stil

De week, die niet stil werd...

Het is maar een greep uit de e-mailpot van computer en Ipad. Het zijn sombere berichten over ziekte en dood.

Heeft deze toestroom te maken met de dagen voor Pasen, met de wat 'de Stille Week' wordt genoemd?

De mails zijn bliksems, die uit pikzwarte wolken flitsen.

Het gaat niettemin om gewone dingen, die zich dagelijks voordoen. Zoals deze mededeling van de wedstrijdleidster van onze bridgeclub;

Beste bridgevrienden,

Vanavond belde B. en ze vroeg me of ik onderstaand op de mail wilde zetten.

"Natuurlijk", zei ik.

Dit was de vraag:

Diverse van jullie zijn zo vriendelijk om zomaar even bij Nils op bezoek te komen.

Diverse bezoekers zijn al weggestuurd. Dat is natuurlijk vervelend.

De artsen vroegen om ook aan jullie te vragen om niet bij Nils op bezoek te gaan.

Natuurlijk is dat jammer, maar het is niet anders.

Namens ons allen wens ik de familie heel veel sterkte.

De paasdrive:

Het was weer heel gezellig.

De uitslag van oost/west was voor enkele paren heel verrassend, en des te leuker.

Nils is een topbridger van onze club. Al jaren lang. Zolang ik hem ken, heeft hij hartproblemen. Maar die zijn geen handicap bij deze sport.

Met een tumor in de hersenen ligt het anders. Hij is nog in het ziekenhuis opgenomen voor een laatste onderzoek. Ik had hem nog willen bezoeken, maar de mail van de wedstrijdleidster is duidelijk.

Bij een drive bij hem thuis - het liep tegen kerst - begon hij mondharmonica te spelen. Nu laat ik me zelden overweldigen door muziek en helemaal niet door muziek, die niet klassiek is, maar dit huiselijk optreden maakte indruk op mij.

De eerste partner van Nils was Bert Wilschut. De twee speelden je van de tafel.

De laatste keer zag ik Wilschut bij het medisch centrum in de wijk, waar we de anti-griepprik haalden. Ik schrok van hem. Hij liep slecht, stapje voor stapje.

Bij zijn uitvaartdienst verneem je pas, dat hij organist was in de kerk en verder ook veel deed in het kerkenwerk.

Na Bert Wilschut overleed Joop, die ook wist hoe je moest bridgen. Hij kon op een heel vriendelijke manier je vertellen hoe enorm je blunder was geweest. Hij wist met gezag iets uit te leggen.

De derde topper, die de club moet missen is Jo. Met hem kon ik goed opschieten. Je kon wat aan hem kwijt; elke grap wist hij op te vangen.

De laatste keer, dat ik tegen hem speelde, bood ik te hoog om Jo en zijn partner het spel af te nemen. Ze waren - en dat had met zijn gezondheid te maken - toch niet zo goed op dreef. Met zo iets moet je bij Jo niet aankomen. Hij had me, zoals immer door en dubbelde het bod. Dat wil zeggen, dat elke downslag dubbele verliespunten opleverde en extra strafpunten.

Een topscore voor Jo.

Een week later was hij overleden.

Dit naar aanleiding van de e-mail over Nils. Of ik Nils nog in levende lijve zal ontmoeten? Het ziet er niet naar uit.

Het volgende doorgezonden bericht kreeg ik uit Den Haag

Onderwerp: Een berichtje over Boris aan zijn vrienden en familieUrgentie: Hoog

Lieve vrienden en familieleden:

Boris is verhuisd naar het verpleeghuis.

Hij gaat op en neer qua hallucineren en levenslust. Het gaat niet geweldig met hem, hij is bezig erover na te denken of hij nog verder wil.

Hij kan ’s middags en ’s avonds bezoek hebben. Al die maskers en kapjes hoeven niet meer, en hij kan vrijelijk de afdeling over of naar buiten. De verpleging heeft rolstoelen. Hij is er morgen een week en heeft nog niet naar buiten gewild. Hij kan niet beneden naar het cafe tot hij negatief is.

……

Op dit moment heeft hij geen telefoon, ik ben er aan bezig. Het is een gesloten afdeling, de meeste mensen daar doen niet meer aan telefoneren. Zodra ik dat weer voor de bakker heb stuur ik het nummer. Hij heeft wel wifi en zijn Ipad. Ik heb niet de indruk dat Boris zijn e-mail leest op dit moment, maar zeker weten doe ik dat niet, en dat kan per dag veranderen.

…..

Ik heb een Google agenda voor Boris aangelegd. Mocht je hem willen bezoeken, dan raad ik je aan zijn agenda te raadplegen

Heel veel dank voor alle brieven en kaarten. Boris leest ze allemaal.

Groeten

Pleun

Boris heb ik vooral de laatste jaren ontmoet in Nieuwspoort, waarvan we lid zijn als oude poorters. Hij was de eerste columnist, die over medische problemen schreef. Onlangs toonde hij ons trots het laatste boek, dat hij had geschreven De nieuwe medicijnman. Boris is 92 jaar.

Tot zo ver de nog levenden.

Uit Australië kwam aan het begin van de van Johanna een e-mail. Zij meldde het overlijden van oom Jan, die 87 jaar is geworden. Hij was in een verzorgingstehuis opgenomen, waar ze hem elke dag kon bezoeken.

Johanna schreef verder:

Hij is toch nog 1 jaar en 9 maanden in het tehuis geweest, vaak was z'n toestand heel slecht en vaak werd mij verteld dat het niet lang meer kon duren, maar tot het laatste toe had hij steeds de wil om weer naar huis te komen, wat heel moelijk voor mij was want hij kon niet begrijpen dat dat niet mogelijk was.

De laatste paar weken was een hel, hij verloor steeds meer gewicht, was nog maar 45 kilo, hij leefde vaak in het verleden, begon Nederlands te praten en riep vaak voor z'n broers Piet en Sye.

De laatste week weigerde hij alle voedsel, het enige wat we nog konden doen was hem pijnvrij en geriefelijk te maken.

Ik heb zondag veel uren met hem doorgebracht maar hij was in een soort coma, er was geen communicatie meer en hij slipte langzaam weg, het einde kwam maandag ongeveer 1 uur 'smiddags.

Samen met z'n dochter Pamela en kleindochter Emely hebben we een memorial service samengesteld voor dinsdag om 2 uur 'smiddags, ik denk dat het een hele mooie emotionele dienst zal zijn met toespraken, een kleindochter zal zingen, een kleinzoon speelt de gitaar, we hebben een dvd samengesteld van z'n leven en z'n favorite muziek, Jan hield veel van bloemen, we hebben kleine boeketjes gemaakt om op zijn kist te leggen.

Jan wilde gecremeerd worden, dat zal op woensdag zijn, en heeft mij instructies gegeven om z'n as uit te strooien op verschillende plaatsen in Groningen. Hij wilde zo graag nog eens naar Nederland komen en de familie te zien, helaas was dat niet mogelijk.

Ik ben er zelf slecht aan toe, maar ik wil mijn uiterste best doen om hem te herinneren als de geweldige man hij was voordat de hartaanvallen en hersenbloedingen hem zo veranderde, en terugdenken aan de mooie herinneringen en dingen die we samen beleefd hebben.

Houd hem in jullie gedachten morgen.

"For always in mij heart"

Johanna

Zo eindigde het leven van Jan, die na de Tweede Wereldoorlog als dienstplichtige naar Indonesië werd gestuurd om mee te doen aan de oorlog daar, die politionele acties werden genoemd. Hij kwam er goed door, maar repatrieerde niet naar Nederland. Jan maakte gebruik van de mogelijkheid direct te emigreren naar Australië. Daar boerde hij goed.

Aan het eind van de vorige eeuw bezochten we hem in Perth, waar we hem welvarend en in goede welstand ontmoetten. Een rijk leven, maar hij verging van heimwee naar Nederland. Toen ik op de piano een riedel weggaf, waarin het Wilhelmus was te onderscheiden, kwamen tranen op zijn wangen.

Een paar jaar later bezocht hij de familie in het vaderland. Het speelde zich ongemerkt onder onze ogen af. Jan werd verliefd op zijn veel jongere nicht Johanna. De liefde was wederzijds. Johanna scheidde, vertrok naar Australië, liet man en twee opgroeiende kinderen achter, en trouwde met Jan.

Het heimwee is aan Jan blijven klagen. Van inmiddels oma geworden Johanna mag ik dat vermoeden met haar kinderen en kleinkinderen hier.

Ik verwacht haar terug om de as van Jan op enkele plaatsen in Groningen uit te strooien.

De dinsdagmiddag van deze Stille Week waren we getuige van de begrafenis van Dick, die zeventig jaar is geworden. Hij was getrouwd met Ineke met wie Mieke ooit dagelijks naar de kweekschool fietste. Ineke was de tweede vrouw van Dick. Hij heeft een paar jaar geleden onze staartklok gerepareerd. Dat vond hij een leuk karwei.

Op de rouwbrief staat als headline „Dag lieve Dick”.

Ieder mens heet uniek te zijn. Dat was de afscheidsbijeenkomst van Dick ook. De regie was in handen van de begrafenisondernemer zelf. Geen dierbare en overbodige woorden. Hij liet het bij een paar dichtregels.

Het leven van Dick was niet eenvoudig verlopen, begreep ik uit wat kinderen en kennissen vertelden. Maar er werd en was van hem gehouden. De foto’s, die boven de kist werden geprojecteerd, bewezen dat temeer.

Met uitvaartdiensten en afscheidsbijeenkomsten, voorafgaand aan een begrafenis of crematie heb ik moeite.

Je kunt zeggen: het is niet anders, het is zoals het is. Je zoekt naar meer dan de harde werkelijkheid.

Je wil een thema, gemeenschappelijke belevenissen horen, een referentie en troost ontdekken, die meer zijn dan herinnering.