Oinarrizko printzipioak eta jarraibideak, giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketei eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urraketei begira, biktimek errekurtsoak jartzeko eta ordainak jasotzeko duten eskubideari buruz

Euslege

60/147 Ebazpena, Biltzar Orokorrak onetsia, 2005. urteko abenduaren 16an

Biltzar Orokorrak,

Jarraiturik Nazio Batuen Gutunak, Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalak, Giza Eskubideen Nazioarteko Itunek eta bestelako instrumentu egokiek giza eskubideen arloan eta Vienako Adierazpena eta Egintza Programak adierazitakoa,

Baieztatuz zein garrantzitsu den giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketei eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketei begira, biktimek errekurtsoak jartzeko eta ordainak jasotzeko duten eskubideari buruzko gaiari heltzea, urraketa horiek modu sistematikoan eta zehatz gertatzen baitira nazio- nahiz nazioarte-mailan,

Aitortuz biktimek errekurtsoak jartzeko eta ordainak jasotzeko duten eskubidea baliatzen dutenean, nazioarteko erkidegoak bere hitzari ohore egiten diola, biktimen, bizirik dirautenen eta geroko belaunaldien sufrimenduari dagokionez, eta berresten duela nazioarteko zuzenbidea, gai honi dagokionez,

Gogoratuz Oinarrizko printzipioen eta jarraibideen onarpena, giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketei eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketei begira, biktimek errekurtsoak jartzeko eta ordainak jasotzeko duten eskubideari buruz; Giza Eskubideen Batzordeak, 2005. urteko apirilaren 19ko 2005/35 Ebazpenean eta Ekonomia- eta Gizarte-kontseiluak, 2005. urteko uztailaren 25ko 2005/30 Ebazpenean onetsiak, azken honetan Kontseiluak gomendioa egiten ziola Biltzar Orokorrari, honek onetsi zitzan oinarrizko printzipio eta jarraibideak,

1. Onesten ditu oinarrizko printzipioak eta jarraibideak, giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketei eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketei begira, biktimek errekurtsoak jartzeko eta ordainak jasotzeko duten eskubideari buruzkoak, ebazpen honen eranskinean adierazitakoak ;

2. Gomendatzen du, halaber, estatuek kontuan har ditzatela oinarrizko printzipio eta jarraibideak eta susta ditzatela horiekiko errespetua eta horiek adieraz diezazkietela gobernuaren betearazpen-organoetako kideei, batik bat, legea betearazteko ardura duten funtzionarioei eta indar militarrei eta segurtasun-indarrei, legegintza-organoei, botere judizialari, biktimei eta euren ordezkariei, giza eskubideen defendatzaileei eta abokatuei, komunikabideei eta, oro har, jende guztiari;

Idazkari Nagusiari eskatzen dio onar ditzala neurriak oinarrizko printzipio eta jarraibideen ahalik hedapen zabalena ziurtatzeko, Nazio Batuen hizkuntza ofizial guztietan, barne hartuta horien transmisioa gobernuei eta gobernu arteko eta gobernuz kanpoko erakundeei, eta barruratu ditzala oinarrizko printzipio eta jarraibideak Nazio Batuen agerkarian, Giza Eskubideak: Nazioarteko instrumentuen bilduma izenekoan.

64. osoko bilkura

2005eko abenduaren 16an

Eranskina

Oinarrizko printzipioak eta jarraibideak, giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketei eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketei begira, biktimek errekurtsoak jartzeko eta ordainak jasotzeko duten eskubideari buruz

Atarikoa

Biltzar Orokorrak,

Gogoratuz giza eskubideen nazioarteko arauen urraketen biktimei errekurtsoa jartzeko eskubidea aitortzen dieten xedapenak, hainbat nazioarteko instrumentutan adierazten direnak, batik bat, Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 8. artikuluan, Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Itunaren 2. artikuluan, Arraza-bereizkeria mota guztiak ezabatzeari buruzko Konbentzioaren 6. artikuluan, Torturaren eta bestelako tratu edo zigor krudel, anker edo apalesgarrien aurkako Konbentzioaren 14. artikuluan, Haurraren eskubideei buruzko Konbentzioaren 39. artikuluan; gogoratuz, halaber, nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urraketen biktimei errekurtsoa jartzeko eskubidea aitortzen dieten xedapenak, adierazten direnak, besteak beste, 1907. urteko urriaren 18ko Hagako Konbentzioaren 3. artikuluan, lehorreko gerrako lege eta ohiturei buruzkoan (IV Konbentzioa), 1949. urteko abuztuaren 12ko Genevako Hitzarmenen Protokolo osagarriaren 91. artikuluan, nazioarteko gatazka armatuen biktimen babesari buruzkoan, (I Protokoloa), 1977. urteko ekainaren 8koan, eta Nazioarteko Zigor Gortearen Erromako Estatutuaren 68 eta 75. artikuluetan,

Gogoratuz giza eskubideen nazioarteko arauen urraketen biktimei errekurtsoa jartzeko eskubidea aitortzen dieten xedapenak, hainbat erregio-hitzarmenetan adieraziak, batik bat, Giza Eskubideen eta Herrien Afrikako Gutunaren 7. artikuluan, Giza Eskubideei buruzko Ameriketako Konbentzioaren 25. artikuluan eta Giza Eskubideen eta Oinarrizko Askatasunen babesari buruzko Hitzarmenaren 13. artikuluan,

Gogoratuz delitu eta botere-abusuaren biktimentzako justiziaren oinarrizko printzipioei buruzko Adierazpena, Delitua prebenitzeari eta Delitugilea tratatzeari buruz Nazio Batuen Zazpigarren Kongresuaren eztabaiden ondorioz sortua, bai eta 1985. urteko azaroaren 29ko 40/34 Ebazpena, bertan Biltzar Orokorrak onetsi zuela kongresu horretan gomendatu zen testua,

Berretsiz delitu eta botere-abusuaren biktimentzako justiziaren oinarrizko printzipioei buruzko Adierazpenean xedatutako printzipioak, besteak beste, honako hauek: biktimak errukitasunez eta errespetu osoz tratatuko dira, euren duintasunari begira; justizia eta ordainketarako mekanismoak eskura izateko eskubidea osotasunean errespetatuko da; nazio-funtsak ezartzea, indartzea eta zabaltzea sustatuko da, biktimei kalte-ordainak emateko, eta horrekin batera eurentzako egokiak diren eskubideak eta baliabideak ezarriko dira ahalik eta azkarren,

Ikusirik Nazioarteko Zigor Gortearen Erromako Estatuak eskatzen duela ezartzea “ordainari aplikagarri diren printzipioak, itzulketa, kalte-ordaina eta birgaitzea barne", estatu alderdien biltzarra behartzen du funts fiduziario bat ezartzera Gortearen eskuduntzapean dauden krimenen biktimen mesedetan, bai eta horien familien mesedetan, eta Gorteari agintzen dio babes ditzala “biktimen segurtasuna, ongizate fisikoa nahiz psikologikoa, duintasuna eta bizitza pribatua “eta ahalbide dezala horien partaidetza “epaiketaren aldi guztietan, komenigarria ikusten badu”,

Baieztatuz hemen adierazitako oinarrizko printzipio eta jarraibideak aplikatzen zaizkiela giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketei eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urraketa larrienei, euron izaera larriagatik giza duintasuna iraintzen baitute,

Azpimarratuz agiri honetan adierazitako oinarrizko printzipio eta jarraibideek ez dakartela beste betebehar juridikorik, nazioarte- nahiz nazio-mailan, eta bakar-bakarrik jada dauden betebehar juridikoak betetzeko mekanismoak, modalitateak, prozedurak eta metodoak adierazten dituztela, giza eskubideen nazioarteko arauen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren arabera, horiek osagarriak direla, edukiz desberdinak izan arren,

Gogoratuz nazioarteko zuzenbidearen betebeharra dela nazioarteko krimen batzuen arduradunak auzipetzea, estatuen nazioarteko betebeharren eta barneko zuzenbidearen baldintzen arabera edota nazioarteko organo judizialei aplikagarri zaizkien estatutuetan xedatutakoaren arabera, eta auzipetzeko betebeharrak indartu egiten dituela nazioarteko betebehar juridikoak, bete behar direnak nazioko baldintza eta prozedura judizialen arabera, eta mesede egiten diola osagarritasun kontzeptuari,

Ikusirik gaur egungo biktimizazio-formak, bereziki pertsonen aurka zuzenduta egon arren, zuzendu daitezkeela taldeen aurka ere, taldeak xede hartuta ,

Sinetsita biktimei bideratutako ikuspegi bat hartzerakoan, nazioarteko erkidegoak berretsi egiten duela bere giza elkartasuna nazioarteko zuzenbidearen urraketen biktimarekiko, barne hartuta giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketak, eta, oro har, gizateriarekiko, ondorengo oinarrizko printzipio eta jarraibideekin bat etorriz,

Hurrengo oinarrizko printzipio eta jarraibideak onesten ditu:

I.- Honako betebeharra: giza eskubideen nazioarteko arauak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioa errespetatzea, horiek errespetatzen direla ziurtatzea eta halakoak aplikatzea.

1. Giza eskubideen nazioarteko arauak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioa errespetatzeko, horiek errespetatzen direla ziurtatzeko eta halakoak, kasuan kasuko antolamendu juridikoen arabera aplikatzeko betebeharra dator, besteak beste:

a) Estatua zein tratatutan alderdi izan eta tratatu horietatik;

b) Nazioarteko zuzenbide ohiturazkotik;

c) Estatu bakoitzaren barneko zuzenbidetik.

2. Estatuek ziurtatuko dute, jada egin ez badute, nazioarteko zuzenbideak eskatzen duenaren arabera, euren barneko zuzenbidea nazioarteko betebehar juridikoekin modu honetara dela bateragarria:

a) Giza eskubideen nazioarteko arauak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioa euren barneko zuzenbidean barneratuko dituzte edota beste modu batean aplikatuko, euren barneko antolamendu juridikoan;

b) Legegintza- eta administrazio-prozedura egokiak eta eraginkorrak eta beste neurri egokiak hartuko dituzte justiziarako sarbidea zuzenekoa, eraginkortasunekoa eta azkarra izan dadin;

c) Biktimen esku utziko dituzte jarraian definitzen diren errekurtso nahikoak, eraginkorrak, azkarrak eta egokiak, ordaina barne;

d) Ziurtatuko dute euren barneko zuzenbideak nazioarteko betebeharrek ezarritako babes-maila bera ematen diela biktimei.

II. Betebeharraren noranahikoa

3. Giza eskubideen nazioarteko arauak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioa errespetatzeko, horiek errespetatzen direla ziurtatzeko eta aplikatzeko betebeharrak barne hartzen ditu, kasuan kasuko antolamendu juridikoen arabera, besteak beste, eginbehar hauek:

a) Legegintza- eta administrazio-xedapenak eta beste neurri egokiak onartzea urraketak eragozteko;

b) Urraketak eraginkortasunez, azkar, osotasunean eta inpartzialtasunez ikertzea eta, hala denean, ustezko arduradunen aurka neurriak hartzea, barneko eta nazioarteko zuzenbidearen arabera,

c) Giza eskubideen edo zuzenbide humanitarioaren urraketa dela bide, biktimak direla baieztatzen dutenei justiziarako bide zuzena eta eraginkorra zabaltzea, aurrerago deskribatuko den moduan, kontuan hartu gabe azken finean zein den urraketaren arduraduna; eta

d) Biktimei ematea errekurtso eraginkorrak, ordaina barne, aurrerago deskribatuko den moduan.

III. Giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketa larriak, nazioarteko zuzenbidearen arabera krimenak direnak

4. Giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketa larrien kasuetan, nazioarteko zuzenbidearen arabera krimenak direnetan, estatuen betebeharra da urraketak ikertzea eta, froga nahikoak daudenean, urraketa horien ustezko arduradunak auzipetzea eta, errudunak direla erabakitzen denean, horiek zigortzea. Bestalde, kasu horietan, estatuek, nazioarteko zuzenbidearekin bat etorriz, elkarrekin lankidetzan jardun beharko dute eta nazioarteko organo judizial eskudunei lagundu urraketa horiek ikertzen eta arduradunak auzipetzen.

5. Helburu horretarako, aplikagarri den tratatu batek horrela xedatzen duenean edota nazioarteko beste betebehar juridikoak halakoa eskatzen duenean, estatuek euren barneko zuzenbidean barruratu edo aplikatuko dituzte jurisdikzio unibertsalari buruzko xedapen egokiak. Bestalde, aplikagarri den tratatu batek horrela xedatzen duenean edota nazioarteko beste betebehar juridikoak hala eskatzen duenean, estatuek erraztu egin beharko dute errudunak beste estatu batzuetara estraditatzea edota nazioarteko organo judizial eskudunei entregatzea eta laguntza judiziala eta beste lankidetza-formak ematea nazioarteko justizia-administrazioari, giza eskubideen nazioarteko arau juridikoekin bat etorriz eta nazioarteko xedapen juridikoei kalterik egin gabe, hala nola, tortura eta beste tratu edo zigor krudel, anker edo apalesgarriak debekatzeari buruzkoak.

IV. Preskripzioa

6. Giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketa larriak, nazioarteko zuzenbidearen arabera krimenak direnak, ez dira preskripziopean sartuko, horretarako aplikagarri den tratatu batek horrela xedatzen duenean edota halakoa nazioarteko beste betebehar juridikoen osagaia denean.

7. Nazio-xedapenak, nazioarteko zuzenbidearen arabera krimenak ez diren beste mota bateko urraketen preskripzioari buruzkoak, akzio zibilen eta beste prozeduren preskripzioa barne, ez dira izan behar murriztaileak, modu esanguratsuan, behinik behin.

V.- Giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketa larrien biktimak

8. Agerkai honen ondorioetarako, biktima da, banaka edo taldean, kalteak jaso dituen pertsona oro, kalte horiek direnean lesio fisiko edo mentalak, sufrimendu emozionala, galera ekonomikoak edota euren oinarrizko eskubideen galera esanguratsua, eta zein egite edo ez egitek eragin halakoak eta horiek direnean giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketa edota nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urraketa larria. Hala denean, eta barneko zuzenbidearekin bat etorriz, “biktima” hitzak bilduko ditu, berebat, biktimaren hurbileko familiak edota zuzenean biktimaren ardurapean dauden pertsonak edota arriskuan zegoen biktimari laguntzeko edota biktimizazioa prebenitzeko, kalteak jasan dituzten pertsonak ere.

9. Pertsona bat biktima izan daiteke kontuan hartu gabe urraketaren egilea identifikatua, atxilotua, epaitua edo kondenatua izan den ala ez eta, orobat, kontuan hartu gabe egilearen eta biktimaren artean egon daitezkeen familia-harremanak ere.

VI.- Biktimen tratamendua

10. Biktimak gizatasunez eta errespetu osoz tratatuko dira, euren duintasunari eta giza eskubideei dagokienez; bestalde, neurri egokiak hartu beharko dira haien segurtasuna, ongizate fisiko nahiz psikologikoa eta bizitza pribatua bermatzeko, bai eta euren familiena ere. Estatuaren ardura da, ahal den neurrian, bere barneko zuzenbidean xedatzea indarkeriaren edo traumen biktimek izan ditzaten begirune eta arreta bereziak, justizia egiteko eta ordaina lortzeko helburua duten prozedura juridikoek eta administrazio-prozedurek, trauma berri bat sor ez dezaten.

VII.- Biktimek baliabideak izateko eskubidea

11. Giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketa larrien aurkako baliabideen artean honako eskubideak agertzen dira, biktimari dagozkionak, nazioarteko zuzenbidean aurreikusitakoarekin bat etorriz:

a) Justiziarako sarbide berdina eta eraginkorra;

b) Nozitutako kaltearen ordain egokia, eraginkorra eta azkarra;

c) Informazio egokia urraketei eta ordain-mekanismoei buruz.

VIII.- Justiziarako sarbidea

12. Giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketa larrien biktimak errekurtso judizial eraginkorra izateko sarbide berdina izango du, nazioarteko zuzenbidean aurreikusitakoarekin bat etorriz. Biktimak eskura dituen beste baliabideen artean dago, besteak beste, administrazio-organoetara eta beste izaerakoetarako, bai eta barneko zuzenbidearen arabera erabilitako mekanismo, modu eta prozeduretarako sarbidea. Nazioarteko zuzenbidetik eratorritako betebeharrak, justiziara eta prozedura zuzen eta inpartzial batera jotzeko eskubidea ziurtatzeko, barneko zuzenbidean islatu beharko dira. Horretarako, estatuek honakoak egin behar dituzte:

a) Informazioa ezagutarazi, mekanismo publiko nahiz pribatuen bitartez, giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketen aurka erabilgarri dauden baliabide guztiei buruz;

b) Neurriak hartu biktimei eta euren ordezkariei eragozpenak murrizteko, euren intimitatea babesteko legez kanpoko esku-hartzeen aurka, hala denean, eta larderia- eta errepresalia-egintzetatik babesteko, bai eta euren familiartekoei eta lekukoei ere, prozedura judizialaren, administrazio-prozeduraren edo beste era batekoaren aurretik, bitartean eta gero ere, betiere biktimen interesak ukitzen direnean;

c) Laguntza egokia eman justiziara jo nahi duten biktimei;

d) Baliabide juridiko, diplomatiko eta kontsul-baliabide egoki guztiak erabili, biktimek egikari dezaten errekurtsoak jartzeko eta konponketak jasotzeko duten eskubidea, giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketei eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketei begira.

13. Justiziarako banakako sarbidea izateaz gain, estatuek ahaleginak egingo dituzte prozedurak ezartzeko, biktima-taldeek jarri ahal ditzaten demandak, ordainari begira eta ordain hori lor dezaten, kasuan-kasuan.

14. Giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urraketen aurkako baliabide egokiak, eraginkorrak eta azkarrak izan eta horiek barne hartu behar dituzte pertsona bati eskubidez dagozkion nazioarteko prozedura erabilgarri eta egoki guztiak; baliabide horiek, halaber, ez diote kalterik ekarri behar beste barruko edozein baliabideri.

IX.- Nozitutako kalteen ordaina

15. Ordain egoki, eraginkor eta azkar baten helburua da justizia sustatzea eta giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urraketak zuzentzea. Ordaina proportziozkoa izango da urraketen larritasunari eta nozitutako kalteari begira. Estatuek, euren barneko zuzenbidearekin eta nazioarteko betebehar juridikoekin bat etorriz, biktimei ordaina emango diete estatuari egotzi ahal zaion egite edo ez-egiteagatik, horiek giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketa larriak direnean.Zehazten denean pertsona fisiko edo juridiko bat edota bestelako erakunde bat behartuta dagoela biktima bati ordaina emateko, orduan alderdi arduradunak biktimari ordaina edota estatuari kalte-ordaina eman beharko dio, azken honek aurretiaz biktimari ordaina eman badio.

16. Estatuek ahaleginak egin beharko dituzte biktimentzako ordainketa-programa nazionalak eta beste laguntza-programak ezartzeko, eragindako kalteen arduradunak ezin duenean edo nahi ez duenean bere betebeharrak bete.

17. Biktimen erreklamazioei dagokienez, estatuek euren auzitegiek pertsona edo erakunde arduradunek eragindako kalteengatik ordaina ezartzen dieten epaiak betearaziko dituzte, eta ahaleginak egingo dituzte betearazteko ordainak ezartzen dituzten atzerriko epaiak ere, halakoak baliodunak badira, barneko zuzenbidearen eta nazioarteko betebehar juridikoen arabera. Horretarako, estatuek euren barneko zuzenbidean ezarri behar dituzte mekanismo eraginkorrak, kalteak ordaintzera behartzen dituzten epaiak betearazteko.

18. Barneko zuzenbidearen eta nazioarteko zuzenbidearen arabera, eta kasu bakoitzaren inguruabarrak kontuan harturik, giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketen eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketen biktimei, urraketaren larritasunari eta kasu bakoitzaren inguruabarrei dagozkien modu egokian eta proportziozkoan, ordain osoa eta eraginkorra eman beharko zaie, 19 eta 23. printzipioek adierazten duten arabera, honako era hauetara: ordaina, kalte-ordaina, birgaikuntza, asebetetzea eta berriro gertatuko ez delako bermeak.

19. Ordainaren bidez, ahal den guztietan, biktima itzuliko da giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketa larriak gertatu baino lehenagoko egoerara. Ordainak barne hartzen ditu, kasuan-kasuan, askatasuna berrezartzea, giza eskubideak, nortasuna, familiako bizitza eta herritasuna baliatzea, bere bizilekura itzultzea, bere lanean berriz hastea eta ondasunak itzultzea.

20. Kalte-ordaina eman behar da, urraketaren larritasunari eta kasu bakoitzaren inguruabarrei dagozkien modu egokian eta proportziozkoan, ekonomiaren aldetik ebaluatu daitezkeen kalteengatik, halakoak eragin dituztenean giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketek eta nazioarteko zuzenbide humanitarioren urraketa larriek; kalte horien artean daude:

a) Kalte fisikoa edo mentala;

b) Aukeren galera, bereziki, enplegua lortzeko eta hezkuntza eta gizarte-zerbitzuak izateko;

c) Kalte materialak eta diru-sarreren galera, lortu gabeko irabaziak, barne;

d) Kalte moralak;

e) Laguntza juridikoaren edo adituen gastuak, botiken eta zerbitzu medikoen eta zerbitzu psikologiko eta sozialen gastuak.

21. Birgaikuntzak barne hartu behar ditu laguntza medikoa eta psikologikoa, bai eta zerbitzu juridikoak eta gizarte-zerbitzuak ere.

22. Asebetetzeak barne hartu behar ditu, egokia eta bidezko denean, jarraiko neurriak, osotasunean edo zati batean:

a) Neurri eraginkorrak urraketen etena lortzeko ;

b) Egitateak egiaztatzea eta egi osoa ezagutaraztea jendaurrean, betiere ezagutarazte horrek ez badu kalte gehiago eragiten edota ez baditu arriskuan jartzen biktimaren segurtasuna eta interesak edota bere familiartekoenak, lekukoenak edo biktimari laguntzeko edo beste urraketak eragozteko parte hartu duten pertsonenak;

c) Desagertutako pertsonen eta bahituak izan diren haurren nortasunen bilaketa eta erailak izan diren pertsonen gorpuen bilaketa, eta horiek berreskuratu, identifikatu eta hilobiratzeko laguntza, biktimaren nahi ageriko edo ustezkoaren arabera edota bere familiaren eta erkidegoaren kultura-egineren arabera;

d) Adierazpen ofiziala edota erabaki judiziala biktimaren eta berarekin harreman sakonak dituztenen duintasuna, izena eta eskubideak lehengoratzeko;

e) Jendaurrean barkamena eskatzea, egitateak aitortuz eta erantzukizunak onartuz;

f) Zehapen judizialak edo administrazio-zehapenak aplikatzea urraketen arduradunei;

g) Biktimentzako oroigarriak eta omenaldiak;

h) Gertatutako urraketen azalpen zehatza egitea, giza eskubideen nazioarteko arauen irakaskuntzan edota nazioarteko zuzenbide humanitarioaren irakaskuntzan, bai eta maila guztietako material didaktikoan ere.

23. Halakoak berriro gertatu ez direlako bermeek barne hartu behar dituzte, kasuan-kasuan, jarraiko neurriak, oso-osorik edo zati batean; neurri horiek prebentziorako ere laguntzen dutela:

a) Agintaritza zibilek kontrol eraginkorra egikaritzea indar armatuen eta segurtasun-indarren gainean;

b) Bermatzea prozedura zibil eta militar guztiak bat datozela nazioarteko arauekin, prozeduren arloko bermeei, ekitateari eta inpartzialtasunari begira;

c) Botere judizialaren independentzia indartzea;

d) Zuzenbidearen profesionalak, osasuna eta osasun-laguntza, informazioa eta horri lotuta dauden arloak babestea, bai eta giza eskubideak defendatzen dituztenak ere;

e) Gizartearen arlo guztien hezkuntzari lehentasuna eta iraunkortasuna ematea, giza eskubideei eta nazioarteko zuzenbide humanitarioari begira, eta legea betearazteko ardura duten funtzionarioak trebatzea gai honetan, eta indar armatuen eta segurtasun-indarrak ere halakoetan trebatzea;

f) Sustatzea zer eta, funtzionario publikoek eta segurtasun-indarretako langileek, espetxeetako langileek, komunikabideek, eta zerbitzu mediko, psikologiko eta gizarte-zerbitzuetako langileek eta indar armatuek nahiz merkataritza-enpresetako langileek bete ditzaten jokabide-kodeak eta arau etikoak, batik bat, nazioarteko arauak.

g) Gizarte-gatazkak prebenitu, zaindu eta konpontzera bideratutako mekanismoak sustatzea;

h) Legeak berrikustea eta berriztatzea, lege horiek eragiten dituztenean giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urraketa larriak, eta halakoak ahalbidetzen dituztenean.

X.- Informazio egokia eskuratzea urraketen eta ordain-mekanismoen inguruan

24. Estatuek baliabideak ezarri behar dituzte orokorrean jendeari eta batez ere giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko biktimei eta nazioarteko zuzenbidearen urraketa larrien biktimei jakinarazteko oinarrizko printzipio eta norabide hauetan adierazten diren eskubide eta baliabideak eta biktimei eskubidez dagozkien zerbitzuak, hala nola, juridikoak, medikoak, psikologikoak, gizarte- eta administrazio-zerbitzuak edo beste izaera batekoak.Bestalde, biktimek eta euren ordezkariek eskubidea izan behar dute biktimizazioaren arrazoiei buruzko informazioa eskatu eta lortzeko eta giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketen eta nazioarteko zuzenbidearen urraketa larrien arrazoi eta baldintzei buruzko informazioa eskatu eta lortzeko, bai eta urraketa horiei buruzko egia ezagutzeko ere.

XI.- Bereizkeriarik eza

25. Oinarrizko printzipio eta norabide hauen aplikazioak eta interpretazioak bat etorri beharko dute, horretarako salbuespenik ez dagoela, giza eskubideen nazioarteko arauekin eta nazioarteko zuzenbide humanitarioarekin, inolako bereizkeriarik gabe, ezta edozein arrazoi dela bide ere.

XIII.- Indargabetze ezari buruzko ondorioa

26. Oinarrizko printzipio eta norabide hauetan xedatutako deus ere ezin izango da interpretatu halako esanahian, horrek murriztu edo ezeztatzen badu barneko zuzenbidetik eta nazioarteko zuzenbidetik eratorritako edozein eskubide edo betebehar. Bereziki ulertzen da oinarrizko printzipio eta norabide hauek aplikatuko direla kalterik egin gabe giza eskubideen nazioarteko arauen ageriko urraketen biktimek eta nazioarteko zuzenbide humanitarioaren urraketa larrien biktimek duten eskubideari, errekurtsoak jartzeko eta ordainak lortzeko. Ulertzen da, halaber, oinarrizko printzipio eta norabide hauek aplikatuko direla nazioarteko zuzenbidearen arau bereziei kalterik egin gabe.

XIII.- Beste pertsona batzuen eskubideak

27. Agerkai honetan xedatutako deus ere ezin izango da interpretatu holako esanahian, horrek gutxiesten baditu beste pertsona batzuek izan ditzaketen eskubideak, nazioarte- edota nazio-mailan babestuak, batik bat, akusatuek duten eskubidea prozeduraren arloko bermeei buruzko arau aplikagarriak baliatzeko.

2/ 217 A (III) Ebazpena.

3/ 2200 A(XXI) ebazpenaren eranskina.

10/ A/KONF.157/24 (I zat.), III. kap. III.

(1) Ikus Ekonomia eta Gizarte Kontseiluaren Agiri ofizialak, 2005. 3 (E/2005/23), zenbakidun Gehigarria, II kap. A atala.

3/ 2.106 A(XXI) Ebazpena, eranskina.

4. Estatu Batuak, Treaty Series, 1465 liburukia, 24841 zk.

Ibíd., 1577 liburukia, 27531 zk.

Ikus Carnegie Zuzkidura, Nazioarteko bakerari buruzkoa, Hagako Konbentzio eta Adierazpenak, 1899 eta 1907 (New York, Oxford University Press, 1916).

4. Estatu Batuak, Treaty Series, 1125 liburukia, 17512 zk.

Nazio Batuen Ahalguztidunen Konferentzia Diplomatikoa, nazioarteko zigor gortea ezartzeari buruzkoa eta horren Agiri Ofizialak, Erroma, 1998. urteko ekainaren 15etik uztailaren 17ra, 1. liburukia: Azken agiriak (Nazio Batuen argitalpena, salmenta zenbakia: S.02.I.5), A, atala.

4. Estatu Batuak, Treaty Series, 1520 liburukia, 26363 zk.

Ibíd., 1144 liburukia, 17955 zk.

Ibíd., 213 liburukia, 2889 zk.