Donau

De Donau is geen rivier van vrede.

De Servische stad Novi Sad is een duidelijk bewijs. Op het centrale plein, het Vrijheidsplein, trekt een expositie van dramatische foto’s uit het recente verleden de aandacht.

De naties bevechten elkaar en de burgers, vooral de vrouwen en kinderen, zijn het slachtoffer.

Het leger van het nabuurland Kroatië bracht 1205 inwoners van de stad om het leven. Dat getal wordt levensgroot op een aparte affiche in de vitrines vermeld.

De foto’s tonen het slagveld en vooral de deportatie van een deel van de bevolking.

Er is stellig een actuele aanleiding voor deze expositie, maar het Vrijheidsplein zou geheel vol gezet kunnen worden met foto’s van het ellendige verleden van deze stad met bewoners als Serviërs, Hongaren, en Zwaben uit Duitsland.

In de jaren van de Tweede Wereldoorlog waren de Hongaren er de baas. Hongarije behoorde tot de Asmogendheden, de Europese landen, die de bondgenoten waren van de fascistische landen Duitsland en Italië en de oorlog voerden tegen de Geallieerden.

De Hongaarse generaal Ferenc Feketehalmy had het voor het zeggen en liet in 1942 van 21 tot 23 januari 1246 burgers doodschieten onder wie 809 joden, 375 Serviërs, 8 Duitsers en 18 Hongaren.

Honderden slachtoffers werden in de Donau, die dichtgevroren was, onder het ijs gegooid en verdronken.

Toen Duitsland en de Asmogendheden de oorlog verloren, werden de Duits sprekende burgers verdreven en vermoord.

Zo herhaalt de geschiedenis zich.

Na de Tweede Wereldoorlog groeide Novi Sad snel tot een industriestad uit. Er vestigden zich tienduizenden Serven; de stad kreeg een dominant Servisch karakter.

Novi Sad is aan de noordelijke en zuidelijke oever van de Donau gebouwd.

Tijdens één van de Balkanoorlogen kreeg Servië als het Joegoslavië van Slobodan Milosevic in 1999 een lesje van de westelijke mogendheden. De NAVO bombardeerde de stad en verwoestte alle bruggen over de Donau, het gebouw van radio en televisie en de raffinaderij. De stad moest het jaren doen met een pontonbrug, die slechts drie keer per week voor de scheepvaart werd geopend. Na oktober 2005 was het weer vrij varen op de Donau.

De foto’s op het Vrijheidsplein herinneren aan het jaar 1995. Kroatië had op een derde deel van zijn gebied geen zeggenschap meer. De daar wonende Serviërs hadden in 1991 de republiek Servisch Krajina uitgeroepen. Dat ging niet zo maar. Eerst werden meer dan 170.000 niet-Servische burgers uit het land verdreven. Een niet bekend aantal inwoners, dat niet Servisch was, werd vermoord of in een kamp gevangen gezet.

De wraak volgde in 1995. De Republiek had geen schijn van kans toen goed uitgeruste Kroatische troepen met openlijke steun van de Verenigde Staten het ‚Servisch” gebied weer innamen.

Operatie Storm werd deze actie genoemd, aangevoerd door generaal Ante Gotovina. De gevolgen voor de Servische bewoners van het gebied waren dramatisch: 220.000 burgers werden weer verdreven of vermoord.

De tentoonstelling op het Vrijheidssplein van Novi Sad meldt de dood van 1205 vluchtelingen en laat het lot van deze vluchtende en hongerende burgers zien.

Bij de argeloze toerist, die voor enkele weken de actualiteit der wereld wil ontvluchten, maakt de expositie in het centrum van deze romantische stad emoties los.

Mij schiet het drama van Srebrenica te binnen: de 600 Nederlandse militairen, gelegerd onder de vlag van de Verenigde Naties, konden niet verhinderen dat de Servische- Bosnische troepen de ergste daad van genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog begingen. Het aantal slachtoffers onder de moslim-jongens en -mannen is niet vastgesteld, maar tot 2012 waren er al 6838 doden geïdentificeerd.

Dat gebeurde in juli 1995 kort voorde 1205 Serviërs om het leven werden gebracht door de Kroaten.

„Laat dan ook voor een exacte weergave van ’s lands recente historie ook wat zien van Srebrenic”, was mijn eerste gedachte op het Vrijheidsplein van Novi Sad of wel „nieuwe stad”.

De Donau ligt ver achter ons; we zijn op weg naar huis. Onze gids en chauffeur zwenkt van de A-weg af en stopt in het dorp Geiselwind, dat zich in 2005 erop kon beroemen precies het midden te zijn van de Europese Unie. Hij vond het gedenkteken, dat daar was opgericht een omweg en een fotostop waard.

Terecht.

Sinds de Europese Unie

tot stand kwam en functioneerde

zijn de aangesloten landen

de oorlogen

tussen naties en etnische groepen

bespaard gebleven

en

kan een rivier als de Rijn,

hoewel niet 'zo blauw' ,

vredig worden genoemd.

Bert de Jong

Terug naar Weerwater

||

Home