaar of twaalf voor haar dood begon te dementeren.

"Als mijn geest maar goed blijft", zei ze, ook toen die geest er vandoor was. Thuis, bij haar man en bij haat kleinkinderen had ze momenten, dat ze nog van het leven kon genieten. Zoals mevrouw Goudriaan. Voor de moeder van Abrahams euthanasie? Het was niet aan de orde, meldt de columnist.

Hij schrijft, dat hij de meeste moeite had met de euthanasie bij mevrouw Hannie Goudriaan: "De overredende rol van arts en echtgenoot, de mengeling van bevreemding en angst bij Hannie, de brutale aanwezigheid van filmcamera's bij dit sterven - het had in deze combinatie een afstotende werking."

Abrahams werd er niet goed van.

Dat werd ik van de foto al. En meer.

Van de laatste tijd kan worden gezegd, dat er meer reden is tot angst. Hoewel over de gemiddelde welvaart bepaald niet valt te klagen. Maar het dreigend gevaar van de islam, de verwarming van de aarde als voorspel van het eind der tijden, het verdwIjnen van onze pensioengelden, noem maar op en vergeet de vluchtelingen niet, die het land overstromen: de angstgolven houden niet op. Steeds ontploffen weer van deze zorgelijke gesprekken en ik word er ziek van. De laatste dagen ben ik drie keer in een angstdiscussie verzeild geraakt.

Het ouder worden als probleem komt minder aan de orde in de gesprekken, terwijl de druk op de bejaarden en hoogbejaarden sterker wordt.

Bij mij neemt om deze reden een angst toe. De foto voel ik in mijn vlees gehaakt.

Voorlopig kan ik geen injectienaald meer zien en helemaal niet in mijn nabijheid in handen van een arts of assistent.

De naald kan levensbedreigend zijn.

Dat is pas echte angst.

Overdreven ?

Angst is irreëel.

Niet te beredeneren.

Moeilijk om over te praten.

Het gaat misschien wel weer over.

Als het maar geen algemeen heersende angst wordt.

Dan kunnen er rare dingen gebeuren.

Het sterven, het willen sterven is eveneens irreëel.

Ook moeilijk om over te praten.

Dood.

Niemand heeft dat ervaren en weet wat het is.

Een actiefoto

op de grens van het totale niet weten

is schokkend bij het leven.

Bert de Jong.

Terug naar Weerwater

Schok