Aantjes

Toen Lou de Jong, directeur van het NIOD, de val van Aantjes in 1978 inluidde, bleek in zijn rapport dat hij was opgenomen in de Waffen SS belangrijk te zijn. Aantjes was in vreemde krijgsdienst geweest en dus geen Nederlander meer. Hoe kan je dan nog lid van de Tweede Kamer zijn? De aanwezigheid van Aantjes in Port Natal kreeg ook veel aandacht.

Er ontplofte iets bij me van binnen. Het was in de tijd, dat Leen verdween en in het strafkamp van Port Natal werd gestopt. Hij was dus in handen gevallen van Aantjes van de Germaanse SS. Had Leen misschien zijn mond niet kunnen houden en Aantjes toegeroepen: “He Duitse SS-postbode, wat doe je hier?”, zoals hij ooit eens tot onze schrik tegen een Nederlandse politieman, die een Engelse piloot had overgeleverd aan de Duitsers had gezegd: “Hé pilotenvanger, wat doe je hier….”.

Zo gaan je gedachten aan de haal. Aantjes ontkende, dat hij politiediensten had gedaan in Port Natal.

Ik maakte als parlementair redacteur Aantjes mee als een politicus in het centrum van de politieke macht, eerst toen hij lid was van de fractie van de ARP en later als voorzitter van de CDA-fractie. Een belangrijke sleutelpositie steeds tussen links en rechts.

Een aantal journalisten wist dat Aantjes naar Duitsland was gegaan en daar postbode was geweest. We maakten daar geen drukte van. Zo was de journalistiek toen. De oorlog was ook in de jaren zeventig al lang geleden. Aantjes wilde, zoals trouwens vele kamerleden, graag minister worden. Het liefst van volkshuisvesting. Maar hij was een risico. Op het partijbureau van de ARP en later van het CDA kwamen soms anonieme briefjes binnen, vermoedelijk afkomstig uit het verzet in oorlogstijd. Men had er vrede mee, dat hij Kamerlid was. Maar minister? Nee.

Alsof wij spindokters waren vroeg hij soms of wij hem ministeriabel achtten.

Hij zou het kunnen proberen. Maar wij raadden het hem niet aan.

Aantjes was niettemin fractieleider geworden van het CDA. De vroegere KVP-prominenten Andriessen en Lubbers hadden hem deze positie gegund.

In die functie sprak hij het landelijke congres van het CDA toe. Uit de rooms katholieke bloedgroep van de partij had men hem gevraagd als protestant er geen preek van te maken. Dat deed hij in het begin niet en hield zijn verhaal politiek zakelijk, maar aan het slot van zijn toespraak volgde wat later werd genoemd zijn Bergrede. Het was een soort herhaling wat Jezus had gezegd op een berg in Galilea.

Na zijn rede was er pauze. Ik herinner me, hoe de toehoorders zwaar onder de indruk uit de zaal kwamen. Alsof ze een indrukwekkende preek hadden gehoord. Een week eerder had Aantjes zijn generale repetitie gehouden voor een landelijke vergadering van de jongeren afdeling van het CDA. Daar had hij ook indruk gemaakt. Hij vertelde mij, dat hij het zeker ook zo zou zeggen op de landelijke vergadering.

De Bergrede viel goed in de partij. Hij werd zelfs de Bergredenaar genoemd. Aantjes zat goed; hem kon niets meer overkomen. Er deed zich overigens in de politiek en in de fractie een probleem met de aankoop van de straaljager F 16 voor. Van Leeuwen was voor en liep de bijnaam van ‘Straaljager-Hannie’ op. Aantjes liep niet blindelings achter de NAVO aan en was tegen de plaatsing van de neutronenbom, waarvan de burgers vooral slachtoffer zouden worden.

Of de tip aan Lou de Jong over het oorlogsverleden van Aantjes van de kant van Defensie kwam of uit het voormalig verzet is niet bekend, maar De Jong als baas van het NIOD werd op het spoor gezet van het oorlogsverleden van de toppoliticus Aantjes en sloeg in een persconferentie ongenadig toe. De politicus was bij de SS geweest. Punt uit.

Aantjes was een paar dagen eerder al op de hoogte gesteld van de uitkomst van het onderzoek van De Jong. De persman van het CDA, Piet van Tellingen adviseerde hem direct na het optreden van De Jong een persconferentie te houden en het echte verhaal te houden. Hij negeerde dit advies en beriep zich op een formaliteit; eerst moest zijn fractie worden ingelicht.

Als hij direct gereageerd zou hebben, zou hij zijn politieke huid gered hebben, was de redenering achteraf. Immers, hij was geen lid geweest van de Waffen SS, zoals De Jong meende, maar van de Germaanse SS. Hij had zich bij deze semi-militaire aangemeld, omdat dit een middel was om naar Nederland te kunnen terugkeren.

Het negeren van het advies noemde Aantjes een ernstige fout, die hij in zijn leven had gemaakt.

Ik vraag me echter af of hij met zijn verweer en verhaal weg was gekomen in de jaren zeventig. De zwarte vlek van de SS was gemorst. En was de Germaanse minder duivels dan de gewone en ook geen vreemde krijgsmacht?