kodezibila

KODE ZIBILA

ATARIKO TITULUA

ARAU JURIDIKOAK, HORIEN APLIKAZIO ETA ERAGINGARRITASUNA

I. KAPITULUA

Zuzenbidearen iturriak

1. artikulua

1. Espainiako antolamendu juridikoaren iturriak dira legea, ohitura eta zuzenbidearen printzipio orokorrak.

2. Ez dute baliorik izango goragoko lerruneko xedapenen bat urratzen duten xedapenek.

3. Lege aplikagarririk izan ezean bakarrik eraenduko du ohiturak, betiere, moralaren zein ordena publikoaren aurkakoa izan ez eta berori frogatuz gero.

Usadio juridikoak ohituratzat hartuko dira, borondate­aitorpenaren interpretazio hutsak ez badira.

4. Zuzenbidearen printzipio orokorrak legerik edo ohiturarik izan ezean aplikatuko dira, printzipio horiek antolamendu juridikoa eratzeko duten izaerari kalterik egin gabe.

5. Nazioarteko itunetan jasotako arau juridikoak ez dira Espainian zuzenean aplikatuko barne antolamenduaren osagai bihurtu arte, arauok «Estatuko Aldizkari Ofizial»ean oso­osorik argitaratuz.

6. Jurisprudentziak antolamendu juridikoa osatuko du, Auzitegi Gorenak, legea, ohitura eta zuzenbidearen printzipio orokorrak interpretatu nahiz aplikatzean, behin eta berriz ezartzen duen doktrinaren bidez.

7. Epaile eta auzitegiek eginbehar desenkusaezina dute, kasu orotan, euren eskumeneko gaiak ebazteko, eta, horretarako, ezarritako iturri­sistemari helduko diote.

2. artikulua

1. Legeak indarrean jarriko dira, «Estatuko Aldizkari Ofizial»ean oso­osorik argitaratu eta hogeigarren egunean, legeetan euretan bestelakoa xedatu ez bada.

2. Geroko legeek bakarrik indargabetzen dituzte indarreko legeak. Indargabetzearen norainokoa beren beregi xedatuko da, eta indargabetze hori hedatuko da, lege berrian, gai berberari buruz, aurrekoarekin bat ez datorren guztira. Lege bat indargabetze hutsagatik ez dira indarrean jartzen lege horrek indarrik gabe utzi zituenak.

3. Legeek ez dute atzera­eraginezko ondorerik izango, eurek aurkakoa xedatzen dutenean izan ezik.

II. KAPITULUA

Arau juridikoen aplikazioa

3. artikulua

1. Arauak euren hitzez­hitzezko esanguraren arabera interpretatuko dira, betiere, testuinguruari, aurrekari historikoei eta legegintzazko aurrekariei, eta arau horiek aplikatu behar diren garaiko gizarte­errealitateari lotuta eta, batik bat, arauen espiritua eta xedea kontuan hartuta.

2. Arauak aplikatzean, ekitatea balioetsi behar da; hala ere, auzitegiek emandako ebazpenen oinarri esklusiboa ekitatea izan dadin, legeak beren beregi ahalbidetu behar du hori.

4. artikulua

1. Arauen aplikazio analogikoa bidezkoa izango da, arauok kasu zehatza arautu ez arren, horren antzeko beste bat arautzen badute, eta bi kasuon oinarria berbera bada.

2. Zigor­legeak, salbuespenekoak eta aldi baterakoak aplikatuko dira, eurok beren beregi jasotako kasuetan eta uneetan bakarrik.

3. Kode honetako xedapenak osagarri moduan aplikatuko dira, beste lege batzuek araututako gaietan.

5. artikulua

1. Bestelakorik ezarri ezean, epeak egunetik egunera ezarri badira, eta epe horien zenbaketa egun zehatz batetik aurrera hasten bada, egun hori zenbaketatik kanpo geratuko da, eta zenbaketa biharamunean hasiko da; epeak hilabeteetan edo urteetan finkaturik badaude, epeok datatik datara zenbatuko dira. Muga­hilabetean zenbaketaren hasierako egunaren baliokiderik ez badago, epea hilaren azken egunean agortzen dela ulertuko da.

2. Epeen zenbaketa zibilean, ez dira egun baliogabeak baztertzen.

III. KAPITULUA

Arau juridikoen eragingarritasun orokorra

6. artikulua

1. Legeak ez jakiteak ez du legeon betetzea desenkusatzen.

legeek zehaztutako ondoreak bakarrik izango ditu zuzenbideko okerrak.

2. Lege aplikagarria hala nahita baztertzea eta lege horretan aitortutako eskubideei uko egitea baliozkoak izango dira, baldin eta baztertze eta uko egite horiek ez badute interes edo ordena publikoa hausten, eta ez badiete hirugarrenei kalterik egiten.

3. Aginduzko eta debekuzko arauen aurkako egintzak zuzenbide osoz deusezak dira, salbu eta arauotan bestelako ondorea ezarri denean, euron urratze­kasuetarako.

4. Arauaren testuaren babespean, egintzak burutzen direnean, egintza horiek legeari maula eginez gauzatu direla ulertuko da, baldin eta egintzon helburua bada antolamendu juridikoak debekatzen duen edo antolamendu juridikoaren aurkakoa den emaitza lortzea; egintza horiek ez dute eragotziko saihestu nahi zen arauaren aplikazio egokia.

7. artikulua

1. Eskubideak onustearen eskakizunekin bat etorriz egikaritu beharko dira.

2. Legeak ez du babesten eskubideaz abusatzea, ezta eskubidea gizartearen aurka egikaritzea ere. Egite edo ez­egite orok, egilearen asmoarengatik, egite edo ez­egitearen helburuarengatik edota berori burutzeko inguruabarrengatik, begi­bistan gainditzen baditu eskubidea egikaritzeko muga arruntak, eta horrek kalte egiten badio hirugarrenari, orduan, kalte­ordain egokia eman beharko da, eta abusuaren iraupena eragotziko duten administrazio­neurriak nahiz neurri judizialak hartu beharko dira.

IV. KAPITULUA

Nazioarteko zuzenbide pribatuaren arauak

8. artikulua

1. Zigor­legeak, polizia­legeak eta herri­segurtasuneko legeak bete beharrekoak dira, Espainiako lurraldean dauden pertsona guztientzat.

*2. Epaiketako jarduna Espainiako lurraldean gauzatzen bada, jardun horri Espainiako prozesu­legeak bakarrik aplika dakizkioke; horrek ez dio kalterik egingo lege horiek atzerriko legeetara igorpena egin ahal izateari, Espainiatik kanpo gauzatu beharreko prozesu-egintzei dagokienez.

9. artikulua

1. Pertsona fisikoen naziokotasunak eratortzen du eurei dagokien lege pertsonala. Lege horrek arautuko ditu gaitasuna eta egoera zibila, familiaren eskubideak eta eginbeharrak, eta heriotzaren ondoriozko oinordetza.

Lege pertsonala aldatzeak ez du ukituko aurreko lege pertsonalarekin bat etorriz eskuraturiko adin-nagusitasuna.

2. Ezkontideek, ezkontza egitean, lege pertsonal erkidea badute, lege horrek arautuko ditu ezkontzaren ondoreak; halako legerik izan ezean, ezkontideetatik edozeinen lege pertsonalak edo horren ohiko bizilekuari dagokion legeak arautuko ditu horiek, baldin eta ezkontideek lege hori aukeratu badute, ezkontzaren aurretik egindako agiri kautoan; eta, ezkontideek ez badute aukerarik egin, ezkondu osteko bizileku ohikoari dagokion legeak arautuko ditu haiek, eta, horrelako bizilekurik izan ezean, ezkontza non egin eta toki horretako legeak.

107. artikuluan zehazturiko legeak arautuko ditu banantzea eta dibortzioa.

3. Ezkontzaren ondasun eraentza hizpatu, aldarazi eta ordezteko, hitzarmen edo itunak egiten badira, horiek baliozkoak izango dira, baldin eta ezkontzaren ondoreak arautzen dituen legearekin bat badatoz, edo itunok egitean alderdietatik edozeinek zein naziokotasun edo ohiko bizileku izan, eta bizileku horri dagokion legearekin bat badatoz.

4. Semearen edo alabaren lege pertsonalak eta, hori ezin bada zehaztu, semearen edo alabaren ohiko bizilekuari dagokion legeak arautuko ditu, bai seme­alabatasunaren izaera eta edukia, adopzio bidezko seme­alabatasuna barne, bai eta gurasoen eta seme­alaben arteko harremanak ere.

5. Betekizunei dagokienez, Espainiako legean xedatutakoak arautuko du Espainiako epaileak eratutako adopzioa. Hala ere, adopziogaiaren gaitasunari eta beharrezkoak diren adostasunei dagokienez, adopziogai horren nazioko legea bete beharko da:

1) Adopziogaiak bere ohiko bizilekua Espainiatik kanpo duenean.

2) Bizilekua Espainian izan arren, adopzioaren bidez Espainiako naziokotasuna eskuratu ez duenean.

Adopzio­hartzaileak edo Fiskaltzak hala eskaturik, eta adopziogaiaren intereserako, epaileak eska ditzake, orobat, adopzio­hartzailearen edo adopziogaiaren nazioko legeak edo horren ohiko bizilekuari dagokion legeak agindutako adostasun, entzunaldi nahiz baimenak.

Adopzioa eratzeko, Espainiako kontsulek eta epaileak eskumen berberak izango dituzte, baldin eta adopzio­hartzailea espainiarra bada, eta adopziogaiak kontsularen mugapean badu bere egoitza. Adopzio­hartzaileak azken bizilekua Espainian non izan eta toki horretako herri-erakundeak egin beharko du aurretiazko proposamena. Azken bi urteotan, adopzio­hartzaileak ez badu Espainian bizilekurik izan, ez da beharrezkoa izango aurretiazko proposamena; baina kontsulak adopzio­hartzailearen bizilekuko agintarien eskutik bilduko ditu adopzio­hartzaile horren egokitasuna balioesteko behar beste diren txostenak.

Adopziogaiaren legeak arautuko du agintaritza atzerritar eskudunak eratutako adopzioa, gaitasunari eta beharrezkoak diren adostasunei dagokienez. Lege horretan agindutako adostasunak eman daitezke, adopzioaren eraketa zein herritan hasi, eta herri horretako agintaritzaren aurrean; edo, geroago, beste edozein agintaritza eskudunen aurrean. Hala denean, espainiar bat adoptatzeko, nahitaezkoa izango da adopziogaiak Espainian azken bizilekua non izan eta bizileku horri dagokion herri­erakundeak adostasuna ematea.

Espainian ez da adopzio gisa aitortuko adopzio­hartzaile espainiarrak atzerrian eraturikoa, baldin eta horren ondoreak ez badatoz bat, Espainiako legerian ezarritakoekin. Era berean, herri-erakunde eskudunak adopzio­hartzailearen egokitasuna adierazten ez duen bitartean, halakoa ez da adopzio moduan aitortuko, adopzio­hartzaile hori espainiarra bada eta horrek Espainian badu bere egoitza, adopzio-unean.

Atzerriko legeak adopzioa ezeztatzeko eskubidea eratxiki arren, eratxikipen horrek ez du eragotziko adopzioa aitortzea, baldin eta eskubide horri uko egiten bazaio, agiri publikoan edo Erregistro Zibileko arduradunaren aurrean egindako agerraldiaren bidez.

6. Ezgaiaren nazioko legeak arautuko ditu tutoretza eta ezgaia babesteko gainerako erakundeak. Hala ere, ezgaiaren ohiko bizilekuari dagokion legeak arautuko ditu behin­behineko edo presako babes-neurriak.

Espainiako agintaritza judizialek edo administrazio-agintaritzek esku hartzen badute tutoretza eta gainerako babes-erakundeak eratzeko formalitateetan, formalitate horiek Espainiako legearen arabera gauzatu beharko dira beti.

Espainiako legea aplikatuko da, bertan behera utzitako adingabe edo ezgaien babes eta hezkuntzarako neurriak hartzeko, baldin eta adingabeok edo ezgaituok Espainiako lurraldean badaude.

7. Mantenu­emailearen eta mantenu­hartzailearen nazioko lege erkideak arautuko du senideek elkarri mantenua emateko duten eskubidea. Edonola ere, mantenua eskatzen duen pertsonak ezin badu mantenu hori lortu nazioko lege erkidearen arabera, orduan, pertsona horren ohiko bizilekuari dagokion legea aplikatuko da. Bi lege horiek izan ezean, edo bi­biok ez badute ahalbidetzen mantenua jasotzea, orduan, mantenuaren erreklamazioa zein agintaritzaren eskumenekoa izan, eta agintaritza horren barne legea aplikatuko da.

Naziokotasun erkidea aldatuz gero edo mantenu­hartzailearen ohiko bizilekua aldatuz gero, lege berria aplikatuko da, aldaketa-unetik aurrera.

8. Kausatzaileak heriotza-unean zein naziokotasun izan, eta naziokotasun horri dagokion legeak arautuko du heriotzaren ondoriozko oinordetza, ondasunen izaera zein den eta ondasunok zein herritan dauden kontuan hartu gabe. Hala ere, testamentuan xedapenak egin badira eta oinordetza-itunak ordenatu badira, egilespen-unean testamentugilearen edo xedatzailearen nazioko legea zein izan, eta lege horrekin bat etorriz, orduan, xedapen eta itun horiek euren baliozkotasunari eutsiko diote, nahiz eta oinordetza arautzen duen legea bestelakoa izan; edozein kasutan ere, seniparteak azken horri egokituko zaizkio.

Ezkontzaren ondoreak zein legek arautu, eta lege berberak arautuko ditu lege­aginduz alargunari eratxikitzen zaizkion eskubideak, betiere, ondorengoen seniparteei kalterik egin gabe.

9. Kapitulu honen ondoreetarako, Espainiako legeetan jasotako naziokotasun bikoitzen egoerei dagokienez, nazioarteko itunek zehazturikoa bete beharko da; eta, itunok ez badute ezer ezarri, lehenespena izango du azken bizileku ohikoarekin bat datorren naziokotasunak eta, halakorik izan ezean, eskuratutako azken naziokotasunak.

Espainiako naziokotasunaz gain, norbaitek beste naziokotasun bat badu, eta naziokotasun hori ez badago Espainiako legeetan edo nazioarteko itunetan jasota, orduan, Espainiakoak izango du lehentasuna beti. Bi naziokotasun edo gehiago izanik, horietatik bat ere ez bada Espainiakoa, hurrengo paragrafoan ezarritakoa bete beharko da.

10. Naziokotasunik ez dutenen edota zehaztu gabeko naziokotasuna dutenen lege pertsonala izango da euren ohiko bizilekuari dagokion legea.

11. Pertsona juridikoen naziokotasunak eratortzen du eurei dagokien lege pertsonala, eta horrexek arautuko ditu gaitasun, eraketa, ordezkaritza, jardunbide, transformazio, desegite eta azkentzeari dagozkienak.

Naziokotasun desberdineko sozietateek bat egiten dutenean, kontuan izan beharko dira bakoitzari dagozkion lege pertsonalak.

10. artikulua

1. Ondasun higiezinen gaineko edukitza, jabetza eta beste eskubideak, bai eta horien publizitatea ere, ondasunak non egon eta toki horretako legeak arautuko ditu.

Lege berbera aplikatuko zaie ondasun higigarriei.

Igarobideko ondasunen gaineko eskubideak eratu edo lagatzeari dagokionez, ondasunok nondik igorri eta bertan daudela ulertuko da, salbu eta igortzaileak eta jasotzaileak esanbidez edo isilbidez hitzartu dutenean ondasunok helmugan daudela ulertzea.

2. Ontziak, aireontziak eta burdinbideko garraioak, bai eta euren gain eratutako eskubide guztiak ere, zein tokitako banderapean jarri, matrikula hartu edo erregistroan inskribatu, eta toki horretako legearen menpe geratuko dira. Automobilak nahiz errepideko beste garraioak non egon eta toki horretako legearen menpe geratuko dira.

3. Balore­tituluen jaulkipena non gertatu eta toki horretako legeari egokituko zaio jaulkipen hori.

4. Espainiako lurraldearen barruan, Espainiako legearen arabera babestuko dira jabetza intelektualaren eta industria­jabetzaren eskubideak, betiere, nazioarteko hitzarmenetan eta itunetan ezarritakoari kalterik egin gabe, Espainia hitzarmen eta itun horien kide den heinean.

5. Kontratuko betebeharrei alderdiek beren beregi aukeraturiko legea aplikatuko zaie, lege horrek zerikusia baldin badu kasuan kasuko negozioarekin; halakorik gertatu ezean, alderdien nazioko lege erkidea aplikatuko da; lege erkiderik izan ezean, ohiko bizileku erkideari dagokion legea; eta, azken buruan, kontratua non egin eta toki horretako legea.

Aurreko lerrokadan xedatutakoa gorabehera, eta alderdiek beren beregi legerik aukeratu ezean, ondasun higiezinen gaineko kontratuei aplikatuko zaie ondasunok non egon eta toki horretako legea; ondasun higigarri gorpuzdunen salerosketak merkataritzako establezimenduetan egiten badira, salerosketa horiei aplikatuko zaie establezimenduak non egon eta toki horretako legea.

6. Alderdiek beren beregi legerik aukeratu ezean, eta 8. artikuluaren 1. paragrafoan xedaturikoari kalterik egin gabe, lan­kontratuak eratorritako betebeharrei aplikatuko zaie zerbitzuak non egin eta toki horretako legea.

7. Dohaintza­emailearen nazioko legeak arautuko ditu beti dohaintzak.

8. Espainiako antolamendu juridikoaren ondoreetarako, atzerritarrak Espainian kostu bidezko kontratuak egiten baditu, eta atzerritar hori bere nazioko legearen arabera ezgaia bada, kontratuok baliozkoak izango dira, baldin eta ezgaitasun­arrazoi hori ez badago Espainiako legerian aitortuta. Erregela hori ez da aplikatuko, atzerrian dauden ondasun higiezinei buruzko kontratuetan.

9. Egitate batek kontratutik kanpoko betebeharrak eratortzen baditu, egitate hori non gertatu eta toki horretako legeak arautuko ditu halako betebeharrak.

Kudeatzaileak jarduera nagusia non gauzatu eta toki horretako legeak arautuko du negozioen kudeaketa.

Arrazoirik gabeko aberasteari aplikatuko zaio aberastuari ondare­balioa transferitzea eragin duen legea.

10. Betebeharra arautzen duen legea hedatzen zaie betetzearen betekizunei, ez­betetzearen ondorioei, bai eta betebeharraren azkentzeari ere. Hala ere, betetzea non gertatu eta toki horretako legea aplikatuko zaie epailearen edo Administrazioaren esku­hartzea behar duten betearazpen­modalitateei.

11. Ordezkariaren ahalmenak zein harreman juridikotatik sortu, eta harreman horiek arautzen dituen legea aplikatu zaio legezko ordezkaritzari; alderdiek beren beregi legerik aukeratu ezean, borondatezko ordezkaritzari aplikatuko zaio emandako ahalmenak zein herritan egikaritu, eta herri horretako legea.

11. artikulua

1. Kontratuak, testamentuak eta gainerako egintza juridikoak zein herritan egin, eta herri horretako legeak arautuko ditu kontratu, testamentu eta egintza horien forma eta solemnitateak. Hala ere, horrelakoak egin badira, euren edukiari aplikatu beharreko legeak agindutako forma eta solemnitateekin, edota xedatzailearen lege pertsonalarekin nahiz egileen lege erkidearekin bat etorriz, orduan ere baliozkoak izango dira. Era berean, ondasun higiezinen gaineko egintza eta kontratuak baliozkoak izango dira, horiek egin badira ondasunok non egon, eta toki horretako forma eta solemnitateen arabera.

Egintzok ontziaren edo aireontziaren barruan egin badira hori nabigatzen ari den artean, ulertuko da ontzia zein herritako banderapean jarri, matrikula hartu edo erregistroan inskribatu, eta egintzok herri horretan egin direla. Ontzi eta aireontzi militarrak euren estatuko lurraldearen zatitzat hartzen dira.

2. Legeak, egintza eta kontratuen edukia arautzean, forma edo solemnitate zehatz bat ezartzen badu, haiek baliozkoak izan daitezen, orduan, forma edo solemnitate hori beti aplikatuko da, baita egintza eta kontratuok atzerrian egin direnean ere.

3. Espainiako legea aplikatuko zaie kontratuei, testamentuei eta gainerako egintza juridikoei, baldin eta halakoak eskuetsi badituzte Espainiak atzerrian dituen diplomazia eta kontsulatuetako funtzionarioek.

12. artikulua

1. Espainiako legearen arabera egingo da beti kalifikazioa, gatazka­arau aplikagarria zehazteko.

2. Atzerriko zuzenbidera igorpena egiten denean, igorpen hori atzerriko lege materialera egin dela ulertuko da, eta ez da kontuan hartuko atzerriko zuzenbidearen gatazka­arauek Espainiakoaz bestelako legeetara egin dezaketen igorpena.

3. Atzerriko legea ez da inoiz aplikagarria izango, ordena publikoaren aurkakoa baldin bada.

4. Lege­maulatzat hartuko da gatazka­araua erabiltzea, Espainiako aginduzko lege bati itzuri egiteko helburuarekin.

5. Gatazka­arauak igorpena egiten badu sistema legegile desberdinak dituen estatu bateko legeriara, orduan, estatu horretako legeriarekin bat etorriz zehaztuko da sistema horietatik zein aplikatu behar den.

6. Auzitegi eta agintariek ofizioz aplikatuko dituzte Espainiako zuzenbidearen gatazka­arauak.

*Norbaitek atzerriko zuzenbidea inbokatzen badu, zuzenbide horren edukia eta indarraldia frogatu beharko ditu, Espainiako legean onarturiko frogabideak erabilita. Hala ere, zuzenbide hori aplikatzeko, epaileak bere ustez beharrezko diren arakatze­tresna guztiak erabil ditzake, horretarako probidentzia egokiak emanez.

V. KAPITULUA

Nazioko lurraldean aldi berean indarrean dauden araubide zibilen aplikazio­eremua

13. artikulua

1. Espainian aplikazio orokor eta zuzenekoa izango dute atariko titulu honen xedapenek, legeen ondoreak eta legeen aplikaziorako erregela orokorrak zehazten dituzten neurrian, bai eta 1. liburuaren IV. tituluko xedapenek ere, azken titulu horretan ezkontzaren ondasun eraentzari buruzkoak direnek izan ezik.

2. Gainerakoan, eta probintzietan nahiz lurraldeetan indarrean dauden zuzenbide bereziak edo foru-zuzenbideak oso­osorik errespetatuz, Kode Zibilak zuzenbide osagarri gisa eraenduko du, baldin eta ez badago probintzia nahiz lurralde horietako arau berezien arabera aplikatu beharreko zuzenbide osagarririk.

14. artikulua

1. Auzotartasun zibilak eratortzen du zuzenbide zibil erkidearen ala zuzenbide bereziaren nahiz foru-zuzenbidearen menpe egotea.

2. Jaioek auzotartasuna izango dute, zuzenbide erkideko lurraldean ala zuzenbide bereziko nahiz foru-zuzenbideko lurraldean, gurasoen auzotartasuna ere bertakoa bada.

Adopzioaren bidez, adopzio­hartzaileen auzotartasun zibila eskuratzen du adoptatu emantzipatugabeak.

3. Semea edo alaba jaio edo adoptatzean, gurasoek auzotartasun zibil desberdina badute, semearen edo alabaren auzotartasuna izango da horren seme­alabatasuna lehenengoz bi gurasoetatik zeini begira zehaztu eta guraso horri dagokiona; halakorik izan ezean, jaiotza­tokiari dagokiona; eta, azken buruan, zuzenbide erkideko auzotartasuna.

Hala ere, bi gurasoek, bietatik guraso­ahala egikaritzen duenak edota eratxikipenaren bidez ahal hori jaso duenak, semeari edo alabari ezar diezaioke bataren edo bestearen auzotartasun zibila, baldin eta ez badira sei hilabete igaro, jaiotza edo adopzioa gertatu denetik.

Guraso­ahalaren egikaritza kendu nahiz eteteak edo gurasoen auzotartasuna aldatzeak ez du seme­alaben auzotartasun zibila ukituko.

Edonola ere, semeak edo alabak, hamalau urte betetzen dituenetik emantzipazioaren osteko urtea igaro arte, aukeratu ahal du, bai bere jaiotza­tokiari dagokion auzotartasun zibila, bai bere gurasoetatik edozeinen azkeneko auzotartasuna. Semea edo alaba ez badago emantzipaturik, legezko ordezkariaren laguntza beharko du aukera egitean.

4. Ezkontzak ez du aldatzen auzotartasun zibila. Hala ere, legez edo egitez bananduta ez dagoen ezkontideak beste ezkontidearen auzotartasun zibila aukera dezake, edozein unetan.

5. Auzotartasun zibila eskuratzen da:

1) Jarraika eta bi urtetan zehar, bizilekua izatearekin, baldin eta interesdunak adierazten badu bere borondatea hori dela.

2) Jarraika eta hamar urtetan zehar, bizilekua izatearekin, epe horretan aurkako adierazpenik egin gabe.

Bi adierazpenok Erregistro Zibilean agerrarazi behar dira, eta ez dira errepikatu behar.

6. Zalantzak izanez gero, lehentasuna izango du jaiotza­tokiari dagokion auzotartasunak.

15. artikulua

1. Atzerritarrak Espainiako naziokotasuna eskuratzen badu, hurrengo auzotartasunetatik bat aukeratu beharko du naziokotasun horren eskuraketa inskribatzean:

a) Bizilekuaren tokiari dagokiona.

b) Jaiotza­tokiari dagokiona.

c) Guraso edo adopzio­hartzaileetatik edozeinen azkeneko auzotartasuna.

d) Ezkontidearena.

Interesdunak naziokotasuna eskuratzeko duen gaitasuna kontuan harturik, aukeraren inguruko adierazpen hori egin dezake, bai aukeratzaileak, bere kabuz edo bere legezko ordezkariaren laguntzarekin, bai azken horrek bakarrik. Naziokotasuna eskuratzen bada adierazpenaren bidez edo legezko ordezkariak egindako eskariaren bidez, orduan, horretarako beharrezkoa den baimenak zehaztuko du zein den aukeratu beharreko auzotartasun zibila.

2. Atzerritarrak herritar­agiriaren bidez eskuratzen badu naziokotasuna, orduan, naziokotasuna emateko errege-dekretuak zein auzotartasun zibil zehaztu, eta auzotartasun zibil hori izango du atzerritarrak; auzotartasun hori zehazteko, kontuan hartuko da atzerritarrak berak eginiko aukera, aurreko paragrafoan xedatutakoaren arabera edo eskaera egiten duenarengan diren inguruabar batzuen arabera.

3. Espainiako naziokotasuna berreskuratzeak berarekin dakar interesdunak naziokotasuna galtzean zuen auzotartasun zibila berreskuratzea.

4. Kasuan kasuko lurraldeak legeria berezia edo foru-legeria badu, eta, legeria horren barruan, lurralde horretako eskualde edo herri batek espezialitate zibil berezkoa edo berezia baldin badu, orduan, artikulu honetako eta aurreko artikuluko xedapenek arautuko dute eskualde edo toki horrekiko mendetasun pertsonala.

16. artikulua

1. Nazioko lurraldean legeria zibil desberdinak izatearren lege­gatazkak sortzen badira, gatazka horiek IV. kapituluan jasotako arauekin bat etorriz konponduko dira, betiere, hurrengo ñabardurekin:

1) Auzotartasun zibilak eratorriko du lege pertsonala.

2) Ez da aplikagarria izango kalifikazio, igorpen eta ordena publikoari buruz 12. artikuluaren 1, 2 eta 3. paragrafoetan xedatutakoa.

2. Aragoiko Konpilazioan araututako alarguntasun­eskubidea dagokie nortzuei eta konpilazio horretako ezkontzaren ondasun eraentza duten ezkontideei, nahiz eta gerogarrenean euren auzotartasun zibila aldatu; dena den, kasu horretan, bazter utzi behar da oinordetza­legeak ezarritako senipartea.

Norbaitek, onustez eta kostu bidez, ondasunak eskuratzen baditu, eta ondasun horiek ez badaude kokaturik alarguntasunaren ondoriozko eskubide­igurikimena aitortzen den lurraldean, orduan, eskubide hori ezin izango da eskuratzailearen aurka jarri, baldin eta kontratua lurralde horretatik kanpo egin bada, eskualdatzailearen ezkontzako ondasun eraentza zein den agerrarazi gabe.

Alargunak, halaber, alarguntasun­gozamena izango du, baldin eta aurrez hildakoak Aragoiko auzotartasun zibila badu, bere heriotza-unean.

3. Bederatzigarren artikuluko irizpideen arabera, eta, halakorik izan ezean, Kode Zibilaren arabera, Espainiako legeen artean aplikagarria zein izan, eta lege horrek arautuko ditu espainiarren arteko ezkontzak dituen ondoreak.

Azken kasu horretan, Kode Zibilak ondasunen banantze-eraentzari buruz araututakoa aplikatuko da, baldin eta, ezkongaien lege pertsonalekin bat etorriz, banantze-sistemak eraendu behar badu ezkontza hori.

I. LIBURUA

PERTSONAK

I. TITULUA

ESPAINIARRAK ETA ATZERRITARRAK

17. artikulua

1. Jatorrizko espainiarrak dira:

a) Aita edo ama espainiarrarengandik jaioak.

b) Espainian jaio baina guraso atzerritarrak dituztenak, baldin eta gurasoetatik bat, behintzat, Espainian jaio bada. Salbuespen gisa har daitezke Espainian egiaztaturiko diplomazia eta kontsulatuetako funtzionarioen seme­alabak.

c) Espainian jaio baina guraso atzerritarrak dituztenak, baldin eta bi gurasook naziokotasunik ez badute, edo bataren nahiz bestearen legeriek ez badiote semeari edo alabari naziokotasunik eratxikitzen.

d) Espainian jaio baina seme­alabatasuna zehaztu gabe dutenak. Ondore horietarako, adingabeen lehenengo egonaldi ezaguna Espainiako lurraldean izan bada, adingabe horiek Espainiako lurraldean jaio direla uste da.

2. Espainian izandako jaiotza edo seme­alabatasuna zehaztu bada hemezortzi urte bete eta gero, jaiotza eta seme­alabatasun horiek berez ez dira Espainiako naziokotasuna eskuratzeko arrazoiak. Halakoetan, interesdunak Espainiako jatorrizko naziokotasuna aukera dezake, harako zehaztapena gertatu eta bi urteko epean.

18. artikulua

Espainiako naziokotasuna eduki eta erabiltzen bada, hamar urtetan zehar eta jarraika, onustez eta Erregistro Zibilean inskribatutako tituluan oinarrituz, orduan, hori naziokotasuna sendotzeko arrazoia da, nahiz eta gero naziokotasun hori eragin zuen titulua deuseztatu.

19. artikulua

1. Espainiar batek adoptatzen badu hemezortzi urtekoa baino gazteagoa den adingabe atzerritarra, atzerritar horrek Espainiako jatorrizko naziokotasuna eskuratuko du, adopzio-unetik.

2. Adoptatua hemezortzi urtekoa baino nagusiagoa bada, adoptatu horrek Espainiako jatorrizko naziokotasuna aukera dezake, adopzioa eratu eta hurrengo bi urteetako epean.

20. artikulua

1. Espainiako naziokotasuna aukera dezakete:

a) Espainiar baten guraso-ahalaren menpe daudenek edo egon direnek.

b) Aita edo ama jatorriz espainarra dutenek, guraso hori Espainian jaio bada.

c) 17 eta 19. artikuluen azken paragrafoan aipatzen direnek.

2. Aukeraren inguruko adierazpena egin dezakete:

a) Aukeratzailearen legezko ordezkariak, baldin eta aukeratzaile hori hamalau urtekoa baino gazteagoa bada edo ezgaitua bada. Kasu horretan, aukera egin ahal izateko, beharrezkoa da Fiskaltzak aurretiaz irizpena igortzea eta adierazlearen egoitzari dagokion Erregistro Zibileko arduradunak baimena ematea. Baimen hori adingabearen edo ezgaituaren intereserako emango da.

b) Interesdunak berak, bere legezko ordezkariaren laguntzarekin, baldin eta interesdun hori hamalau urtekoa baino nagusiagoa bada, edo, ezgaituta egonda ere, ezgaiketa-epaiak hori egitea ahalbidetzen badio.

c) Interesdunak, bere kabuz, hori emantzipaturik badago edo hemezortzi urtekoa baino nagusiagoa bada. Aukera hori iraungi egingo da, interesdunak hogei urte betetzen dituenean; baina aukeratzailea, bere lege pertsonalaren arabera, ez badago emantzipaturik hemezortzi urte betetzean, orduan, aukera egiteko epea luzatu egingo da, emantzipazioaren ondorengo bi urteak igaro arte.

d) Interesdunak, bere kabuz, gaitasun osoa berreskuratu eta hurrengo bi urteetako epean. Salbuespen gisa har daiteke c) idatz­zatiarekin bat etorriz aukera-eskubidea iraungitzea.

3. Aurreko paragrafoan xedatutakoa gorabehera, artikulu honen 1.b) idatz-zatian ezarritako aukera-eskubidearen egikaritzak ez du inolako adin-mugarik izango.

21. artikulua

1. Interesdunak salbuespeneko inguruabarrak baditu, Espainiako naziokotasuna eskuratzen da, errege-dekretuaren bidez eta zuhurtziarakotasunez, herritar­agiria emanez.

2. Halaber, Espainian bizilekua izateagatik, Espainiako naziokotasuna eskuratzen da, hurrengo artikuluak zehaztutako baldintzetan eta justizia-ministroak emanda; ministroak ezezkoa eman diezaioke naziokotasuna emateari, ordena publikoa edota nazioko interesa oinarri duten arrazoiengatik.

3. Kasu batean zein bestean, eskabidea egin dezakete:

a) Interesdun emantzipatuak edo hemezortzi urtekoa baino nagusiagoa denak.

b) Hamalau urtekoa baino nagusiagoa denak, bere legezko ordezkariaren laguntzarekin.

c) Hamalau urtekoa baino gazteagoa den adingabearen legezko ordezkariak.

d) Ezgaituaren legezko ordezkariak edo ezgaituak berak, bere kabuz nahiz behar besteko laguntzarekin, ezgaiketa-epaiak eratortzen duenaren arabera.

Kasu horretan eta aurreko kasuan ere, eskabidea egin ahal izateko, legezko ordezkariak aurretiaz baimena lortu behar du, aurreko artikuluaren 2. paragrafoko a) letrarekin bat etorriz.

4. Herritar­agiriaren bidezko emateak edota bizilekua izatearen bidezko emateak iraungi egingo dira, jakinarazpenaren osteko ehun eta laurogei egunetan, baldin eta epe horretan interesduna ez bada funtzionario eskudunaren aurrean agertu, 23. artikuluan zehaztutako betekizunak gauzatzeko.

22. artikulua

1. Bizilekua izateagatik naziokotasuna emateko, beharrezkoa da bizileku hori hamar urtetan zehar izatea. Bost urte nahiko izango dira errefuxiatu-izatea eskuratu dutenentzat; eta bi urte, Iberoamerikako herrietakoentzat, Andorra, Filipina Uharteetakoentzat, Ekuatore­Ginea, Portugal eta herri sefardietakoentzat.

2. Bizilekua urtebetean izatea nahiko da:

a) Espainiako lurraldean jaioarentzat.

b) Aukeratzeko ahalmena garaiz egikaritu ez duenarentzat.

c) Jarraikako bi urtetan eta lege­aginduz, Espainiako herritar edo erakunde baten tutoretza, zaintza edo harrerapean egon denarentzat, eskabidea egiteko unean oraindik egoera horretan izan arren.

d) Eskabidea egitean, gizon nahiz emakume espainiarrarekin urtebete ezkondurik egin duenarentzat, legez edo egitez banandurik ez badago.

e) Espainiar baten alargunarentzat, ezkontidea hiltzean legezko edo egitezko banantzerik ez badago.

f) Espainiatik kanpo jaio denarentzat, horren aita, ama, aitona edo amona jatorriz espainiarra izan bada.

3. Kasu horietan guztietan, bizilekua legezkoa, jarraikakoa eta eskaeraren aurrekoxea izan behar da.

Aurreko paragrafoaren d) idatz-zatian agindutakoaren ondoreetarako, atzerrian egiaztaturiko diplomazia eta kontsulatuetako funtzionario espainiarrarekin bizi den ezkontideak Espainian legezko bizilekua duela ulertuko da.

4. Erregistro Zibilari buruzko legeriak araututako espedientean, interesdunak egiaztatu beharko du herritar zintzoa dela eta Espainiako gizartean behar beste integratuta dagoela.

5. Bizilekua izateagatik naziokotasuna emateak ala ez emateak ez dio kalterik egingo Administrazioarekiko auzibideari.

23. artikulua

Aukeraren bidez, herritar­agiriaren bidez edo bizilekua izatearen bidez, Espainiako naziokotasuna eskuratu eta eskuraketa hori baliozkoa izan dadin, baldintza erkide hauek bete behar dira:

a) Hamalau urtekoa baino nagusiagoa izan eta bere kabuz adierazpena egiteko gaitasuna duenak zin egin edo hitzeman behar du Erregeri fideltasuna diola, eta Konstituzio eta legeei, obedientzia.

b) Pertsona berberak adierazi behar du aurretiazko naziokotasunari uko egiten diola. Betekizun horretatik salbuetsita geratzen dira 24. artikuluaren 1. paragrafoan aipatutako herrietakoak.

c) Eskuraketa Espainiako Erregistro Zibilean inskribatu behar da.

24. artikulua

1. Emantzipatuek Espainiako naziokotasuna galtzen dute, baldin eta atzerrian ohiko bizilekua badute eta euren borondatez beste naziokotasun bat eskuratzen badute, edota modu esklusiboan erabiltzen badute emantzipazioaren aurretik eratxiki izan zaien naziokotasun atzerritarra. Galera hiru urte igarotakoan gertatuko da, hurrenez hurren, atzerriko naziokotasuna eskuratu zenetik edo emantzipaziotik zenbatuta. Dena den, interesdunek galera saihestu ahal izango dute, baldin eta aipatutako epea horretan Erregistro Zibileko arduradunari adierazten badiote Espainiako naziokotasunari eusteko borondatea dutela.

Idatz­zati honekin bat etorriz, Iberoamerikako herrietako, Andorra, Filipina Uharteetako, Ekuatore­Ginea edo Portugaleko naziokotasuna eskuratzea berez ez da nahiko, Espainiako jatorrizko naziokotasuna galtzeko.

3. Edozein kasutan ere, espainiar emantzipatuek Espainiako naziokotasuna galtzen dute, horri beren beregi uko egiten badiote, beste naziokotasun bat badute eta atzerrian euren ohiko bizilekua badute.

3. Norbaitzuek, atzerrian jaio eta bizi arren, Espainiako naziokotasuna badute, aita edo ama espainiarra izateagatik, nahiz eta guraso hori ere atzerrian jaio, eta euren bizilekua zein herritan izan eta herri horretako legeek bertako naziokotasuna ematen badiete, orduan, Espainiako naziokotasuna galduko dute beti, baldin eta, hiru urteko epean, ez badiote Erregistro Zibileko arduradunari adierazten naziokotasun horri eusteko borondatea dutela; epearen zenbaketa hasten da haiek adin-nagusitasuna edo emantzipazioa lortzen dutenean.

4. Manu honetan xedatutakoaren arabera, ez da Espainiako naziokotasuna galtzen, Espainia gerran izanez gero.

25. artikulua

1. Jatorriz espainiar ez direnek naziokotasuna galduko dute:

a) Espainiako naziokotasuna eskuratzean, beste naziokotasun bati uko egiten diotela adierazi ondoren, hiru urteko epean, naziokotasun hori bakar-bakarrik erabiltzen badute.

b) Gobernuak beren beregi emandako debekuaren aurka, atzerriko estatu baten alde euren borondatez armak hartzen badituzte, edo estatu horretan edozein kargu politiko betetzen badute.

2. Epai irmoak adierazten badu interesdunak, Espainiako naziokotasuna eskuratzean, faltsutzea, ezkutatze edo iruzur egin duela, orduan, epai horrek eskuraketaren deuseztasuna dakar; baina deuseztasun horrek ez du ondore kaltegarririk eratorriko, hirugarren onustedunen aurka. Deuseztasun-akzioa Fiskaltzak egikaritu behar du, ofizioz edo salaketaren ondorioz, hamabost urteko epearen barruan.

26. artikulua

1. Espainiako naziokotasuna galdu duenak hori berreskura dezake, hurrengo betekizunak gauzatuz gero:

a) Espainian legezko bizilekua izatea. Betekizun hori ez zaie aplikatzen emigranteei, ezta euren seme­alabei ere. Gainerako kasuetan, justizia-ministroak betekizuna barka dezake, salbuespeneko inguruabarrak izanez gero.

b) Erregistro Zibileko arduradunari adieraztea Espainiako naziokotasuna berreskuratzeko borondatea.

c) Berreskuraketa Erregistro Zibilean inskribatzea.

2. Gobernuak zuhurtziarakotasunez eta aurretiaz emandako gaikuntzarik izan gabe, ezin dute Espainiako naziokotasuna berreskuratu edo, hala denean, hori eskuratu aurreko artikuluan aipatutako kasuetatik edozeinetan daudenek.

27. artikulua

Lege berezietan eta itunetan xedaturikoari kalterik egin gabe, atzerritarrek eta espainiarrek eskubide zibil berberak dituzte Espainian.

28. artikulua

Korporazio, fundazio eta elkarteek, lege-aitorpena badute eta egoitza Espainian badute, Espainiako naziokotasuna izango dute, pertsona juridikoen izaera badute, kode honetako xedapenen arabera.

Elkarteek atzerrian badute egoitza, itunetan edota lege berezietan zehazturiko izaera eta eskubideak izango dituzte Espainian.

II. TITULUA

NORTASUN ZIBILAREN SORRERA ETA AZKENTZEA

I. KAPITULUA

Pertsona fisikoak

29. artikulua

Jaiotzak nortasuna dakar; baina ernaldua jaiotzat jotzen da, mesedegarri zaizkion ondore guztietarako, baldin eta ernaldu hori jaio bada, hurrengo artikuluak adierazten dituen baldintzetan.

30. artikulua

Ondore zibiletarako, fetua jaiotzat joko da, baldin eta fetu horrek giza itxura badu eta hogeita lau orduz amaren sabeletik oso­osorik askatuta bizi bada.

31. artikulua

Erditze bikoitzetan, jaiotzaren lehentasunak lehenengo jaio denari ematen dizkio legeak premuari aitortzen dizkion eskubideak.

32. artikulua

Pertsonen heriotzak nortasun zibila azkentzen du.

33. artikulua

Bi pertsonari edo gehiagori deitu bazaie elkarren oinordeko izateko, eta zalantzak badaude, lehenago nor hil den jakiteko, eta norbaitek adierazten badu bataren edo bestearen heriotza aurretik gertatu dela, orduan, berari dagokio hori frogatzea; frogarik egin ezean, bi­biok aldi berean hil direla uste da, eta batarengandik bestearengana ez da eskubide-eskualdaketarik gertatzen.

34. artikulua

Absentearen heriotzaren gaineko presuntzioari eta horren ondoreei dagokienez, liburu honen VIII. tituluan xedatutakoa izan behar da kontuan.

II. KAPITULUA

Pertsona juridikoak

35. artikulua

Pertsona juridikoak dira:

1) Legeak aitortu dituen eta interes publikoa duten korporazio, elkarte eta fundazioak.

Horien nortasuna hasten da zuzenbidearen arabera baliozkotasunez eratu diren unetik beretik.

2) Interes pribatuko elkarteak, horiek zibilak, merkataritzakoak nahiz industriakoak izan, baldin eta legeak berezko nortasuna ematen badie halakoei, elkartekideengandik gain lokabe.

36. artikulua

Sozietate-kontratuari buruzko xedapenek arautuko dituzte, kontratu horren izaeraren arabera, aurreko artikuluaren 2. zenbakian aipatutako elkarteak.

37. artikulua

Legeek korporazioak sortu edo aitortu badituzte, lege horiek arautuko dute halako korporazioen gaitasun zibila; elkarteena, horien estatutuek; eta fundazioena, euren eraketa-erregelek, baldin eta erregela horiek administrazio-xedapenaren bidez behar bezala onetsi badira, betekizun hori beharrezkoa denean.

38. artikulua

Pertsona juridikoek mota guztietako ondasunak eskura eta eduki ditzakete, betebeharrak hartu ahal dituzte, eta akzio zibil nahiz kriminalak egikaritu ahal dituzte, legeekin eta euren eraketa-erregelekin bat etorriz.

Gai horri dagokionez, bi ahalen artean hitzarturikoak eraenduko du Eliza; eta lege berezietan xedaturikoak arautuko ditu irakaspenerako eta ongintzarako establezimenduak.

39. artikulua

Korporazio, elkarte edo fundazioek jarduteari uzten badiote, legez jarduteko epea amaitu delako, euron helburua bete delako, edo helburu hori lortzeko ezin daitezkeelako erabili euren jarduera eta baliabideak, orduan, korporazio, elkarte edo fundazio horien ondasunei eman behar zaie legeek, estatutuek nahiz fundazio-klausulek horretarako esleitutako erabilera. Aldez aurretik ez bada ezer ezarri, ondasunok erabili behar dira haien antzeko helburuak lortzeko, azkendutako erakundeen onura gehienak jaso behar lituzkeen erregio, probintzia edo udalerriaren intereserako.

III. TITULUA

EGOITZA

40. artikulua

Eskubideak egikaritu eta betebehar zibilak betetzeko, pertsona fisikoen egoitza da euren ohiko bizilekuari dagokion tokia eta, hala denean, Prozedura Zibilari buruzko Legeak zehazturikoa.

Diplomaziakoek, euren karguarengatik, bizilekua atzerrian badute, eta lurraldez kanpokotasun eskubidea badute, euren egoitza izango da Espainiako lurraldean izan duten azkenekoa.

41. artikulua

Pertsona juridikoa sortu edo aitortu duen legeak, estatutuek edo eraketa­erregelek ez badute finkatu pertsona juridiko horren egoitza, orduan, ulertuko da pertsona juridikoak egoitza duela bere legezko ordezkaritza non duen, bertan, edo bere eraketari dagozkion eginkizun garrantzitsuenak non betetzen dituen, toki horretan.

IV. TITULUA

EZKONTZA

I. KAPITULUA

Ezkontitza

42. artikulua

Ezkontitzak ez du ezkontzeko betebeharrik sortzen, eta, orobat, ez du betebeharrik sortzen, ezkontzarik ez dagoenerako hizpatu dena betetzeko.

Ez da demandaren izapidetza onartuko, horrekin ezkontitza betetzea lortu nahi bada.

43. artikulua

Adin nagusikoak edo adingabeko emantzipatuak egiazko ezkontitza ematen badu, eta, arrazoirik gabe, ez­betetzea gertatzen bada, orduan, beste alderdiari kalte-ordaina baino ez zaio eman behar, ez­betetzearen ondorioz berak izan dituen gastuengatik, bai eta hitzemandako ezkontza dela­eta hartu dituen betebeharrengatik ere.

Akzio horren iraungitzea urtebeteko epean gertatuko da, ezkontzeari ezetza eman zaion egunetik zenbatuta.

II. KAPITULUA

Ezkontzaren betekizunak

44. artikulua

Gizonezkoek eta emakumezkoek ezkontzeko eskubidea dute, kode honen xedapenekin bat etorriz.

45. artikulua

Ez dago ezkontzarik, ezkontzeko adostasunik gabe.

Jarri gabekotzat hartuko da adostasunaren gaineko baldintza, epe­muga edo modua.

46. artikulua

Ezin dira ezkondu:

1) Adingabeko emantzipatugabeak.

2) Ezkontza­loturaren bidez elkartuta daudenak.

47. artikulua

Era berean, ezin dira elkarrekin ezkondu:

1) Odol bidez edo adopzioaren bidez, zuzeneko lerroan senide direnak.

2) Hirugarren gradurainoko albokoak, odol bidez.

3) Euretatik edozeinen ezkontidea doloz hiltzeagatik, egile edo sopikun gisa kondenatuak izan direnak.

48. artikulua

Alderdiak hala eskatuz gero, justizia-ministroak ken dezake aurreko ezkontidea doloz hiltzeagatiko eragozpena.

Alderdiak hala eskatu, eta horretarako arrazoi zuzena izanez gero, lehen auzialdiko epaileak ken ditzake albokoen arteko hirugarren graduko eragozpenak, bai eta adinaren eragozpena ere, hamalau urtetik aurrera. Adinaren eragozpena kentzeko espedienteetan, entzun behar zaie adingabeei eta horien guraso edo zaintzaileei.

Gerogarrenean eragozpena kentzeak ezkontza deuseza baliozkotzen du, ezkontza hori egin den unetik, baldin eta alderdietatik batek ez badu ezkontzaren deuseztasuna eragin, epaiketaren bidez.

III. KAPITULUA

Ezkontzeko forma

I. ATALA

Xedapen orokorrak

49. artikulua

Espainiar oro ezkon daiteke, Espainian edo Espainiatik kanpo:

1) Epailearen, alkatearen edo kode honek aipaturiko funtzionarioaren aurrean.

2) Legez ezarritako forma erlijiosoan.

Espainiarrak ezkon daitezke, Espainiatik kanpo ere, ezkontza zein tokitan egin, eta toki horretako legeak ezarritako formaren arabera.

50. artikulua

Bi ezkontideak atzerritarrak izanez gero, ezkontza Espainian egin daiteke, espainiarrentzat agindutako formaren arabera edo euretatik edozeinen lege pertsonalak ezarritako forma betez.

II. ATALA

Epailearen, alkatearen edo horien ordezko funtzionarioaren aurrean ezkontzea

51. artikulua

Ezkontza baimentzeko eskuduna izango da:

1) Erregistro Zibilaren ardura duen epailea, eta ezkontza egiten den udalerriko alkatea edo horren eskuordetza duen zinegotzia.

2) Halako epailea ez dagoen udalerrietan, alkatea edo araudi bidez izendaturiko eskuordea.

3) Atzerrian Erregistro Zibilaren ardura duen funtzionarioa, diplomaziakoa nahiz kontsulatukoa.

52. artikulua

Hilzorian dagoenaren ezkontza baimen dezake:

1) Erregistro Zibilaren ardura duen epaileak, eskuordeak edo alkateak, nahiz eta ezkongaiek kasuan kasuko mugabarruan bizilekurik izan ez.

2) Epailerik izan ezean, eta kanpainan dauden militarrei dagokienez, horien goiko ofizialak edo buruak.

3) Itsasontzian nahiz aireontzian egindako ezkontzei dagokienez, horren kapitainak edo komandanteak.

Ezkontza hori baimentzeko, ez da beharrezkoa aurretiaz espedientea osatzea; baina, ezkontza egitean, bi lekuko adin nagusiko izan behar dira bertan, horretarako ezintasuna egiaztatzen denean izan ezik.

53. artikulua

Epaile, alkate edo funtzionarioak ezkontza baimendu badu, baina eskugabea bada edo legebidez izendatuta ez badago, orduan, horrek ez du ukituko ezkontzaren baliozkotasuna, baldin eta ezkontide batek, behintzat, onustez jardun badu, eta haiek jendaurrean bete badituzte euren eginkizunak.

54. artikulua

Behar beste frogatutako arrazoi larria izanez gero, justizia-ministroak isilpeko ezkontza baimen dezake. Kasu horretan, espedientearen izapideak isilpean egingo dira, ediktu edo aldarririk argitaratu gabe.

55. artikulua

Epaile, alkate edo funtzionarioak ezkontza baimentzen badu, eta ezkongaiak haren barruti edo mugapetik kanpo badu bere bizilekua, orduan, ezkontza­espedientean baimendu ahal da ezkongai hori ahaldunaren bitartez ezkontzea, baldin eta ezkongaiak ahaldun horri ahalorde berezia ematen badio, modu kautoan; nahitaezkoa izango da beti beste ezkongaia bertan izatea.

Ahalordean zehaztuko da norekin egin behar den ezkontza; eta, pertsona horren identitatea jakin ahal izateko, inguruabar pertsonal zehatzak adieraziko dira.

Ahalordea azkendu egingo da, ahalorde­emaileak hori ezeztatzeagatik, ahaldunak horri uko egiteagatik edo horietatik edozein hiltzeagatik. Ahalorde­emaileak ahalordea ezeztatzeko, nahiko izango da ezkondu aurretik berak hori modu kautoan adieraztea. Ezeztapena berehala jakinaraziko zaio ezkontza baimentzen duen epaile, alkate edo funtzionarioari.

56. artikulua

Elkarrekin ezkondu nahi dutenek aldez aurretik egiaztatu beharko dute, kode honek ezarritako gaitasun­betekizunak badituztela, Erregistro Zibilari buruzko legeriaren arabera espedientearen izapideak egiten direnean.

Ezkongaietatik edozeinek urritasun edo anomalia psikikoak baditu, medikuei irizpena eskatuko zaie, pertsona horrek adostasuna emateko duen gaitasunari buruz.

57. artikulua

Ezkontza egin behar da, ezkontideetatik edozeinen egoitzari dagokion epaile, alkate edo funtzionario eskudunaren aurrean, eta bi lekuko adin nagusikoren aurrean ere.

Adostasuna eman daiteke, beste herri bateko epaile, alkate edo funtzionarioaren aurrean ere, baldin eta espedientearen instrukzioa egiten duenak eskuordetza ematen badu, bai ezkontideek hala eskaturik, bai ofizioz.

58. artikulua

Epaile, alkate edo funtzionarioak, 66, 67 eta 68. artikuluak irakurri eta gero, ezkongai bakoitzari galdetuko dio beste ezkontidearekin ezkontzeko adostasuna ematen duen eta benetan egintza horretan ezkontza egiten duen; bi­biok baietz erantzunez gero, epaile, alkate edo funtzionarioak bi horiek ezkontza bidez lotuta geratu direla adieraziko du, eta inskripzio edo akta egokia egingo du.

III. ATALA

Forma erlijiosoan ezkontzea

59. artikulua

Ezkontzeko adostasuna eman daiteke, inskribatutako erlijio batek ezarritako forman, betiere, erlijio horrek estatuarekin hitzartu duenaren arabera edo, hitzarmenik izan ezean, estatuaren legeriak baimentzen duenaren arabera.

60. artikulua

Ezkontza egiten bada zuzenbide kanonikoaren arauen arabera edo aurreko artikuluan jasotako forma erlijiosoetatik edozeinetan, ezkontza horrek ondore zibilak dakartza. Ondore horiek bete­betean aitortzeko, hurrengo kapituluan xedatutakoa bete beharko da.

IV. KAPITULUA

Ezkontza Erregistro Zibilean inskribatzea

61. artikulua

Ezkontzak ondore zibilak sortzen ditu, hori egiten den unetik beretik.

Ondore horiek bete­betean aitortzeko, beharrezkoa izango da ezkontza Erregistro Zibilean inskribatzea.

Inskribatu gabeko ezkontzak ez die kalterik egingo hirugarrenek onustez eskuraturiko eskubideei.

62. artikulua

Ezkontza epaile, alkate edo funtzionarioaren aurrean egiteaz batera, horrek ezkontza inskribatu edo ezkontzaren akta egingo du, bere sinadura batera, eta ezkonberri eta lekukoen sinadura jarriz.

Halaber, behin inskripzioa edo akta egin eta gero, epaile, alkate edo funtzionarioak ezkonberri bakoitzari emango dio ezkontza egin dela egiaztatzen duen agiria.

63. artikulua

Espainian, ezkontza forma erlijiosoan egiten bada, orduan, ezkontza hori inskribatzeko, Elizaren edo kasuan kasuko erlijioaren ziurtagiria aurkeztu behar da Erregistro Zibilean; ziurtagiri horrek adierazi behar ditu Erregistro Zibilari buruzko legerian agindutako inguruabarrak.

Idazkunari ezezkoa emango zaio, baldin eta Erregistroan aurkeztutako agiriek edo Erregistroko idazkunek agerian jartzen badute ezkontzak ez dituela betetzen bere baliozkotasunerako titulu honetan ezartzen diren betekizunak.

64. artikulua

Isilpeko ezkontza aitortzeko, nahiko da ezkontza hori Erregistro Zibil Zentraleko liburu berezian inskribatzea; baina halako ezkontzak ez die kalterik egingo hirugarrenek onustez eskuratutako eskubideei, harik eta ezkontza hori Erregistro Zibil arruntean inskribatu arte.

65. artikulua

63. artikuluan xedaturikoari kalterik egin gabe, gainerako kasuetan, ezkontza egiten bada, espediente egokiaren izapideak egin barik, orduan, epaileak edo Erregistroaren ardura duen funtzionarioak, inskripzioa egin baino lehen, egiaztatu behar du ezkontza hori egiteko legezko betekizunak badirela.

V. KAPITULUA

Ezkontideen eskubide eta

eginbeharrak

66. artikulua

Senar-emazteek eskubide eta eginbehar berberak dituzte.

67. artikulua

Senar­emazteek begirunea eta laguntza eman behar dizkiote elkarri, eta familiaren intereserako jardun behar dute.

68. artikulua

Ezkontideek betebeharra dute, elkarrekin bizi, bestearenganako fideltasuna izan eta elkar sorosteko.

69. artikulua

Aurkako frogarik izan ezean, uste da ezkontideak elkarrekin bizi direla.

70. artikulua

Ezkontideek elkarren arteko adostasunez finkatuko dute ezkontegoitza, eta, desadostasuna izanez gero, epaileak ebazpena emango du, familiaren interesa kontuan izanda.

71. artikulua

Ezkontide batek ezin dio bere buruari eratxiki bestearen gaineko ordezkaritza, baldin eta hori ez bazaio berari eman.

72. artikulua

Edukirik gabe.

VI. KAPITULUA

Ezkontzaren deuseztasuna

73. artikulua

Ezkontza egiteko forma edozein izanik ere, deuseza da:

1) Ezkontzeko adostasunik gabe egindako ezkontza.

2) 46 eta 47. artikuluek aipatzen dituzten pertsonen artean egindako ezkontza, salbu eta 48. artikuluarekin bat etorriz ezkontzeko baimena dagoenean.

3) Epaile, alkate edo funtzionarioaren aurrean egin behar dena, baldin eta horren edota lekukoen esku­hartzerik gabe egiten bada.

4) Okerraren ondorioz egindakoa, baldin eta okerra beste ezkongaiaren identitateari buruzkoa bada, edo horren ezaugarri pertsonalei buruzkoa, ezaugarriok erabakigarriak izan badira adostasuna emateko.

5) Derrigortzearen edo beldur astunaren ondorioz egindakoa.

74. artikulua

Ezkontzaren deuseztasuna eskatzeko, akzioa dagokie ezkontideei, Fiskaltzari, eta deuseztasunean zuzeneko eta bidezko interesa duten pertsonetatik edozeini, hurrengo artikuluetan xedaturikoari kalterik egin gabe.

75. artikulua

Deuseztasun-arrazoia adingabezia izan bada, orduan, ezkontidea adingabea den bitartean, akzioa egikari dezakete horren gurasoetatik edozeinek, tutoreek edo zaintzaileek eta, betiere, Fiskaltzak.

Adin-nagusitasunera heltzean, ezkontide adingabeak bakarrik egikari dezake akzioa, salbu eta ezkontideak urtebete elkarrekin bizi izan direnean, adin-nagusitasuna lortu eta gero.

76. artikulua

Okerraren, derrigortzearen edo beldur astunaren kasuetan, akats hori jasan duen ezkontideak bakarrik egikari dezake deuseztasun-akzioa.

Akzioa iraungi eta ezkontza baliozkotzen da, baldin eta ezkontideak urtebete bizi izan badira elkarrekin, okerra desegin eta gero, edo derrigortzea nahiz beldurraren arrazoia desagertu eta gero.

77. artikulua

Edukirik gabe.

78. artikulua

73. artikuluaren 3. zenbakian xedatutakoari kalterik egin gabe, epaileak ez du forma-akatsarengatik ezkontza deuseztatuko, baldin eta ezkontideetatik batek onustez egin badu ezkontza hori.

79. artikulua

Ezkontzaren deuseztasunari buruzko adierazpenak ez ditu baliogabetuko ezkontzak seme­alabei eta onustedun ezkontideari edo ezkontideei begira jadanik sortu dituen ondoreak.

Onustea badela uste da.

80. artikulua

Alderdietatik edozeinek hala eskatuz gero, ordena zibilean eragingarriak izango dira Elizaren auzitegiek ezkontza kanonikoaren deuseztasunari buruz emandako ebazpenak, edo ezkontza rato eta gauzatugabeari buruzko erabaki pontifizioak, baldin eta, Prozedura Zibilari buruzko Legearen 954. artikuluan aipaturiko baldintzekin bat etorriz, epaile zibila eskuduna bada, epaile horrek ebazpena ematen badu, eta ebazpen horretan adierazten bada halako ebazpen nahiz erabakiak estatuaren zuzenbidearen araberakoak direla.

VII. KAPITULUA

Banantzea

81. artikulua

Banantzea epaiketaren bidez dekretatuko da, ezkontza egiteko forma edozein izanda ere:

1) Bi ezkontideek batera, edo, batek bakarrik, bestearen adostasunarekin, hori eskatzen badu, ezkontzaren lehendabiziko urtebetea igarotakoan. Kode honen 90 eta 103. artikuluekin bat etorriz, demandarekin batera, nahitaez aurkeztu behar da banantzeari buruzko hitzarmen arau­emailea.

2) Ezkontide batek hori eskatzen badu, beste ezkontidea banantzeko legezko arrazoian sartu denean.

82. artikulua

Banantzeko arrazoiak dira:

1) Etxea bidegabe uztea, ezkontideen artean fideltasunik ez izatea, jokabide iraingarri edo laidogarria gauzatzea, eta, ezkontzako eginbeharren aurka, beste edozein urratze astun edo errepikatua burutzea.

Ezkontideen arteko fideltasunik eza ezin daiteke arrazoi gisa inbokatu, baldin eta bi ezkontideak aurretiaz eta egitez banandurik badaude, bi­biek askatasunez hori adostu dutelako edo alegazioa egin duenak banantzea ezarri duelako.

2) Seme­alabenganako eginbeharren aurka, edozein urratze astun edo errepikatua burutzea, seme­alabok bi ezkontideenak badira edo, ezkontideetatik batenak izanik, familiaren etxean bizi badira.

3) Sei urtetik gorako epean, askatasuna kentzeko kondena ezartzea.

4) Alkoholismoa, toxikomania edo buru­nahasteak, baldin eta ezkontzako elkarbizitza eten behar bada, beste ezkontidearen edo familiaren intereserako.

5) Ezkontzako elkarbizitza sei hilabetetan benetan etenda geratzea, askatasunez hori adostuz gero. Adostasuna askatasunez eman dela ulertuko da, baldin eta ezkontide batek besteari sinesgarriro eskatzen badio adostasun hori emateko, horren ondorioez beren beregi ohartaraziz, eta azken horrek ez badu eskaeraren aurkako borondaterik agertzen, Zuzenbideak onartutako edozein bidetatik, edo banantzea nahiz 103. artikuluak aipatzen dituen aldi baterako neurriak eskatzen baditu, agindeia egin zaionetik sei hilabeteko epean.

6) Ezkontzako elkarbizitza benetan etenda geratzea, hiru urteko epean.

7) 86. artikuluaren 3, 4 eta 5. zenbakietan ezarritako dibortzio-arrazoietatik edozein.

83. artikulua

Banantze-epaiak ezkontideen arteko elkarbizitza etetea dakar, eta horrekin amaitu egiten da etxeko ahala egikaritzean ezkontide batek bestearen ondasunak lotzeko duen aukera.

84. artikulua

Berradiskidetzeak amaiera ematen dio banantze-prozedurari, eta gerogarreneko ondorerik gabe uzten du prozedura horretan erabakitakoa; baina ezkontideek berradiskidetzearen berri eman behar diote auzia erabakitzen ari den edo erabaki duen epaileari.

Hori gorabehera, epaileak emandako ebazpenaren bidez, seme­alabei begira hartutako neurriak iraunaraz edo aldaraz daitezke, baldin eta hori egitea justifikatzen duen arrazoia badago.

VIII. KAPITULUA

Ezkontza desegitea

85. artikulua

Ezkontza egiteko forma eta garaia edozein izanda ere, ezkontza desegiten da, ezkontide baten heriotza edo heriotza-adierazpenaren ondorioz, eta dibortzioaren ondorioz.

86. artikulua

Dibortzio-arrazoiak dira:

1) Ezkontzako elkarbizitza benetan etenda geratzea, urtebetean zehar gutxienez, geldiarazpenik gabe, ezkontide biek batera, edo, batak, bestearen adostasunarekin, banantze-demanda aurkeztu dutenetik, baldin eta demanda jarri bada, ezkontza egin denetik urtebete igaro eta gero.

2) Ezkontzako elkarbizitza benetan etenda geratzea, urtebetean zehar gutxienez, geldiarazpenik gabe, banantze pertsonala eskatzeko demanda jarri zenetik, demandatzaileak edo 82. artikuluan ezarritakoarekin bat etorriz errekonbentzioa egin duenak hala eskaturik; kasu horretan, irmoa izan behar da banantze-demandari oniritzia eman dion ebazpena edo, aipatutako epea igaro eta gero, lehen auzialdian ez da ebazpenik izan behar.

3) Ezkontzako elkarbizitza benetan etenda geratzea, bi urtetan zehar gutxienez, geldiarazpenik gabe:

a) Bi ezkontideek egitezko banantzea askatasunez onartu dutenetik, edo epaileak emandako ebazpena irmoa denetik, edo ezkontide baten legezko absentziaren adierazpena egin denetik, ezkontideetatik edozeinek hala eskaturik.

b) Dibortzioa eskatzen duenak egiaztatzen duenean egitezko banantzea hastean beste ezkontidea banantzeko legezko arrazoian zegoela.

4) Ezkontzako elkarbizitza benetan etenda geratzea, bost urtetan zehar gutxienez, ezkontideetatik edozeinek hala eskatuz gero.

5) Ezkontidea epai irmoaren bidez kondenatua izatea, beste ezkontidearen, horren aurrekoen edo ondorengoen bizitzaren aurka atentatzeagatik.

Dibortzioa bi ezkontideek batera eskatzen badute, edo, batak, bestearen adostasunarekin, orduan, demandarekin edo hasierako idazkiarekin batera, nahitaez aurkeztu behar da dibortzioaren ondoreei buruzko hitzarmen arau­emailea, kode honen 90 eta 103. artikuluekin bat etorriz.

87. artikulua

Kode honen 82 eta 86. artikuluek aipatzen dutenez, ezkontzako elkarbizitza benetan etenda geratu arren, ezkontideek egoitza berean bizitzeari euts diezaiokete edo berriro has daitezke bertan bizitzen, betiere, aldi baterako, baldin eta horretarako arrazoia bada ezkontide batek edo biek duten beharrizana, berradiskidetzeko ahalegina edo seme­alaben interesa eta, kasuan kasuko banantze- edo dibortzio-prozesuan, hori egiaztatzen bada, Zuzenbidean onarturiko edozein bide erabilita.

Elkarbizitza geldiarazteak ez du ezkontzako elkarbizitza benetan etengo, baldin eta elkarbizitzeari utzi bazaio, lanarengatik, lanbidearengatik edo horien antzeko beste edozein arrazoirengatik.

88. artikulua

Dibortzio-akzioa azkentzen da, ezkontideetatik edozein hiltzeagatik edo ezkontideak berradiskidetzeagatik; berradiskidetze hori esanbidezkoa izan behar da, baldin eta demanda jarri ondoren gertatzen bada.

Dibortzioaren osteko berradiskidetzeak ez du legezko ondorerik sortzen, baina dibortziatuak elkarrekin ezkon daitezke berriro.

89. artikulua

Ezkontza dibortzioaren bidez desegingo da, hori adierazten duen epaia ematen denean bakarrik, eta dibortzio horrek ondoreak sortuko ditu, epaia irmoa den unetik. Dibortzioak ez die hirugarren onustedunei kalterik egingo, Erregistro Zibilean berori inskribatu arte.

IX. KAPITULUA

Deuseztasunak, banantzeak eta dibortzioak sortzen dituzten ondore berberak

90. artikulua

Kode honen 81 eta 86. artikuluetan aipaturiko hitzarmen arau­emaileak barneratu behar ditu, gutxienez, hurrengo kontuak:

A) Zehaztu behar da bi ezkontideen guraso-ahalaren menpe dauden seme­alabak noren jagoletzapean geratu behar diren; guraso-ahal hori nola egikaritu behar den; eta seme­alabekin bizi ez den gurasoak zein araubide bete behar duen, seme­alabak bisitatu, horiekin harremanak izan eta eurekin egoteko.

B) Familiaren etxebizitza eta ostilamenduaren erabilera eratxiki behar da.

C) Ezkontzaren zametan eta mantenuan izan beharreko partaidetza zehaztu behar da, eta, era berean, partaidetza horiek eguneratzeko oinarriak eta euron bermeak finkatu behar dira, hala denean.

D) Ezkontzaren ondasun eraentza likidatu behar da, hori bidezkoa denean.

E) Hala denean, ezkontide batek 97. artikuluarekin bat etorriz ordaindu behar duen pentsioa zehaztu behar da.

Ezkontideek akordioak egin badituzte deuseztasun, banantze edo dibortzioaren ondorioak arautzeko, epaileak akordio horiek onetsiko ditu, salbu eta seme­alabentzat kaltegarriak direnean edo ezkontide batentzat kalte astunak dakartzatenean. Akordioei ezezkoa emateko, epaileak ebazpen zioduna eman behar du, eta, kasu horretan, ezkontideek beste proposamen bat aurkeztu behar diote epaileari, horrek onets dezan, bidezkoa izanez gero. Epaileak akordioak onesten dituenetik, akordio horiek premiamendu-bidean betearaz daitezke.

Epaiketa bidez edo beste hitzarmen baten bidez aldaraz daitezke ezkontideen arteko hitzarmenik izan ezean epaileak hartutako neurriak edo ezkontideek eurek hitzartutakoak, baldin eta inguruabarretan aldaketa garrantzitsuak gertatu badira.

Epaileak ezar ditzake hitzarmena betetzeko beharrezkoak diren berme erreal nahiz pertsonalak.

91. artikulua

Deuseztasun, banantze nahiz dibortzioari buruzko epaietan, edo horiek betearaztean, ez badago ezkontideen arteko akordiorik edo lortutako akordioa ez bada onetsi, orduan, epaileak neurri batzuk erabakiko ditu, aurreko artikuluekin bat etorriz, eta neurri horiek ordeztuko dituzte aldez aurretik seme­alabei, familiaren etxebizitzari, ezkontzaren zamei, ondasun eraentzaren likidazioari eta kasuan kasuko kautela nahiz bermeei buruz harturikoak; eta, kontzeptu horietatik baten gain, ez badira oraindik kautela edo bermeak hartu, epaileak bidezkoak direnak ezarriko ditu. Neurri horiek aldaraz daitezke, inguruabarretan aldaketa garrantzitsuak gertatzen badira.

92. artikulua

Banantzeak, deuseztasunak eta dibortzioak ez dituzte gurasoak askatzen, gurasook euren seme­alabei begira dituzten betebeharretatik.

Seme­alaben jagoletza eta hezkuntzari buruzko neurri judizialak haien onurarako hartuko dira, seme­alabek esan beharrekoa entzun eta gero, horiek behar besteko zentzutasuna badute eta, beti, hamabi urtekoak baino nagusiagoak badira.

Epai bidez guraso-ahala kentzea erabakiko da, prozesuan horretarako arrazoia azaldu denean.

Halaber, seme­alabentzat komenigarria izanez gero, erabaki daiteke guraso-ahala, oso­osorik nahiz zati batez, guraso batek egikaritzea, edo seme­alaben gaineko jagoletza ezkontide bati edo besteari ematea; ahal den neurrian, neba­arrebak ez dira elkarrengandik bananduko.

Epaileak, ofizioz edo interesdunek hala eskaturik, adituen irizpena eska dezake.

93. artikulua

Edozein kasutan ere, epaileak zehaztuko du guraso bakoitzak zein partaidetza izan behar duen, mantenua asetzeko unean, eta neurri egokiak hartuko ditu, gurasoek prestazioak ordain ditzaten, eta prestazio horiek molda daitezen, unean­unean seme­alabek dituzten inguruabar ekonomikoetara eta beharrizanetara.

Familiaren egoitzan bizi badira seme­alaba adin nagusiko edo emantzipatuak, eta horiek ez badute berezko diru-sarrerarik, epaileak ebazpenean bertan finkatuko du kode honen 142. artikuluarekin eta ondorengoekin bat etorriz seme­alaboi zor zaien mantenua.

94. artikulua

Gurasoa seme­alaba adingabeekin edo ezgaituekin bizi ez arren, guraso horrek eskubidea du, seme­alabok bisitatu, horiekin harremanak izan eta eurekin egoteko. Epaileak zehaztuko du noiz, nola eta non egikarituko den eskubide hori; eta eskubidea muga edo eten dezake, inguruabar larriak gertatzen badira eta horien arabera hori komenigarria bada, edo ez-betetze astun edo errepikatua burutu bada, epailearen ebazpenean ezarritako eginbeharren aurka.

95. artikulua

Epai irmoak ezkontzaren ondasun eraentza desegingo du, ezkontzaren ondasunei dagokienez.

Deuseztasun-epaiak ezkontide baten gaitzustea adierazten badu, onustez jardun duenak partaidetza-eraentzari buruzko xedapenak aplika ditzake, ezkontzaren ondasun eraentza likidatzean, eta gaitzustedun ezkontideak ez du eskubiderik izango, bere ezkontideak lortu dituen irabazietan parte hartzeko.

96. artikulua

Ezkontideek egin eta epaileak onetsitako akordiorik izan ezean, seme­alabei eta eurekin geratzen den ezkontideari dagokie familiaren etxebizitza eta etxebizitza horretan egunero erabiltzen diren objektuak erabiltzea.

Seme­alaba batzuk ezkontide batekin geratzen badira, eta besteak, bestearekin, epaileak bidezkoena erabakiko du.

Semerik edo alabarik izan ezean, erabaki daiteke ondasun horien erabilera euren titular ez den ezkontideari ematea, zuhurtziara finkaturiko epean zehar, baldin eta, inguruabarrak kontuan hartuta, hori komenigarri bada, eta ezkontide horren interesa bada babes handiena merezi duena.

Etxebizitza eta ondasunon erabilera euren titular ez den ezkontideari dagokionean, bi alderdien adostasuna edo, hala denean, epailearen baimena behar da, horiek xedatzeko.

97. artikulua

Banantzeak edo dibortzioak ezkontide bati desoreka ekonomikoa ekarri badio, beste ezkontidearen egoerari begira eta, horren ondorioz, ezkontza bitartean izan zuen egoerak txarrera egin badu, orduan, ezkontide horrek eskubidea du, epailearen ebazpenean finkaturiko pentsioa eskatzeko; pentsioa finkatzeko, hurrengo inguruabarrak izan behar dira kontuan, besteak beste:

1) Ezkontideen artean egindako akordioak.

2) Ezkontideen adina eta osasun-egoera.

3) Ezkontideek lanbiderako duten kualifikazioa eta lanpostua lortzeko aukera.

4) Familiari begira ezkontideek izan duten eta izango duten ardura.

5) Ezkontide batek bere lanarekin bestearen merkataritza-, industria- edo lanbide- jardueretan eman duen laguntza.

6) Ezkontzaren eta ezkontideen arteko elkarbizitzaren iraupena.

7) Ezkontide batek pentsio-eskubidea izan eta hori galtzeko duen arriskua.

8) Ezkontide batek eta besteak dituzten ondasun, baliabide ekonomiko eta beharrizanak.

Epailearen ebazpenean finkatuko dira pentsioa eguneratu eta horren ordainketa ziurtatzeko oinarriak.

98. artikulua

Ezkontzaren deuseztasuna adieraziz gero, ezkontide onustedunak kalte­ordaina eskuratzeko eskubidea izango du, ezkontideen artean elkarbizitza izan bada, 97. artikuluan agindutako inguruabarrak kontuan izanik.

99. artikulua

97. artikuluaren arabera, epaileak finkatu duen pentsioaren ordez, edozein unetan hitzar daiteke bizi arteko errenta bat, ondasun zehatz batzuen gaineko gozamena edo ondasunez nahiz diruz kapital jakin bat ematea.

100. artikulua

Banantze- edo dibortzio-epaietan, pentsioa eta hori eguneratzeko oinarriak finkatu eta gero, pentsio hori aldaraz daiteke, baldin eta aldaketa garrantzitsuak gertatu badira, ezkontide baten edo bestearen aberastasunean.

101. artikulua

Pentsio-eskubidea azkentzen da, eskubide hori sorrarazi zuen arrazoia amaitzeagatik, edo pentsioaren hartzekoduna berriz ezkontzeagatik edo beste norbaitekin ezkondu-bizimodua egiteagatik.

Pentsio-eskubidea ez da azkentzen, zorduna hiltzeagatik. Hala ere, horren jaraunsleek epaileari eska diezaiokete pentsioa urritu edo kentzeko, baldin eta jarauntsiko ondasunak behar beste ez badira, zorraren beharrizanak asetzeko, edo pentsioak euren seniparte-eskubideak ukitzen baditu.

X. KAPITULUA

Deuseztasun-, banantze- eta dibortzio-demanden ondoriozko behin­behineko neurriak

102. artikulua

Deuseztasun-, banantze- edo dibortzio-demanda onartuz gero, lege­aginduz hurrengo ondoreak sortzen dira:

1) Ezkontideak elkarrengandik bananduta bizi daitezke, eta elkarrekin bizi direlako presuntzioa amaitzen da.

2) Ezeztatuta geratzen dira ezkontideek elkarri emandako adostasun eta ahalordeak.

Era berean, eta aurkako itunik izan ezean, amaitu egiten da etxeko ahala egikaritzean ezkontide batek bestearen ondasun pribatiboak lotzeko duen aukera.

Ondore horietarako, alderdietatik edozeinek eragin dezake, idatzohar egokia egiteko, Erregistro Zibilean eta, hala denean, Jabetza Erregistroan eta Merkataritzako Erregistroan ere.

103. artikulua

Behin demanda onartu eta gero, eta ezkontideek egin eta epaileak onetsitako akordiorik izan ezean, epaileak hurrengo neurriak hartuko ditu, ezkontideek esan beharrekoa entzunez:

1. Bi gurasoen ahalaren menpeko seme­alabak zein ezkontiderekin geratu behar diren erabakiko du, seme­alaben intereserako; eta, Kode Zibilak ezarritakoaren arabera, neurri egokiak hartuko ditu, batik bat, seme­alabengandik urrundua izan den ezkontideak nola bete behar duen horiek jagoteko eginbeharra, eta ezkontide horrek zein baldintza bete behar duen, denbora, modu eta lekuaren aldetik, seme­alaba horiekin harremanak izan eta eurokin egoteko.

Salbuespenez, seme­alabak jar daitezke euren gurasoez bestelako pertsona baten ardurapean, eta, halakoa ez badago, erakunde egokiaren ardurapean; batari edo besteari zaintza-eginkizunak emango zaizkio, epailearen agintepean eginkizun horiek bete ditzaten.

Ezkontideetatik edozeinek edo gainontzekoek adingabea berekin eramango dutelako arriskua badago, beharrezkoak diren neurriak hartu ahal izango dira, eta, bereziki, hurrengoak:

a) Adingabea nazioko lurraldetik atera dadin debekatzea, aurretiaz epaileak horretarako baimena ematen duenean izan ezik.

b) Adingabeari pasaportea luza dakion debekatzea edo, jadanik luzatuta badago, hori kentzea.

c) Aurretiaz epailearen baimena behar izatea, adingabearen egoitza lekuz aldatzeko.

2. Familiaren interesetatik babes handiena behar duena kontuan hartuta, epaileak erabakiko du zein ezkontidek eutsiko dion familiaren etxebizitza erabiltzeari, eta, era berean, inbentarioa egin eta gero, ostilamenduaren ondasun eta objektuetatik zeintzuk geratu behar diren familiaren etxebizitzan eta zeintzuk eramango dituen beste ezkontideak; halaber, komenigarri diren kautela-neurriak hartuko ditu epaileak, ezkontide bakoitzaren eskubidea iraunarazteko.

3. Epaileak finkatuko du ezkontide bakoitzak ezkontzaren zametan izan behar duen partaidetza, «litis expensas» deiturikoetan duena barne, hori bidezkoa izanez gero; epaileak ezarriko ditu kopuruak eguneratzeko oinarriak; eta, kontzeptu horien guztien ondorioz, ezkontide batek besteari zor dizkion kopuruen ordainketa ziurtatzeko, bermeak, gordailuak, atxikipenak edo kautelazko beste edozein neurri egoki hartuko du epaileak.

Ezkontide batek guraso-ahalaren menpe dauden eta bi ezkontideenak diren seme­alabak zaintzeko lan egiten badu, lan hori ezkontzaren zametan parte hartzeko bide gisa hartuko da.

4. Inguruabarrak kontuan hartuta, eta aurretiaz inbentarioa eginez, epaileak erabakiko du irabazpidezko ondasunetatik edo ondasun erkideetatik zeintzuk eman behar zaizkion ezkontide bati eta zeintzuk besteari; era berean, epaileak finkatuko ditu administrazioaren, xedapenaren eta nahitaez eman beharreko kontu-arrazoien inguruan ezkontideek bete behar dituzten erregelak, ondasun erkideei buruz edo horietatik eurek jaso duten zatiari buruz, bai eta aurrerantzean eskuratzen dituzten ondasunei buruz ere.

5. Hala denean, epaileak erabakiko du zein araubide bete behar den, ezkontzako itunen edo eskritura publikoaren bidez ezkontzaren zamei bereziki lotuta geratu diren ondasun pribatiboak administratu eta xedatzeko.

104. artikulua

Ezkontidearen asmoa bada ezkontzaren deuseztasun-, banantze- edo dibortzio-demanda jartzea, orduan, aurreko bi artikuluek aipatzen dituzten ondore eta neurriak eska ditzake.

Neurri eta ondore horiek indarrean iraungo dute, eurok hasieran hartu eta hurrengo hogeita hamar egunetan zehar, demanda aurkezten bazaio epaile edo auzitegi eskudunari.

105. artikulua

Ezkontegoitzatik irten den ezkontideak ez du urratzen ezkontideek elkarrekin bizitzeko duten eginbeharra, baldin eta horretarako zentzuzko arrazoia izan bada eta, hogeita hamar eguneko epean, demanda edo aurreko artikuluetan aipaturiko eskaera aurkeztu badu.

106. artikulua

Edozein kasutan ere, kapitulu honetan agindutako ondore eta neurriak azkendu egiten dira, horien ordez ezartzen direnean demandari oniritzia ematen dion epaian adierazitakoak, edo prozedura horri beste bide batetik amaiera ematen zaionean.

Adostasun eta ahalordeen ezeztapena behin betikoa dela ulertzen da.

XI. KAPITULUA

Nazioarteko zuzenbide pribatuaren arauak

107. artikulua

Banantzea eta dibortzioa arautuko ditu: ezkontideek demanda aurkeztean duten nazioko lege erkideak; naziokotasun erkiderik izan ezean, senar­emazteen ohiko bizilekuari dagokion legeak; eta, senar­emazteek estatu desberdinetan euren ohiko bizilekuak badituzte eta Espainiako auzitegiak horretarako eskudunak badira, Espainiako legeak.

Atzerriko auzitegiek epaiak ematen badituzte banantze eta dibortzioari buruz, epai horiek ondoreak sortuko dituzte, Espainiako antolamendu juridikoan, epaiok Prozedura Zibilari buruzko Legean xedatutakoarekin bat etorriz aitortu direnetik.

V. TITULUA

GURASOTASUNA ETA SEME­ALABATASUNA

I. KAPITULUA

Seme­alabatasuna eta horren ondoreak

108. artikulua

Seme­alabatasuna naturaren arabera eta adopzio bidez gauza daiteke. Naturaren araberako seme­alabatasuna ezkontzazkoa eta ezkontzaz kanpokoa izan daiteke. Seme-alabatasuna ezkontzazkoa da, aita eta ama elkarrekin ezkonduta daudenean.

Ezkontzazko eta ezkontzaz kanpoko seme­alabatasunak, bai eta adopzio bidezkoak ere, ondore berberak sortzen dituzte, kode honen xedapenekin bat etorriz.

109. artikulua

Seme­alabatasunak zehazten ditu abizenak, legean xedatutakoaren arabera.

Seme-alabatasuna bi lerroetan zehaztuta badago, aitak eta amak, ados jarrita, euren lehenengo abizena zein hurrenkeratan eskualdatuko den erabaki dezakete, Erregistroan inskripzioa egin aurretik. Aukera hori erabili ezean, legean xedatutakoa aplikatuko da.

Seme edo alaba nagusiarentzat abizenen hurrenkera inskribatu eta gero, hurrenkera hori aplikatuko da gerogarreneko jaiotza-inskripzioetan ere, lotura bereko neba-arreben kasuan.

Semeak edo alabak, adin-nagusitasunera heltzean, abizenen hurrenkera aldatzeko eska dezake.

110. artikulua

Aitak eta amak, nahiz eta guraso-ahalik izan ez, betebeharra dute, seme­alaba adingabeak jagon eta eurei mantenua emateko.

111. artikulua

Gurasoa guraso-ahaletik eta gainerako babes-eginkizunetatik baztertuta geratuko da, eta guraso horrek galdu egingo ditu lege­aginduz semearen edo alabaren gain nahiz horren ondorengoen gain, zein euren jarauntsietan, berari dagozkion eskubideak:

1. Giza sorkuntza ekarri duten harremanen ondorioz kondenatua izan denean, epai penal irmoaren bidez.

2. Seme­alabatasuna epaiketaren bidez zehaztu denean, bera horren aurka agertuta.

Bi kasuotan, semeak edo alabak ez du guraso horren abizenik izango, berak edo beraren legezko ordezkariak hori eskatzen duenean izan ezik.

Murrizketa horiek ondoreak sortzeari utziko diote, semearen edo alabaren legezko ordezkariak hala erabaki eta epaileak erabaki hori onesten badu edo, osterantzean, semeak edo alabak berak hala erabakitzen badu, gaitasun osoa lortu eta gero.

Euren horretan diraute beti seme­alabak jagon eta eurei mantenua emateko betebeharrek.

II. KAPITULUA

Seme­alabatasuna zehaztu eta frogatzea

I. ATALA

Xedapen orokorrak

112. artikulua

Seme­alabatasunak bere ondoreak sortzen ditu, berori gauzatzen den unetik. Seme­alabatasunaren legezko zehaztapenak atzera­eraginezko ondoreak ditu, baldin eta atzeraeragina eta seme­alabatasunaren ondoreek duten izaera bateratzeko modukoak badira, eta legeak aurkakorik xedatzen ez badu.

Edozein kasutan ere, seme­alabatasuna zehaztu baino lehen, seme edo alaba adingabearen edo ezgaiaren ordezkariak egintzak burutu baditu seme edo alaba horren izenean, orduan, egintzok euren baliozkotasunari eutsiko diote.

113. artikulua

Seme­alabatasuna egiaztatzeko bideak dira Erregistro Zibilean egindako inskripzioa, seme­alabatasun hori legearen bidez zehazten duen agiri edo epaia, ezkontzazko aitatasunari buruzko presuntzioa eta, aurreko biderik izan ezean, egoera-edukitza. Inskripzioaz bestelako frogak onartzeko, Erregistro Zibilari buruzko Legean xedatutakoa bete behar da.

Seme­alabatasunaren zehaztapena ez da eragingarria izango, horren aurkako beste seme­alabatasun bat egiaztatzen bada.

114. artikulua

Seme­alabatasunari buruzko idazkunak zuzen daitezke, Erregistro Zibilari buruzko Legearekin bat etorriz, titulu honetan aurkaratze-akzioen inguruan bereziki xedatutakoari kalterik egin gabe.

Era berean, edozein unetan zuzen daitezke idazkunak, baldin eta epai penalak frogatutzat jotzen baditu egitate batzuk eta idazkunak egitate horien aurkakoak badira.

II. ATALA

Ezkontzazko seme­alabatasuna zehaztea

115. artikulua

Aitarengandik eta amarengandik datorren ezkontzazko seme­alabatasuna legearen bidez zehaztuko da:

1. Jaiotza-inskripzioaren bidez, gurasoen ezkontzari buruzko inskripzioarekin batera.

2. Epai irmoaren bidez.

116. artikulua

Seme­alabak jaio badira ezkontza egin ostean, eta ezkontza hori desegin edo ezkontideak legez nahiz egitez banandu eta hurrengo hirurehun egunak igaro baino lehen, orduan, uste da horiek senarraren seme­alabak direla.

117. artikulua

Semea edo alaba jaio bada ezkontza egin eta hurrengo ehun eta laurogei egunetan barrena, senarrak ezerezean utz dezake presuntzioa, horren aurkako aitorpen kautoa formalizatzen badu, erditzearen berri izan eta hurrengo sei hilabeteetan zehar. Salbuespen gisa har daiteke senarrak esanbidez edo isilbidez aitatasuna aitortzea, edo, ezkontza egin aurretik, senarrak jakitea emaztea haurdun dagoela. Azken kasu horri dagokionez, salbuespen gisa har daiteke aitorpen kautoa senarraren eta emaztearen adostasunarekin formalizatzea, ezkontzaren aurretik nahiz horren ondoren, betiere, semea edo alaba jaio eta hurrengo sei hilabeteen barruan.

118. artikulua

Ezkontideak legez nahiz egitez bananduta egoteagatik, senarra semearen edo alabaren aitatzat jotzeko presuntziorik izan ez arren, seme­alabatasuna ezkontzazko seme­alabatasun gisa inskriba daiteke, baldin eta bi ezkontideek horretarako adostasuna ematen badute.

119. artikulua

Seme­alabatasuna ezkontzazkoa izango da gurasoen ezkontza-dataz geroztik, baldin eta gurasook semea edo alaba jaio eta gero ezkondu badira, eta seme­alabatasuna bera legearen bidez zehaztu bada, hurrengo atalean xedatutakoarekin bat etorriz.

Aurreko lerrokadan ezarritakoak mesede egingo die, hala denean, hildako semearen edo alabaren ondorengoei.

III. ATALA

Ezkontzaz kanpoko seme­alabatasuna zehaztea

120. artikulua

Ezkontzaz kanpoko seme­alabatasuna legearen bidez zehaztuko da:

1. Erregistro Zibileko arduradunari egindako aitorpenaren bidez, aitorpen hori testamentuan edo beste agiri publiko batean gauzatuz gero.

2. Erregistro Zibilari buruzko legeriaren arabera, espedientearen izapideak egin, eta espediente horretan emandako ebazpenaren bidez.

3. Epai irmoaren bidez.

4. Amari begira, jaiotza-inskripzioan amarengandiko seme­alabatasuna agerraraziz, baldin eta inskripzio hori egin bada, epearen barruan eta Erregistro Zibilari buruzko Legeak xedatzen duenaren arabera.

121. artikulua

Aitorpena egiten badute ezgaiek edo adina dela­eta ezkontzeko gaitasunik ez dutenek, orduan, aitorpen hori baliozkoa izan dadin, nahitaezkoa izango da epaileak hori onestea, Fiskaltzak esan beharrekoa entzunez.

122. artikulua

Guraso batek bere kautan egiten badu aitorpena, ezin du beste gurasoaren identitatea agerrarazi, identitate hori legearen bidez zehazturik dagoenean izan ezik.

123. artikulua

Aitorpena egiten bada adin nagusikoaren seme­alabatasunari buruz, aitorpen horrek ez du ondorerik sortuko, adin nagusiko horren esanbidezko nahiz isilbidezko adostasunik gabe.

124. artikulua

Adingabearen edo ezgaiaren seme­alabatasunari buruzko aitorpena eragingarria izan dadin, beharrezkoa da adingabe edo ezgai horren legezko ordezkariak beren beregi emandako adostasuna edo, bestela, epailearen onespena, Fiskaltzak eta lege-bidez zehazturiko gurasoak esan beharrekoa entzunez.

Adostasuna edo onespena ez da beharrezkoa, aitorpena testamentuan egin bada edo aitorpen hori jaiotza-inskripzioa egiteko epearen barruan egin bada. Aitatasunari buruzko inskripzioa modu horretan eginez gero, inskripzio hori etenda gera daiteke, amak hala eskatuz gero, jaiotzaren osteko urtebetean barrena. Aitak inskripzioaren baieztapena eskatzen badu, nahitaezkoa izango da epaileak berori onestea, Fiskaltzak esan beharrekoa entzunez.

125. artikulua

Adingabearen edo ezgaiaren gurasoak neba­arrebak badira edo zuzeneko lerroan odolkideak badira, eta seme­alabatasuna lege-bidez zehaztu bada guraso bati begira, orduan, epailearen aurretiazko baimena nahitaezkoa izango da, seme­alabatasun hori lege-bidez beste gurasoari begira zehaztu ahal izateko; epaileak baimen hori emango du, Fiskaltzak esan beharrekoa entzunez, eta adingabeari edo ezgaiari hori komeni bazaio.

Gaitasun osoa lortzean, eta aitorpen kautoa eginez, adingabe edo ezgaiak baliorik gabe utz dezake azken zehaztapen hori, halakoari adostasunik eman ez badio.

126. artikulua

Hildakoaren seme­alabatasunari buruzko aitorpenak ez du ondorerik sortuko, aitorpen horri adostasunik ematen ez badiote hildakoaren ondorengoek eurek edo horien legezko ordezkariek.

III. KAPITULUA

Seme­alabatasun akzioak

I. ATALA

Xedapen orokorrak

*127. artikulua

Seme­alabatasunari buruzko epaiketetan, onargarria izango da aitatasunaren eta amatasunaren ikerketa, mota guztietako frogen bidez, baita froga biologikoen bidez ere.

Epaileak ez du demandarik onartuko, horrekin batera ez bada aurkezten demandaren oinarri diren egitateen froga-abiaburua.

128. artikulua

Seme­alabatasuna aurkaratzeko prozedurak dirauen artean, epaileak neurri egokiak hartuko ditu, zertarako eta guraso gisa agertzen denaren ahalaren menpe dagoen hori bera eta horren ondasunak babesteko.

Behin seme­alabatasuna epaiketaren bidez erreklamatu eta gero, epaileak behin­behineko mantenua erabaki dezake, demandatuaren kontura, eta, hala denean, aurreko lerrokadan aipaturiko babes neurriak har ditzake.

129. artikulua

Seme edo alaba adingabearen edo ezgaiaren legezko ordezkariak nahiz Fiskaltzak, batak zein besteak, egikari ditzake seme edo alaba horri dagozkion akzioak.

130. artikulua

Auzi­jartzailea hildakoan, horren jaraunsleek ekin diezaiekete aurretiaz jarritako akzioei.

II. ATALA

Erreklamazioa

131. artikulua

Bidezko interesa duten pertsonetatik edozeinek akzioa du, egoera-edukitza iraunkorraren bidez agertutako seme­alabatasuna adieraz dadin.

Salbuespen gisa har daiteke seme­alabatasun zehatz bat erreklamatu eta hori legearen bidez zehazturiko beste seme­alabatasun baten aurkakoa izatea.

132. artikulua

Kasuan kasuko egoera-edukitzarik izan ezean, aitari, amari, semeari edo alabari dagokio ezkontzazko seme­alabatasuna erreklamatzeko akzioa, eta akzio hori preskribaezina da.

Semea edo alaba hiltzen bada, gaitasun osoa lortu eta hurrengo lau urteak igaro baino lehen, edo, bestela, demandaren oinarri diren frogak aurkitu eta hurrengo urtebetean zehar, orduan, seme edo alaba horren jaraunsleei dagokie haren akzioa, epeok bete arte.

133. artikulua

Kasuan kasuko egoera-edukitzarik izan ezean, semeari edo alabari bere bizitza osoan zehar dagokio ezkontzaz kanpoko seme­alabatasuna erreklamatzeko akzioa.

Semea edo alaba hiltzen bada, gaitasun osoa lortu eta hurrengo lau urteak igaro baino lehen, edo, bestela, demandaren oinarri diren frogak aurkitu eta hurrengo urtebetean zehar, orduan, seme edo alaba horren jaraunsleei dagokie haren akzioa, epeok bete arte.

134. artikulua

Semeak, alabak edo gurasoak erreklamazio akzioa egikaritzen badu aurreko artikuluekin bat etorriz, egikaritza horrek beti ahalbidetzen du kontrakarreko seme­alabatasuna aurkaratzea.

*Ezin da seme­alabatasunik erreklamatu, baldin eta seme­alabatasun hori epai bidez zehaztutako beste baten aurkakoa bada.

*135. artikulua

Giza sorkuntzaren edo erditzearen zuzeneko froga izan ez arren, epaileak seme­alabatasuna adieraz dezake, seme­alabatasun hori erakartzen badu esanbidezko nahiz isilbidezko aitorpenak, egoera-edukitzak, ernalkuntza-garaian amarekin izandako elkarbizitzak edo horien antzeko beste edozein egitatek, egitate horrek ere modu bertsuan ondorioztatzen badu seme­alabatasuna.

III. ATALA

Aurkaratzea

136. artikulua

Senarrak aitatasuna aurkaratzeko akzioa egikari dezake, seme­alabatasuna Erregistro Zibilean inskribatu eta hurrengo urtebetean zehar. Hala ere, epe horren zenbaketa ez da hasten, senarrak jaiotzaren berri ez duen bitartean.

Senarra hiltzen bada aurreko lerrokadan adierazitako epea amaitu baino lehen, akzioa jaraunsle bakoitzari dagokio, epe hori bete arte.

Senarra hiltzen bada jaiotzaren berri izan gabe, urtebetea zenbatu behar da, jaraunsleak horren berri duenetik.

137. artikulua

Semeak edo alabak aitatasuna aurkara dezake, seme­alabatasuna inskribatu eta hurrengo urtebetean barrena. Semea edo alaba adingabea edo ezgaia izanez gero, epearen zenbaketa hasten da, seme edo alaba horrek adin-nagusitasuna edo legezko gaitasun osoa lortzen duenetik.

Seme­alabatasuna inskribatu eta hurrengo urtebetean zehar, guraso-ahala duen amari edo, bestela, Fiskaltzari dagokio akzioa egikaritzea, seme edo alaba adingabe edo ezgaiaren intereserako.

Familia-harremanetan ez badago ezkontzazko seme­alabatasunaren egoera-edukitzarik, orduan, semeak, alabak edo horren jaraunsleek edozein unetan jar dezakete demanda.

138. artikulua

Adostasunaren akatsetan oinarrituta, eta 141. artikuluan xedatutakoarekin bat etorriz, aurkaratzeko modukoak dira legearen arabera ezkontzazko seme­alabatasunaren zehaztapena dakarten aitorpenak. Aitatasuna beste arrazoi batzuen ondorioz aurkaratu ahal izateko, atal honetan jasotako arauak hartu behar dira kontuan.

139. artikulua

Emakumeak bere amatasuna aurkaratzeko akzioa egikari dezake, baldin eta egiaztatzen badu erditzea ustarazi dela edo semearen edo alabaren identitatea egiazkoa ez dela.

140. artikulua

Familia-harremanetan ez badago egoera-edukitzarik, amarengandik edo aitarengandik ezkontzaz kanpo datorren seme­alabatasuna aurkara dezakete seme­alabatasun hori dela­eta kalteturik gerta daitezkeenek.

Egoera-edukitza izanez gero, aurkaratze-akzioa dagokio, bai seme, alaba edo guraso gisa agertzen denari, baita nahitaezko jaraunsleei ere, baldin eta seme­alabatasunak nahitaezko jaraunsle horien izaera ukitu ahal badu. Behin seme­alabatasuna inskribatu eta gero, akzioa iraungi egingo da, semeak edo alabak kasuan kasuko egoera-edukitza izan eta ondorengo lau urteak igarotakoan.

Seme­alabek akzioa izango dute beti, gaitasun osoa lortu eta hurrengo urtebetean zehar.

141. artikulua

Aitorpena oker, indarkeria edota larderiaren ondorioz egin bada, aitorpen hori egin duenari dagokio berori aurkaratzeko akzioa. Akzio hori iraungi egingo da, aitorpena egin edo adostasunaren akatsa amaitu eta urtebete igarotakoan; urtebetea bukatu baino lehen, aitortzailea hiltzen bada, orduan, horren jaraunsleek egikari dezakete akzioa, edo lehendik hasitako egikaritzari ekin diezaiokete.

VI. TITULUA

SENIDEEN ARTEKO MANTENUA

142. artikulua

Mantenu gisa hartzen da elikagaiak, gelak, arropak eta osasun-laguntzak izateko behar den guztia.

Halaber, mantenu­hartzailea adingabea den bitartean, mantenuak bere barruan hartzen ditu mantenu­hartzaile horren hezkuntza eta haziera; mantenu­hartzailea adin nagusikoa izanik ere, horren heziketa oraindik ez bada bukatu, berari egotzi ezin zaion arrazoiaren ondorioz, orduan, heziketa horren gastuak ere mantenuaren barruan sartzen dira.

Mantenuaren barruan sartuko dira haurdunaldiak eta erditzeak eragindako gastuak, gastu horiek ez badaude beste modu batez estalita.

143. artikulua

Elkarri mantenua eman behar diote, aurreko artikuluan adierazitako hedadura osoan:

1. Ezkontideek.

2. Aurreko eta ondorengoek.

Neba­arrebek elkarri zor dizkiote bizitzeko beharrezkoak diren laguntzak bakarrik, eurontzat laguntza horiek nahitaezkoak badira, mantenu­hartzaileari egotzi ezin zaion arrazoiaren ondorioz; laguntza horiek hedatuko dira, hala denean, neba­arrebon hezkuntzarako beharrezkoak diren laguntzetara ere.

144. artikulua

Mantenuaren erreklamazioa bidezkoa izanik, mantenu hori eman behar dutenak bi edo gehiago badira, orduan, honako hurrenkera honetan, mantenua eskatuko zaie:

1. Ezkontideari.

2. Gradurik hurbileneko ondorengoei.

3. Aurrekoei, horiek ere gradurik hurbilenekoak izanik.

4. Neba­arrebei; edonola ere, neba-arrebek azken lekuan eman behar dute mantenua, sabelkideak edo odolkideak besterik ez badira.

Ondorengoen eta aurrekoen artean, mailaketa arautuko da, mantenu-eskubidea duen pertsonaren legezko oinordetzara nortzuei deitu eta horien arteko hurrenkeraren arabera.

145. artikulua

Pertsona batek baino gehiagok badu mantenua emateko betebeharra, pentsioaren ordainketa euren artean banatuko da, bakoitzak dituen ondasunen arabera.

Nolanahi ere, presako beharrizana izanez gero, eta inguruabar berezien ondorioz, epaileak pertsona horietatik bat behartu dezake, mantenua behin­behinean ematera; hala ere, mantenua behin­behinean eman duenak gainerako betebeharpekoei eska diezaieke eurei dagokien zatia.

Bi mantenu­hartzailek edo gehiagok aldi berean mantenua erreklamatzen badiote mantenua emateko legezko betebeharra duen pertsona berberari, eta pertsona horrek ez badu guztiak mantentzeko beste aberastasunik, orduan, aurreko artikuluan ezarritako hurrenkera beteko da; zernahi gisaz, ezkontidea eta guraso-ahalaren menpe dauden seme­alabak badira aldi berean pilatzen diren mantenu­hartzaileak, semeak edo alabak izango du lehentasuna, gurasoaren aurretik.

146. artikulua

Mantenuaren zenbatekoa izan behar da, mantenua nork eman eta horrek dituen ondasun edo baliabideen araberakoa, eta mantenu hori nork jaso eta horrek dituen beharrizanen araberakoa.

147. artikulua

Aurreko artikuluak aipaturiko kasuetan, mantenua proportzioz urritu edo handitu behar da, mantenu­hartzailearen beharrizanak eta mantenu hori eman behar duenaren aberastasuna gehitu edo gutxitzen diren neurrian.

148. artikulua

Mantenua emateko betebeharra eska daiteke, hori jasotzeko eskubidea nork izan eta berak, bizirik irauteko, hori behar duen unetik; baina ez da mantenurik emango demanda jarri den dataz geroztik baino.

Mantenuaren ordainketa hilabete aurreratuetan gauzatu behar da, eta, mantenu­hartzailea hildakoan, horren jaraunsleek ez dute zertan itzuli hark aurreraturik jasotakoa.

Mantenu­hartzaileak edo Fiskaltzak hala eskatuz gero, epaileak kautelazko neurri egokiak agin ditzake, presaz, zertarako eta herri-erakunde nahiz beste pertsona batek egindako aurrerakinak ziurtatu eta etorkizuneko beharrizanak hornitzeko.

149. artikulua

Mantenua emateko betebeharra duenak, hori asetzeko, aukeran du finkaturiko pentsioa ordaintzea edo, bestela, mantenua jasotzeko eskubidea duena norberaren etxean hartu eta mantentzea.

Ez da halako aukerarik izango, baldin eta aukera horrek urratzen badu arau aplikagarriek edo epailearen ebazpenek mantenu­hartzailearentzat zehaztu duten elkarbizitza-egoera. Era berean, aukera hori ezets daiteke, horretarako arrazoi zuzena izanez gero edo mantenu­hartzaile adingabearen interesari kalte eginez gero.

150. artikulua

Mantenua emateko betebeharra amaitzen da, betebeharpekoa hiltzeaz batera, nahiz eta betebeharpeko horrek mantenua eman, epai irmo bat betetzeko.

151. artikulua

Mantenu-eskubideari ezin zaio ukorik egin, eta eskubide hori ezin zaio inori eskualdatu. Halaber, mantenua ezin da konpentsatu, mantenu­hartzaileak mantenu hori eman behar duenari zor dionarekin.

Edonola ere, atzeraturiko mantenu­pentsioak konpentsa daitezke, eta horiei uko egin dakieke, eta pentsio horiek demandatzeko eskubidea eskualda daiteke, kostu bidez nahiz dohainik.

152. artikulua

Modu berean, mantenua emateko betebeharra amaitzen da:

1. Mantenu­hartzailea hiltzen denean.

2. Mantenu-betebeharra duenaren aberastasuna urritzen denean, baldin eta, horren ondorioz eta mantenu­hartzailearen beharrizanak asetzeko, ase gabe utzi behar badira norberaren eta familiaren beharrizanak.

3. Mantenu­hartzaileak lanbidean, ogibidean nahiz industrian jardun ahal duenean, destino bat eskuratu duenean edo, bere aberastasunak hobera egiteagatik, horren ondorioz ez duenean mantenu-pentsiorik behar bizirik irauteko.

4. Nahitaezko jaraunsle izan zein izan ez, mantenu­hartzaileak hutsegitea izan duenean, hutsegite horrek jaraunsgabetzea baldin badakar.

5. Mantenu­hartzailea mantenua eman behar duenaren ondorengoa denean, baldin eta mantenu­hartzaile horren beharrizana sortu bada, beraren jokabidea makurra izan delako edo bera lanean ez delako arduratsua izan, betiere, arrazoiak dirauen artean.

153. artikulua

Aurretik datozen xedapenak bestelako kasuetan ere aplikatu behar dira, baldin eta kasu horietan mantenu-eskubidea baldin badago, kode honen aginduz, testamentuaren ondorioz edo itunaren ondorioz, betiere, itundutakoari, testamentugileak agindutakoari edo legeak kasu bereziaren inguruan xedatutakoari kalterik egin gabe.

VII. TITULUA

GURASOEN ETA SEME­ALABEN ARTEKO HARREMANAK

I. KAPITULUA

Xedapen orokorrak

154. artikulua

Seme­alaba emantzipatugabeak aita eta amaren ahalpean daude.

Guraso-ahala beti egikaritu behar da, seme­alaben onurarako, euren nortasunarekin bat etorriz. Ahal horrek hurrengo eginbehar eta ahalmenak baitaratzen ditu:

1. Seme­alabak jagotea, eurokin izatea, horiei mantenua ematea, seme­alabok heztea eta, berebat, seme­alaba horiei oso­osoko heziketa ematea.

2. Seme­alabak ordezkatzea eta euren ondasunak administratzea.

Seme­alabek behar besteko zentzutasuna badute, eurei entzun behar zaie beti, eurongan eragina izan dezaketen erabakiak hartu aurretik.

Gurasoek, euren ahala egikaritzean, agintaritzaren laguntza lor dezakete. Era berean, gurasoek seme­alabak zuzen ditzakete, zentzuz eta neurriz.

155. artikulua

Seme­alabek zenbait eginbehar dituzte:

1. Gurasoen esanak egitea, euren ahalpean dauden bitartean, eta gurasoak errespetatzea beti.

2. Familiaren zametan ekitatezko partaidetza izatea, euren baliabideen arabera, eta familiarekin bizi diren bitartean.

156. artikulua

Guraso-ahala egikaritzen dute bi gurasoek batera, edo, osterantzean, batek bakarrik, bestearen esanbidezko edo isilbidezko adostasunarekin. Guraso batek buruturiko egintzak baliozkoak dira, baldin eta egintzok gizarte-usadioekin eta kasuan kasuko inguruabarrekin bat badatoz edo presako beharrizan-egoeretan gauzatu badira.

Desadostasuna izanez gero, bietatik edozeinek jo dezake epailearengana. Epaileak entzungo die bi­bioi eta semeari edo alabari ere, horrek behar besteko zentzutasuna badu; semea edo alaba hamabi urtekoa baino nagusiagoa bada, horri beti entzun behar dio epaileak. Horiei guztiei entzun eta gero, epaileak aitari edo amari eratxikiko dio, gerogarreneko errekurtsorik gabe, erabakiak hartzeko ahalmena. Desadostasunak etengabekoak badira, edo beste edozein arrazoik modu larrian oztopatzen badu guraso-ahalaren egikaritza, epaileak guraso bati eratxiki diezaioke ahalaren egikaritza, oso­osorik zein zati batez; edo, bestela, epaileak gurasoen artean bana ditzake guraso-ahalaren eginkizunak. Neurri horien iraupena epaileak berak zehaztuko du; baina iraupen hori ezin da inoiz izan bi urtetik gorakoa..

Aurreko lerrokadetako kasuetan, hirugarren onustedunei begira uste da guraso bakoitzak bestearen adostasunarekin diharduela, guraso-ahalaren egikaritza arrunta burutzean.

Guraso bat izan ezean, edo guraso hori absente badago, ezgaia bada edo guraso horrek ezintasunen bat badu, beste gurasoak modu esklusiboan egikarituko du guraso-ahala.

Gurasoak banandurik bizi badira, semearekin edo alabarekin bizi den gurasoak egikarituko du guraso-ahala. Dena den, beste ezkontideak eskaera oinarriduna egiten badu, epaileak horri eratxiki diezaioke guraso-ahala, semearen edo alabaren intereserako, guraso horrek bestearekin batera ahal hori egikari dezan; edo, bestela, epaileak aitaren eta amaren artean bana ditzake guraso-ahalaren egikaritzari datxezkion eginkizunak.

157. artikulua

Adingabeko emantzipatugabeak bere seme­alaben gaineko guraso-ahala egikarituko du, bere gurasoen laguntzarekin; biak izan ezean, tutorearen laguntzarekin; eta, desadostasuna edo ezintasuna dagoen kasuetan, epailearen laguntzarekin.

158. artikulua

Epaileak, ofizioz edo semeak nahiz alabak berak, edozein senidek edo Fiskaltzak hala eskaturik, hartuko ditu:

1. Neurri egokiak, mantenuaren ematea ziurtatzeko eta semearen edo alabaren etorkizuneko beharrizanak hornitzeko, gurasoek eginbehar horren ez­betetzea gauzatzen dutenean.

2. Xedapen aproposak, seme­alabei nahasmendu kaltegarririk ez eragiteko, zaintza-ahalaren titularra aldatzen denean.

3. Gurasoetatik edozeinek edo gainontzekoek adingabea berekin eraman dezaten saihesteko beharrezkoak diren neurriak, eta, bereziki, hurrengoak:

a) Adingabea nazioko lurraldetik atera dadin debekatzea, aurretiaz epaileak horretarako baimena ematen duenean izan ezik.

b) Adingabeari pasaportea luza dakion debekatzea edo, jadanik luzatuta badago, hori kentzea.

c) Aurretiaz epailearen baimena behar izatea, adingabearen egoitza lekuz aldatzeko.

3. Oro har, epaileak berak egokitzat jotzen dituen gainerako xedapenak, adingabea arriskutik aldentzeko edo adingabe horri kalterik ez egiteko.

Neurri horiek guztiak edozein motatako prozesu zibil nahiz penaletan har daitezke, baita borondatezko jurisdikzioaren prozeduretan ere.

159. artikulua

Gurasoak banandurik bizi badira, eta ez badute erabakirik hartzen, elkarren arteko adostasunez, orduan, epaileak seme­alaben onurarako erabakiko du zein guraso arduratu behar den seme­alaba adingabeak jagoteaz. Erabaki hori hartu baino lehen, epaileak seme­alabei entzungo die, horiek behar besteko zentzutasuna badute eta, beti, seme­alabok hamabi urtekoak baino nagusiagoak badira.

160. artikulua

Aitak eta amak, nahiz eta guraso-ahala egikaritu ez, eskubidea dute, euren seme­alaba adingabeekin harremanak izateko, salbu eta beste inork seme­alabok adoptatu dituenean edo epailearen ebazpenak bestelakoa xedatu duenean.

Kari zuzenik izan gabe, ezin dira eragotzi semearen edo alabaren eta senide nahiz hurbilekoen arteko harremanak.

Aurkatasuna izanez gero, epaileak ebazpena emango du, inguruabarrak kontuan izanik, eta adingabeak edo senideek nahiz hurbilekoek hala eskatuz gero.

161. artikulua

Harrerapean dagoen adingabeari dagokionez, horren gurasoek eskubidea dute, adingabea bisitatu eta horrekin harremanak izateko; epaileak eskubide hori arautu edo eten dezake, inguruabarrak eta adingabearen interesa kontuan izanik.

II. KAPITULUA

Seme­alaben gaineko legezko ordezkaritza

162. artikulua

Gurasoek guraso-ahala badute, euren seme­alaben gaineko legezko ordezkaritza ere badute izan, azken horiek adingabeko emantzipatugabeak direnean.

Salbuespen gisa har daitezke:

1. Nortasun-eskubideen inguruko egintzak, edo, legeen arabera eta semeak edo alabak duen heldutasunaren arabera, seme edo alaba horrek bere kabuz buru ditzakeenak.

2. Gurasoen eta seme­alaben arteko interes-gatazka eragiten duten egintzak.

3. Gurasoen administraziotik kanpo utzitako ondasunen gain gauza daitezkeen egintzak.

Kontratu batzuek semea edo alaba behartzen badute, prestazio pertsonalak egitera, eta seme edo alaba horrek behar besteko zentzutasuna badu, orduan, kontratuok egiteko beharrezkoa da semearen edo alabaren aurretiazko adostasuna izatea, 158. artikuluan ezarritakoari kalterik egin gabe.

163. artikulua

Gai zehatz baten inguruan, aita eta amaren interesa euren seme­alaba emantzipatugabeek dutenaren aurkakoa bada, epaileak seme­alaba horientzat defendatzailea izendatuko du, defendatzaile horrek epaiketan nahiz epaiketatik kanpo seme­alabok ordezka ditzan. Era berean, epaileak izendapen hori egingo du, baldin eta gurasoen betebeharra bada, seme edo alaba adingabeko emantzipatuaren gaitasuna osatzea, eta euron interesa seme edo alaba horrek izan dezakeenaren aurkakoa bada.

Interes-gatazka guraso batekin bakarrik sortzen bada, orduan, legez, beste gurasoari dagokio adingabea ordezkatu edo beraren gaitasuna osatzea, eta horretarako ez da izendapen berezirik behar.

III. KAPITULUA

Seme­alaben ondasunak eta ondasun horien administrazioa

164. artikulua

Gurasoek euren ondasunak nola administratu eta arreta berberarekin administratu behar dituzte seme­alaben ondasunak; horretarako, gurasook bete behar dituzte administratzaile orok dituen betebehar orokorrak eta Hipoteka Legean ezarritako betebehar bereziak.

Gurasoen administraziotik kanpo geratzen dira:

1. Dohainik eskuratutako ondasunak, baldin eta xedatzaileak beren beregi hori ordenatu badu. Ondasun horien administrazioari buruz, eta eurek ematen dituzten fruituen destinoari buruz, modu hertsian bete behar da xedatzailearen borondatea.

2. Oinordetza bidez eskuraturiko ondasunak, baldin eta aita, ama edo bi­biok oinordetza horretan zuzen jaraunsgabetuak izan badira edo ezduintasun-arrazoia dela­bide ezin badira jaraunsle izan. Ondasun horiek administratuko ditu kausatzaileak izendaturiko pertsonak eta, horrelakorik izan ezean, eta ondoz ondo, beste gurasoak edo epaileak bereziki izendaturiko administratzaileak.

3. Hamasei urtekoa baino nagusiagoa den seme edo alabak bere lan edo industriaren bidez eskuratu dituen ondasunak. Semeak edo alabak berak burutuko ditu modu arruntean administratzeko egintzak; administratzeko modu hori gainditzen duten egintzetarako, semeak edo alabak gurasoen adostasuna izan beharko du.

165. artikulua

Seme edo alaba emantzipatugabearenak dira beti beraren ondasunen fruituak, bai eta haren lan nahiz industriaren bitartez lortutako guztia ere.

Dena den, adingabea bi gurasoekin edo guraso batekin bizi bada, gurasoek halakoak erabil ditzakete, familiaren zamei aurre egiteko, hori beharrezkoa den heinean; gurasoek ez dute kontu-arrazoirik eman behar, beharrizan horietan kontsumitu dituzten fruituei buruz.

Helburu hori lortzeko, gurasoei neurri egokian eman behar zaizkie eurek administratzen ez dituzten ondasunen fruituak. Salbuespen gisa har daitezke aurreko artikuluaren 1 eta 2. zenbakietan aipatutako ondasunen fruituak, bai eta seme­alabei euren hezkuntza nahiz karrerarako bereziki dohaintzan eman edo utzitako ondasunen fruituak ere. Dena den, gurasoek ez badute eskuarterik, epaileari eska diezaiokete eurei ekitatez dagokien zatia emateko.

166. artikulua

Gurasoek ezin diete ukorik egin seme­alaben titulartasunpeko eskubideei, eta ezin dituzte besterendu, ezta kargatu ere, seme­alaba horien ondasun higiezinak, merkataritza nahiz industriako establezimenduak, objektu baliotsuak eta balore higigarriak, salbu eta akzioak lehenespenez harpidetzeko eskubidea. Hori egin ahal izateko, onura edo beharrizanaren inguruko arrazoi egiaztatuak izan behar dira, eta, aldez aurretik, egoitzari dagokion epaileak baimena eman behar du, Fiskaltzak esan beharrekoa entzunez.

Gurasoek epailearen baimena izan behar dute, semeari edo alabari utzitako jarauntsia nahiz legatua arbuiatzeko. Epaileak baimenari ezezkoa ematen badio, jarauntsia inbentario onuraren arabera bakarrik onar daiteke.

Epailearen baimena ez da beharrezkoa, adingabeak hamasei urte bete baditu eta agiri publikoan adostasuna eman badu; balore higigarriak besterentzeko ere ez da epailearen baimenik behar, baldin eta ondasun nahiz balore ziurretan berrinbertitzen bada besterentze horren ondorioz lortutako zenbatekoa.

167. artikulua

Administrazioa gurasoen esku utzi bada, eta administrazio horrek arriskuan jartzen badu semearen edo alabaren ondarea, eta, semeak edo alabak, Fiskaltzak nahiz adingabearen senideetatik edozeinek hala eskatzen badu, orduan, epaileak bere ustez beharrezkoak diren probidentziak eman ditzake, ondasunak ziurtatu eta babesteko; kauzio edo fidantza eska dezake, administrazioak bere horretan iraun dezan; edo beste administratzaile bat izenda dezake.

168. artikulua

Guraso-ahala bukatzean, seme­alabek gurasoei eska diezaiekete, horiek kontu-arrazoiak eman ditzaten, ordu arte seme­alabon ondasunen gain burutu izan duten administrazioari buruz. Hiru urte igarotakoan preskribatuko da betebehar horren betetzea eskatzeko akzioa.

Doloaren edo erru astunaren ondorioz, ondasunak galdu edo narriatu badira, gurasoek erantzukizuna izango dute, eragindako kalte­galeren gainean.

IV. KAPITULUA

Guraso-ahala azkentzea

169. artikulua

Guraso-ahala amaitu egiten da:

1. Gurasoen, semearen edo alabaren heriotza edo heriotza-adierazpenaren ondorioz.

2. Semea edo alaba emantzipatzearen ondorioz.

3. Semea edo alaba adoptatzearen ondorioz.

170. artikulua

Aitari edo amari bere ahala kendu ahal zaio, oso­osorik zein zati batez, ahal horri datxezkion eginbeharrak ez­betetzeagatik emandako epaiaren bidez, edo auzi kriminalean nahiz ezkontzako auzian emandako epaiaren bidez.

Auzitegiek, seme­alaben onura eta intereserako, guraso-ahalaren berreskuraketa erabaki dezakete, baldin eta amaitu bada kentzea eragin zuen arrazoia.

171. artikulua

Seme­alaba ezgaituen gaineko guraso-ahala luzaturik geratuko da, lege­aginduz, horiek adin-nagusitasunera heltzean. Seme edo alaba adin nagusikoa ezkongabea izanik, bere gurasoekin edo horietatik edozeinekin bizi bada, eta ezgaiturik geratzen bada, orduan, guraso-ahala birgaitu egingo da, eta ahal hori egikarituko du semea edo alaba adingabea izan balitz ahala izango zukeenak. Bi bide horietatik edozein erabilita, guraso-ahala luzatzen bada, ahal hori egikarituko da, ezgaiketa-ebazpenak bereziki xedatzen duenaren arabera eta, modu subsidiarioan, titulu honen erregelek xedatzen dutenaren arabera.

Guraso-ahala bukatu egiten da:

1. Bi gurasoen edo semearen nahiz alabaren heriotza edo heriotza-adierazpenaren ondorioz.

2. Semea edo alaba adoptatzearen ondorioz.

3. Ezgaitasunaren amaiera adieraztearen ondorioz.

4. Ezgaitua ezkontzearen ondorioz.

Guraso-ahal luzatua bukatzean, ezgaiketa-egoerak bere horretan badirau, tutoretza edo kuradoretza eratu beharko da, kasuan­kasuan bidezkoa zer den ikusita.

V. KAPITULUA

Adopzioa eta adingabeak babesteko beste modu batzuk

I. ATALA

Adingabeen gaineko zaintza eta harrera

172. artikulua

1. Kasuan kasuko lurraldean adingabeen babesaz arduratzen den herri-erakundeak antzematen badu adingabea babesgabezia-egoeran izan daitekeela, orduan, erakunde horrek lege­aginduz adingabearen gaineko tutoretza du, eta beharrezkoak diren babes-neurriak hartu behar ditu, adingabe hori zaintzeko. Berrogeita zortzi orduko epearen barruan, herri-erakundeak horren berri eman behar dio Fiskaltzari, eta, legezko forma erabiliz, jakinarazpena egin behar die guraso, tutore edo zaintzaileei. Jakinarazpena egitean, guraso, tutore edo zaintzaileei informazioa eman behar zaie, Administrazioaren esku­hartzea eragin duten arrazoiei buruz eta kasuan­kasuan hartutako erabakiak izan ditzakeen ondoreei buruz; ahal izanez gero, informazioa beraien aurrean, eta modu argi eta ulergarrian eman behar da.

Babesgabezia-egoeratzat har daitezke egitez gertatzen direnak, adingabeen zaintzari buruz legeek ezartzen dituzten babes-eginbeharrak ez­betetzeagatik edo eginbehar horien egikaritza ezinezko nahiz desegokia izateagatik, baldin eta adingabeei ez bazaie ematen nahitaezko duten laguntza moral edo materiala.

Herri-erakundeak berari eratxikitako tutoretza bereganatzen duenean, eten egiten da guraso-ahala edo tutoretza arrunta. Hala eta guztiz ere, baliozkoak dira guraso edo tutoreek adingabearen ordezkari gisa burutu dituzten egintzak, baldin eta egintzok ondare-izaera badute eta adingabearentzat onuragarri gertatu badira.

2. Inguruabar larriak direla eta, guraso edo tutoreek ezin badute adingabea jagon, herri-erakunde eskudunari eska diezaiokete horrek bere gain har dezan adingabearen zaintza, beharrezkoa den epean zehar.

Zaintzaren ematea idatziz jaso eta bertan agerrarazi behar da, guraso edo tutoreek informazioa jaso dutela, eurok semeari edo alabari begira oraindik dituzten erantzukizunen inguruan eta Administrazioak harako zaintza burutzeko erabiliko duen moduaren inguruan.

Geroago zaintza burutzeko modua aldatzen bada, aldakuntza hori oinarriduna izan behar da, eta guraso edo tutoreei eta Fiskaltzari eman behar zaie aldakuntzaren berri.

Era berean, herri-erakundeak bere gain hartu behar du adingabearen gaineko zaintza, epaileak hala erabakitzen badu, legearen arabera hori bidezkoa den kasuetan.

3. Herri-erakundeak bere gain hartzen du adingabearen zaintza, guraso edo tutoreek hala eskatu dutelako, edo horixe delako lege­aginduz hari eratxiki zaizkion babes-eginkizunetarik bat. Zaintza gauza daiteke, familiak bere etxean adingabea hartuz edo adingabe hori barnetegian sartuz. Familiak bere etxean adingabea hartzen duenean, harrerarako ahalmena egikaritzen dute herri-erakundeak zehazturiko pertsonak edo pertsonek. Adingabea barnetegian sartuz gero, harrerarako ahalmena egikaritzen du adingabeaz arduratzen den zentroaren zuzendariak.

4. Adingabearen interesa bilatu behar da beti, eta, ahal izanez gero eta interes horren aurkakoa ez den heinean, lortu behar da adingabea bere familian berriro sartzea eta neba­arreben zaintza erakunde edo pertsona berberaren ardurapean jartzea.

5. Elkarrekin bizitzeko arazo larriak azaltzen badira, adingabearen eta horren zaintzaz arduratzen den pertsonaren edo pertsonen artean, orduan, adingabeak berak edo bestelako interesdunak eska dezake hura edo haiek kargutik enkaitzea.

6. Jurisdikzio zibilean errekurtsoa egin dakieke babesgabezia antzeman eta lege­aginduz tutoretzaren eratxikipena adierazi duten ebazpenei, eta horretarako ez da beharrezkoa aurretiaz administrazio-bidean erreklamazioa egitea.

173. artikulua

1. Familia-harrerak berez dakar adingabeak erabateko partaidetza izatea, familiaren bizitzan; harrerak betebeharrak ezartzen dizkie adingabea etxean hartzen dutenei, adingabe hori jagon, berarekin izan, eta horri mantenua, hezkuntza eta oso­osoko heziketa emateko.

Harrera hori gauza dezakete adingabearen familia-gunea ordezten duen pertsonak zein pertsonek edo, bestela, zereginetako egoitzaren arduradunak.

2. Harrera idatziz formalizatu eta bertan azaldu behar da herri-erakundearen adostasuna, horrek tutoretza edo kuradoretza izan zein izan ez; adingabea etxean hartu duten pertsonen adostasuna; bai eta adingabearena berarena ere, hori hamabi urtekoa baino nagusiagoa bada. Gainera, gurasoak ezagunak badira eta ez bazaie guraso-ahala kendu, edo tutorea ezaguna bada, gurasoek edo tutoreak adostasuna eman behar dute, artikulu honen 3. paragrafoak aipatzen duen behin­behineko familia-harreraren kasuan izan ezik.

Familia-harrera formalizatzeko agiriak, hau da, aurreko lerrokadan aipaturiko agiri horrek, honako datu hauek baitaratu behar ditu:

1) Beharrezkoak diren adostasunak.

2) Harreraren modalitatea eta horrentzat ezarri izan den iraupena.

3) Alderdi bakoitzaren eskubide eta eginbeharrak, eta bereziki:

a) Harrerapeko adingabearen familiak egin ditzakeen bisiten aldizkakotasuna.

b) Herri-erakundeak edo beste erantzule zibil batzuek bete behar duten estaldura-sistema, bai adingabeak izan ditzakeen kalteengatik, bai eta adingabe horrek inori eragin diezazkiokeen kalteengatik ere.

c) Elikagaien, hezkuntzaren eta osasun-laguntzen bereganaketa.

4) Harreraren helburua kontuan harturik, herri-erakundeak gauzatu behar duen kontrolaren edukia, eta familia hartzailea kontrol horretan elkarlanean arituko delako konpromisoa.

5) Hala denean, hartzaileek jaso behar duten konpentsazio ekonomikoa.

6) Hartzaileek profesional gisa badihardute, edo harrera zereginetako egoitzan gauzatzen bada, orduan, hori beren beregi adierazi behar da.

7) Adingabeen laguntzarako zerbitzuek egindako txostena.

Agiri hori Fiskaltzari bidali behar zaio.

3. Gurasoek edo tutoreak ez badiote harrerari adostasunik eman, edo horren aurka jarri badira, epaileak bakarrik erabaki dezake harrera, adingabearen intereserako eta Prozedura Zibilari buruzko Legearen izapideekin bat etorriz. Herri-erakundearen proposamenak ere aurreko zenbakian aipaturiko datuak jaso behar ditu.

Zernahi gisaz, eta adingabearen intereserako, herri-erakundeak behin­behineko familia-harrera erabaki dezake; familia-harrerak bere horretan iraungo du, epaileak ebazpena eman arte.

Herri-erakundeak proposamena aurkeztu behar dio epaileari, eginbide egokiak burutu eta espedientea amaitzeaz batera, eta, gehienez jota, hamabost eguneko epean.

4. Adingabearen gaineko harrera amaitu egiten da:

1) Epaileak hartutako erabakiarengatik.

2) Adingabea etxean hartu duten pertsonek gauzatutako erabakiarengatik, aldez aurretik horren berri eman bazaio herri-erakundeari.

3) Tutoreak edo gurasoek hala eskatzeagatik, baldin eta guraso horiek guraso-ahala badute eta adingabea eurekin izatea eskatu badute.

4) Hartzaileei entzun eta gero, adingabearen tutoretza edo zaintza duen herri-erakundeak hartutako erabakiarengatik, baldin eta erakunde horren ustez hori beharrezkoa bada, adingabearen interesa babesteko.

Harreraren amaierari buruzko ebazpen judiziala nahitaezkoa da, epaileak berak erabaki duenean harrera hori.

5. Behar besteko erreserbaz burutu behar dira harrera formalizatu eta amaitzeko jarduera guztiak.

173bis artikulua

Familia-harreraren helburua kontuan izanik, harrera horrek hurrengo modalitateak izan ditzake:

1. Familia-harrera soila. Hori behin­behinekoa izan behar da, adingabearen egoera dela-eta aurreikus daitekeelako hori berriro sartuko dela bere familian; edo beste babes-neurri bat hartu bitartekoa delako, beste horrek izaera egonkorragoa izanik.

2. Familia-harrera iraunkorra. Halako harrera gertatuko da, adingabearen adina edo beste inguruabar batzuk kontuan hartuta, eta adingabe horren familiaren arabera, hori komenigarria bada, eta adingabearen laguntzarako zerbitzuek horren aldeko txostena egiten badute. Kasu horretan, herri-erakundeak hala eskaturik, eta adingabearen interes gorena aintzakotzat hartuta, epaileak tutoretzaren ahalmenak eratxiki diezazkieke hartzaileei, horiek errazago bete ditzaten euren erantzukizunak.

3. Adopzio aurreko familia-harrera. Herri-erakundeak modalitate hori formalizatuko du, baldin eta adingabearen laguntzarako zerbitzuek horren aldeko txostena egiten badute, eta, ondorenez, herri-erakundeak adingabea adoptatzeko proposamena egiten badio agintaritza judizialari. Proposamen hori egin ahal izateko, hartzaileek adopziorako beharrezkoak diren betekizunak gauzatu behar dituzte; hartzaile horiek hautatuak izan behar dira; adopziorako adostasuna eman behar diote herri-erakundeari; eta, horrez gain, adingabearen egoera juridikoa egokia izan behar da, bera adoptatzeko.

Halaber, eta adopzio-proposamena aurkeztu aurretik, herri-erakundeak adopzio aurreko familia-harrera formaliza dezake, baldin eta erakunde horren ustez beharrezkoa bada denboraldi bat izatea, adingabea familia berrira molda dadin. Denboraldi hori ahalik eta laburrena izan behar da, eta, edozein kasutan, ezin da urtebetetik gorakoa izan.

174. artikulua

1. Fiskaltzari dagokio atal honek adingabeen inguruan aipatzen dituen tutoretza, harrera eta zaintzaren gaineko jagoletza gorena.

2. Horretarako, herri-erakundeak berehala eman behar dio Fiskaltzari barneratu berri diren adingabeen albiste, eta, horrez gain, hari bidali behar dizkio administrazio-ebazpenen kopia, eta tutoretza, zaintza eta harreren eraketa, aldakuntza eta amaiera formalizatzeko idazkien kopia ere. Halaber, adingabearen inguruabarretan berrikuntza interesgarria izanez gero, herri-erakundeak berrikuntza horren abisu eman behar dio Fiskaltzari.

Sei hilabetean behin gutxienez, Fiskaltzak adingabearen egoera egiaztatu behar du, eta epaileari eskatu behar dizkio fiskaltza horren ustez beharrezkoak diren babes-neurriak.

3. Fiskaltzari dagokion jagoletzak ez du herri-erakundea askatuko, horrek adingabeari begira duen erantzukizunetik, ezta berak antzematen dituen anomalien berri Fiskaltzari emateko betebeharretik ere.

II. ATALA

Adopzioa

175. artikulua

1. Adopzioaren kasuan, beharrezkoa da adopzio­hartzailea hogeita bost urtekoa baino nagusiagoa izatea. Bi ezkontideek egindako adopzioetan, nahiko da euretarik bat adin horretakoa izatea. Edozein kasutan ere, adopzio­hartzaileak adoptatuak baino hamalau urte gehiago izan behar ditu gutxienez.

2. Adingabeko emantzipatugabeak bakarrik adopta daitezke. Salbuespenez, adin nagusikoak edo adingabeko emantzipatuak adopta daitezke, baldin eta, emantzipatu aurretixe, geldiarazpenik gabeko harrera- edo elkarbizitza-egoera izan bada, adopziogaiak hamalau urte bete baino lehenagotik.

3. Ezin dira adoptatu:

1) Ondorengoak.

2) Alboko lerroan bigarren graduko senide direnak, odol bidez nahiz ezkontza bidez.

3) Tutoreak ezin du tutoretzapekoa adoptatu, tutoretza horren kontu-arrazoi orokor egiaztatua behin betiko onetsi arte.

4. Bi ezkontideek burututako adopzioaz landa, pertsona batek baino gehiagok batera ezin dute inor adoptatu. Adopzio­hartzailea hiltzen bada edo adopzio­hartzaile horri 179. artikuluan ezarritako baztertzea gertatzen bazaio, orduan, adoptatua berriz adopta daiteke.

176. artikulua

1. Adopzioa epaileak emandako ebazpenaren bitartez eratzen da; ebazpen horrek kontuan hartu behar ditu, beti, adingabearen interesa eta adopzio­hartzaileak zein adopzio­hartzaileek guraso-ahala egikaritzeko duten egokitasuna.

2. Adopzio-espedientea hasteko, beharrezkoa da aldez aurretik herri-erakundeak proposamena egitea, adopzio­hartzailearen edo adopzio­hartzaileen mesederako, baldin eta erakunde horrek adierazi badu adopzio­hartzaile horiek guraso-ahala egikaritzeko egokiak direla. Egokitasun horri buruzko adierazpena proposamenaren aurrekoa izan daiteke.

Nolanahi ere, proposamena ez da beharrezkoa, adopziogaiak hurrengo inguruabarretarik bat betetzen badu:

1) Umezurtza izateaz gain, adopzio­hartzailearen hirugarren graduko senide izatea, odol bidez nahiz ezkontza bidez.

2) Adopzio­hartzailearen ezkontidearen semea edo alaba izatea.

3) Urtebetetik gora legezko harrerapean egotea, adopzio aurreko harrerari buruzko neurriaren ondorioz, edo, bestela, epe berean, tutoretzapean egotea.

4) Adin nagusikoa edo adingabeko emantzipatua izatea.

3. Aurreko paragrafoaren lehenengo hiru kasuetan, adopzioa era daiteke, nahiz eta adopzio­hartzailea hil, baldin eta horrek jadanik adopziorako adostasuna eman badio epaileari. Kasu horretan, epaileak emandako ebazpenaren ondoreak atzera­eraginezkoak izango dira, adostasun hori emateko data arte.

177. artikulua

1. Epailearen aurrean, adopzioari adostasuna eman behar diote adopzio­hartzaileak edo adopzio­hartzaileek eta adopziogaiak, azken hori hamabi urtekoa baino nagusiagoa baldin bada.

2. Adopzioari baiezkoa eman behar diote, Prozedura Zibilari buruzko Legean ezarritako forma erabiliz:

1) Adopzio­hartzailearen ezkontideak, salbu eta ezkontideen arteko legezko banantzea epai irmoaren bitartez gertatu denean, edo bi ezkontideen adostasunez egitezko banantzea gertatu eta hori sinesgarriro agerrarazi denean.

2) Emantzipaturik ez dagoen adopziogaiaren gurasoek, salbu eta legearen bidez guraso horiei guraso-ahala kendu zaienean, edo gurasook guraso-ahala kentzeko arrazoian sartu direnean. Halako egoerak antzemateko, alderdi­aurkatasuneko prozedura judiziala bete behar da; prozedura horren izapideak egin behar dira Prozedura Zibilari buruzko Legearen 1827. artikuluan xedatutakoaren arabera.

Ez dago baiezkoa emateko beharrik, baldin eta baiezko hori eman behar dutenak horretarako ezinduta badaude; ezintasun hori antzemango du adopzioa eratzen duen ebazpen judizial ziodunak.

Amak ezin du baiezkorik eman, umea erditu eta hurrengo hogeita hamar egunak igaro arte.

3. Epaileak entzun besterik ez die egin behar:

1) Gurasoei, baldin eta horiei ez bazaie guraso-ahala kendu, eta euren baiezkoa ez bada beharrezkoa, adopzioa eratzeko.

2) Tutoreari, eta, hala denean, zaintzaileari edo zaintzaileei.

3) Hamabi urtekoa baino gazteagoa den adopziogaiari, horrek behar besteko zentzutasuna baldin badu.

4) Herri-erakundeari, adopzio­hartzailearen egokitasuna balioetsi ahal izateko, adopziogaiak urtebete baino gehiago badarama horren harrerapean.

178. artikulua

1. Adopzioak azkendu egiten ditu adoptatuaren eta horren aurreko familiaren arteko lotura juridikoak.

2. Salbuespenez, aitaren edo amaren familiarenganako loturok euren horretan diraute:

1) Adoptatua adopzio­hartzailearen ezkontidearen semea edo alaba denean, ezkontide hori hilda egon arren.

2) Legearen bidez guraso batengandiko seme­alabatasuna bakarrik zehaztu denean eta, aldi berean, adopzio­hartzailea eta guraso hori sexu berekoak ez direnean, baldin eta lotura juridikoen iraupena eskatu badu adopzio­hartzaileak, hamabi urtekoa baino nagusiagoa den adoptatuak edo loturon iraupena nahi duen aita nahiz amak.

3. Aurreko paragrafoetan ezarritakoa ulertzen da, ezkontzako eragozpenen inguruan xedatutakoari kalterik egin gabe.

179. artikulua

1. Fiskaltzak, adoptatuak edo azken horren legezko ordezkariak hala eskaturik, epaileak erabakiko du guraso-ahala kentzeko arrazoian sartu den adopzio­hartzailea bazterturik geratzea babes-eginkizunetatik, eta lege­aginduz adoptatuaren gain edo horren ondorengoen gain, zein euren jarauntsietan, berari dagozkion eskubideetatik.

2. Behin gaitasun osoa lortu eta gero, adoptatuak bakarrik eska dezake baztertzea, hurrengo bi urteetan barrena.

3. Murrizketa horiek ondorerik gabe geratuko dira, semeak edo alabak berak hala erabakitzen badu, gaitasun osoa lortutakoan.

180. artikulua

1. Adopzioa ezeztaezina da.

2. Epaileak adopzioaren azkentzea erabakiko du, aitak edo amak hala eskatuz gero, baldin eta aita edo ama horrek, errurik izan gabe, ez badu espedientean eskurik hartu, 177. artikuluan aipaturiko moduan. Beharrezkoa da, halaber, adopzioa gauzatu eta hurrengo bi urteetan zehar, demanda jartzea, eta eskaturiko azkentzeak adingabeari kalte astunik ez eragitea.

3. Adopzioa azkentzea berez ez da arrazoia, eskuraturiko naziokotasuna eta auzotartasuna galtzeko; era berean, adopzioa azkentzeak ez ditu ukitzen aldez aurretik gauzaturiko ondare-ondoreak.

4. Adoptatuari naturaren arabera dagokion seme­alabatasuna zehazteak ez du adopzioa bera ukituko.

VIII. TITULUA

ABSENTZIA

I. KAPITULUA

Absentzia-adierazpena eta horren ondoreak

181. artikulua

Edozein kasutan ere, norbait bere egoitzatik edo bere azken bizilekuari dagokion lekutik desagertu bada, eta pertsona horren inguruan ez bada beste berririk izan, orduan, epaileak defendatzailea izenda dezake, alderdi interesdunak edo Fiskaltzak hala eskatuz gero; defendatzaile horrek desagertua babestu eta ordeztu behar du, epaiketan edo kalte astunik eragin gabe atzeratu ezin diren negozioetan. Salbuespen gisa har daiteke, alabaina, desagertua legearen bidez nahiz borondatez ordezkaturik egotea, 183. artikuluarekin bat etorriz.

Bertan dagoen ezkontide adin nagusikoa ez badago lege-bidez banandurik, ezkontide hori da desagertuaren ordezkari eta defendatzaile berezkoa; ezkontiderik izan ezean, laugarren gradurainoko seniderik hurbilena da ordezkari eta defendatzaile, bera ere adin nagusikoa baldin bada. Seniderik ez badago, senideak bertan ez badaude edo presa nabaria badago, orduan, epaileak ospe oneko pertsona kaudimenduna izenda dezake ordezkari eta defendatzaile, Fiskaltzak esan beharrekoa entzun eta gero.

Era berean, epaileak bere sen onaren arabera har ditzake ondarea iraunarazteko beharrezkoak diren probidentziak.

182. artikulua

Legezko absentzia-adierazpena sustatu eta eragiteko betebeharra dute, hurrenkera-lehenespenik gabe:

1. Absentearen ezkontideak, hori legez bananduta ez badago.

2. Laugarren gradurainoko alboko senideek.

3. Fiskaltzak, ofizioz edo salaketa bidez.

Halaber, edonork adierazpen hori eska dezake, baldin eta pertsona horrek zentzuz uste badu desagertuaren ondasunen gain eskubide bat baduela, eta eskubide hori egikari daitekeela, desagertu horren bizitza bitartean edo horren heriotzaren ondorioz.

183. artikulua

Egoitzatik edo azken bizilekutik desagertu dena legezko absentzian dagoela ulertuko da:

1. Azken berriak izan direnetik, edo, azken berririk izan ezean, pertsona hori desagertu denetik, urtebete igaro denean, baldin eta pertsona horrek ez badu ahaldunik utzi, ahaldun horrek bere ondasun guztiak administra ditzan.

2. Hiru urte igaro direnean, baldin eta pertsona horrek, ahalduntze bidez, bere ondasun guztiak administratzeko ardura utzi badio norbaiti.

Mandatariaren heriotzak, mandatari horren uko egite justifikatuak edo mandatuaren iraungitzeak legezko absentzia dakar, baldin eta, beroriek gertatzean, desagertuaren egonlekua ezezaguna bada, eta, azken berriak izan zirenetik, edo, azken berririk izan ezean, pertsona hori desagertu zenetik, urtebete igaro bada. Absentzia-adierazpena Erregistro Zentralean inskribatu eta gero, zuzenbidez azkendurik geratzen dira absenteak emandako mandatu orokor nahiz berezi guztiak.

184. artikulua

Epaileak arrazoi larririk antzeman ezean, absentzia-adierazpenduna ordezkatzea, hori bilatzea, horren ondasunak babestea eta administratzea, eta haren betebeharren betetzea dagokie:

1) Bertan dagoen ezkontide adin nagusikoari, hori ez badago legez nahiz egitez banandurik.

2) Seme edo alaba adin nagusikoari; bat baino gehiago izanez gero, lehenespena dute absentearekin bizi zirenek, eta nagusiak lehenespena du, gazteenari begira.

3) Lerro bateko nahiz besteko aurrekorik hurbilen eta gazteenari.

4) Neba­arreba adin nagusikoei, horiek familia-giroan bizi izan badira absentearekin, eta nagusiak gazteenari begira lehenespena izanik.

Aipatutako pertsonarik izan ezean, epaileak, bere sen onaren arabera eta Fiskaltzari entzunez, ospe oneko pertsona kaudimenduna izendatuko du, eta horri dagozkio eginkizunak, euren hedadura osoan.

185. artikulua

Absentzia-adierazpendunaren ordezkariak hurrengo betebeharrak izango ditu:

1. Ordezkatuaren ondasun higigarriei buruzko inbentarioa egitea eta haren ondasun higiezinak deskribatzea.

2. Epaileak tentuz finkatu duen bermea ematea. Salbuespen gisa har daitezke, alabaina, aurreko artikuluaren lehenengo, bigarren eta hirugarren zenbakietan jasotakoak.

3. Absentearen ondarea iraunarazi eta defendatzea, eta haren ondasunek eman ohi dituzten etekin arruntak jasotzea.

4. Prozesu zibilari buruzko legeak absentearen ondasunen edukitza eta administrazioari buruz ezartzen dituen arauekin bat jokatzea.

Absentearen ordezkari datiboei aplikatu behar zaizkie, bai tutoretzan aritzea arautzen duten manuak, bai eta tutoreen ezgaikuntza-, enkaitze- eta desenkusatze-arrazoiak ere, horiek guztiak ordezkari datiboen ordezkaritza bereziari egokitzen zaizkion heinean.

186. artikulua

Absentzia-adierazpendunaren legezko ordezkariak sar badaitezke 184. artikuluaren lehenengo, bigarren eta hirugarren zenbakietan, ordezkari horiek absentearen ondarearen gaineko edukitza izango dute, aldi baterako, eta eurek bereganatuko dute ondasun horiek ematen dituzten produktu likidoen kopuru zehatz bat; kopuru hori epaileak adieraziko du, eta, horretarako, kontuan hartuko ditu fruitu, errenta eta aprobetxamenduen zenbatekoa; absenteak dituen seme­alaben kopurua eta berak seme­alaba horienganako dituen mantenu-betebeharrak; ordezkaritzak berez dakartzan jagoletza eta jarduna; ondarea ukitzen duten kargak; eta, berebat, izaera bereko beste inguruabar guztiak.

Gainera, aipatu artikuluaren laugarren zenbakian sartzen diren legezko ordezkariek edukitza izango dute, aldi baterako, eta eurek bereganatuko dituzte, epaileak adierazitako neurrian, fruitu, errenta eta aprobetxamenduak; ordezkari horiek, alabaina, ezin dute inola ere atxiki produktu likidoen bi heren baino gehiago, eta gainerako herena absentearentzat erreserbatu behar da, edo, hala denean, horren jaraunsle nahiz kausadunentzat.

Absentearen ondasunak saldu, kargatu, hipotekatu edo bahi moduan eman ahal izateko, ondasun horien aldi baterako edukitza dutenentzat beharrezkoa da ageriko beharrizana edo onura egotea, eta epaileak hori aitortu eta adieraztea; halako egintzak baimentzean, epaileak zehaztuko du zertan erabili behar den egintzokin lortutako kopurua.

187. artikulua

Ordezkaritza datiboaren aldi baterako edukitza bitartean edo ordezkaritza hori burutzen den artean, inork frogatzen badu lehenespeneko eskubidea duela edukitza hori izateko, orduan, oraingo edukitzailea bazterturik geratuko da; hala ere, lehenespeneko eskubidea duenak produktuen gaineko eskubidea izango du, demanda aurkezteko egunaz geroztik bakarrik.

Absentea agertuz gero, horri bere ondarea itzuli behar zaio, baina ez zaizkio itzuli behar ordu arte jasotako produktuak, tartean gaitzustea izan ez bada; gaitzustea izanez gero, itzulketak bere baitan hartuko ditu jasotako fruituak eta jaso beharko ziratekeenak, epai-adierazpenaren arabera agerpena gertatu zen egunetik zenbatuta.

188. artikulua

Ordezkaritza datiboaren aldi baterako edukitza bitartean edo ordezkaritza hori burutzen den artean, absentzia-adierazpendunaren heriotza frogatzen bada, orduan, oinordetza ireki behar da, heriotza-unean haren borondatezko nahiz legezko oinordeko direnen onurarako; aldi baterako edukitzaileak oinordeko horiei eman behar die hildakoaren ondarea, baina aipatu neurrian atxiki ditzake ordu arte jasotako produktuak, bereak izango balira bezala.

Hirugarren batek bere burua aurkezten badu, eta agiri sinesgarrian egiaztatzen badu absentearen ondasunak eskuratu dituela, erosketa bidez nahiz bestelako tituluen bidez, orduan, ordezkaritza amaitu egingo da, ondasun horiei begira, eta ondasunok euren legezbidezko titularren esku geratuko dira.

189. artikulua

Absentearen ezkontideak ondasunak banantzeko eskubidea izango du.

190. artikulua

Absente dagoen pertsonaren izenean, edozein eskubide erreklamatu ahal izateko, nahitaez frogatu behar da pertsona hori bizirik zegoela, bera bizirik egotea beharrezkoa zenean, halako eskubidea eskuratzeko.

191. artikulua

Aurreko artikuluan xedatutakoari kalterik egin gabe, absenteari oinordetzara deitu bazaio, oinordetza hori ireki bada, eta inork ere ez badu berezko eskubiderik erreklamazioa egiteko, orduan, absentearen jaraunskideek eskuratuko dute, gehiagotzeko eskubidearen bidez, hari dagokion zatia. Hala denean, batzuek eta besteek, Fiskaltzaren esku­hartzearekin, ondasun horien inbentarioa egin behar dute, eta ondasunok erreserbatu behar dituzte, heriotza-adierazpena egin arte.

192. artikulua

Aurreko artikuluan xedatutakoa ulertzen da, absenteak eta horren ordezkari nahiz kausadunek jarauntsia eskatzeko dituzten akzioei nahiz bestelako eskubideei kalterik egin gabe. Eskubide horiek azkentzen dira, preskripziorako finkatu den epea igarotakoan bakarrik. Erregistroan inskribatzen badira jaraunskideek gehiagotzeko eskubidearen bidez eskuratu dituzten ondasun higiezinak, orduan, inskripzio horretan adierazi behar da artikulu honetan eta aurreko artikuluan xedatutakoaren menpe geratzen direla ondasun higiezin horiek.

II. KAPITULUA

Heriotza-adierazpena

193. artikulua

Heriotza-adierazpena bidezkoa da:

1. Absentearen azken berriak izan direnetik, edo, berririk izan ezean, absentea desagertu denetik, hamar urte igaro direnean.

2. Absentearen azken berriak izan direnetik, edo, berririk izan ezean, absentea desagertu denetik, bost urte igaro direnean, baldin eta, epe hori igarotakoan, absenteak hirurogeita hamabost urte bete baditu.

Epe horiek zenbatu behar dira, absentearen azken berriak egutegiko zein urtetan izan, edo, berririk izan ezean, absentearen desagerpena egutegiko zein urtetan gertatu, eta urte hori bukatzen denetik.

3. Bizitzaren aurkako indarkeria dela eta, hur­hurreko heriotza-arriskua gertatu denetik, urtebete igaro denean, baldin eta indarkeriaz geroztik ez bada absentearen inguruko berririk izan; epe hori datatik datara zenbatu behar da. Ezbeharra izanez gero, epe hori hiru hilabetekoa izango da.

Indarkeria badela uste da, baldin eta, norbait politika nahiz gizarte izaerako iraulketa batean desagertu denetik, adierazitako denboran zehar, ez bada haren inguruko berririk izan, eta, iraulketa amaitu zenetik, sei hilabete igaro badira.

194. artikulua

Halaber, heriotza-adierazpena bidezkoa da:

1. Bi urte igaro direnean, kontingente armatuaren kideek, edo, borondatezko funtzionario laguntzaile gisa nahiz informazio-eginkizunetarako, indar horrekin batu direnek kanpainako ekintzetan parte hartu eta horietan desagertu direnetik; bi urte horiek zenbatzen dira, bake-itunaren datatik, edo, bake-itunik hitzartu ezean, gerraren amaierari buruzko adierazpen ofizialaren datatik.

2. Hiru hilabete igaro direnean, berririk izan gabe, itsasoan galdutako ontzian daudenei buruz edo itsasoan barneratu eta desagertu direnei buruz, itsasoan galdu izana egiaztatu denetik edo desagerpena gertatu denetik.

Ontzia itsasoan galdu dela uste da, baldin eta ontzi hori ez bada helmugara iritsi, edo, iristeko puntu finkorik izan ezean, ontzia ez bada itzuli; bi kasu horietatik edozeinetan, sei hilabete igaro behar dira, azken berriak jaso direnetik, edo, berririk izan ezean, bidaiaren hasierako portutik ontzia irten den datatik.

3. Hiru hilabete igaro direnean, berririk izan gabe, galdutako aireontzian daudenei buruz, ezbeharra egiaztatu denetik; gauza bera gertatzen da, baldin eta giza hondarrak aurkitu badira eta hondar horiek ezin izan badira identifikatu.

Ezbeharra gertatu dela uste da, baldin eta, sei hilabetez luzatu bada, itsasoen, basamortuen nahiz biztanlerik gabeko guneen gain egindako bidaia, pertsonei nahiz aireontziari buruzko azken berriak izan zirenetik, edo, berririk izan ezean, bidaiaren hasierako datatik. Bidaia etapaka eginez gero, epe horren zenbaketa hasiko da, azken berriak zein aireratze­gunetan izan, eta bertatik.

195. artikulua

Heriotza-adierazpenaren bitartez, amaitu egiten da legezko absentzia-egoera; baina, heriotza-adierazpenik ez dagoen artean, eta aurkako ikerketarik izan ezean, uste da absentea bizirik egon dela, hori hildakotzat jo behar den unea arte.

Heriotza-adierazpen orotan, adierazi behar da, aurreko artikuluetan agindutakoari helduta, zein datatik aurrera ulertzen den heriotza gertatu dela, horren aurkako frogarik izan ezean.

196. artikulua

Behin absentearen heriotza-adierazpena irmoa izan eta gero, haren ondasunen gaineko oinordetza irekiko da, eta ondasunok adjudikatuko dira, testamentu- nahiz abintestato-epaiketei buruzko izapideen bitartez, kasuan­kasuan, edo, bestela, epaiketatik kanpo.

Jaraunsleek ezin dute dohaineko xedapenik egin, heriotza-adierazpena egin eta hurrengo bost urteak igaro arte.

Epe berbera igaro arte, eta legatuak izatekotan, ezin dira legatuok eman, eta legatu­hartzaileek ez dute legatu horiek eskatzeko eskubiderik, salbu eta testamentugilearen arimaren aldeko erruki­agintzak edo ongintza erakundeentzako legatuak direnean.

Oinordeko bakarra izateagatik, jarauntsi-banaketa beharrezkoa ez bada ere, oinordekoen betebehar noraezekoa da notario bidez ondasun higigarrien inbentario xehea eratzea eta ondasun higiezinen deskripzioa egitea.

197. artikulua

Heriotza-adierazpenaren ostean, absentea agertuko balitz edo bizi dela frogatuko balitz, absente horrek bere ondasunak berreskuratuko lituzke, euren horretan, eta saldutako ondasunen prezioa edo prezio horrekin eskuratu diren ondasunen gaineko eskubidea izango luke; baina bere oinordekoei ezingo litzaieke erreklamatu, ez errentarik, ez fruiturik, ezta haren oinordetzako ondasunekin lortutako produkturik ere, bera agertu den egunetik edo hil ez delako adierazpenaren egunetik aurrera ez bada.

III. KAPITULUA

Absenteei buruzko Erregistro Zentrala

198. artikulua

Absenteei buruzko Erregistro Zentral eta publikoan agerrarazi behar dira:

1. Epaileak legezko absentziari buruz emandako adierazpenak.

2. Epaileak emandako heriotza-adierazpenak.

3. Epaileak erabakitako ordezkaritza legezkoak eta datiboak, eta ordezkaritza horien azkentzea.

4. Lekuaren, dataren eta egileen aipamen zehatza, eta, titulu honetan agindutakoaren ondorioz, ondasun higigarrien inbentarioa eta ondasun higiezinen deskripzioa eskuetsi dituen notarioaren aipamen zehatza ere.

5. Emate-autoaren aipamen zehatza, eta lekuaren, dataren, egileen eta notarioarena ere, azken horrek eskuetsi baditu absenteen ordezkari legezkoek edo datiboek, epailearen baimenarekin, egin dituzten eskualdaketa eta zamei buruzko eskriturak.

6. Ondasunen deskripzio nahiz inbentarioari buruzko eskriturak zein eta horien leku, data, egile eta notario egileslearen aipamen zehatza, heriotza-adierazpenaren ondorioz egindako banaketa eta adjudikazioei buruzko eskriturak, edo kasuan kasuko banaketa­koadernoak protokolatzeko aktak.

IX. TITULUA

EZGAIKETA

199. artikulua

Norbait ezgaia dela adierazteko, nahitaezkoa da horretarako epaia ematea, legeak ezarritako arrazoien ondorioz.

200. artikulua

Ezgaiketa-arrazoiak dira pertsonari bere burua gobernatzea galarazten dioten gaixotasun edo akats iraunkorrak, fisikoak izan nahiz psikikoak izan.

201. artikulua

Adingabeak ezgaituak izan daitezke, eurongan ezgaiketa-arrazoia badago, eta zentzuz aurreikus badaiteke ezgaitasun horrek adin-nagusitasunera heldu eta gero ere iraungo duela.

*202. artikulua

Ezgaitasun-adierazpena eragin dezakete ustezko ezgaiaren ezkontideak edo ondorengoek eta, halakorik izan ezean, haren aurreko senideek nahiz neba­arrebek.

203. artikulua

Fiskaltzak adierazpena eragingo du, baldin eta aurreko artikuluan aipaturiko pertsonetatik bat ere ez badago, edo, halakoak izanik ere, eurek ez badute adierazpena eskatu. Horretarako, agintaritza eta funtzionario publikoek Fiskaltzari emango diote pertsonaren berri, baldin eta agintaritza eta funtzionario horiek, euren karguak direla eta, jakin badakite pertsona horrengan ezgaiketa-arrazoia izan daitekeela.

Kasu berdinetan, epaile eskudunak ofizioz hartuko ditu beharrezkotzat jotzen dituen neurriak, eta Fiskaltzari emango dio egitatearen berri; hamabost eguneko epean zehar, Fiskaltzak epaileari eskatu beharko dio bidezkoa dena.

204. artikulua

Norbaitek egitate batzuen berri badu, eta egitate horiek ezgaiketarako erabakigarriak izan badaitezke, pertsona horrek ahalmena du, Fiskaltzari egitateon berri emateko.

205. artikulua

201. artikuluaren aginduz, adingabeak ezgaitu behar direnean, guraso-ahala egikaritzen dutenek edo tutoretzan ari direnek bakarrik eska dezakete ezgaiketa hori.

206. artikulua

Ezgaiketa-prozesuetan, nahitaezkoa da beti Fiskaltzaren esku­hartzea, nahiz eta Fiskaltza prozesu horien eragilea izan ez.

207. artikulua

Fiskaltzak eragin badu prozedura, epaileak defendatzailea izendatuko du, ustezko ezgaiarentzat, jadanik hori izendatuta ez badago. Gainerako kasuetan, Fiskaltza da ezgaiaren defendatzailea.

Ustezko ezgaia prozesuan ager daiteke, bere defentsa eta ordezkaritza berezkoarekin.

208. artikulua

Epaileak ustezko ezgaiaren senideei entzungo die; bere kabuz aztertuko du ezgai hori; adituaren irizpena entzungo du; eta, alderdien eskariz egindako frogei kalterik egin gabe, epaileak ofizioz dekreta ditzake egokitzat jotzen dituen froga guztiak.

209. artikulua

Prozeduraren egoeretatik edozeinetan, epaileak, ofizioz edo alderdiak hala eskaturik, beharrezkotzat jotzen dituen neurriak hartuko ditu, ustezko ezgaia edo beraren ondarea behar bezala babesteko.

210. artikulua

Epaiak, ezgaiketa adierazten duenean, zehaztuko ditu ezgaiketa horren hedadura eta mugak, eta ezgaituaren gain ezarri behar den tutoretza edo zaintzaren araubidea ere.

211. artikulua

Buru­nahastea dela eta, norbait barneratu behar bada, eta pertsona horrek ezin badu bere kabuz barnerapena erabaki, orduan, epailearen baimena izan behar da, nahiz eta pertsona hori guraso-ahalpean egon. Epailearen baimena barnerapenaren aurrekoa izan behar da, salbu eta, presako arrazoien ondorioz neurri hori berehala hartu behar denean; epaileari barnerapenaren berri eman behar zaio, ahalik arinen, eta, beti, hogeita lau orduko epearen barruan. Adingabeak barneratu aurretik, adingabe horien laguntzarako zerbitzuek txostena egin behar dute, eta, barnerapena buru-osasunerako establezimenduetan gauzatzen denean, establezimendu horiek egokiak izan behar dira, adingabeen adina kontuan hartuta.

Epaileak pertsona aztertuko du, eta berak izendaturiko adituaren irizpena entzungo du; hori egin eta gero, baimena edo ezezkoa emango du, eta Fiskaltzari emango dio egitateen berri, 203. artikuluan agindutako ondoreetarako.

269.4 artikuluan agindutakoari kalterik egin gabe, epaileak ofizioz informazioa bilduko du, barnerapena luzatzeko beharrizanari buruz, bere ustez garaia denean, eta, edozein kasutan, sei hilabeterik behin; informazioa biltzeko modua aurreko lerrokadan ezarritakoa izango da, eta, ondoren, epaileak barnerapena luzatzea ala ez luzatzea erabakiko du, bidezkoa dena aintzat harturik.

212. artikulua

Inguruabar berriak gertatze bidez azaltzen badira, ezgaiketa-prozeduran emandako epaiak ez du eragotziko epaiketaren bidez beste adierazpen bat eragitea, aurretiaz ezarritako ezgaiketaren norainokoa ondorerik gabe utzi edo aldarazteko.

213. artikulua

Aurreko artikuluan aipaturiko prozedura has dadin, eskaria egin dezakete 202. artikuluan aipatutako pertsonek, babes-kargua betetzen dutenek edo ezgaitua zaintzapean dutenek, Fiskaltzak eta ezgaituak berak.

214. artikulua

Ezgaiketari buruzko ebazpen judizialak Erregistro Zibilean idatzohartu edo inskribatuko dira, hipoteka-legerian eta Merkataritzako Erregistroari buruzko legerian xedatutakoari kalterik egin gabe.

X. TITULUA

ADINGABEEN EDO EZGAITUEN GAINEKO TUTORETZA, KURADORETZA ETA ZAINTZA

I. KAPITULUA

Xedapen orokorrak

215. artikulua

Adingabeak edo ezgaituak eurak eta haien ondasunak zaindu eta babesteko, edo euren pertsona ala ondasunak bakarrik zaindu eta babesteko, eratuko dira, hori eratzea bidezkoa den kasuetan:

1. Tutoretza.

2. Kuradoretza.

3. Defendatzaile judiziala.

216. artikulua

Babes-eginkizunak eginbeharrak dira, babespekoaren onurarako egikarituko dira, eta agintaritza judizialaren zaintzapean egongo dira.

Epaileak, ofizioz nahiz edozein interesdunek hala eskaturik, kode honen 158. artikuluan ezarritako neurri eta xedapenak har ditzake, adingabe eta ezgaien gaineko tutoretza, egitezko zaintza edo zuzenbideko zaintzaren kasu guztietan, hori beharrezkoa bada, adingabe edo ezgai horien intereserako.

217. artikulua

Babes-karguen desenkusa onartuko da, legeak ezarritako kasuetan bakar­bakarrik.

218. artikulua

Erregistro Zibilean inskribatu behar dira tutoretza­ eta kuradoretza­karguei buruz epaileek ematen dituzten ebazpenak.

Ebazpen horien inskripzio egokia egiten ez den bitartean, ebazpenok ezin izango dira hirugarrenen aurka jarri.

219. artikulua

Aurreko artikuluan aipatutako ebazpenen inskripzioa egingo da, agintaritza judizialak Erregistro Zibileko arduradunari inolako atzerapenik gabe igorri behar dion komunikazioaren bidez.

220. artikulua

Babes-eginkizuna betetzean, norbaitek kalte­galerak izan baditu, berak ezelako errurik izan gabe, eta ez badago beste biderik kalte-ordaina lortzeko, orduan, kaltedun horrek kalte­galeron ordaina eskuratzeko eskubidea izango du, babespekoaren ondasunen kontura.

221. artikulua

Babes-karguan diharduen horrentzat, debekaturik dago:

1. Babespekoak edo beraren kausadunek egindako eskuzabaltasunak jasotzea, kudeaketa behin betiko onesten ez den artean.

2. Babespekoa ordezkatzea, baldin eta karguan diharduenak egintza berean esku hartzen badu, bere izenean edo beste inoren izenean, eta, horren ondorioz, interes-gatazka sortzen bada.

3. Babespekoaren ondasunak kostu bidez eskuratzea, edo, titulu berberaren bidez, babespekoari ondasunak eskualdatzea.

II. KAPITULUA

Tutoretza

I. ATALA

Tutoretza orokorrean

222. artikulua

Tutoretzaren menpe egongo dira:

1. Adingabeko emantzipatugabeak, horiek guraso­ahalpean ez daudenean.

2. Ezgaituak, epaiak hala ezarri duenean.

3. Guraso­ahal luzatuaren menpe daudenak, ahal hori azkendu bada, salbu eta kuradoretza bidezkoa denean.

4. Babesgabezia­egoeran diren adingabeak.

223. artikulua

Gurasoek, testamentuan nahiz notario­agiri publikoan, tutorea izenda dezakete, eta tutoretzaren gaineko fiskalizazio-organoak ezar ditzakete; era berean, organo horien partaide izan behar diren pertsonak izenda ditzakete; eta, halaber, beste edozein xedapen ordena dezakete, euren seme­alaba adingabe nahiz ezgaituei eurei edo haien ondasunei buruz.

224. artikulua

Tutoretza eratzean, epailearentzat lotesleak izango dira aurreko artikuluan aipaturiko xedapenak, salbu eta beste zerbait behar denean, adingabearen nahiz ezgaituaren onurarako; kasu horretan, epaileak bestelakoa ezarriko du, ebazpen ziodunaren bidez.

225. artikulua

Testamentura nahiz notario­agiri publikora bildu badira aitaren eta amaren xedapenak, batzuk eta besteak batera aplikatuko dira, bateratzeko modukoak diren heinean. Xedapen horiek bateratzeko modukoak ez badira, epaileak hartuko ditu, ebazpen ziodunean, bere ustez tutoretzapekoarentzat egokienak direnak.

226. artikulua

Testamentuan nahiz notario­agiri publikoan, tutoretzari buruzko xedapenak egin badira, xedapen horiek eraginik gabekoak izango dira, baldin eta, horiek hartzeko unean, xedatzaileari guraso­ahala kendu bazaio.

227. artikulua

Norbaitek dohainik ondasunak xedatzen baditu, adingabearen edo ezgaituaren mesederako, orduan, ondasunok administratzeko erregelak ezar ditzake, eta administrazio hori burutu behar duen pertsona edo pertsonak izenda ditzake. Tutoreari dagozkio administratzaileari eratxiki ez zaizkion eginkizunak.

228. artikulua

Fiskaltzak edo epaile eskudunak jakin badaki bere jurisdikziopeko lurraldean norbait tutoretzapean jarri behar dela, lehenengoak eskatu eta bigarrenak erabakiko du, bai eta ofizioz ere, tutoretzaren eraketa.

229. artikulua

Tutoretzara deituriko senideek eta adingabearen edo ezgaituaren gaineko zaintza duen pertsonak tutoretzaren eraketa eragin beharko dute, hori erakarri duen egitatea ezagutzen duten unetik; horrelakorik egin ezean, pertsona horiek erantzukizun solidarioa izango dute, eragindako kalte­galeren ordainaren gain.

230. artikulua

Pertsona orok Fiskaltzari edo agintaritza judizialari eman diezaioke tutoretza erakarri duen egitatearen berri.

231. artikulua

Epaileak, tutoretza eratu baino lehen, entzun egingo die seniderik hurbilenei, berak egoki deritzen pertsonei, eta, edozein kasutan, tutoretzapekoari, horrek behar besteko zentzutasuna badu, eta, beti, tutoretzapeko hori hamabi urtekoa baino nagusiagoa bada.

232. artikulua

Tutoretza Fiskaltzaren jagoletzapean beteko da; Fiskaltzak ofizioz jardungo du, edo, bestela, edozein interesdunek hala eskaturik.

Edozein unetan, Fiskaltzak tutoreari eska diezaioke, horrek informazioa eman dezan, adingabe edo ezgaituaren egoerari buruz, bai eta tutoretzaren administrazioak duen egoerari buruz ere.

233. artikulua

Tutoretza eratzen duen ebazpenean edo horren osteko ebazpenetatik edozeinetan, epaileak jagoletza­ eta kontrol­neurriak ezar ditzake, bere ustez horiek komenigarriak badira, tutoretzapekoaren onurarako. Era berean, epaileak edozein unetan eska diezaioke tutoreari, horrek informazioa eman dezan, adingabe edo ezgaituaren egoerari buruz, bai eta administrazioaren egoerari buruz ere.

II. ATALA

Tutoretzarako delazioa eta tutorea izendatzea

234. artikulua

Tutorearen izendapenean, lehentasuna dute:

1. Tutoretzapekoarekin bizi den ezkontideak.

2. Gurasoek.

3. Gurasoek euren azken nahiaren xedapenetan izendaturiko pertsonak edo pertsonek.

4. Epaileak izendaturiko ondorengoak, aurrekoak, nebak edo arrebak.

Salbuespen gisa, eta ebazpen ziodunean, epaileak aurreko paragrafoen hurrenkera alda dezake, edo paragrafo horietan aipaturiko pertsona guztiak alde batera utz ditzake, hori beharrezkoa baldin bada, adingabe edo ezgaituaren onura kontuan hartuta.

Adingabearentzat, onuragarria da tutorearen familia-bizitzan integratzea.

235. artikulua

Aurreko artikuluan aipaturiko pertsonarik izan ezean, epaileak pertsonarik egokiena izendatuko du tutore; horretarako, kontuan izango du zeintzuk diren pertsona horren eta tutoretzapekoaren arteko harremanak, eta zein den tutoretzapeko horren onura.

236. artikulua

Tutoretza tutore batek betetzen du, salbu eta:

1. Tutoretzapekoari berari edo horren ondareari inguruabar bereziak gertatzeagatik, komeni denean kargu desberdin gisa bereiztea pertsonaren tutorea eta ondasunen tutorea; horrelakoetan, tutore bakoitzak bere buruz jardungo du, bere eskumen-eremuan, baina bi­biei dagozkien erabakiak batera hartu beharko dituzte.

2. Tutoretza aitari eta amari dagokienean; horrelakoetan, aita eta ama batera arituko dira tutoretzan, guraso-ahala nola egikaritu eta modu berean.

3. Inor bere neba edo arrebaren seme­alaben tutore izendatu denean, eta komenigarritzat jo denean tutorearen ezkontideak ere tutoretza hori betetzea.

4. Epaileak tutore izendatzen dituenean tutoretzapekoaren gurasoek testamentuan nahiz notario­agiri publikoan izendatu dituzten pertsonak, pertsona horiek batera tutoretza bete dezaten.

237. artikulua

Aurreko artikuluaren 4. zenbakira bildutako kasuan, testamentugileak beren beregi hala xedatzen badu, eta 2. zenbakira bildutako kasuan, gurasoek hala eskatzen badute, orduan, epaileak, tutoreak izendatzean, erabaki dezake tutore horiek modu solidarioan egikaritu ahal izatea tutoretzaren ahalmenak.

Mota horretako izendapenik egin ezean, eta 1 eta 2. zenbakietan xedatutakoari kalterik egin gabe, gainerako kasu guztietan, tutoreek batera egikarituko dituzte euron ardurapean utzitako tutoretza-ahalmenak; hala ere, baliozkoa izango da tutore gehienen erabakiz egindakoa. Halako erabakirik izan ezean, epaileak entzungo die tutoreei eta tutoretzapekoari, azken horrek behar besteko zentzutasuna baldin badu; ondoren, epaileak bere ustez komeni dena erabakiko du, gerogarreneko errekurtsorik gabe. Desadostasunak etengabekoak badira, eta desadostasun horiek modu larrian oztopatzen badute tutoretza betetzea, orduan, epaileak tutoretza horren jardunbidea berrantolatu ahal izango du, eta beste tutore bat ere izenda dezake.

237bis artikulua

Tutoreei batera eratxiki bazaizkie euren ahalmenak, eta, egintza edo kontratu jakin bati begira, interesen arteko bateraezintasuna edo aurkatasuna sortzen bada, tutore baten inguruan, orduan, beste tutoreak, edo, tutore bat baino gehiago izanez gero, gainerako tutoreek batera gauza dezakete halako egintza edo kontratua.

238. artikulua

Edozein arrazoiren ondorioz, tutore batek kargua uzten badu, tutoretzak bere horretan irauten du, gainerako tutoreekin, salbu eta, izendapena egitean, beren beregi bestelakoa xedatu denean.

239. artikulua

172. artikuluak aipatzen duen erakundeari dagokio, lege­aginduz, babesik ez duten adingabeen gaineko tutoretza.

Nolanahi ere, erregela arruntekin bat etorriz izendatu behar da tutorea, baldin eta pertsona jakin batzuek, adingabearekin dituzten harremanengatik edo beste inguruabar batzuengatik, tutoretza bereganatu ahal badute, tutoretzapekoaren onurarako.

240. artikulua

Neba­arreba batzuentzat tutorea izendatu behar bada, epaileak, ahal den neurrian, pertsona bera izendatuko du guztion tutore.

241. artikulua

Edozein pertsona tutore izan daiteke, baldin eta pertsona horrek bere eskubide zibilen oso­osoko egikaritza badu, eta pertsona horren gain ez bada pilatzen hurrengo artikuluetan ezarritako ezgaikuntza-arrazoietatik bat ere.

242. artikulua

Pertsona juridikoak ere tutore izan daitezke, baldin eta irabaziak lortzeko asmorik ez badute, eta haien helburua bada adingabeak eta ezgaituak babestea.

243. artikulua

Ezin dira tutore izan:

1. Epaileak emandako ebazpenaren bitartez, guraso-ahalaren egikaritza kendu edo etenda dutenak, edota zaintza nahiz hezkuntzarako eskubideak oso­osorik zein zati batez kendu edo etenda dutenak.

2. Lege­aginduz, aurreko tutoretza bat betetzetik enkaituak izan direnak.

3. Askatasuna kentzeko zigorretatik edozeinen ondorioz, kondenatuak izan direnak, kondena hori betetzen dauden artean.

4. Edozein delituren ondorioz kondenatuak izan direnak, hortik funtsez atera badaiteke pertsona horiek ez dutela behar den moduan beteko tutoretza.

244. artikulua

Era berean, ezin dira tutore izan:

1. Egitez erabateko ezintasuna duten pertsonak.

2. Adingabearekin edo ezgaituarekin begi­bistako areriotasuna dutenak.

3. Jokabide makurreko pertsonak edo bizibide ezagunik ez dutenak.

4. Adingabearekin edo ezgaituarekin interes-gatazka garrantzitsuak dituztenak; harekin egoera zibilari nahiz ondasunen titulartasunari buruzko auzia edo eztabaida dutenak; edota adingabe edo ezgaituari diru-kopuru handiak zor dizkiotenak.

5. Porrot eginak eta birgaitu gabeko konkurtsatuak, pertsonaren gaineko tutoretzaren kasuan izan ezik.

245. artikulua

Halaber, ezin dira tutore izan aitak edo amak, testamentura nahiz notario­agirira bildutako xedapenetan, beren beregi tutoretzatik kanpo utzi dituztenak, salbu eta epaileak, ebazpen ziodunean, bestelakoa ezartzen duenean, adingabe edo ezgaituaren onurarako.

246. artikulua

243.4 eta 244.4 artikuluetan ezarritako ezgaikuntza-arrazoiak ez zaizkie aplikatuko gurasoek euren azken nahiaren xedapenetan izendaturiko tutoreei, baldin eta gurasoentzat arrazoi horiek ezagunak badira, izendapena egiteko unean; hala eta guztiz ere, epaileak, ebazpen ziodunean, bestelakoa ezar dezake, adingabearen edo ezgaituaren onurarako.

247. artikulua

Karguaz jabetu eta gero, tutoreak tutoretzatik enkaituak izango dira, baldin eta legezko ezgaikuntza-arrazoian sartu badira; tutoretza betetzean, makur jokatu badute; karguari datxezkion eginbeharren ez­betetzea gauzatu badute; nabariro azaldu bada pertsona horiek ez direla kargua betetzeko gauza; edo tutoreek eta tutoretzapekoek elkarrekin bizitzeko arazo larriak eta jarraikakoak agertu badituzte.

248. artikulua

Epaileak, ofizioz edo Fiskaltzak, tutoretzapekoak nahiz beste edozein pertsona interesdunek hala eskaturik, tutorea kargutik enkaitzeko dekreta dezake; horretarako, aldez aurretik, tutoreari zitazioa egingo dio, eta, hori bertan agertzen bada, berak esan beharrekoa entzungo du epaileak. Halaber, adingabeak esan beharrekoa ere entzungo du, adingabe horrek behar besteko zentzutasuna baldin badu.

249. artikulua

Enkaitze-prozeduraren izapideak egin bitartean, epaileak tutorearen eginkizunak eten ditzake, eta tutoretzapekoarentzat defendatzaile judiziala izenda dezake.

250. artikulua

Enkaitzea epaiketaren bidez adierazi eta gero, beste tutore bat izendatu behar da, kode honetan ezarritako moduan.

251. artikulua

Tutorea tutoretzan aritzetik desenkusa daiteke, baldin eta kargu hori betetzeak gehiegizko kargak badakartza, adinaren, gaixotasunaren, zeregin pertsonalen edo lanbide-zereginen ondorioz, tutorearen eta tutoretzapekoaren artean loturarik ez izatearen ondorioz edo beste edozein arrazoiren ondorioz.

Pertsona juridikoak tutoretzatik desenkusa daitezke, baldin eta pertsona horiek behar besteko baliabiderik ez badute, tutoretza egoki betetzeko.

252. artikulua

Interesdunak desenkusa-arrazoia alegatzen badu, alegazio hori hamabost eguneko epean egin beharko du, izendapenaren berri izan duenetik.

253. artikulua

251. artikuluan aipaturiko desenkusa-arrazoietatik edozein gertatze bidez azaltzen bada, tutoretza betetzen den bitartean, orduan, tutorea desenkusa daiteke tutoretza betetzetik; baina, horretarako, bera ordezteko pertsonen bat izan behar da, eta pertsona horrek aurreko tutorearen antzeko baldintzak izan behar ditu.

254. artikulua

Aurreko artikuluan xedatutakoa ez zaio aplikatuko pertsona juridikoen ardurapean utzitako tutoretzari.

255. artikulua

Desenkusatzeko arrazoia gertatze bidezkoa baldin bada, edozein unetan alega daiteke berori.

256. artikulua

Desenkusari buruzko ebazpena ematen ez den artean, desenkusa hori proposatu duenak eginkizuna gauzatzeko betebeharra du.

Horrelakorik egin ezean, epaileak defendatzailea izendatuko du, haren ordez; desenkusa ezetsiz gero, ordeztuak izango du desenkusa horrek eragin dituen gastu guztien gaineko erantzukizuna.

257. artikulua

Testamentuan izendaturiko tutorea tutoretzatik desenkusatzen bada, tutoretza horren delazio-unean, orduan, tutore horrek galdu egiten du testamentugileak, izendapena dela eta, berari utzi diona.

258. artikulua

Behin desenkusa onartuz gero, beste tutore bat izendatu behar da.

III. ATALA

Tutoretzan aritzea

259. artikulua

Izendaturiko tutorea karguaz jabetuko da, agintaritza judizialaren eskutik.

260. artikulua

Epaileak tutoreari eska diezaioke, horrek fidantza era dezan, bere betebeharren betetzea ziurtatzeko; epaileak fidantza horren modalitatea eta zenbatekoa zehaztuko ditu.

Hala ere, herri-erakundeak ez du fidantzarik eman behar, baldin eta adingabearen gaineko tutoretza lege­aginduz bereganatu badu, edo tutoretza hori epaileak emandako ebazpenaren aginduz betetzen badu.

261. artikulua

Berebat, edozein unetan eta arrazoi zuzena izanez gero, epaileak aldaraz edo ondorerik gabe utz dezake, oso­osorik zein zati batez, kasuan­kasuan emandako bermea.

262. artikulua

Karguaz jabetu eta hurrengo hirurogei egunetako epean zehar, tutoreak inbentarioa egin behar du, tutoretzapekoaren ondasunei buruz.

263. artikulua

Agintaritza judizialak epe hori luza dezake, ebazpen ziodunean, horretarako arrazoia baldin badago.

264. artikulua

Inbentarioa epaiketaren bidez eratu behar da, Fiskaltzaren esku­hartzearekin, eta epailearen iritziz egoki diren pertsonak zitatuz.

265. artikulua

Agintaritza judizialaren ustez, ez badira tutorearen eskuetan utzi behar dirua, bitxiak, objektu baliotsuak eta balore nahiz agiri higigarriak, orduan, horiek guztiak horretarako destinaturiko establezimenduan gordailatuko dira.

Tutoretzapekoaren ondasunekin ordainduko dira aurreko neurriek eratortzen dituzten gastuak.

266. artikulua

Tutoreak ez baditu inbentarioan sartzen tutoretzapekoaren aurka dituen kredituak, orduan, ulertuko da tutoreak kredituoi uko egiten diela.

267. artikulua

Tutorea adingabearen edo ezgaituaren ordezkaria da, adingabe nahiz ezgaitu horrek, legeak beren beregi ezarritako xedapenaren arabera edo ezgaiketa-epaiaren arabera, bere kabuz burutu ahal dituen egintzetarako izan ezik.

268. artikulua

Tutoretzapekoek begirunea eta obedientzia zor dizkiote tutoreari.

Tutoreek, euren kargua betetzean, agintaritzaren laguntza eska dezakete. Halaber, adingabeak zuzen ditzakete, zentzuz eta neurriz.

269. artikulua

Tutoreari dagokio tutoretzapekoa jagotea eta, bereziki:

1. Tutoretzapekoari mantenua ematea.

2. Adingabea hezi eta horri oso­osoko heziketa ematea.

3. Tutoretzapekoak gaitasuna eskura edo berreskura dezan eta tutoretzapeko hori hobeto gizartera dadin eragitea.

4. Urtero-urtero, epaileari informazioa ematea, adingabe edo ezgaituaren egoerari buruz, eta administrazioaren urteko kontu-arrazoiak ematea.

270. artikulua

Tutore bakarrak eta, hala denean, ondasunen tutoreak tutoretzapekoen ondarea administratzen dute, lege­aginduz, eta administrazio hori burutu behar dute, familiako guraso on batek egingo lukeen moduan.

271. artikulua

Tutoreak epailearen baimena izan behar du:

1. Adingabea buru­osasunerako establezimenduan edo hezkuntza nahiz heziketa berezirako establezimenduan sartzeko.

2. Adingabeen nahiz ezgaituen ondasun higiezinak, merkataritza nahiz industriako establezimenduak, objektu baliotsuak eta balore higigarriak besterendu edo kargatzeko; eta kontratuak egin nahiz egintzak burutzeko, baldin eta kontratu edo egintza horiek xedatzaileak eta inskribatzeko modukoak badira. Salbuespen gisa har daiteke akzioak lehenespenez harpidetzeko eskubidearen salmenta.

3. Eskubideei uko egiteko; tutoretzapekoarentzat interesgarriak diren gaietan transakzioa egiteko; eta gai horiek tartekaritzapean jartzeko.

4. Inbentario onurarik gabe edozein jarauntsi onartzeko; eta jarauntsiak nahiz eskuzabaltasunak arbuiatzeko.

5. Ondasunetan gastu bereziak egiteko.

6. Tutoretzapekoen izenean, demanda jartzeko, presako gaietan edo balio gutxiko gaietan izan ezik.

7. Ondasunak errentan emateko, errentamendu horiek sei urtetik gorako iraupena dutenean.

8. Dirua maileguan eman edo hartzeko.

9. Tutoretzapekoaren ondasunak nahiz eskubideak dohainik xedatzeko.

10. Tutoretzapekoak tutore horren aurka dituen kredituak hirugarrenei lagatzeko, edo hirugarrenek tutoretzapekoaren aurka dituzten kredituak kostu bidez eskuratzeko.

272. artikulua

Jarauntsia banatu edo gauza erkidea zatitzeko, tutoreak ez du epailearen baimenik behar; baina, banaketa eta zatiketa egin eta gero, beharrezkoa izango da epaileak horiek onestea.

273. artikulua

Aurreko bi artikuluetan jasotako egintzetatik edozein baimendu edo onetsi baino lehen, epaileak entzungo die Fiskaltzari eta tutoretzapekoari ere, hori hamabi urtekoa baino nagusiagoa bada edo epailearentzat horri entzutea egoki gertatzen bada; berebat, epaileak bilduko ditu berari eskatu zaizkion txostenak eta bere ustez komenigarri direnak.

274. artikulua

Tutoreak ordainsaria jasotzeko eskubidea du, tutoretzapekoaren ondareak hori ahalbidetzen badu. Epaileari dagokio ordainsariaren zenbatekoa eta berori jasotzeko modua finkatzea, eta, horretarako, kontuan hartuko ditu egin beharreko lana, eta ondasunen balioa eta errentagarritasuna; ahal den neurrian, ordainsariaren zenbatekoa ez da izan behar ondasunen etekin likidoaren ehuneko 4tik beherakoa, ezta ehuneko 20tik gorakoa ere.

275. artikulua

Gurasoek bakarrik eta, betiere, euren azken nahiaren xedapenetan, aukera eman diezaiokete tutoreari, horrek tutoretzapekoaren ondasunek sortzen dituzten fruituak beregana ditzan, tutoretzapekoari mantenua ematearen truk, salbu eta epaileak, ebazpen ziodunean, bestelakoa xedatzen duenean.

IV. ATALA

Tutoretza azkendu eta azken kontu-arrazoiak ematea

276. artikulua

Tutoretza azkentzen da:

1. Adingabeak hemezortzi urte betetzen dituenean, salbu eta aurretiaz epaiketaren bidez ezgaitua izan denean.

2. Tutoretzapeko adingabea adoptatzen denean.

3. Tutoretzapean dagoen pertsona hiltzen denean.

4. Adingabeari adin-nagusitasunaren onura ematen zaionean.

277. artikulua

Modu berean ere, tutoretza azkentzen da:

1. Guraso-ahala kendu nahiz eteteagatik, tutoretza eratu eta gero, ahalaren titularrak hori berreskuratzen duenean.

2. Ezgaiketaren amaiera dakarren edo ezgaiketa-epaia aldarazten duen ebazpen judiziala ematen denean, baldin eta, ebazpen horren ondorioz, kuradoretzak tutoretza ordezten badu.

278. artikulua

Tutoreak bere karguan aritzeari eutsiko dio, tutoretzapeko adingabea ezgaitua izan bada, adin-nagusitasunera heldu baino lehen, ezgaiketa-epaian xedatutakoarekin bat etorriz.

279. artikulua

Tutoreak, bere eginkizunak bukatzean, bere administrazioari buruzko kontu-arrazoi orokor egiaztatua eman beharko dio agintaritza judizialari, hiru hilabeteko epean; epe hori behar den beste luza daiteke, arrazoi zuzena izanez gero.

Bost urte igarotakoan preskribatzen da kontu-arrazoi horren ematea eskatzeko akzioa; epe horren zenbaketa hasten da, kontu-arrazoien ematea gauzatzeko ezarri den epea igaro denetik.

280. artikulua

Kontu-arrazoien onespenari buruz, ebazpena eman baino lehen, epaileak entzungo die tutore berriari edo, hala denean, kuradore edo defendatzaile judizialari, eta tutoretzapean egondako pertsonari edo horren jaraunsleei.

281. artikulua

Tutoretzapean egon den pertsonak ordainduko ditu kontu-arrazoiak emateko beharrezkoak diren gastuak.

282. artikulua

Kontu orokorraren saldoak legezko korrituak sortuko ditu, tutorearen mesederako nahiz horren kalterako.

283. artikulua

Saldoa tutorearen mesederako bada, saldo horrek legezko korrituak sortuko ditu, tutoretzapean egondakoari bere ondasunak itzuli eta ordainketa eskatu zaionetik.

284. artikulua

Saldoa tutorearen kalterako bada, saldo horrek legezko korrituak sortuko ditu, kontua onetsi denetik.

285. artikulua

Epailearen onespenak ez du eragotziko tutoreak eta tutoretzapekoak edo horren kausadunek egikaritzea tutoretza dela­eta elkarren aurka dituzten akzioak.

III. KAPITULUA

Kuradoretza

I. ATALA

Xedapen orokorrak

286. artikulua

Kuradoretzaren menpe daude:

1. Emantzipatuak, euren gurasoak hil badira, edo guraso horiek ezintasunen bat badute, legeak agindutako laguntza emateko.

2. Adin-nagusitasunaren onura lortu dutenak.

3. Zarrastelkeria-adierazpena dutenak.

287. artikulua

Era berean, kuradoretza bidezkoa da, babes-zeregin horren menpe geratu direnentzat, euren zentzutasun-maila kontuan harturik emandako ezgaiketa-epaiaren ondorioz, edo, hala denean, epai hori aldarazten duen ebazpen judizialaren ondorioz.

288. artikulua

286. artikuluaren kasuetan, kuradoretzaren helburua izango da kuradoreak esku hartzea, adingabeek edo zarrastelek euren kabuz burutu ezin dituzten egintzetan.

289. artikulua

Ezgaituen gaineko kuradoretzaren helburua izango da kuradoreak laguntza ematea, kuradoretza hori ezarri duen epaiak beren beregi aipaturiko egintzetan.

290. artikulua

Ezgaiketa-epaiak ez badu zehaztu kuradoreak zein egintzatan esku hartu behar duen, ulertuko da esku­hartze hori hedatzen dela kode honen arabera tutoreek epailearen baimena zein egintzatan behar, eta egintza berberetara.

291. artikulua

Kuradoreei aplikatu behar zaizkie tutoreen izendapen, ezgaikuntza, desenkusa eta enkaitzearen inguruko arauak.

Ezin dira kuradore izan porrot eginak eta birgaitu gabeko konkurtsatuak.

292. artikulua

Kuradoretzapekoa aurretiaz tutoretzapean egon bada, tutore izandakoak beteko du kuradorearen kargua, epaileak aurkakoa xedatzen ez badu.

293. artikulua

Egintza juridiko jakin batzuetan kuradorearen esku­hartzea manuzkoa izanik, egintzok haren esku­hartzerik gabe burutzen badira, orduan, horiek deuseztakorrak dira, kuradoreak berak edo kuradoretzapean dagoenak hala eskatuz gero, kode honen 1301. artikuluaren eta ondorengoen arabera.

II. ATALA

Kuradoretza, zarrastelkeria-kasuetan

*294. artikulua

Zarrastelkeria-adierazpena eska dezakete ezkontideak; ustezko zarrastelaren eskutik mantenua jasotzen duten edo mantenu horren erreklamazioa egiteko aukera duten ondorengo nahiz aurrekoek; eta, era berean, horietatik edozeinen legezko ordezkariek. Legezko ordezkariek ez badute zarrastelkeria-adierazpena eskatzen, Fiskaltzak eskatuko du hori.

295. artikulua

Alderdi­aurkatasuneko epaiketan egin behar da zarrastelkeria-adierazpena.

296. artikulua

Zarrastelkeriaren ondorioz demandatua izan dena ez bada epaiketan agertzen, Fiskaltzak ordezkatuko du demandatu hori, eta, Fiskaltza epaiketa horretan alderdia bada, orduan, epaileak izendaturiko defendatzaileak ordezkatuko du harakoa, betiere, Prozedura Zibilari buruzko Legeak auzi­ihesean egindako prozeduren inguruan ezarritakoari kalterik egin gabe.

297. artikulua

Zarrastelkeria-adierazpena duenak egintza batzuk burutzen baditu, zarrastelkeria-demanda jarri baino lehen, orduan, ezin da egintza horien aurka jo, arrazoi horretan oinarrituz.

*298. artikulua

Epaiak zehaztuko du zeintzuk diren zarrastelak kuradorearen adostasunik gabe burutu ezin dituen egintzak.

IV. KAPITULUA

Defendatzaile judiziala

299. artikulua

Defendatzaile judiziala izendatu behar da, defendatzaile horrek pertsona jakin batzuen interesak ordezka eta babes ditzan, baldin eta pertsona horien inguruan ondoko kasuetatik bat betetzen bada:

1. Gai zehatz baten inguruan, interes-gatazka izatea, adingabeen edo ezgaituen eta euren legezko ordezkari nahiz kuradoreen artean. Bi gurasoek batera betetzen badute tutoretza, eta interes-gatazka guraso bati begira bakarrik sortzen bada, beste gurasoari dagokio, lege­aginduz eta izendapen berezirik gabe, adingabea edo ezgaitua ordezkatu eta babestea.

2. Edozein arrazoi dela bide, tutoreak edo kuradoreak bere eginkizunak ez betetzea; halakoetan, epaileak defendatzailea izendatuko du, arrazoi hori desagertu arte edo karguan aritzeko beste pertsona bat izendatu arte.

3. Kode Zibilak ezartzen dituen gainerako kasuak.

299bis artikulua

Norbait tutoretzapean jarri behar dela jakinez gero, eta prozedurari amaiera ematen dion konponbide judizialik ematen ez den artean, Fiskaltzak bere gain hartuko ditu pertsona horren ordezkaritza eta defentsa. Kasu horretan, eta, pertsona jagoteaz gain, ondasunen zaintza ere beharrezkoa denetan, epaileak ondasun horien administratzailea izenda dezake; administratzaile horrek bere kudeaketaren kontu-arrazoiak eman behar dizkio epaileari, behin kudeaketa hori amaitu eta gero.

300. artikulua

Borondatezko jurisdikzioaren prozedura bitartean, epaileak, ofizioz edo Fiskaltzak, adingabeak berak edo epaiketan agertzeko gaitasuna duten pertsonetatik edozeinek hala eskaturik, defendatzaile izendatuko du bere ustez kargu horretarako egokiena dena.

301. artikulua

Defendatzaile judizialari aplikatu behar zaizkio tutore eta kuradoreen ezgaikuntza, desenkusa eta enkaitzearen inguruko arrazoiak.

302. artikulua

Defendatzaile judizialak izango ditu epaileak berak ematen dizkion eskumenak; kudeaketa amaitutakoan, defendatzaileak kontu-arrazoiak eman behar dizkio epaileari.

V. KAPITULUA

Egitezko zaintza

303. artikulua

203 eta 228. artikuluetan xedatutakoari kalterik egin gabe, agintaritza judizialak egitezko zaintzailerik badela jakin badaki, orduan, zaintzaile horri eska diezaioke informazioa eman dezan, dela adingabearen edo ustezko ezgaiaren egoerari buruz eta hark dituen ondasunen egoerari buruz, dela zaintzaileak haienganako izan duen jardunari buruz; era berean, epaileak kontrol- eta jagoletza-neurriak ezar ditzake, bere ustez horiek egokiak badira.

304. artikulua

Ezin dira aurkaratu egitezko zaintzaileak adingabearen edo ustezko ezgaiaren intereserako burutu dituen egintzak, baldin eta egintzok adingabe edo ustezko ezgai horren onurarako gertatu badira.

305. artikulua

Edukirik gabe.

306. artikulua

Egitezko zaintzaileari aplikatu behar zaio 220. artikuluan tutorearen inguruan xedatutakoa.

307. artikulua

Edukirik gabe.

308. artikulua

Edukirik gabe.

309. artikulua

Edukirik gabe.

310. artikulua

Edukirik gabe.

311. artikulua

Edukirik gabe.

312. artikulua

Edukirik gabe.

313. artikulua

Edukirik gabe.

XI. TITULUA

ADIN-NAGUSITASUNA ETA EMANTZIPAZIOA

314. artikulua

Emantzipazioa gertatzen da:

1. Adin-nagusitasunera heltzean.

2. Adingabea ezkontzean.

3. Guraso-ahala egikaritzen dutenek hori ematen dutenean.

4. Epaileak hori ematen duenean.

315. artikulua

Adin-nagusitasuna hasten da, hemezortzi urte betetakoan.

Adin-nagusitasunaren urteak zenbatzeko, jaioteguna aintzat hartu behar da, oso­osorik.

316. artikulua

Ezkontzak emantzipazioa dakar zuzenbidez.

317. artikulua

Guraso-ahala egikaritzen dutenek emantzipazioa eman dezaten, beharrezkoa da adingabeak hamasei urte izatea eta adingabe horrek emantzipazioari adostasuna ematea. Emantzipazio hori eman daiteke, eskritura publikoaren bidez edo Erregistroaren ardura duen epailearen aurrean egindako agerraldiaren bidez.

318. artikulua

Emantzipazioa emanez gero, hori Erregistro Zibilean inskribatu behar da, eta, ordu arte, emantzipazioak ez du ondorerik sortuko, hirugarrenen aurka.

Behin emantzipazioa eman eta gero, ezin da hori ezeztatu.

319. artikulua

Hamasei urtekoa baino nagusiagoa den semea edo alaba bere buruz bizi bada gurasoen adostasunarekin, hori emantzipatutzat joko da, ondore guztietarako. Gurasoek adostasun hori ezezta dezakete.

320. artikulua

Epaileak emantzipazioa eman diezaieke hamasei urtekoak baino nagusiagoak diren seme­alabei, horiek hala eskatzen badute eta horien gurasoei entzun eta gero:

1. Guraso-ahala egikaritzen duena beste gurasoa ez den pertsona batekin ezkontzen denean edo horrekin ezkondu-bizimodua egiten duenean.

2. Gurasoak banandurik bizi direnean.

3. Guraso-ahalaren egikaritza modu larrian oztopatzen duten arrazoietatik edozein gertatzen denean.

321. artikulua

Era berean, epaileak, Fiskaltzaren txostena jaso ondoren, adin-nagusitasunaren onura eman diezaioke hamasei urtekoa baino nagusiagoa den tutoretzapekoari, tutoretzapeko horrek hala eskatzen badu.

322. artikulua

Adin nagusikoak gaitasuna du, bizitza zibileko egintza guztiak gauzatzeko, kode honek kasu berezietarako ezartzen dituen salbuespenetan izan ezik.

323. artikulua

Emantzipazioaren ondorioz, adingabea gaituta dago, bere burua eta ondasunak gobernatzeko, adin nagusiko izango balitz bezala; baina, adin-nagusitasunera heldu arte, emantzipatuak ezin izango du dirua maileguan hartu, ezta ondasun higiezinak, merkataritza nahiz industriako establezimenduak edo balio berezia duten objektuak kargatu eta besterendu ere, bere gurasoen adostasunik gabe, eta, bi­biok izan ezean, kuradorearen adostasunik gabe.

Adingabeko emantzipatua bere kabuz ager daiteke epaiketan.

Artikulu honetan xedatutakoa aplikatu behar zaio adingabeari ere, horrek adin-nagusitasunaren onura lortu badu, epaiketaren bidez.

324. artikulua

Adingabe ezkonduak ondasun higiezinak, merkataritzako establezimenduak edo balio berezia duten objektu erkideak besteren edo karga ditzan, nahiko da bi ezkontideen adostasuna, beste ezkontidea adin nagusikoa bada; bestea ere adingabea bada, orduan, bi­bion adostasuna ez ezik, behar da bataren eta bestearen guraso edo kuradoreen adostasuna ere bai.

XII. TITULUA

EGOERA ZIBILARI BURUZKO ERREGISTROA

325. artikulua

Pertsonen egoera zibilari buruzko egintzak agerrarazi behar dira ondore horretarako destinatu den erregistroan.

326. artikulua

Egoera zibilari buruzko erregistroak bere barruan hartuko ditu jaiotza, ezkontza, emantzipazio, aitorpen eta legitimazio, heriotza, naturalizazio eta auzotartasunari buruzko inskripzioak eta idatzoharrak; erregistro horren ardura izango dute, Espainian, udaleko epaileek edo ordena zibileko beste funtzionario batzuek, eta, atzerrian, kontsulatu eta diplomaziako agenteek.

327. artikulua

Erregistroko aktak egoera zibilaren froga dira; froga hori beste batez ordez daiteke, baldin eta halako aktarik egin ez bada, Erregistroko liburuak desagertu badira edo auzitegietan eztabaida sorrarazi bada.

328. artikulua

Jaiotza inskribatzeko, ez da beharrezkoa jaioberria Erregistroaren ardura duen funtzionarioari aurkeztea; horretarako, nahiko da adierazpena egiteko betebeharra duenak adierazpen hori egitea. Adierazpen horrek bere barruan jasoko ditu legeak ezarritako inguruabar guztiak; adierazpenaren egileak hori sinatu behar du, eta, hori ezinezkoa bada, bi lekukok sinatu behar dute, egileak hala eskatuta.

329. artikulua

Ezkontza kanonikoetan, ezkongaiek ezkontza hori Erregistro Zibilean inskribatzeko beharrezkoak diren datu guztiak eman behar dizkiote estatuaren ordezkaria den eta ezkontza hori eskuetsi duen funtzionarioari. Salbuespen gisa har daitezke zentzarazpenei, eragozpenei eta horien barkatzeari buruzko datuak, horiek ez baitira inskripzioan agerrarazi behar.

330. artikulua

Naturalizazioek ez dute inola ere legezko ondorerik izango, Erregistroan inskribatzen ez diren artean, horiek egiaztatzeko froga eta eurok emateko data edozein izanda ere.

331. artikulua

Udaleko epaileek eta, hala denean, lehen auzialdikoek 20 pezetatik 100erako isunarekin zigortu ahal dituzte Erregistro Zibilari buruzko xedapenen arau-hausteak, baldin eta arau-hauste horiek delitu edo falta ez badira.

332. artikulua

1870eko ekainaren 17ko Legeak indarrean iraungo du, aurreko artikuluek lege hori aldarazi ez duten heinean.

II. LIBURUA

ONDASUNAK, JABETZA ETA HORIEN ALDARAZPENAK

I. TITULUA

ONDASUNEN SAILKAPENA

Atariko xedapena

333. artikulua

Ondasun higigarri edo higiezinak dira eskuratzeko modukoak diren edo izan daitezkeen gauza guztiak.

I. KAPITULUA

Ondasun higiezinak

334. artikulua

Ondasun higiezinak dira:

1. Lurrak, eraikinak, bideak eta lurrari atxikita dauden orotariko egiturak.

2. Zuhaitzak, landareak eta banantzeke dauden fruituak, horiek lurrari lotuta dauden bitartean edo ondasun higiezinaren zati osagarri diren bitartean.

3. Ondasun higiezinari finkotasunez lotuta dagoen guztia, baldin eta hori ezin bada ondasun higiezinetik banandu, ondasunaren materiari kalte egin gabe edo objektua bera narriatu gabe.

4. Estatuak, erliebeak, pinturak eta erabilerarako nahiz apaindurarako bestelako objektuak, baldin eta ondasun higiezinaren ugazabak eraikin edo landetan jarri baditu horiek, funtsari modu iraunkorrean lotzeko asmoarekin.

5. Eraikin edo landa batean egiten den industria edo ustiapenerako, finkaren jabeak destinatu dituen makinak, ontziak, tresnak eta lanabesak, horiek zuzenean asetzen badituzte ustiapenaren beraren beharrizanak.

6. Animalien hazitegiak, usategiak, erlauntzak, arrainen urmaelak edo horien antzeko hazitokiak, jabeak horiek jarri edo artatzen baditu, finkari lotuta iraunaraz edota finkaren behin betiko osagai izan daitezen.

7. Landa baten lugintzarako destinatu diren ongarriak, ongarri horiek zein lurretan erabiltzekoak izan, eta lurrotan baldin badaude.

8. Meatze, harrobi eta sarategiak, horien gaiak hobiari lotuta dauden bitartean; bai eta ur biziak edo urmaelak ere.

9. Dike eta eraikinak, horiek flotagarriak izan arren, baldin eta, horien xedearen eta baldintzen arabera, euren destinoa bada ibai, laku edota itsasertzaren toki finko batean egotea.

10. Herri­lanen administrazio-emakidak, eta ondasun higiezinen gaineko zortasunak eta gainerako eskubide errealak.

II. KAPITULUA

Ondasun higigarriak

335. artikulua

Ondasun higigarri moduan hartzen dira, eskuratzeko modukoak izanik, aurreko artikuluan aipatu ez diren ondasunak; eta, orokorrean, puntu batetik bestera garraia daitezkeen ondasun guztiak, hori egin badaiteke, haien euskarri den ondasun higiezinari kalterik egin gabe.

336. artikulua

Gauza higigarriak dira, halaber, bizi artean edo jarauntsi bidez pertsona edo familia bati loturiko errenta nahiz pentsioak, baldin eta errenta edo pentsio horiek ez badute ondasun higiezina zama errealarekin kargatzen; besterendutako ogibideak; herri­zerbitzuen gaineko kontratuak; bai eta mailegu hipotekarioak ordezkatzen dituzten zedula eta tituluak ere.

337. artikulua

Ondasun higigarriak suntsikorrak edo suntsiezinak dira.

Lehenengo motako ondasunak dira, euren izaerari dagokion moduan erabiliz gero, kontsumitzen direnak; bigarren motari dagozkio, aldiz, beste ondasun guztiak.

III. KAPITULUA

Ondasunen sailkapena, ondasunok nori dagozkion kontuan hartuta

338. artikulua

Ondasunak herri-jabarikoak edo jabetza pribatukoak dira.

339. artikulua

Herri-jabariko ondasunak dira:

1. Herri-erabilerarako destinatzen direnak, besteak beste, estatuak eraikitako bide, kanal, ibai, uhar, portu eta zubiak; urbazterrak, hondartzak, itsasarteak eta horien antzekoak.

2. Herri-erabilerakoak izan gabe, estatuari modu pribatiboan dagozkion ondasunak, baldin eta herri-zerbitzurako edo nazioko aberastasuna suspertzeko destinatu badira, hala nola, harresiak, gotorlekuak eta lurraldearen defentsarako bestelako obrak; eta meatzeak, horien emakida egilesten ez den bitartean.

340. artikulua

Estatuari dagozkion gainerako ondasunetan, ez badira betetzen aurreko artikuluan adierazitako inguruabarrak, ondasun horiek jabetza pribatuko izaera dute.

341. artikulua

Herri-jabariko ondasunak estatuaren jabetzapeko ondasun bilakatzen dira, baldin eta erabilera orokorrerako edo lurralde-defentsaren beharrizanetarako destinoa galtzen badute.

342. artikulua

Errege-ondareko ondasunak arautzen ditu horiei buruzko lege bereziak, eta, lege horrek arautzen ez dituen kontuetan, kode honetan jabetza pribatuari buruz ezartzen diren xedapen orokorrek.

343. artikulua

Probintzia eta herrietako ondasunen artean, erabilera publikorako ondasunak eta ondare-ondasunak bereizten dira.

344. artikulua

Probintzia eta herrietan, herri-erabilerako ondasunak dira probintzietako bideak eta herri-bideak; plazak, kaleak, iturriak eta ur publikoak; bai eta pasealekuak eta zerbitzu orokorrerako herri-lanak ere, herri edo probintziek horiek ordaindu badituzte.

Probintziek edo herriek dituzten gainerako ondasunak ondare-ondasun dira, eta kode honen xedapenek arautzen dituzte horiek, lege bereziek xedatutakoa salbu.

345. artikulua

Jabetza pribatuko ondasunak dira, estatuaren, probintzien eta udalerrien ondare-ondasunez gain, norbanakoei banaka nahiz modu kolektiboan dagozkienak ere.

Aurreko hiru kapituluetarako xedapenak

346. artikulua

Legearen xedapenetan edo norbanakoek egindako aitorpenetan, gauza nahiz ondasun higiezin edo gauza nahiz ondasun higigarri adierazmoldeak erabiltzen badira, orduan, ulertuko da adierazmoldeok euren barruan hartzen dituztela, hurrenez hurren, I eta II. kapituluetan aipatutako gauzak.

«Higigarri» hitza, huts­hutsean, erabiltzen bada, ulertuko da hitz horrek ez dituela bere barruan hartzen dirua, kredituak, merkataritzako efektuak, baloreak, bitxiak, bilduma zientifiko nahiz artistikoak, liburuak, dominak, armak, arropak, zaldi edo gurdiak eta horien arreo, bihi, zuku eta merkatu-gaiak, ez eta gelak jantzi edo apaintzeko erabiltzen ez diren bestelako gauzak ere, salbu eta argiro­argiro horren aurkakoa eratortzen duenean legearen edo banakako xedapenaren testuinguruak.

347. artikulua

Gauza higigarri nahiz higiezinen gaineko salmentan, legatuan, dohaintzan edo bestelako xedapenetan, gauzon edukitza edo jabetza eskualdatzen bada, gauza horien barruan dagoen guztiarekin, orduan, ulertuko da gauzokin batera ez direla eskualdatzen eskudirua, baloreak, kredituak eta akzioak, nahiz eta horien agiriak gauzaren barruan izan, salbu eta argiro-argiro agerrarazten denean eskualdaketa balore eta eskubideotara hedatzeko borondatea.

II. TITULUA

JABETZA

I. KAPITULUA

Jabetza orokorrean

348. artikulua

Jabetza gauzak gozatu eta xedatzeko eskubidea da, eta legean ezarritako mugapenak baino ez ditu.

Gauzaren jabeak akzioa du, gauza horren ukandunaren eta edukitzailearen aurka, gauza erreibindikatzeko.

349. artikulua

Agintaritza eskudunak bakarrik ken diezaioke inori jabetza; horretarako, herri­onuran oinarritutako arrazoi bidezkoa izan behar da, eta, aldez aurretik, kalte­ordain egokia eman behar da.

Betekizun hori ez bada aurretiaz gauzatzen, epaileek babestuko dute jabetza galdu duenaren edukitza, eta, hala denean, horri edukitza itzuliko diote.

350. artikulua

Lurraren jabea lur horren azalean eta azpian dagoenaren ugazaba da, eta lur horretan berari komeni zaizkion obrak, landaketak eta zulatze­lanak egin ditzake, betiere, zortasunei kalterik egin gabe, eta meatze eta urei buruzko legeek eta polizia­araudiek xedatutakoaren menpe.

351. artikulua

Altxor ezkutua zein lurretan aurkitu, eta lur horren ugazabari dagokio altxor hori.

Hala ere, gauza ustekabean aurkitzen bada inoren lurrean edo estatuaren lurrean, aurkitutakoaren erdia aurkitzaileari emango zaio.

Aurkitutako gaiak zientziarako nahiz arteetarako interesgarriak badira, estatuak gaiok eskura ditzake, horien prezio zuzenaren truk; prezio hori adierazitakoaren arabera banatuko da.

352. artikulua

Legearen ondoreetarako, altxorra da diruaren, bitxien nahiz beste edozein objektu baliotsuren gordailu ezkutu eta ezezaguna, baldin eta ezin bada jakin gordailu hori legebidez nori dagokion.

II. KAPITULUA

Akzesio-eskubidea

Xedapen orokorra

353. artikulua

Akzesioaren ondorioz, ondasunen gaineko jabetzak eskubidea ematen du, ondasunon produktuen gainean, eta ondasunoi, berez nahiz modu artifizialean, lotu edo erantsitako gaien gainean ere.

I. ATALA

Akzesio-eskubidea, ondasunen produktuei begira

354. artikulua

Jabeari dagozkio:

1. Fruitu naturalak.

2. Fruitu industrialak.

3. Fruitu zibilak.

355. artikulua

Fruitu naturalak dira lurrak berez ematen dituen gaiak, bai eta animalien kumeak eta gainerako produktuak ere.

Fruitu industrialak dira, lugintza edo lanaren ondorioz, edozein motatako lurrek ekoizten dituzten gaiak.

Fruitu zibilak dira eraikinen alogera, lur-errentamenduen prezioa, eta betiereko, bizi arteko edo horien antzeko errenten zenbatekoa.

356. artikulua

Norbaitek fruituak jasotzen baditu, eta beste inork egin baditu fruituok ekoitzi, bildu eta artatzeko gastuak, orduan, fruituak jasotzen dituenak gastu horiek ordaintzeko betebeharra du.

357. artikulua

Fruitu natural edo industrial moduan hartzen dira begi­bistan daudenean edo sortu direnak bakarrik.

Animaliei dagokienez, nahiko da euren amaren sabelean izatea, horiek jaio ez badira ere.

II. ATALA

Akzesio-eskubidea, ondasun higiezinei begira

358. artikulua

Inoren lurrean eraiki, landatu edo ereindakoa eta bertan egindako hobekuntzak nahiz konponketak lur horren ugazabari dagozkio, hurrengo artikuluek xedatzen dutenaren menpe.

359. artikulua

Obra, ereintza eta landaketa guztiak jabeak bere kontura egin dituela uste da, aurkakoa frogatzen ez den artean.

360. artikulua

Lurraren jabeak, berak zuzenean edo beste norbaiti hala eskatuta, lur horretan landaketa, eraikin edo obrak egiten baditu, inoren materialekin, orduan, horien balioa ordaindu behar du; eta, jabeak gaitzustez jardun badu, kalte­galeren ordaina ere eman beharko du. Materialon ugazabak horiek kentzeko eskubidea du, baldin eta hori egin badaiteke, eraikitako obrari inolako kalterik eragin gabe, edo, kentze horren ondorioz, landaketa, eraikin nahiz obra gauzatuak galtzen ez badira.

361. artikulua

Norbaitek besteren lurrean eraiki, erein edo landatzen badu onustez, lur horren ugazabak obra, ereintza edo landaketa bereganatzeko eskubidea du, 453 eta 454. artikuluetan ezarritako kalte­ordaina eman eta gero; edo, bestela, lurraren ugazabak bertan zerbait fabrikatu edo landatu duena behartu dezake, lurzoruaren prezioa ordaintzera, eta lurra erein duena, errenta egokia ematera.

362. artikulua

Norbaitek besteren lurrean eraiki, landatu edo ereiten badu gaitzustez, bertan eraiki, landatu edo ereindakoa galtzen du, kalte­ordaina eskuratzeko eskubiderik gabe.

363. artikulua

Norbaitek besteren lurrean eraiki, landatu edo ereiten badu gaitzustez, lurraren ugazabak pertsona horri eska diezaioke, obra errausteko edo landatu nahiz ereindakoa erauzteko, betiere, gauzak jatorrizko egoeran birjarriz, eraikitzaile, landatzaile edo ereilearen kontura.

364. artikulua

Besteren lurrean eraiki, erein edo landatu duena ez ezik, gaitzusteduna bada lurraren ugazaba ere bai, orduan, batari eta besteari dagozkien eskubideak dira bi­biok onustez jardunez gero izango lituzketenak.

Lurraren ugazabak gaitzustez jardun duela ulertzen da, baldin eta egitatea beraren begi­aurrean gauzatu bada, eta, horren jakinaren gainean izanda ere, ugazaba hori ez bada egitatearen aurka jarri.

365. artikulua

Material, landare edo haziak hirugarren bati badagozkio, eta hirugarren horrek ez badu gaitzustez jardun, orduan, lurraren ugazabak erantzukizun subsidiarioa du, horien balioaren gainean, eta horien erabiltzaileak eurok ordaintzeko beste ondasunik ez duenean bakarrik.

Xedapen hori ez da gertatuko, jabeak egikaritzen duenean 363. artikuluak berari ematen dion eskubidea.

366. artikulua

Landak ibaiertzen mugakide badira, landa horien ugazabei dagozkie ur­lasterraren ondorioz landa horiei ezari­ezarian gehitzen zaizkien zatiak.

367. artikulua

Landak urmaelen edo aintziren mugakide badira, landa horien ugazabek ez dituzte eskuratzen urek, berez gutxitzean, agerian uzten dituzten lurrak; eta ugazabok ez dituzte galtzen urek, gorakada ezohikoen ondorioz, estalitako lurrak.

368. artikulua

Ibai, erreka edo uharraren ur­lasterrak urbazterreko landa batetik zati jakin bat bereizten badu, eta beste landa batera garraiatzen badu, orduan, bereizitako zatia zein finkatakoa izan, eta finka horren ugazabak eusten dio zati horren gaineko jabetzari.

369. artikulua

Ur­lasterrak lur batetik zuhaitzak ateratzen baditu, eta beste lur batera garraiatzen baditu, orduan, zuhaitzok zein lurretan geratu, eta lur horren jabeari dagozkio, aurreko ugazabek ez badituzte zuhaitz horiek erreklamatzen, hilabeteko epean. Aurreko ugazabek zuhaitzak erreklamatzen badituzte, eurek ordaindu beharko dituzte zuhaitzak biltzeko edo leku seguruan jartzeko sortu diren gastuak.

370. artikulua

Uren norabidea berez aldatzeagatik, ibaiek euren betiko ubideak bertan behera uzten badituzte, orduan, urbazterretako lurren ugazabei dagozkie ubideok, euren lurren luzeraren arabera. Bertan behera utzitako ubideak ugazaba desberdinen landak banantzen baditu, orduan, lerro banatzaile berritik, lehengo tarte bera izan behar da, finka batetik bestera.

371. artikulua

Estatuari dagozkio uharteak, baldin eta horiek eratzen badira, Espainiako itsasertzaren aldameneko itsasoetan, eta ibai nabigakor eta flotakorretan.

372. artikulua

Ibai nabigakor eta flotakorraren norabidea berez aldatzen bada, eta landa pribatuan ubide berria irekitzen bada, orduan, ubide hori herri-jabarikoa izango da. Landaren ugazabak ubidea berreskuratuko du, urek ubide hori berriro lehortzen dutenean, berez edota legeak horretarako ahalbidetzen dituen lanen ondorioz.

373. artikulua

Goiko arrastakinak ondoz ondo pilatzeagatik, ibaietan uharteak eratzen badira, uharteok dagozkie horietatik hurbilen dagoen bazterreko edo ibaiertzeko ugazabei; uhartea ibaiaren erdian badago, orduan, hori bi bazterretako lurren ugazabei dagokie, uhartearen luzera erdi­erditik zatituz. Horrela eratutako uharte bakarra bazter batetik bestetik baino hurbilago badago, orduan, uharte osoa dagokio uharte horretatik hurbilen dagoen bazterreko ugazabari.

374. artikulua

Ibaien ur­lasterra ubideetan zatitzeagatik, landa osoa edo horren zati bat bakarturik geratzen bada, orduan, landa horren ugazabak eutsi egiten dio landaren edo landa-zatiaren jabetzari. Era berean, ur­lasterrak zati bat landatik banantzen badu, landaren ugazabak zati horren jabetzari eusten dio.

III. ATALA

Akzesio-eskubidea, ondasun higigarriei begira

375. artikulua

Bi gauza higigarri ugazaba desberdinei badagozkie, bi-biok batzen badira, eta, gaitzusterik izan gabe, gauza berria eratzen bada, orduan, gauza nagusiaren jabeak gauza erantsia eskuratzen du, aurreko ugazabari gauza erantsiaren balioa emanez.

376. artikulua

Bi gauza elkarri erantsita badaude, eta bata besteari batu bazaio, hori apaindu, erabili edo hobetzeko, orduan, bigarrena gauza nagusitzat jotzen da.

377. artikulua

Bi gauza elkarri erantsita badaude, eta, aurreko artikuluko erregelaren bidez, ezin bada zehaztu biotatik zein den nagusia, orduan, nagusitzat joko da balio handiena duen objektua, eta, bi objektuok balio bera badute, bolumen handiena duena.

Pintura eta eskulturetan, eta idazki, inprimaki, grabatu edo litografietan, gauza erantsi moduan hartuko da ohola, metala, harria, ehuna, papera edo pergamua.

378. artikulua

Gauzak, elkarri batuta egon arren, banandu ahal badira, euroi kalterik egin gabe, gauzon ugazabek banantzea eska dezakete.

Gauza bat erabili, edertu edo hobetzeko, gauza horri beste bat batu bazaio, eta azken horrek gauza nagusiak baino balio handiagoa badu, orduan, gauza erantsiaren ugazabak banantzea eska dezake, nahiz eta gauza nagusiari nolabaiteko kaltea eragin.

379. artikulua

Gauza erantsiaren ugazabak gaitzustez egin badu eransketa, gauza galtzen du ugazaba horrek, eta gauza nagusiaren jabeari eman behar dio horrek izandako kalteen ordaina.

Gaitzustez jardun duena gauza nagusiaren ugazaba izan bada, gauza erantsiaren ugazabak aukeran du gauza nagusiaren ugazabak gauza erantsiaren balioa ordain diezaion ala berari dagokion gauza banan dadin, horretarako gauza nagusia suntsitu behar bada ere; eta, gainera, bi kasuotan, kalte­galeren ordaina eska daiteke.

Bi ugazabetatik edozeinek eransketa egin badu, bestearen begi­aurrean, eta azken hori, jakinaren gainean egon arren, ez bada eransketaren aurka jarri, orduan, bi ugazabon eskubideak zehaztuko dira, onuste-kasuetarako xedatu den moduan.

380. artikulua

Eransketa egiteko erabili izan den gaiaren ugazabak ez badu eransketa egiteko adostasunik eman, eta ugazaba horrek kalte­ordaina eskuratzeko eskubidea badu, orduan, kalte­ordain gisa eska dezake eransketa egiteko erabili den gauzaren espezie, balio eta inguruabar bereko beste gauza bat edo, bestela, gauzaren prezioa, perituek egindako tasazioaren arabera.

381. artikulua

Espezie bereko edo desberdineko bi gauza nahasten badira, horien ugazaben borondatez edo ustekabean, eta, azken kasu horretan, gauzak ezin badira banandu euroi kalterik egin gabe, orduan, jabeek proportziozko eskubidea eskuratzen dute gauza osoaren gain, nahasitako edo nahaspilatutako gauzen balioa kontuan hartuz.

382. artikulua

Jabe baten borondatez, baina onustez, espezie bereko edo desberdineko bi gauza nahasi edo nahaspilatzen badira, orduan, jabeen eskubideak zehaztuko dira, aurreko artikuluan xedatutakoaren arabera.

Nahastea edo nahaspila eragin duenak gaitzustez jardun badu, horrek berari dagokion eta berak nahasi edo nahaspilatu duen gauza galduko du, eta, gainera, nahastea egiteko erabili duen gauzaren ugazabari eman beharko dio horri eragindako kalteen ordaina.

383. artikulua

Norbaitek, onustez, inoren gaia erabili badu, espezie berriko obra osoa edo horren zati bat egiteko, orduan, obra hori bereganatzen du, gaiaren ugazabari horren balioa emanez.

Obra egiteko erabili izan den gaia obra bera baino preziatuagoa bada, edo obrak berak baino balio handiagoa badu, orduan, gaiaren ugazabak aukeran du espezie berria eskuratzea, obraren balioa eman eta gero, edo, bestela, gaiaren ordaina eskatzea.

Espezie berriko obra eratzean, gaitzustea izan bada, gaiaren ugazabak obra bereganatzeko eskubidea du, obraren egileari ezer ordaindu gabe; edo, bestela, egileari eskatu ahal dio gaien balioaren eta berari eragindako kalteen ordaina eman diezaion.

III. KAPITULUA

Mugaketa eta mugarriak jartzea

384. artikulua

Jabe orok bere jabetza mugatzeko eskubidea du, lur mugakideen ugazabei zitazioa eginez.

Ahalmen berbera dagokie eskubide errealak dituztenei.

385. artikulua

Mugaketa egingo da, jabe bakoitzaren tituluen arabera, eta, behar adinako titulurik izan ezean, jabe mugakideen edukitzak ondorioztatzen duenaren arabera.

386. artikulua

Tituluek ez badute zehazten jabe bakoitzari dagokion muga edo luze­zabala, eta arazo hori ezin bada konpondu edukitzaren nahiz bestelako frogabideen bidez, orduan, mugaketa egingo da, lur auzigaia hainbanatuz.

387. artikulua

Jabe mugakideen tituluek luze-zabala adierazten badute, eta luze-zabal hori lur osoak duena baino handiagoa edo txikiagoa bada, orduan, proportzioz banatuko da gehiegizko edo gutxiegiko zati hori.

IV. KAPITULUA

Landa-finkak ixteko eskubidea

388. artikulua

Jabe orok bere landak itxi edo hesi ditzake, horma, zanga, palaxu bizidun zein bizigabe nahiz beste edozein bide erabiliz, betiere, landotan eratutako zortasunei kalterik egin gabe.

V. KAPITULUA

Aurrian dauden eraikinak eta lurrera erortzeko arriskuan dauden zuhaitzak

389. artikulua

Eraikin, horma, zutabe edo beste edozein egitura hur­hurreko aurrian badago, horren jabea behartuta dago, hori erraustera, edo, bestela, hori lurrera eror ez dadin beharrezkoak diren obrak egitera.

Aurrizko obraren jabeak ez badu hori egiten, agintaritzak eraikina erraustaraz dezake, jabe horren kontura.

390. artikulua

Zuhaitz mardulen bat lurrera erortzeko arriskuan badago, eta horrekin kalte egin ahal bazaie inoren finkari edo bide publiko zein pribatutik igarotzen diren oinezkoei, orduan, zuhaitzaren ugazabak zuhaitza errotik atera eta kendu behar du; ez badu halakorik egiten, hori beraren kontura egingo da, agintaritzaren erabakiz.

391. artikulua

Aurreko bi artikuluen kasuetan, eraikina edo zuhaitza lurrera erortzen bada, 1907 eta 1908. artikuluetan xedatutakoa aplikatuko da.

III. TITULUA

ONDASUN-ERKIDEGOA

392. artikulua

Erkidegoa dago, gauza edo eskubide baten gaineko jabetza zenbait pertsonari indibisoan dagokienean.

Kontraturik edo xedapen berezirik izan ezean, titulu honen aginduek arautuko dute erkidegoa.

393. artikulua

Erkidegoaren partaideek horren onura eta zametan hartuko dute parte, euren kuoten arabera.

Erkidegoaren partaideei dagozkien zatiak berdinak direla uste izango da, kontrakoa frogatzen ez den bitartean.

394. artikulua

Erkidegoaren partaideak gauza erkideak erabili ahal izango ditu euren xedearekin bat etorriz, erkidegoaren interesari kalterik egin gabe, eta gainerako partaideei gauzok euren eskubidearen arabera erabiltzea eragotzi barik.

395. artikulua

Jabekide orok gainerako partaideak behartu ditzake gauza edo eskubide erkidea artatzeko beharrezkoak diren gastuak ordaintzera. Partaidea betebehar horretatik askatu ahal izango da, jabarian dagokion zatiari uko egiten badio bakarrik.

396. artikulua

Eraikinaren pisu edo lokalak nahiz horien zatiak, eraikin horren osagai erkide batera edo herri-bidera berezko irteera izateagatik, modu independentean aprobetxa badaitezke, jabetza bananduaren objektu izan daitezke, eta jabetza banandu horri jabekidetasun-eskubidea datxekio, eraikinaren osagai erkideen gainean; osagai erkideak dira eraikina egoki erabili eta lupertzeko beharrezkoak diren guztiak, besteak beste, lurra, lurgaina, zimendazioak eta gainaldeak; egiturako osagaiak eta, horien artean, zutabe, habe, solairu eta zama­hormak; fatxadak, terraza, balkoi eta leihoen kanpoko gainjanzkiekin batera, euren irudi edo itxuraketa, eurok eratzen dituzten itxitura-osagaiak eta haien kanpoko gainjanzkiak barne; ataria, eskailerak, atezaindegiak, korridoreak, igarobideak, murruak, zuloak, patioak, putzuak eta igogailu, gordailu, zenbakailu, telefono edo beste zerbitzu nahiz instalazio erkide batzuetarako destinaturiko barrunbeak, baita erabilera pribatiboa dutenak ere; igogailuak, eta ur, gas edo elektrizitatearen hustuketa nahiz hornidurarako instalazio, ekarketa eta biderakuntzak, baita eguzkiaren energia aprobetxatzeko balio dutenak ere; garbitzeko ur beroarenak, berogailuak, aire girotuarenak, kea egurastu edo husteko balio dutenak; suteak atzeman eta horien aurreneurriak hartzeko balio dutenak; irekigailu automatikoa eta eraikinaren segurtasunerako balio duten bestelakoak, bai eta antena kolektiboak eta ikus­entzunezko edo telekomunikazioko zerbitzuen gainerako instalazioak ere, horiek guztiak espazio pribatiboan sartu arte; zortasunak eta bestelako osagai material nahiz juridikoak, euren izaera edo xedearengatik, zatiezinak badira.

Jabekidetasunaren mendeko osagaiak ezin dira inola ere zatitu; zatiok osagai pribatibo jakin baten eranskin banaezinak direnez gero, horrekin batera bakarrik besterendu, kargatu edo enbargatu ahal izango dira.

Pisu edo lokala besterentzen bada, gainerako pisu edo lokalen jabeek, titulu horren bidez bakarrik, ez dute eroslehentasun eskubiderik izango, ezta atzera­eskuratzeko eskubiderik ere.

Lege-xedapen bereziek eta, horiek ahalbidetzen duten neurrian, interesdunen borondateak arautzen dute jabetzaren forma hori.

397. artikulua

Jabekideetatik batek ere ezin du gauza erkidean aldakuntzarik egin gainerako jabekideen adostasunik gabe, nahiz eta aldakuntzok guztientzat onuragarriak izan.

398. artikulua

Gauza erkidea administratu eta hobeto lupertzeko bete beharrekoak izango dira partaideen gehiengoak hartutako erabakiak.

Halako gehiengoa izan dadin, erabakia hartu duten partaideek ordezkatu behar dituzte erkidegoaren xedea eratzen duten interes gehienak.

Gehiengorik ez badago, edo gehiengoaren erabakiak kalte larriak badakartza gauza erkidearen gain interesa dutenentzat, epaileak egoki deritzona aginduko du alderdiak hala eskatuta; halakoetan, epaileak administratzaile bat ere izenda dezake.

Gauzaren zati bat pribatibo moduan badagokie partaide bati edo batzuei, eta beste zatia erkidea bada, azken horri bakarrik aplikatuko zaio aurreko xedapena.

399. artikulua

Jabekide orok jabetza osoa du bere zatiaren eta berari dagozkion fruitu eta onuren gainean; ondorenez, jabekideak jabetza hori besterendu, lagatu edo hipotekatu ahal du, bai eta beste inor jabetzaren aprobetxamenduan jarri ere, eskubide pertsonalen kasuan izan ezik. Dena den, besterentze edo hipoteka horrek ondoreak sortuko ditu gainerako jabekideei begira, erkidegoa amaitu eta zatitzean jabekide horri adjudikatzen zaion zatiaren gainean bakarrik.

400. artikulua

Jabekide batek ere ez du erkidegoan irauteko betebeharrik. Jabekide bakoitzak edozein unetan eska dezake gauza erkidearen zatiketa.

Hori gorabehera, baliozkoa da epe jakin batean zehar gauza indibisoan iraunarazteko ituna; epe hori ezin da izan hamar urtetik gorakoa. Epe hori beste hitzarmen baten bidez luza daiteke.

401. artikulua

Aurreko artikuluan xedatutakoa gorabehera, jabekideek ezin dute gauza erkidearen zatiketa eskatu horrekin gauza baliogabe suertatzen bada xedetzat duen erabilera betetzeko.

Eraikinaren ezaugarriek eraikinaren zatiketa ahalbidetzen badute, zatiketa hori egin daiteke erkideetatik edozeinek hala eskatuta; halakoetan, pisu edo lokal independenteak horiei erantsitako osagai erkideekin batera adjudikatuko dira, 396. artikuluak araututako moduan.

402. artikulua

Gauza erkidearen zatiketa egin dezakete, bai interesdunek, bai eta partaideen borondatez izendatutako tartekari nahiz bitarteko adiskidetzaileek ere.

Tartekari nahiz bitarteko adiskidetzaileek zatiketa egiten badute, erkidegoaren zatiak eratu beharko dituzte erkide bakoitzari dagokion eskubidearen arabera; ahal den neurrian, saihestu behar dute erkideei osagarriak diruz ordaintzea.

403. artikulua

Partaideen hartzekodun edo lagapen­hartzaileek gauza erkidearen zatiketan esku har dezakete, eta zatiketa horren aurka jar daitezke euren esku­hartzerik gabe gauzatzen bada. Hala ere, zatiketa burututa badago, ezin dute hori aurkaratu, salbu eta iruzurrez egin denean edota, zatiketa eragozteko hartzekodun eta lagapen­hartzaileok horren aurka forma egokian jarri arren, zatiketa hori gauzatu denean; betiere, zordunak edo lagatzaileak eskubidea du zatiketaren baliozkotasunari eusteko.

404. artikulua

Gauza berez zatiezina bada, eta jabekideak ez badira ados jartzen gauza hori euretako bati adjudikatu eta horrek gainerakoei kalte­ordaina emateko, gauza saldu eta horren prezioa banatuko da.

405. artikulua

Gauza erkidearen zatiketak ezin dio hirugarrenari kalterik egin; hirugarrenak eutsi egingo die banaketa egin aurretik berari zegozkion hipoteka, zortasun edo beste eskubide errealei. Era berean, erkidegoa zatitu arren, indarrean iraungo dute hirugarrenak erkidegoaren aurka dituen eskubide pertsonalek.

406. artikulua

Erkidegoa partaideen artean zatitzen denean, zatiketa horri aplikatuko zaizkio jarauntsiaren zatiketari buruzko erregelak.

IV. TITULUA

JABETZA BEREZI BATZUK

I. KAPITULUA

Urak

I. ATALA

Uren gaineko jabaria

407. artikulua

Herri-jabarikoak dira:

1. Ibaiak eta horien berezko ubideak.

2. Urbegi eta erreken berezko ubideetatik etengabe edo etenka doazen urak, eta ubide horiek beroriek.

3. Herri-jabariko lurretan etengabe edo etenka jaiotzen diren urak.

4. Naturak herri-lurretan eratutako laku eta aintzirak, eta horien ibilguak.

5. Sakan edo euri­bideetatik igarotzen diren euri­urak, horien ubidea ere herri-jabarikoa denean.

6. Herri-lurren azpian dauden urak.

7. Herri-lanak gauzatzeko gunean aurkitu diren urak, nahiz eta lanok emakidadunak egin.

8. Subjektu pribatuen, estatuaren, probintzien edo herrien lurretan etengabe edo etenka jaiotzen diren urak, urok lur horietatik irteten direnetik.

9. Iturri, urmindu eta establezimendu publikoen soberakinak.

408. artikulua

Jabari pribatukoak dira:

1. Jabari pribatuko lurretan etengabe nahiz etenka jaiotzen diren urak, urok lur horietatik igarotzen diren bitartean.

2. Naturak lur pribatuetan eratutako laku eta aintzirak, eta horien ibilguak.

3. Lur pribatuen azpian dauden urak.

4. Lur pribatuen gainean erortzen diren euri­urak, horiek lurron mugak gainditzen ez dituzten bitartean.

5. Euri­urek etengabe nahiz etenka eratutako ur­lasterraren ubideak, eta herri-jabarikoak ez diren finkak zeharkatzen dituzten erreken ubideak.

Landa edo eraikin batera urak eramateko, erretena edo akueduktua erabiltzen bada, landa edo eraikinaren osagaitzat hartuko dira, bai erreten edo akueduktutik igarotzen diren urak, bai eta horien ubide, ezponda eta bazterrak ere. Akueduktuak lur batzuk edo horien mugak zeharkatu arren, lurron jabeek ezin dute alegatu akueduktuaren gaineko jabaririk, ezta akueduktuaren ubide edo bazterrak aprobetxatzeko eskubiderik ere, salbu eta alegazio horren oinarri diren jabetza-tituluek erreklamaziopeko eskubidea edo jabaria adierazten dutenean.

II. ATALA

Herri-uren aprobetxamendua

409. artikulua

Herri-uren gaineko aprobetxamendua eskuratzen da:

1. Administrazio-emakidaren bidez.

2. Hogei urteko preskripzioaren bidez.

Aprobetxamendu horien gaineko eskubide eta betebeharren mugak izango dira, lehenengo kasuan, emakidaren hitzez­hitzezkotasunak eratortzen dituenak eta, bigarrenean, urak erabiltzeko modu eta formak eratortzen dituztenak.

410. artikulua

Uren aprobetxamendurako emakida oro hirugarrenari kalterik egin gabe ulertzen da.

411. artikulua

Ur publikoak aprobetxatzeko eskubidea azkentzen da horien emakida iraungitzen denean edo eskubidea hogei urteko epean erabiltzen ez denean.

III. ATALA

Jabari pribatuko uren aprobetxamendua

412. artikulua

Lurretik urbegi edo errekaren bat etengabe nahiz etenka jaiotzen bada, lur horren jabeak haien urak aprobetxa ditzake lur horretatik igarotzen diren bitartean; hala ere, soberakin-urak herri-jabariko ur bihurtzen dira, eta horien gaineko aprobetxamendua urei buruzko lege bereziak arautzen du.

413. artikulua

Euri­uretako ibilguen gaineko jabari pribatuak ez du biderik ematen lan edo obrak gauzatzeko, horien helburua bada hirugarrenaren kalterako uron ibilbidea aldatzea, edo hirugarrenari kalte egin ahal badio uholdeen indarrez lan edo obrok suntsitzeak.

414. artikulua

Ezin da inor jabetza pribatuko lurretan sartu, bertan urak bilatzeko edo lurrotan dauden urak erabiltzeko, baldin eta lurren jabeak ez badu horretarako baimenik ematen.

415. artikulua

Lurraren jabeak bertan jaiotzen diren uren gaineko jabaria du, baina jabari horrek ezin die kalterik egiten beheko lurren jabeek urok aprobetxatzeko legebidez eskuratu dituzten eskubideei.

416. artikulua

Lurraren jabeak ahalmena du lur horren barruan euri­uren biltegiak eraikitzeko, baldin eta horiekin ez bazaio kalterik egiten jendeari edo hirugarrenari.

IV. ATALA

Lurpeko urak

417. artikulua

Lurraren jabeak, berak bakarrik edo, osterantzean, beste inork haren baimenarekin, lurpeko urei buruz ikerketak egin ditzake bertan.

Herri-jabariko lurretan lurpeko urei buruz ikerketak egin ahal izateko, administrazio-baimena izan behar da nahitaez.

418. artikulua

Urei buruzko lege bereziarekin bat etorriz urak azaleratzen badira, urok azaleratu dituen pertsonari dagozkio.

419. artikulua

Ur azaleratuen jabeak bertan behera uzten baditu ur horiek euren ibilbide naturalean, herri-jabarikoak izango dira.

V. ATALA

Xedapen orokorrak

420. artikulua

Lur batean urak biltzeko defentsa-obrak badaude, edo, uren ibilbidea aldatzeagatik, obra horiek berriro eraiki behar badira, lurraren jabeak aukeran du beharrezkoak diren konponketak edo eraikinak berak egitea, edo, bestela, kalteak izan dituzten edo begi­bistan kalteak izan ditzaketen lurren jabeek konponketa edo eraikinok egin ditzaten ahalbidetzea, horrekin berari kalterik eragiten ez bazaio.

421. artikulua

Lur batean gaiak pilatu edo erortzeagatik uren ibilbidea oztopatzen bada hirugarrenari kalte eginez edo hirugarrena arriskuan jarriz, eta, horren ondorioz, gaiok lur horretatik atera behar badira, orduan, aurreko artikuluan xedatutakoa aplikatu behar da.

422. artikulua

Aurreko bi artikuluetan aipaturiko obrek onurak badakartzate, onurotan parte hartzen duten jabe guztiek ordaindu behar dituzte, euren interesaren arabera, obra horiek egiteko gastuak. Inork erruz eragin baditu kalteak, berak izango du gastuon gaineko erantzukizuna.

423. artikulua

Herri-onura dela bide, Nahitaez Jabetza Kentzeari buruzko Legearen menpe daude korporazioei edo subjektu pribatuei dagozkien uren gaineko jabetza eta erabilera.

424. artikulua

Titulu honetako xedapenek ez diete kalterik egiten aldez aurretik eskuratutako eskubideei, ezta ur, erreten, iturri edo urbegien jabeek duten jabari pribatuari ere; jabari horren bidez, jabeok ur, erreten, iturri edo urbegiak aprobetxa, sal eta truka ditzakete jabetza pribatu gisa.

425. artikulua

Kapitulu honetako xedapenek beren beregi arautzen ez dituzten gaietan, urei buruzko lege bereziak agindutakoa aplikatu behar da.

II. KAPITULUA

Meak

426. artikulua

Meak aurkitzeko asmoarekin, espainiarrek nahiz atzerritarrek herri-jabariko lurretan azterlanak edo zulatze-lanak egin ditzakete askatasunez, baldin eta lanon luze­zabala edo sakonera ez bada hamar metrokoa baino handiagoa; dena den, lanak gauzatu baino lehen, toki-agintaritzari lanon abisu eman behar diote. Jabetza pribatuko lurretan ezin da azterlanik egin lurren jabeak edo horren ordezkariak horretarako baimenik ematen ez badu.

427. artikulua

Meagintzari buruzko lege bereziak arautzen ditu aurreko artikuluan aipatutako eskubidearen mugak, eskubide hori egikaritzeko aurretiazko formalitate eta baldintzak, meatzat jo behar diren gaien izendapena, eta lurraren jabeari eta, emakida luzatuz gero, meen aurkitzaileei dagozkien eskubideen zehaztapena.

III. KAPITULUA

Jabetza intelektuala

428. artikulua

Literaturako lanaren edo lan zientifiko nahiz artistikoaren egileak eskubidea du berak nahi duen moduan lan hori ustiatu eta xedatzeko.

429. artikulua

Jabetza Intelektualari buruzko Legeak zehazten du eskubide hori nori dagokion, nola egikaritu behar den eta zein den eskubidearen iraupena. Lege berezi horrek arautu edo konpontzen ez dituen gaietan, kode honek jabetzari buruz ezarritako erregela orokorrak aplikatuko dira.

V. TITULUA

EDUKITZA

I. KAPITULUA

Edukitza eta horren motak

430. artikulua

Edukitza naturala da norbaitek gauzak ukan edo eskubideak lupertzea. Edukitza zibila ukantza edo luperketa bera da, norbaitek bere egin nahi duenean gauza edo eskubidea.

431. artikulua

Gauzak ukan edo eskubideak lupertzen dituenak berak egikaritzen du haien gaineko edukitza, edo, osterantzean, beste inork haren izenean.

432. artikulua

Ondasun eta eskubideen gaineko edukitza bi modutan izan daiteke: ugazaba moduan, edo, bestela, gauza edo eskubideak artatu nahiz lupertzeko ukandun moduan, horien gaineko jabaria beste inorena izanik.

433. artikulua

Edukitzailea onusteduna da, baldin eta ez badaki bere tituluan edota eskuratzeko moduan akats bat dagoela eta akats horrek hura baliogabetzen duela.

Edukitzailea gaitzusteduna da, bestelako kasuetan.

434. artikulua

Onustea badela uste da beti, eta edukitzailea gaitzusteduna dela baieztatzen duenari dagokio hori frogatzea.

435. artikulua

Onustez eskuratutako edukitzak izaera hori galtzen du, egintza jakin batzuek egiaztatzen dutenean eta egiaztatzen dutenetik edukitzaileak badakiela gauzaren gaineko edukitza bidegabe duela.

436. artikulua

Uste da edukitza eskuratzeko modua zein izan, eta modu berean eusten zaiola edukitza horren luperketari, kontrakoa frogatzen ez den bitartean.

437. artikulua

Atzemateko moduko gauza eta eskubideak bakarrik izan daitezke edukitzaren objektu.

II. KAPITULUA

Edukitza eskuratzea

438. artikulua

Edukitza eskuratzen da edukitzapeko gauza edo eskubidea okupatzen denean, gauza nahiz eskubide hori norberaren borondatearen menpe geratzen denean, edo norberaren egintzak eta harako eskubidea eskuratzeko ezarritako lege-formalitateak gauzatzen direnean.

439. artikulua

Edukitza eskura dezakete edukitza hori lupertuko duenak berak, horren legezko ordezkariak, mandatariak eta mandaturik ez duen hirugarrenak; dena den, azken kasu horretan, ez da ulertuko edukitza eskuratu denik, edukitza-egintza inoren izenean egin eta pertsona horrek egintza berresten ez duen bitartean.

440. artikulua

Jaraunsleak jarauntsia onartzen duenean ulertzen da jarauntsiko ondasunen edukitza berari eskualdatu zaiola kausatzailearen heriotza-unetik, inolako geldiarazpenik gabe.

Norbaitek baliozkotasunez arbuiatzen badu jarauntsia, ulertzen da pertsona horrek ez duela inoiz jarauntsiaren edukitzarik izan.

441. artikulua

Ezin da sekula ere edukitza indarkeriaz eskuratu, edukitzailea eskuraketa horren aurka jartzen den bitartean. Norbaitek uste badu beste inori gauzaren ukantza kentzeko akzioa edo eskubidea duela, eta ukanduna gauza ematearen aurka jartzen bada, orduan, hark laguntza eskatu beharko dio agintari eskudunari.

442. artikulua

Jaraunsle-tituluaren bidez oinordeko denak ez ditu jasango bere kausatzaileak izan duen edukitza akastunaren ondorioak, salbu eta frogatzen denean oinordekoak bazuela edukitzan eragina duten akatsen berri; hala ere, onusteko edukitzaren ondoreak ez dira onuragarriak izango oinordekoarentzat, kausatzailearen heriotza-datatik baino.

443. artikulua

Adingabeek eta ezgaituek gauzen gaineko edukitza eskura dezakete; baina euren ordezkari legitimoen laguntza behar dute edukitzatik eurentzat sortzen diren eskubideak erabiltzeko.

444. artikulua

Jasamen hutsarekin burututako egintzek, modu klandestinoan eta gauzaren edukitzaileak jakin gabe gauzaturikoek, eta indarkeriazko egintzek ez dute eraginik edukitzaren gainean.

445. artikulua

Edukitza, egitate gisa, ezin zaie bi pertsona desberdini aitortu, indibiso-kasuetan izan ezik. Edukitzeko egitatearen inguruan auzia sortzen bada, lehenespena izango du oraingo edukitzaileak; oraingo edukitzaileak bi badira, antzinatasun gehien duenak; edukitza guztien data berbera bada, titulua aurkezten duenak; eta, baldintza horiek guztiak berberak badira, orduan, gauza gordailuan edo epailearen zainpean jarriko da harik eta gauza horren gaineko edukitza edo jabetzari buruz, izapide egokien bidez, erabakia hartu arte.

III. KAPITULUA

Edukitzaren ondoreak

446. artikulua

Edukitzaile orok eskubidea du bere edukitza errespetatua izan dadin; eta, edukitzaileari nahasmendua eraginez gero, edukitza bera babestu edo hori edukitzaileari itzuli beharko zaio, prozedura-legeek ezartzen dituzten bideak erabiliz.

447. artikulua

Ugazaba moduan eskuratu eta lupertzen den edukitza bakarrik izan daiteke jabaria eskuratzeko titulua.

448. artikulua

Ugazaba moduan edukitza duenak bere mesederako du edukitzeko titulu zuzena duelako lege-presuntzioa, eta ezin da pertsona hori behartu titulua erakustera.

449. artikulua

Gauza higiezinaren gaineko edukitzak berez dakar gauza horren barruan dauden altzari eta objektuen gainekoa ere, horiek alde batera utzi behar direla frogatu edo egiaztatzen ez den bitartean.

450. artikulua

Gauzaren gaineko edukitza erkidegoan dagoenean ulertuko da gauza horren partaide bakoitzak indibiso bitartean edukitza izan duela gauza zatitzean berari dagokion zatiaren gain bakarrik. Gauzaren gaineko edukitza erkidegoan izanik, edukitza hori, oso­osorik zein zati batez, geldiarazten bada, geldiarazpen horrek erkide guztiei egiten die kalte neurri berean.

451. artikulua

Edukitzaile onustedunak bere egiten ditu jasotako fruituak, edukitza hori legez geldiarazten ez den bitartean.

Berezko fruituak eta industria-fruituak euren jatorritik banandu edo bereizten diren unetik jaso direla ulertzen da.

Fruitu zibilak egunean­egunean ekoitzi direla ulertzen da, eta edukitzaile onustedunari dagozkio proportzio horretan.

452. artikulua

Onustea amaitzean berezko fruitu edo industria-fruitu batzuk banantzeke badaude, edukitzaileak eskubidea du fruitu horiek ekoizpenerako egin dituen gastuak berreskuratzeko, eta, horrez gain, uztaren produktu likidoaren zati bat jasotzeko, edukitzak izan duen iraupenaren arabera.

Zamak modu berean lainduko dira, bi edukitzaileen artean.

Gauzaren jabeak, hala nahi badu, edukitzaile onustedunari eman diezaioke lugintza bukatzeko eta banantzeke dauden fruituak biltzeko ahalmena, edukitzaile horrek lugintzan izan dituen gastuen eta edukitzaile horri dagokion produktu likidoaren kalte­ordain gisa; edukitzaile onustedunak, edozein arrazoi dela eta, ez badu emate hori onartu nahi, orduan, galdu egingo du beste edozein bidetatik kalte­ordaina eskuratzeko eskubidea.

453. artikulua

Nahitaezko gastuak edukitzaile orori ordaintzen zaizkio; baina edukitzaile onustedunak bakarrik atxiki dezake gauza, gastu horiek ordaintzen ez zaizkion bitartean.

Gastu onuragarriak edukitzaile onustedunari ordaintzen zaizkio gauza atxikitzeko eskubide berberarekin; edukitzaren inguruko auzietan garaile ateratzen denak aukeran du gastuen zenbatekoa ordaintzea, edo, bestela, gastu horiek direla­eta gauzak izan duen balio-gehikuntza ematea.

454. artikulua

Edukitzaile onustedunari ez zaizkio ordaindu behar luxuzko edo atsegin hutsezko gastuak; baina edukitzaile horrek berarekin eraman ditzake gauza nagusia edertzeko erabili dituen apaindurak, baldin eta horrekin gauza nagusiari ez badio narriadurarik eragiten, eta edukitzaile berriak hobesten ez badu aurreko edukitzaileari horrek gastatutakoa ordaintzea.

455. artikulua

Edukitzaile gaitzustedunak ordaindu behar ditu berak jasotako fruituak eta edukitzaile legitimoak jaso ahal izango zituzkeenak; eta eskubidea izango du, bakar-bakarrik, gauza artatzeko nahitaez egin behar izan dituen gastuak berreskuratzeko. Edukitzaile gaitzustedunari ez zaizkio ordainduko luxuzko eta atsegin hutsezko hobekuntzetan egindako gastuak; baina edukitzaile horrek berarekin eraman ahal izango ditu gastuak inbertitzearen ondorioz eskuratutako objektuak, baldin eta horrekin gauzari ez bazaio narraidurarik egiten, eta edukitzaile legitimoak hobesten ez badu objektu horiekin geratzea, edukitza eskuratzeko unean objektuok zuten balioa ordainduz.

456. artikulua

Naturak edo denboraren joan­etorriak hobekuntzak sortzen dituenean, hobekuntza horiek beti geratzen dira edukitzaren inguruko auzian garaile ateratzen denarentzat.

457. artikulua

Edukitzaile onustedunak ez du inolako erantzukizunik edukitzapeko gauzetan izandako narriadura edo galeraren gain, doloz jardun duela egiaztatzen denean izan ezik. Edukitzaile gaitzustedunak narriadura edo galeraren gaineko erantzukizuna du beti, baita narriadura edo galera hori ezinbesteko kasuetan gertatzen denean ere, baldin eta asmo gaiztoz atzeratu badu edukitzaile legitimoari gauza ematea.

458. artikulua

Edukitza lortzen duenak ez du hobekuntzarik ordaindu behar, hobekuntza hori desagertu bada gauza eskuratzeko unean.

459. artikulua

Oraingo edukitzaileak egiaztatzen badu iraganean edukitza izan duela, bitarteko denboran ere edukitzaile izan dela uste da, kontrakoa frogatzen ez den bitartean.

460. artikulua

Edukitzaileak edukitza gal dezake:

1. Gauza bertan behera uzten badu.

2. Gauza beste inori lagatzen badio, kostu bidez nahiz dohainik.

3. Gauza erabat suntsitu edo galtzen bada, edo gauza hori merkataritzatik kanpo geratzen bada.

4. Beste inork gauzaren edukitza badu urtebete baino gehiagoko epean, nahiz eta aurreko edukitzaileak edukitza horren aurkako borondatea agertu.

461. artikulua

Ez da ulertu behar gauza higigarriaren gaineko edukitza galdu denik, gauza hori edukitzailearen eskumendean dagoen bitartean, berak gauza aldian­aldian non dagoen jakin ez badaki ere.

462. artikulua

Ez da ulertu behar gauza higiezinen eta eskubide errealen gaineko edukitza galdu denik, ezta hirugarrenaren kalterako gauzatzen den preskripzioaren ondoreetarako eskualdatu denik ere, Hipoteka Legean xedatutakoa betetzen denean baino.

463. artikulua

Norbaitek inoren gauzaren gaineko edukitza badu ukandun huts gisa, eta edukitza horren gaineko egintzak burutzen baditu edo horiei adostasuna ematen badie gauza hori edozein modutan lupertu edo atxikitzeko, orduan, egintza horiek ez dakarte betebeharrik ez kalterik ugazabarentzat, salbu eta ugazabak ukandunari egintzok burutzeko esanbidezko ahalmenak eman dizkionean, edota, egintzok burutu eta gero, ugazabak horiek berretsi dituenean.

464. artikulua

Ondasun higigarrien gain onustez eskuratutako edukitza tituluaren bestekoa da. Hala ere, norbaitek gauza higigarria galdu badu edo inori legearen aurka halakoa kendu bazaio, gauza higigarria erreibindika diezaioke horren edukitza duenari.

Galdutako nahiz ostutako gauza higigarriaren edukitza duenak gauza hori onustez eskuratu badu jendaurreko salmentan, gauzaren jabeak ezin izango du horren itzulketa lortu gauza horren truk emandako prezioa ordaindu gabe.

Halaber, Gobernuaren baimenarekin ezarritako erruki­etxeetan, gauza higigarriak bahitu badira, gauza bahitu horien jabeak ezin izango du euron itzulketa lortu, halakoak bahitu dituen pertsona edozein izanik ere, establezimenduari bahikuntzaren kopurua eta mugaeguneratutako korrituak ordaindu gabe.

Burtsa, azoka edo merkatuan eskuratutako gauza higigarrietan, edota legez behar den moduan jardun eta antzeko objektuak salerosten dituen merkatariarengandik eskuraturikoetan, Merkataritza Kodeak xedatzen duena bete beharko da.

465. artikulua

Animalia basatien gaineko edukitzari eutsi egiten zaio animaliok edukitzailearen eskumendean dauden bitartean; etxekotutako edo mantsotutako animaliek edukitzailearen etxera itzultzeko ohitura baldin badute, orduan, animalia horiek animalia mantsoekin edo etxeko animaliekin parekatzen dira.

466. artikulua

Edukitza bidegabe galdu duenak edukitza hori berreskuratzen badu Zuzenbidearekin bat etorriz, beraren onurarako izan daitezkeen ondore guztietarako ulertzen da berak edukitza lupertu izan duela inolako geldiarazpenik gabe.

VI. TITULUA

GOZAMENA, ERABILTZEA ETA BIZTANTZEA

I. KAPITULUA

Gozamena

I. ATALA

Gozamena orokorrean

467. artikulua

Gozamenak inoren ondasunak lupertzeko eskubidea ematen du ondasun horien forma eta izaera artatzeko betebeharrarekin batera, salbu eta gozamenaren eraketa-tituluak edo legeak bestelakoa ahalbidetzen duenean.

468. artikulua

Gozamena eratzen da lege bidez; subjektu pribatuen borondatez, borondate hori bizien arteko egintzetan edo azken nahian azaltzen denean; bai eta preskripzio bidez ere.

469. artikulua

Gozamena era daiteke gauzak ematen dituen fruitu guztien edo batzuen gain, pertsona batentzat edo batzuentzat, aldi berean nahiz ondoz ondo eta, betiere, egun jakin batetik aurrera edo egun jakin bat arte, huts­hutsean edo baldintzapean. Halaber, gozamena eskubide baten gain era daiteke eskubide hori bere­berezkoa edo eskualdaezina denean izan ezik.

470. artikulua

Gozamenaren eraketa-tituluak zehaztuko ditu gozamendunaren eskubide eta betebeharrak; titulu horretan ez bada ezer zehaztu edo bertan zehaztutakoa nahiko ez bada, hurrengo bi ataletan jasotako xedapenak aplikatuko dira.

II. ATALA

Gozamendunaren eskubideak

471. artikulua

Gozamendunak eskubidea du gozamenpeko ondasunek ematen dituzten berezko fruitu, industria-fruitu eta fruitu zibil guztiak eskuratzeko. Finkan aurkitutako altxorrei dagokienez, gozamenduna arrotza besterik ez da.

472. artikulua

Gozamendunari dagozkio gozamena hastean banantzeke dauden berezko fruitu eta industria-fruituak.

Gozamena azkentzean banantzeke daudenak jabeari dagozkio.

Aurreko kasuetan, gozamena hasten denean, gozamendunak ez dizkio jabeari ordaindu behar horrek egindako gastuak; baina, gozamena amaitzean, jabeak gozamendunari ordaindu behar dizkio, banantzeke dauden fruituen produktuarekin, gozamendunak berak egindako lugintza, hazi eta horien antzekoen ondorioz sortutako gastu arruntak.

Artikulu honetan xedatutakoak ez die kalterik egiten hirugarrenaren eskubideei, eskubide horiek eskuratu badira gozamena hasi edo bukatzean.

473. artikulua

Gozamendunak gozamenpeko lur edo landak errentan eman baditu, eta gozamena errentamendua baino lehen amaitzen bada, orduan, gozamendunak edo horren jaraunsle eta oinordekoek eskuratzen dute errentariak ordaindu behar duen errentaren araberako zatia bakarrik.

474. artikulua

Fruitu zibilak egunean­egunean jaso direla ulertzen da, eta fruituok gozamendunari dagozkio gozamenak izan duen iraupenaren arabera.

475. artikulua

Gozamena eratzen bada aldizkako errenta edo pentsioa diruz, fruituz edo obligazioen nahiz eramailearentzako tituluen korrituez jasotzeko eskubidearen gain, orduan, eskubide horren produktu edo fruitutzat hartuko da mugaegun bakoitzean eman beharrekoa.

Gozamenaren bitartez gozatzen badira industria- edo merkataritza-ustiategi batean parte­hartzeak ematen dituen etekinak, eta etekin horiek banatzeko ez badago mugaegun finkorik, etekinok ere izaera horretakoak izango dira.

Kasu batean zein bestean, horiek guztiak fruitu zibil gisa banatu eta aurreko artikuluak agintzen duen moduan erabiliko dira.

476. artikulua

Gozamenpeko lurrean meatzeak daudenean, gozamendunari ez dagozkio jadanik salatuta edo emakidapean dauden meatzeen produktuak, ezta gozamena hastean langintzapean dauden meatzeenak ere, salbu eta gozamenaren eraketa-tituluan gozamendunari beren beregi eman zaizkionean produktu horiek, edo gozamena unibertsala denean.

Hala ere, gozamendunak harriak, karea eta igeltsua atera ditzake harrobietatik, berak egin behar dituen edo beharrezkoak diren obrak nahiz konponketak burutzeko.

477. artikulua

Aurreko artikuluan xedatutakoa gorabehera, legezko gozamenean, gozamendunak ustia ditzake jadanik salatuta edo emakidapean dauden meatzeak, bai eta langintzapean daudenak ere, horiek guztiak gozamenpeko lurrean badaude; halakoetan, gozamendunak bere egiten ditu gastuak kendu eta gero geratzen diren etekinen erdiak, eta gastu horiek gozamendunak eta jabeak erdi bana ordaintzen dituzte.

478. artikulua

Gozamendun izateak ez dio berari kentzen Meatzeei buruzko Legeak gozamendun orori ematen dion eskubidea, zertarako eta gozamenpeko lurretan dauden meatzeak salatu eta horien gaineko emakida eskuratzeko, legeak berak ezarritako forma eta baldintzekin.

479. artikulua

Gozamendunak luper ditzake gozamenpeko gauzak akzesio bidez izan duen gehikuntzak, gauza horrentzat eratu diren zortasunak, eta, oro har, gauza horri datxezkion onura guztiak.

480. artikulua

Gozamendunak bere kabuz aprobetxa dezake gozamenpeko gauza, beste inori errentamenduan eman diezaioke gauza hori, eta, orobat, gozamen-eskubidea besterendu ahal du, baita dohainik ere. Dena den, gozamendunak halako izaeraz egiten dituen kontratu guztiak gozamena amaitzean suntsiaraziko dira, landa-finken gaineko errentamendua izan ezik; errentamendu horrek nekazaritzako urtea amaitu arte dirauela ulertuko da.

481. artikulua

Gozamenpeko gauzak, kontsumikorrak izan ez arren, erabileraren erabileraz narriatzen badira, gozamendunak gauza horiek erabil ditzake euren xedearen arabera, eta, gozamena amaitzean, gauza horiek itzuli behar ditu dauden­daudenean; hala ere, gauza horiek narriadurak izan badituzte gozamendunaren dolo edo zabarkeriaren ondorioz, gozamendunak jabeari kalte­ordaina eman behar dio.

482. artikulua

Gozamenak bere barruan hartzen baditu erabileraren erabileraz kontsumitzen diren gauzak, orduan, gozamendunak gauza horiek erabiltzeko eskubidea du, eta, gozamena amaitzean, euren balioa ordaindu behar du gauzok zenbatetsita eman bazaizkio. Gauzak ez badira zenbatetsi, gozamendunak eskubidea du kopuru eta kalitate bereko beste horrenbeste itzultzeko, edo, bestela, gozamena bukatzean gauzok duten prezio arrunta ordaintzeko.

483. artikulua

Mahasti, olibadi eta bestelako zuhaitz nahiz zuhaixken gozamendunak probetxua atera dezake hildako orpoetatik, bai eta istripuen bat dela­eta hautsi edo erauzitako orpoetatik ere; baina beste batzuk jarri behar ditu haien ordez.

484. artikulua

Ezbeharra edo aparteko kasua dela eta, hainbat mahasti, olibadi edota zuhaitz nahiz zuhaixka desagertu badira, eta birjarpena ezinezkoa bada edo birjarpen horrek gehiegizko kargak badakartza, orduan, gozamendunak jabearen esku utz ditzake hildako, eroritako edo hautsitako orpoak, eta jabeari eska diezaioke horiek kentzeko eta lurzorua garbi uzteko.

485. artikulua

Mendiaren gozamendunak luper ditzake mendi horrek bere izaeraren arabera eman ditzakeen aprobetxamendu guztiak.

Mendiko zuhaitzak mozteko direnean edo eraikuntzarako oholak egiteko direnean, gozamendunak mendi horretan egin ditzake jabeak egin ohi zituen mozketa edo ebaketa arruntak; jabeak halakorik egin ezean, mozketa edo ebaketak egingo dira tokiko ohiturak zehaztutako modu, zati eta aldian.

Gozamendunak mozketa edo ebaketak egingo ditu beti finkaren artapenari kalterik egin gabe.

Zuhaitzen hazitegietan, gozamendunak behar den besteko meazketa egin dezake bertan geratzen diren zuhaitzak egoki haz daitezen.

Aurreko lerrokadetan ezarritakoaz kanpo, gozamendunak ezin ditu zuhaitzak orpotik ebaki, ebaketa gozamenpeko gauzaren bat birjarri edo hobetzeko egiten denean izan ezik; kasu horretan, gozamendunak aldez aurretik eman behar dio jabeari obra egiteko beharrizanaren berri.

486. artikulua

Lurrak, eskubide errealak edo ondasun higigarriak erreklamatzeko akzioaren gozamendunak akzio hori egikari, eta akzioaren jabea behartu dezake horretarako ordezkaritza eman diezaion eta berak dituen frogabide guztiak laga diezazkion. Akzioa egikaritzearen ondorioz gozamendunak erreklamaziopeko gauza eskuratzen badu, gozamena fruituetara bakarrik mugatuko da, eta gauzaren gaineko jabaria jabearentzat geratuko da.

487. artikulua

Gozamendunak bere ustez komenigarri diren hobekuntza onuragarriak edo atsegin hutsezko hobekuntzak egin ditzake gozamenaren objektu diren ondasunetan, horien forma edo izaera aldatzen ez badu; hala ere, gozamendunak ez du horren ondoriozko kalte­ordaina eskatzeko eskubiderik. Dena den, gozamendunak hobekuntza horiek ken ditzake, hori egin badaiteke ondasunei kalterik egin gabe.

488. artikulua

Gozamendunak gozamenpeko ondasunetan izandako kalteak konpentsa ditzake berak ondasunotan egindako hobekuntzekin.

489. artikulua

Ondasunen jabeak ondasunok besteren ditzake horien gaineko gozamena beste inork badu ere; dena dela, jabeak ezin ditu ondasun horien forma eta izaera aldatu, eta eurotan ezin du ezer ere egin horrek gozamendunari kalte sortzen badio.

490. artikulua

Gauzaren gaineko edukitza erkidegoan egonik, gauza horren zati bat gozamenpean jartzen bada, gozamendunak egikari ditzake jabeak gauzaren administrazioari buruz eta fruitu nahiz korrituen eskuraketari buruz dituen eskubide guztiak. Erkidegoan edukitako gauza zatitzeagatik erkidegoa amaitzen bada, gozamendunak jasotzen du jabeari edo jabekideari adjudikatutako zatiaren gaineko gozamena.

III. ATALA

Gozamendunaren betebeharrak

491. artikulua

Ondasunak gozatzen hasi aurretik, gozamenduna behartuta dago:

1. Ondasun guztien inbentarioa egitera, jabea edo horren ordezkari legitimoa zitatuz, ondasun higigarriak tasatuz eta ondasun higiezinen egoera deskribatuz.

2. Fidantza ematera, atal honen arabera berari dagozkion betebeharren betetzea bereganatuz.

492. artikulua

Aurreko artikuluaren bigarren paragrafoan jasotako xedapena ez zaio aplikatzen saltzaile edo dohaintza­emaileari, baldin eta horrek bere buruarentzat erreserbatu badu saldutako edo dohaintzapeko ondasunen gaineko gozamena, ezta seme­alaben ondasunen gaineko gozamena duten gurasoei edo legezko gozamen-kuota duen alargunari ere, baldin eta gurasoak edo alarguna berriz ezkontzen ez badira.

493. artikulua

Gozamenaren titulua edozein izanda ere, gozamendunari barkatu ahal zaio inbentarioa egiteko betebeharra edo fidantza ematekoa, horrekin inori kalterik egiten ez bazaio.

494. artikulua

Gozamendunarentzat fidantza ematea nahitaezkoa izanik, gozamendun horrek ez badu halakorik egiten, jabeak epaileari eska diezaioke ondasun higiezinak administraziopean jartzeko; ondasun higigarriak saltzeko; efektu publikoak, kreditu­titulu izendunak edo eramailearentzako kreditu­tituluak inskripzio bihurtzeko edota bankuan nahiz establezimendu publikoan gordailatzeko; eta, era berean, kapitalak, eskudiruzko kopuruak eta ondasun higigarriak besterentzean lortutako prezioa balore ziurretan inbertitzeko.

Gozamendunari dagozkio gauza higigarrien prezioak eta efektu publikoek nahiz baloreek ematen dituzten korrituak, bai eta administraziopean jarritako ondasunen produktuak ere.

Halaber, gozamendunak fidantzarik ematen ez duen bitartean edo gozamendunari betebehar hori barkatzen ez zaion bitartean, jabeak, hala hobesten badu, bere eskuetan atxiki ditzake, administratzaile gisa, gozamenpeko ondasunak; halakoetan, jabeak gozamendunari eman behar dio ondasunen produktu likidoa, behin administrazio horren ondorioz hitzartu den zenbatekoa edo epaiketa bidez zehaztutakoa kendu eta gero.

495. artikulua

Fidantzarik eman ez duen gozamendunak zineginezko kauzioa egin eta epaileari eska diezaioke nahitaez erabili beharreko altzariak berari emateko, eta berari eta beraren familiari gozamenpeko etxean gela bat esleitzeko; epaileak, kasuan kasuko inguruabarrak aztertu eta gero, eskaera horri baiezkoa eman diezaioke.

Gozamendunaren industriarako beharrezkoak diren tresna, erreminta eta gainerako ondasun higigarriei buruz, gauza bera ulertuko da.

Jabeak ez baditu ondasun higigarri jakin batzuk saldu nahi horiek garrantzi artistikoa edo afekzio-prezioa dutelako, ondasunok berari itzultzeko eska dezake, fidantza bidez bermatzen badu tasazio-balioaren legezko korrituak ordainduko dituela.

496. artikulua

Behin fidantza eman eta gero, gozamendunak produktu guztien gaineko eskubidea du, gozamenaren eraketa-tituluarekin bat etorriz produktu horiek jasotzen hasteko egunetik bertatik.

497. artikulua

Gozamendunak gozamenpeko gauzak jagon behar ditu familiako guraso on batek egingo lukeen moduan.

498. artikulua

Gozamendunak bere gozamen-eskubidea besterendu edo errentan ematen badu, erantzukizuna izango du bera ordezten duen pertsonak, erruz nahiz zabarkeriaz, gozamenpeko gauzei egiten dizkien kalteen gain.

499. artikulua

Gozamena abere-talde edo aziendaren gain eratzen bada, gozamendunak kumeekin ordeztu behar ditu, bai urtero berez hiltzen diren abelburuak, baita animalia kaltegarrien harrapakeriaren ondorioz hiltzen direnak ere.

Gozamena abelburuen gain eratu eta gero, gozamenpeko abelburu guztiak hiltzen badira kutsaduraren eraginez edo ez­ohiko gertakizun baten ondorioz, eta ezbehar hori ez bada gozamendunaren erruz gertatu, orduan, gozamendun horrek aski du jabeari ezbeharra gertatu eta gero geratu diren hondakinak itzultzearekin.

Halaber, istripuren bat dela­eta abelburu batzuk hiltzen badira, eta gozamendunak ez badu horretan errurik izan, gozamenak bere horretan iraungo du bizirik geratzen diren abelburuen gain.

Gozamena abelburu antzuen gain eratu bada, gozamen horren ondoreak eta gauza suntsikorren gain eratutako gozamenarenak berberak direla ulertuko da.

500. artikulua

Gozamendunaren betebeharra da gozamenpeko gauzetan beharrezkoak diren konponketa arruntak egitea.

Konponketak nahitaezkoak badira gauzen ohiko erabilerak eragiten dituen narriadura edo apurketei aurre egin eta gauzok artatzeko, orduan, konponketok arruntak direla ulertuko da. Jabeak hala eskatu arren, gozamendunak ez baditu konponketa arruntak egiten, jabeak bere kabuz egin ditzake halakoak, gozamendunaren kontura.

501. artikulua

Konponketa bereziak jabearen kontura izango dira. Gozamendunak konponketa horien abisu eman behar dio jabeari, horiek egiteko beharrizana presakoa denean.

502. artikulua

Jabeak konponketa bereziak egiten baditu, gozamendunari eska diezaioke eurotan inbertitutako kopuruak gozamenak iraun artean sortu duen lege-korritua.

Konponketa horiek gauzaren iraupenerako nahitaezkoak izanik, jabeak ez baditu halakoak egiten, gozamendunak egin ditzake; baina, gozamena amaitu eta gero, gozamendunak jabeari eska diezaioke obra horiek direla­eta finkak izan duen balio-gehikuntza.

Jabeak ezezkoa ematen badio zenbateko hori ordaintzeari, gozamendunak gauza atxikitzeko eskubidea du gauza horren produktuekin harako zenbatekoa berreskuratu arte.

503. artikulua

Jabeak gozamenpeko finkan gauza ditzake bertan egin daitezkeen obra eta hobekuntzak, edo, finka hori landa-lurra izanez gero, landaketa berriak ere, baldin eta egintza horiek ez badute gozamenaren balioa txikitzen eta ez badiote kalterik egiten gozamendunaren eskubideari.

504. artikulua

Gozamenak dirauen artean, gozamendunaren kontura geratuko dira urteko zama eta kontribuzioak, bai eta fruituen kargatzat hartzen direnak ere.

505. artikulua

Jabearen kontura geratuko dira gozamenak iraun artean eta kapitalaren gain zuzen­zuzenean ezartzen diren kontribuzioak.

Jabeak halakoak ordaindu baditu, gozamendunak jabeari eman behar dizkio kontzeptu hori dela­eta jabeak ordaindu dituen zenbatekoen korrituak; gozamendunak zenbateko horiek aurreratu baditu, eurok jaso beharko ditu gozamena amaitzean.

506. artikulua

Gozamena ondare osoaren gain eratzen bada, eta, eraketa-unean, jabeak zorrak baditu, 642 eta 643. artikuluek dohaintzen inguruan ezarritakoa aplikatuko zaie, hala gozamenaren iraupenari, nola gozamendunak zor horiek ordaintzeko duen betebeharrari.

Xedapen berbera aplikatuko da, baldin eta gozamena eratzean jabea aldizkako prestazioak ordaintzera behartuta badago, nahiz eta prestazio horiek kapital ezagunik izan ez.

507. artikulua

Gozamendunak fidantza egokia eman badu edo ematen badu, bere kabuz erreklama ditzake gozamenaren osagai diren kreditu mugaeguneratuak. Gozamendunari fidantza emateko betebeharra barkatu bazaio, gozamendun horrek ezin izan badu fidantzarik eman edo emandakoa nahiko izan ez bada, orduan, gozamendunak jabearen baimena izan beharko du, edo, jabearen baimenik izan ezean, epailearen baimena, kreditu horiek kobratu ahal izateko.

Fidantza eman duen gozamendunak bere ustez komenigarri den xedea eman diezaioke eskuratutako kapitalari. Fidantzarik eman ez duen gozamendunak, berriz, irabazian jarri beharko du kapitala, jabearen adostasunarekin, eta, bi-bion arteko adostasunik izan ezean, epailearen baimenarekin; eta, edozein kasutan, gozamendunak beste adina berme eman behar du gozamenpeko kapitala oso­osorik iraunarazteko.

508. artikulua

Gozamendun unibertsalak osorik ordaindu beharko du bizi arteko errentaren edo mantenu-pentsioaren gaineko legatua.

Gozamena jarauntsiko zati alikuotaren gain eratu bada, gozamendunak legatu hori ordainduko du bere kuotaren arabera.

Bi kasu horietan, jabeak ez du ordainketarik egin behar.

Gozamena gauza zehatz baten edo batzuen gainekoa bada, gozamendunak legatu hori ordainduko du errenta edo pentsioa gauza horien gain zehatz­mehatz eratuta dagoenean bakarrik.

509. artikulua

Finkaren gainean hipoteka eratu bada zor jakin batzuen ordainketa bermatzeko, finka hipotekatuaren gozamendunak ez ditu zor horiek ordaindu behar.

Zor horiek ordaintzeko, finka enbargatu edo epaiketa bidez saltzen bada, jabeak erantzukizuna izango du gozamendunari begira, arrazoi horrengatik gozamendunak galdu duenaren gain.

510. artikulua

Gozamena eratu bada jarauntsi osoaren edo horren zati alikuotaren gain, gozamendunak diru kopuru batzuk aurrera ditzake gozamenpeko ondasunei dagozkien jarauntsi-zorrak ordaintzeko; gozamena azkentzean, gozamendunak jabeari eska diezaioke kopuru horiek itzul diezazkion, korriturik gabe.

Gozamendunak ezezkoa ematen badio diru kopuru horiek aurreratzeari, jabeak eska dezake gozamenpeko ondasunak saltzeko, diru kopuru horiek ordaintzeko behar den besteko neurrian; osterantzean, jabeak bere diruz ordain ditzake kopuruok, eta, kasu horretan, gozamendunari eska diezazkioke kasuan kasuko korrituak.

511. artikulua

Gozamendunak jabeari eman behar dio hirugarrenak burututako egintza guztien berri, baldin eta horien berri badu eta halako egintzek jabetza-eskubideei kalte egin ahal badiete; hori egin ezean, gozamendunak kalte­galeren gaineko erantzukizuna izango du horien erruduna bera izango balitz bezala.

512. artikulua

Gozamendunaren kontura geratuko dira gozamenari buruzko auzietan izandako gastu, kostu eta kondenak.

IV. ATALA

Gozamena azkentzeko moduak

513. artikulua

Gozamena azkentzen da:

1. Gozamenduna hiltzen denean.

2. Gozamena zein eperako eratu, eta epe hori amaitzen denean, edota eraketa-tituluan jasotako baldintza suntsiarazlea betetzen denean.

3. Pertsona berarengan bateratzen direnean gozamena eta jabetza.

4. Gozamendunak gozamenari uko egiten dionean.

5. Gozamenpeko gauza oso­osorik galtzen denean.

6. Eratzailearen eskubidea suntsiarazten denean.

7. Preskripzioa gertatzen denean.

514. artikulua

Gozamenpeko gauzaren zati bat bakarrik galtzen bada, eskubide horrek gainerako zatian iraungo du.

515. artikulua

Ezin da herri, korporazio edo sozietateentzat gozamenik eratu, baldin eta gozamen horren iraupena hogeita hamar urtetik gorakoa bada. Halako gozamena eratu bada, eta, epea bete aurretik, herria hutsik geratzen bada edo korporazioa nahiz sozietatea desegiten bada, orduan, egitate hori dela­bide gozamena azkendu egingo da.

516. artikulua

Gozamena eman bada hirugarrenak adin jakin bat bete arte, gozamen hori ez da azkenduko aldez aurretik finkatutako urte-kopurua bete arte, nahiz eta hirugarrena lehenago hil, salbu eta gozamena beren beregi eman denean pertsona horren bizitzari begira bakarrik.

517. artikulua

Gozamena finkaren gain eratu bada eta, finka horren osagaietako bat eraikin bat izanik, eraikin hori edozein modutan suntsitzen bada, orduan, gozamendunak eskubidea izango du lurzorua eta gaiak lupertzeko.

Hori berori gertatuko da, gozamena eraikinaren gain bakarrik eratu eta eraikin hori suntsitzen bada. Hala ere, kasu horretan, jabeak beste eraikin bat egin nahi badu, lurzorua okupatzeko eta gaiak erabiltzeko eskubidea izango du; baina gozamendunari ordaindu behar dizkio gozamenak dirauen artean lurzoruaren eta gaien balioak sortzen dituen korrituak.

518. artikulua

Gozamendunak jabearekin batera ordaintzen badu gozamenpeko lurraren asegurua, ezbehar-kasuetan gozamendunak eraikin berria gozatzeari eutsiko dio eraikina egiten bada; jabeari ez bazaio komeni eraikin berria egitea, gozamendunak jasoko ditu aseguruaren prezioak ematen dituen korrituak.

Lurraren gaineko asegurua gozamendunak bakarrik eratu badu jabeak aseguru hori ordaintzeari ezezkoa eman diolako, gozamendunak eskubidea eskuratuko du aseguruaren prezioa oso­osorik jasotzeko, ezbeharren bat gertatzen denean; hala ere, prezio hori finka berreraikitzeko inbertitu beharko du.

Lurraren asegurua jabeak bakarrik eratu badu gozamendunak aseguru hori ordaintzeari ezezkoa eman diolako, jabeak oso­osorik jasoko du aseguruaren prezioa, ezbeharren bat gertatzen denean, betiere, gozamendunak aurreko artikuluaren arabera duen eskubideari kalterik egin gabe.

519. artikulua

Herri-onura dela­eta gozamenpeko gauza nahitaez kentzen bada, jabea behartuta dago gauza hori subrogatzera, gauza horren balio bera eta antzeko baldintzak dituen beste gauza batekin; edo, osterantzean, gozamendunari kalte­ordainaren legezko korrituak ordaintzera, gozamenak iraun behar duen denbora osoan zehar. Jabeak azken hori aukeratuz gero, korrituen ordainketa fidantza bidez bermatu beharko du.

520. artikulua

Gozamenpeko gauza behar bezala erabili ez arren, gozamena ez da azkentzen. Dena den, gozamenpeko gauzaz abusatzeagatik jabeari kalte larriak eragiten bazaizkio, jabeak eska dezake berari gauza itzultzeko; hori eginez gero, jabeak gozamendunari urtero ordaindu behar dio gauzaren produktu likidoa, behin administrazioaren ondorioz gozamendunak izan dituen gastuak eta gozamendun horri esleitu zaion saria kendu eta gero.

521. artikulua

Gozamena eratu bada berori eratzeko unean bizirik zeuden pertsona batzuen mesederako, gozamena ez da azkenduko pertsona horietatik azkena hil arte.

522. artikulua

Behin gozamena amaitu eta gero, jabeari itzuli beharko zaio gozamenpeko gauza; hala ere, gozamendunak edo beraren jaraunsleek gauza hori atxikitzeko eskubidea dute eurek ordaindutako zenbatekoak itzultzen ez zaizkien bitartean. Gauza itzulitakoan, fidantza edo hipoteka ezereztuko da.

II. KAPITULUA

Erabiltzea eta biztantzea

523. artikulua

Erabili eta biztantzeko eskubideen eraketa-tituluak arautuko ditu erabiltzaileari eta biztantzeko eskubidearen titularrari dagozkien ahalmen eta betebeharrak; titulurik izan ezean, hurrengo xedapenek arautuko dituzte halakoak.

524. artikulua

Erabiltzeko eskubidearen bitartez, inoren gauzak ematen dituen fruituak jaso daitezke erabiltzailearen eta beraren familiaren beharrizanak asetzeko behar den beste, nahiz eta familia hori handitu.

Biztantzeko eskubidearen bitartez, eskubide horren titularrak inoren etxean okupa ditzake berak eta beraren familiakoek bizitzeko behar dituzten gelak.

525. artikulua

Erabili eta biztantzeko eskubideak ezin dakizkioke inori errentan eman, ezta intsuldatu ere, inolako tituluren bidez.

526. artikulua

Abere-taldea edo azienda erabiltzeko eskubidea duenak abelkumeak, esnea eta artilea aprobetxa ditzake bere eta beraren familiaren kontsumorako behar den beste; orobat, simaurra aprobetxa dezake berak lantzen dituen lurrak behar beste ongarritzeko.

527. artikulua

Erabiltzaileak kontsumitzen baditu inoren gauzak ematen dituen fruitu guztiak, edo biztantzeko eskubidearen titularrak etxe osoa okupatzen badu, orduan, erabiltzaile edo titular horrek lugintza-gastuak ordaindu, artapenerako konponketa arruntak egin eta kontribuzioak ordaindu behar ditu gozamendunak egiten duen moduan.

Erabiltzaileak fruitu batzuk baino ez baditu eskuratzen, edo biztantzeko eskubidearen titularrak gela batzuk bakarrik erabiltzen baditu, orduan, erabiltzaile edo titular horrek ez du ezer ordaindu behar, baldin eta jabeak eskuratzen dituen fruitu edo aprobetxamenduak aski badira gastu eta zamak ordaintzeko. Horiek aski ez badira, erabiltzaile edo titularrak jarri behar du falta den zatia.

528. artikulua

Erabili eta biztantzeko eskubideei aplika dakizkieke gozamenaren inguruan ezarritako xedapenak, baldin eta xedapen horiek ez badira kapitulu honetan agindutakoaren aurkakoak.

529. artikulua

Arrazoi berberen ondorioz azkentzen dira erabili eta biztantzeko eskubideak, eta gozamena; eta, gauzaz eta bizilekuaz modu larrian abusatzen denean ere, azkendu egiten dira erabili eta biztantzeko eskubideak.

VII. TITULUA

ZORTASUNAK

I. KAPITULUA

Zortasunak orokorrean

I. ATALA

Finken gain ezar daitezkeen zortasun-motak

530. artikulua

Zortasuna da ondasun higiezin baten onurarako beste baten gain ezartzen den karga, bi ondasunon jabeak desberdinak izanik.

Zortasuna zein lurren mesederako eratu, eta horrexeri deritzo lur nagusi; zortasuna zein lurrek jasan, eta horrexeri deritzo zortasunpeko lur.

531. artikulua

Halaber, zortasunak ezar daitezke pertsona baten nahiz gehiagoren onurarako, edo, bestela, erkidego baten onurarako, pertsona edo erkidego horiek kargapeko finkaren jabe ez direnean.

532. artikulua

Zortasunak izan daitezke etengabekoak nahiz etenkakoak, agerikoak edo ez­agerikoak.

Zortasunak etengabekoak dira horien erabilera iraunkorra denean edo izan daitekeenean, gizakiak inolako egitaterik burutu gabe.

Zortasunak etenkakoak dira denbora-tarte luzeagoetan edo laburragoetan erabiltzen direnean eta erabilera hori gizakiak buruturiko egitateen menpe dagoenean.

Zortasunak agerikoak dira kanpoko zeinuen bitartez adierazten direnean eta etengabe begi­bistan daudenean, baldin eta zeinu horiek azalarazten badituzte zortasun horien erabilera eta aprobetxamendua.

Zortasunak ez dira agerikoak, horiek badirela erakusten duten zantzuetarik bat bera ere ez dagoenean.

533. artikulua

Gainera, zortasunak positiboak edo negatiboak izan daitezke. Zortasun positiboetan, zortasunpeko lurraren jabeak inori zerbait egiten utzi behar dio, edo, bestela, berak bere kabuz egin behar du zerbait; zortasun negatiboetan, zortasunpeko lurraren jabeak debekaturik du zortasunik gabe zilegia izango litzatekeen zerbait egitea.

534. artikulua

Zortasunak modu aktibo edo pasiboan zein finkatakoak izan, eta finka horretatik banaezinak dira.

535. artikulua

Zortasunak zatiezinak dira. Zortasunpeko lurra bi lur edo gehiagotan zatitu arren, zortasuna ez da aldatzen, eta zatiketaren ondorioz sorturiko lurrek jasan behar dute zortasun hori, eurei dagokien zatian.

Lur nagusia bi lur edo gehiagotan zatitzen bada, zati bakoitzaren jabeak oso­osorik erabil dezake zortasuna, baina ezin du zortasuna erabiltzeko lekua aldatu, ezta zortasuna beste modu batera astundu ere.

536. artikulua

Zortasunak ezartzen dira, bai legez, bai jabeen borondatez. Lehenengoei legezko zortasun deritze, eta bigarrenei borondatezko zortasun.

II. ATALA

Zortasunak eskuratzeko moduak

537. artikulua

Ageriko eta etengabeko zortasunak eskuratzen dira titulu bidez edota hogei urteko preskripzioaren bidez.

538. artikulua

Aurreko artikuluak aipatzen dituen zortasunak preskripzioaren bidez eskuratzeko, edukitza-epea honetara zenbatzen da: zortasun positiboetan, lur nagusiaren jabea edo zortasunetik probetxua ateratzen duena zortasunpeko lurraren gain eskubide hori egikaritzen hasi den egunetik; zortasun negatiboetan, lur nagusiaren jabeak, egintza formal baten bidez, zortasunpeko lurraren jabeari zortasunik gabe zilegia izango litzaiokeen zerbait egitea debekatzen dion egunetik.

539. artikulua

Titulu bidez bakarrik eskura daitezke agerikoak ez diren zortasun etengabekoak eta etenkako zortasunak ere bai, azken horiek agerikoak izan zein izan ez.

540. artikulua

Preskripzio bidez eskuratu ezin diren zortasunei buruz ez badago eraketa-titulurik, titulu horren ordez onar daiteke zortasunpeko lurraren jabeak egindako aitorpen-eskritura, edo, bestela, epai irmoa.

541. artikulua

Bi finken jabeak bion artean jartzen badu zortasuna badela erakusten duen ageriko zeinua, eta, ondoren, finka horietako bat besterentzen bada, orduan, zeinu hori izatea titulutzat hartuko da zortasunak modu aktibo nahiz pasiboan bere horretan iraun dezan, salbu eta, bi finka horien gaineko jabetza banantzeko unean, horietatik edozeinen besterentze-tituluan aurkakoa adierazi denean, edo, osterantzean, eskritura egin baino lehenago, zeinu hori desagerrarazi denean.

542. artikulua

Zortasuna ezartzean ulertzen da zortasun hori erabiltzeko beharrezkoak diren eskubide guztiak eman direla.

III. ATALA

Lur nagusiaren eta zortasunpeko lurraren jabeek dituzten eskubide eta betebeharrak

543. artikulua

Lur nagusiaren jabeak bere kontura egin ditzake, zortasunpeko lurrean, zortasuna erabili eta artatzeko beharrezko diren obrak; baina ezin du zortasuna aldatu, ezta hori gehiago astundu ere.

Horretarako, epe eta modurik egokiena aukeratu behar du zortasunpeko lurraren jabeari ahalik eta deserosotasunik txikiena eragiteko.

544. artikulua

Lur nagusiak bat baino gehiago izanez gero, horien guztien jabeek ordaindu behar dituzte aurreko artikuluan aipaturiko gastuak, obrak jabe bakoitzari ematen dion onuraren arabera. Gastu horiek ordaindu nahi ez dituen jabea betebehar horretatik aske gera daiteke gainerakoen mesederako zortasunari uko eginez gero.

Zortasunpeko lurraren jabeak zortasuna edozein modutan erabiltzen badu, eta aurkako itunik ez badago, jabe horrek ordaindu behar ditu gastuak, aurretik adierazitako proportzioan.

545. artikulua

Zortasunpeko lurraren jabeak ezin dio inolako kalterik egin bertan eratutako zortasunaren erabilerari.

Hala ere, jatorrian esleituriko kokapenaren ondorioz edo zortasuna erabiltzeko hasieran ezarri zen moduaren ondorioz, zortasuna deserosoegi bihurtzen bada zortasunpeko lurraren jabearentzat, edo jabe horrek ezin badu bertan egin obra, konponketa edo hobekuntza garrantzitsurik, orduan, jabe horren kontura alda daiteke zortasuna, jatorrizkoak bezain erosoak diren leku nahiz erabiltze-moduak eskainiz, eta lur nagusiaren jabeari edo zortasuna erabiltzeko eskubidea dutenei kalterik egin gabe.

IV. ATALA

Zortasunak azkentzeko moduak

546. artikulua

Zortasunak azkentzen dira:

1. Pertsona berarengan bateratzen direnean lur nagusiaren gaineko jabetza eta zortasunpeko lurraren gainekoa.

2. Hogei urtetan zehar zortasunok erabiltzen ez direnean.

Epe horren zenbaketa hasiko da, etenkako zortasunetan, zortasuna erabiltzeari utzi zaion egunetik; eta, etengabeko zortasunetan, zortasunaren aurkako egitate bat burutu izan den egunetik.

3. Lurren egoera aldatzeagatik zortasunak erabili ezin direnean; hala ere, geroago lurren egoerak zortasuna erabiltzea ahalbidetzen badu, zortasun hori berpiztu egingo da, salbu eta, zortasuna berriro erabil daitekeen unean, preskripziorako epea amaiturik dagoenean, aurreko zenbakian xedatutakoarekin bat etorriz.

4. Zortasuna aldi baterakoa edo baldintzapekoa izanik, epe-muga heldu edo baldintza betetzen denean.

5. Lur nagusiaren jabeak zortasunari uko egiten dionean.

6. Lur nagusiaren eta zortasunpeko lurraren jabeek euren artean zortasunetik askatzea hitzartzen dutenean.

547. artikulua

Zortasuna emateko modua preskriba daiteke zortasuna bera preskribatzen den modu eta neurri berean.

548. artikulua

Lur nagusia jabe bati baino gehiagori badagokie erkidegoan, eta horietako batek bakarrik erabiltzen badu zortasuna, jabe horren erabilerak preskripzioa eragozten du beste jabeentzat ere.

II. KAPITULUA

Legezko zortasunak

I. ATALA

Xedapen orokorrak

549. artikulua

Legez ezarritako zortasunen helburua da herri-onura edo subjektu pribatuen interesa.

550. artikulua

Zortasunak herriaren edo auzokoen onurarako ezartzen badira, zortasunok zehazten dituzten lege eta erregelamendu bereziek eta, halakorik izan ezean, titulu honetako xedapenek arautuko dituzte zortasun horien gorabehera guztiak.

551. artikulua

Titulu honetako xedapenek arautuko dituzte legeak subjektu pribatuen intereserako edo onura pribatuaren ondorioz ezartzen dituen zortasunak, betiere, hiri- nahiz landa-poliziari buruzko legeek, erregelamenduek eta ordenantza orokorrek edo tokiko ordenantzek xedatutakoari kalterik egin gabe.

Zortasun horiek interesdunek egindako hitzarmenaren bidez alda daitezke, baldin eta legeak ez badu hori debekatzen eta hirugarrenari ez bazaio kalterik egiten.

II. ATALA

Uren inguruko zortasunak

552. artikulua

Beheko lurrek nahitaez jaso behar dituzte goiko lurretatik berez eta gizakiaren esku­hartzerik gabe erortzen diren urak, baita urok euren ibilbidean eramaten dituzten lur eta harriak ere.

Beheko lurren jabeak ezin ditu egin zortasun hori eragozten duten obrak, eta goiko lurren jabeak ezin ditu egin zortasuna astuntzen dutenak.

553. artikulua

Ibaien urbazterrak, jabari pribatukoak izan arren, herri-erabilerako zortasunaren menpe daude euren luzera eta ertzetan, hiru metroko zonaldean, nabigazio, flotazio, arrantza eta salbamenduko interes orokorraren mesederako.

Zirgako bide-zorraren menpe daude ibai nabigakor edo flotakorretako ertzen mugakide diren lurrak; zortasun hori ibaien nabigazio eta flotazioaren zerbitzupean bakarrik dago.

Jabetza pribatuko lurrak okupatu behar badira hori lortzeko, aurretiaz kalte­ordain egokia eman behar da.

554. artikulua

Uharka egitea beharrezkoa bada ibai edo errekatik ura desbideratu nahiz hartzeko, edo etengabeko nahiz etenkako beste ur­laster batzuk aprobetxatzeko, eta uharka egin behar duena ez bada urbazterren jabea edo uharkari eutsi behar dioten lurren jabea, orduan, uharkako zurkaitz-zortasuna ezar daiteke aurretiaz kalte­ordain egokia emanez.

555. artikulua

Ur­ateraketa eta uraskari buruzko zortasun nahitaezkoak ezar daitezke hirietako edo baserrietako auzoen mesederako, herri-onura dela­bide eta aurretiaz kalte­ordain egokia emanez.

556. artikulua

Ur­ateraketa eta uraskari buruzko zortasunei dagokienez, zortasunpeko lurretan bidea utzi behar zaie pertsona nahiz abelburuei, bertatik igaro daitezen, zortasuna erabiltzeko lekuraino; kalte­ordaina zerbitzu horretara ere hedatu behar da.

557. artikulua

Norbaitek ur batzuk xedatzeko ahalmena badu eta ur horiek bere finkara ekarri nahi baditu, orduan, eskubidea du urok tarteko lurretatik urok igaroarazteko; baina kalte­ordaina eman behar die lur horien jabeei, bai eta beheko lurren jabeei ere, urak azken horietara irazi edo eroriz gero.

558. artikulua

Aurreko artikuluan emandako eskubidea erabili nahi duenak zenbait betebehar ditu:

1. Egiaztatu behar du ura xedatzeko ahalmena duela eta ur hori behar bestekoa dela, ur horren xedeak zein erabilera izan, eta erabilera hori betetzeko.

2. Egiaztatu behar du berak eskatzen duen bidea, egokiena izateaz gain, hirugarrenari kargarik gutxien dakarkiona dela.

3. Kalte­ordaina eman behar dio zortasunpeko lurraren jabeari, legeek eta erregelamenduek zehazten duten moduan.

559. artikulua

Interes pribaturako akueduktu-zortasunik ezin da ezarri eraikinetan, horien patio edo geletan, ezta aurretiaz diren lorategi eta ortuetan ere.

560. artikulua

Akueduktu-zortasunak ez dakar inolako oztoporik, zortasunpeko lurraren jabeak lur hori itxi eta hesitzeko, ezta akueduktuaren beraren gain eraikitzeko ere; dena den, ezin zaio akueduktuari kalterik egin, eta ezin dira eragotzi nahitaezko konponketa eta garbiketak.

561. artikulua

Legearen ondoreetarako, akueduktu-zortasuna etengabeko eta ageriko zortasuntzat jotzen da, nahiz eta uren igarotzea etengabekoa izan ez, zortasunaren erabilera lur nagusiaren beharrizanen menpe egon edota egunetik egunera nahiz ordutik ordura zehazturiko txandetan erabili.

562. artikulua

Norbaitek, bere landa ureztatu edo hobetzeko, ur­geralekua edo ur­banategia eraiki behar badu urak zein ubidetatik hartu, eta ubide horretan bertan, orduan, ubidearen ertzetako jabeei eska diezaieke haren eraikuntza ahalbidetzeko; horretarako, aurretik kalte­galeren ordaina eman behar du, eta kalte­ordain horrek barneratu behar ditu zortasun berriarekin jabe horiei eta gainerako ureztatzaileei eragiten zaizkien kalte­galerak.

563. artikulua

Kode honetan arauturik gabeko arazoetan, atal honetako ur zortasunen ezarpen, hedadura, forma eta baldintzei aplikagarri izango zaizkie gai horien inguruko lege bereziak.

III. ATALA

Bide-zorra

564. artikulua

Finka edo landa bat beste finka edo landa batzuen artean kokaturik badago, eta herri-biderako irteerarik ez badu, orduan, jabeak eskubidea du alboko landotatik bidea eskatzeko; horretarako, aurretiaz kalte­ordain egokia eman behar du.

Zortasunaren eraketak ahalbidetzen badu hori etengabe erabiltzea lur nagusiaren beharrizan guztiak asetzeko, eta, horretarako, bide iraunkorra ezartzen bada, kalte­ordainak barneratuko ditu okupaturiko lurraren balioa eta zortasunpeko lurrari eragiten zaizkion kalteen zenbatekoa.

Finka bat beste batzuen artean kokaturik badago, eta bide-zorra ezartzen bada finka horren uztak zortasunpeko lurretatik ateratzeko, bide iraunkorrik ezarri gabe, orduan, kalte­ordainak barneratuko du karga horrek eragiten dituen kalteen ordaina.

565. artikulua

Bide-zorra ezarri behar da zortasunpeko lurrari kalterik gutxien eragiten dion lekutik, eta, erregela horrekin bateratzeko modukoa den heinean, lur nagusitik herri-bidera dagoen tarterik txikienetik.

566. artikulua

Bide-zorraren zabalera lur nagusiaren beharrizanak asetzeko bestekoa izango da.

567. artikulua

Salmenta, trukaketa edo banaketaren bidez finka bat eskuratzen bada, eta finka hori saltzaile, trukatzaile edo partaidekidearen beste finka batzuen artean kokaturik badago, , horiek guztiek finka horretara heltzeko bidea eman behar dute kalte­ordainik jaso gabe, aurkakoa ituntzen denean izan ezik.

568. artikulua

Finka bat beste batzuen artean kokaturik egon arren, jadanik ez bada beharrezkoa halakoari beste horietatik bide ematea jabeak finka hori batu duelako herri-bidearen ondoan dagoen finka batekin, orduan, zortasunpeko lurraren jabeak zortasunaren azkentzea eska dezake berak kalte­ordain gisa eskuratu duena itzuliz.

Gauza bera ulertuko da, finka bat beste batzuen artean kokatuta egonik, finka horretan sartzeko beste bide bat irekitzen denean.

569. artikulua

Eraikina egin edo konpontzeko nahitaezkoa bada inoren lurretik gaiak igarotzea edo lur horretan aldamioak nahiz obrarako beste objektu batzuk jartzea, lur horren jabea behartuta dago adostasuna ematera; baina horrekin eragiten zaizkion kalteen ordain egokia jaso dezake.

570. artikulua

Abelburuentzako bide-zorrak, eta, zehatzago, mendarteak, abelbideak, oinbideak edo horien antzeko beste izen batzuk dituzten zortasunak, bai eta uraska-, etzaleku- eta saroe-zortasunak ere, arlo horretako ordenantza eta erregelamenduek arautuko dituzte, eta, halakorik izan ezean, tokiko usadio eta ohiturek.

Legebidez eskuraturiko eskubideei kalterik egin gabe, mendarteak ezin du 75 metro baino gehiagoko zabalera izan; abelbideak, 37 metro eta 50 zentimetro baino gehiago; eta oinbideak, 20 metro baino gehiago.

Abelburuentzako bide- edo uraska-zortasun nahitaezkoa ezarri behar bada, atal honetan, eta 555 eta 556. artikuluetan xedatutakoa bete behar da. Kasu horretan, zortasunaren zabalera ezin da izan 10 metrotik gorakoa.

IV. ATALA

Mehelin-zortasuna

571. artikulua

Mehelin-zortasunak arautzen dituzte titulu honetako xedapenek, eta tokiko ordenantza eta usadioek ere bai, azken horiek titulu honen aurkakoak ez diren heinean, edo titulu honek arautzen ez dituen gaietan.

572. artikulua

Mehelin-zortasuna badela uste da, horren aurkako titulurik, kanpoko zeinurik edo frogarik ez dagoen bitartean:

1. Elkarren ondoko eraikinak banantzen dituzten hormetan, altuerarik gutxien duen hormaren punturik goreneraino.

2. Hirietako edo baserrietako auzoetan dauden lorategi edo eskortak banantzen dituzten hormetan.

3. Landa-lurrak banantzen dituzten hesi, itxitura eta palaxuetan.

573. artikulua

Mehelin-zortasunaren aurkako kanpo-zeinurik badela ulertzen da:

1. Eraikinak banantzen dituzten hormetan leiho edo zulo irekiak daudenean.

2. Banantze­hormaren alde bat arteza eta hormalde osoa koskarik gabekoa denean; eta, beste aldean, goiko zatia era horretakoa izanik, beheko zatiak koskak edota irtenuneak dituenean.

3. Horma osoa finka baten lurrean bakarrik eraiki denean, ez, ordea, elkarren ondoko finken lurretan erdi bana.

4. Hormak finka baten habe, pisu eta teilapeen zama jasaten duenean, ez, ordea, alboko finkarenak.

5. Patioak, lorategiak eta landak banantzen dituen horma eraiki denean teilatutxoetako urak finka batera bakarrik isur daitezen.

6. Banantze­horma harlanduaz eraikia izanik, horma horrek harripauso izeneko harriak dituenean, eta harriok tartetik tartera azalaren alde batetik bakarrik irteten direnean, ez, ordea, beste aldetik.

7. Itxitura edo palaxuekin defendaturiko landen ondokoak itxita ez daudenean.

Kasu horietan guztietan ulertuko da horma, itxitura edo palaxuen gaineko jabetza dagokiola, modu esklusiboan, aipatu zeinuetatik edozeinetan oinarritutako presuntzioa zein finka edo landaren mesederako izan, eta horren jabeari.

574. artikulua

Landen artean irekitako zanga edo erretenek mehelin-izaera dutela uste da aurkakoa egiaztatzen duen titulurik edo zeinurik ez badago.

Mehelinaren aurkako zeinua bada izan, alde batean bakarrik agertzen denean zanga ireki edo garbitzeko atera den lurra nahiz zaborreria; kasu horretan, zangaren gaineko jabetza dagokio, modu esklusiboan, kanpoko zeinua zein landaren mesederako izan, eta horren jabeari.

575. artikulua

Mehelina zein finkaren mesederako izan, eta horren jabeek ordaindu behar dituzte, bakoitzari dagokion eskubidearen arabera, mehelin-horma konpondu eta eraikitzeko gastuak, eta mehelin izaera duten itxitura, palaxu, zanga eta erretenak artatzeko gastuak ere bai.

Dena den, jabe oro karga horiek ordaintzeko betebeharretik aske gera daiteke mehelinari uko eginez gero, salbu eta mehelin-horma jabe horren eraikinaren euskarria denean.

576. artikulua

Mehelin-horma eraikinaren euskarri izanik, eraikin horren jabeak berori eraitsi nahi badu, mehelinari ere uko egin diezaioke; dena den, eraikina eraisteak kalte egin ahal badio mehelin hormari, jabe horrek ordaindu behar ditu, kasu horretan bakarrik, kalteok saihesteko beharrezkoak diren obra eta konponketa guztiak.

577. artikulua

Jabe orok mehelin-horma altxa dezake bere kontura, betiere, obrak eratortzen dituen kalteen ordaina emanez, kalte horiek aldi baterakoak izan arren.

Jabearen kontura izango dira, halaber, mehelin-horma artatzeko gastuak, baldin eta hormaren egoera aldatu bada hori altxatuz edo horren zimenduak sakonago eginez; eta, horrez gain, mehelin-hormaren altuera edo sakonera gehitzeagatik hori artatzeko egin behar diren gastu berrien kalte­ordaina.

Mehelin-hormak ezin badu altxaketarik jasan, horma hori altxatu nahi duen jabeak horma berregin beharko du bere kontura; hori egin ahal izateko nahitaezkoa baldin bada mehelin-hormari zabalera gehiago ematea, jabe horren lurrean zabalduko da horma.

578. artikulua

Gainerako jabeek, mehelin hormari altuera, sakonera edo zabalera gehiago emateko gastuak ordaindu ez badituzte ere, mehelin-eskubideak eskura ditzakete, baldin eta obraren zenbatekoa eta hormari zabalera gehiago emateko erabili den lurraren balioaren erdia proportzioz ordaintzen badituzte.

579. artikulua

Mehelin-hormaren jabe bakoitzak horma hori erabil dezake, berak mankomunitatean duen eskubidearen arabera. Hortaz, jabeak eraikinak egin ditzake bere obraren euskarri gisa mehelin-horma erabiliz, edo, bestela, horma horretan habeak sartuz, hormaren zabaleraren erdiraino; baina jabeak ezin die mehelinaren beste titularrei eragotzi mehelin-horma erabil dezaten.

Mehelinaren titularrak eskubide hori erabili ahal izateko, aurretiaz izan behar du mehelinean interesaturik dauden gainerako titularren adostasuna; adostasunik lortu ezean, adituek baldintza batzuk finkatuko dituzte, obra berriak haien eskubideei kalterik ez egiteko.

V. ATALA

Argi­bisten zortasuna

580. artikulua

Mehelinaren titular batek ere ezin du, bestearen adostasunik gabe, mehelinean leihorik ireki, ezta zulorik ere.

581. artikulua

Mehelin ez den horma inoren finkaren ondoan dagoenean, horma horren jabeak, argia izateko, laukian 30 zentimetroko zabalera duten leiho edo zuloak ireki ditzake habeen parean edo sabai azpian, betiere, hormara jositako burdin-sareaz eta alanbre-sareaz.

Nolanahi ere, zuloak zein hormatan ireki, eta horma horren ondoko finka edo lurraren jabeak zulo horiek itxi ditzake, mehelina eskuratzen badu eta aurkakorik itundu ez bada.

Halaber, jabe horrek zuloak estal ditzake bere lurrean eraikinen bat eginez, edo, osterantzean, zulo nahiz leiho horiek dituen hormaren ondoan beste horma bat eginez.

582. artikulua

Alboko finkari begira ezin da bista zuzeneko leihorik ireki, ezta horren antzeko balkoirik edo beste hegalkinik ere, bi metroko tarterik ez badago alboko finkaren eta halakoak izango dituen hormaren artean.

Halaber, alboko finkari begira ezin da soslai edo lapraneko bistarik izan, 60 zentimetroko tarterik ez badago.

583. artikulua

Aurreko artikuluak aipatzen dituen tarteak neurtuko dira, zuzeneko bistetan, hormaren kanpoko marratik, zuloek ez badute hegalkinik, eta, hegalkinak baldin badituzte, hegalkin horien marratik; lapraneko bistetan, bi finkak banantzen dituen marratik.

584. artikulua

582. artikuluan xedatutakoa ezin zaie aplikatu herri-bidearen bitartez banandutako eraikinei.

585. artikulua

Norbaitek edozein tituluren bidez zuzeneko bistak, balkoiak edo begiratokiak izateko eskubidea eskuratzen badu finka mugakidearen gain, orduan, zortasunpeko lurraren jabeak ezin izango du bertan eraiki hiru metro baino gutxiagoko tartean; tarte hori 583. artikuluan zehaztutako moduan neurtuko da.

VI. ATALA

Eraikinetako urak hustea

586. artikulua

Eraikinaren jabeak horren teilatu eta gainaldeak eraiki behar ditu euri­urak norberaren lurzorura, edo, bestela, kale nahiz leku publikoetara eror daitezen, ez, ordea, alboko lurrera. Urak norberaren lurrera erori arren, jabeak ur horiek batu behar ditu, alboko lurrean urok kalterik eragin ez dezaten.

587. artikulua

Lurra teilatuen isurialde-zortasunpean dagoenean, lur horren jabeak bertan eraiki dezake norberaren teilatuan euri­urak hartuz edo ur horiei bestelako irtenbidea emanez, betiere, tokiko ordenantza nahiz ohiturekin bat etorriz eta lur nagusiari inolako karga edo kalterik eragin gabe.

588. artikulua

Etxe bateko eskorta edo patioa beste etxe batzuen artean kokatuta badago, eta ezin badira etxe horretatik atera eskorta edo patio horretara biltzen diren euri­urak, eska daiteke euri­urok husteko zortasuna ezar dadin; horretarako, euri­urak igaro behar dira alboko lurretan irteerarik errazena eskaintzen duen lekutik, eta, era berean, urok husteko bidea ezarri behar da zortasunpeko lurrari kalterik gutxien eragiten dion moduan, eta, betiere, aurretiaz kalte­ordain egokia emanez.

VII. ATALA

Eraikin eta landaketa zehatz batzuk egiteko tarteak eta bitarteko obrak

589. artikulua

Jaurre nahiz gotorlekuetatik hurbil ezin da eraiki, ezta landatu ere, hori gaiaren inguruko legeek, ordenantzek eta erregelamendu bereziek ezartzen dituzten baldintzen menpe egiten ez bada.

590. artikulua

Inoren hormatik edo mehelin-hormatik hurbil ezin dira eraiki putzuak, urminduak, akueduktuak, labeak, sutegiak, tximiniak, kortak, erregaien gordailuak, lurrunez mugitzen diren artefaktuak eta fabrikak, horiek guztiak arriskutsu edo kaltegarriak badira; halakoak eraiki ahal izateko, erregelamenduek eta tokiko usadioek agindutako tarteak errespetatu, eta beharrezko diren babes-obrak egin behar dira, obra horiek egiteko moduari buruz halako erregelamenduek agintzen dituzten baldintzak betez.

Erregelamendurik izan ezean, eta adituek euren irizpena eman eta gero, beharrezkotzat jotzen diren goitapenak hartu beharko dira alboko landei eta eraikinei kalterik ez eragiteko.

591. artikulua

Inoren landatik hurbil zuhaitzak landatu ahal izateko, ordenantzek edo tokiko usadioak baimendu tarteak bete behar dira. Ordenantza eta usadiorik izan ezean, tartea bi metrokoa izan behar da landak banantzeko lerrotik zenbatuta, zuhaitz handiak landatzen direnean; eta 50 zentimetrokoa, zuhaitz txikiak edo zuhaixkak landatzen direnean.

Jabe orok eska dezake aipatu tarteak baino tarte txikiagoetan landatutako zuhaitzak erauzteko.

592. artikulua

Zuhaitz batzuen adarrak alboko landa, lorategi edo patioetara hedatzen badira, halakoen jabeak eskubidea du adarrok moztu daitezen erreklamatzeko, horiek beraren lurrean zabaltzen diren neurrian. Alboko zuhaitzen sustraiak badira inoren lurrean zabaltzen direnak, lurraren jabeak bere kabuz moztu ahal ditu bere landaren barruan sartutako sustraiak.

593. artikulua

Mehelin-palaxuan zuhaitzak izanez gero, zuhaitz horiek ere mehelinak direla uste da, eta jabeetatik edozeinek eskubidea du zuhaitz horiek erauz daitezen eskatzeko.

Dena dela, eta salbuespenez, mugarri gisa erabiltzen diren zuhaitzak ezin dira erauzi, mugakide guztiak ados jartzen ez badira.

III. KAPITULUA

Borondatezko zortasunak

594. artikulua

Finkaren jabeak bertan ezar ditzake bere ustez egoki diren zortasunak, berak nahi duen modu eta forma erabiliz, horrekin legeak eta ordena publikoa hausten ez baditu.

595. artikulua

Norbaiti finkaren gaineko jabetza badagokio, eta beste inori, berriz, haren gaineko gozamena, finkaren jabeak zortasunak ezar ditzake bertan, gozamendunaren adostasunik gabe, zortasunok ez badiote kalterik egiten gozamen-eskubideari.

596. artikulua

Norbaiti finkaren gaineko jabari zuzenekoa badagokio, eta beste inori, berriz, haren gaineko jabari erabilgarria, ezin izango da finka horren gain borondatezko eta betiereko zortasunik ezarri, bi jabeon adostasunik gabe.

597. artikulua

Funts indibisoaren gain zortasuna ezartzeko, jabekide guztien adostasuna izan behar da.

Jabekide batzuek bakarrik eman badute zortasuna ezartzeko adostasuna, hori etenda geratuko da, partaide edo erkideetatik azkenak adostasuna eman arte.

Hala ere, jabekide batek bere kabuz eman badu adostasuna, berak eta beraren oinordekoek ezin dute eragotzi emandako eskubidearen egikaritza, oinordekook banakako tituluaren bidezkoak izan zein izan ez.

598. artikulua

Lur nagusiaren eskubideak eta zortasunpeko lurraren betebeharrak zehaztuko dira tituluaren bidez, eta, hala denean, preskripzioaren ondorioz eskuratutako zortasuna edukitzearen bidez. Halakorik izan ezean, titulu honetako xedapen aplikagarriek arautuko dute zortasun hori.

599. artikulua

Zortasuna eratzean zortasunpeko lurraren jabeak bere gain hartu badu zortasuna erabili eta artatzeko beharrezko diren obren ordainketa, orduan, zama horretatik aska daiteke zortasunpeko lurra bertan behera utziz, lur nagusiaren jabearentzat.

600. artikulua

Aurrerantzean bazka-erkidegoa ezarri ahal izateko, jabeek beren beregi eman beharko dute adostasuna kontratuan edo azken nahian; dena den, bazka-erkidegoa ezin izango da eratu gizabanakoen unibertsaltasun batentzat eta ondasunen unibertsaltasun baten gainean, baizik eta gizabanako jakin batzuentzat, eta lur jakin eta zehatz batzuen gainean.

Artikulu honekin bat etorriz ezarritako zortasuna arautuko du berori eratzeko tituluak.

601. artikulua

Udalerriei nahiz estatuari dagozkien lur publikoetan bazka-erkidegoak izanez gero, administrazio-legeek arautuko dituzte erkidego horiek.

602. artikulua

Herri bateko edo batzuetako auzokoen artean bazka-erkidegoa izanik, finka baten jabeak finka hori hesitzen badu horma edo palaxu bidez, erkidegotik kanpo uzten du finka hori. Nolanahi ere, finkaren gain ezarrita dauden gainerako zortasunek euren horretan iraungo dute.

Finka hesitzen duen jabeak bazka-erkidegoaren gaineko eskubideari eutsiko dio, hesitu gabeko beste finketan.

603. artikulua

Lurrak bazka-zortasunarekin kargaturik badaude, lur horien jabea karga horretatik aska daiteke zortasun-eskubidea dutenei karga horren balioa ordainduz.

Hitzarmenik izan ezean, askatze-kapitala finkatzeko oinarria izango da bazken urteko balioaren ehuneko laua; oinarri hori adituen tasazioaren bitartez arautuko da.

604. artikulua

Zortasunak ezarri badira jabetza pribatuko mendietatik ateratzen diren egurrak eta gainerako produktuak aprobetxatzeko, orduan, zortasun horiei ere aurreko artikuluan xedatutakoa aplikatzen zaie.

VIII. TITULUA

JABETZA ERREGISTROA

KAPITULU BAKARRA

605. artikulua

Jabetza Erregistroaren helburua da ondasun higiezinen gaineko jabariari eta gainerako eskubide errealei buruzko egintza nahiz kontratuak inskribatu edota idatzohartzea.

606. artikulua

Ondasun higiezinen gaineko jabariari edo beste eskubide errealei buruzko tituluak ez badira behar bezala inskribatu edo idatzohartu Jabetza Erregistroan, titulu horiek ez diote kalterik egiten hirugarrenari.

607. artikulua

Jabetza Erregistroa publikoa izango da bertan idatzoharturiko edo inskribaturiko ondasun higiezinen nahiz eskubide errealen egoera zein den jakiteko, interes ezaguna duten gizabanakoentzat.

608. artikulua

Inskribatu edo idatzohartu beharreko tituluak zehazteko, bai eta inskripzio nahiz idatzohar horien forma, ondoreak eta azkentzea, Erregistroa eramateko modua eta horren liburuetan egindako idazkunen balioa zehazteko ere, Hipoteka Legean xedatutakoa bete beharko da.

III. LIBURUA

JABETZA ESKURATZEKO MODU DESBERDINAK

ATARIKO XEDAPENA

609. artikulua

Jabetza okupazioaren bidez eskuratzen da.

Ondasunen gaineko jabetza eta beste eskubide errealak eskuratu eta eskualdatzen dira legearen bidez, dohaintzaren bidez, testamentuzko eta testamenturik gabeko oinordetzaren bidez, eta, zenbait kontraturen ondorioz, traditio bidez.

Halakoak eskura daitezke preskripzioaren bidez ere bai.

I. TITULUA

OKUPAZIOA

610. artikulua

Okupazioaren bidez eskuratzen dira, berez atzemateko modukoak izanik, jaberik ez duten ondasunak, besteak beste, ehiza eta arrantzako animaliak, ezkutuko altxorra eta bertan behera utzitako gauza higigarriak.

611. artikulua

Lege bereziek arautzen dute ehiza eta arrantzarako eskubidea.

612. artikulua

Erlauntzaren jabeak erlauntz hori inoren funtsetik pertsegitzeko eskubidea izango du, baldin eta funts horren edukitzaileari ematen badio horri eragindako kaltearen ordaina. Inoren funts hori hesiturik badago, funtsaren jabeak adostasuna eman behar du, erlauntzaren jabea bertan sartzeko.

Jabeak ez badu erlauntza pertsegitu, edo pertsegitzeari utzi badio elkarren segidako bi egunetan, finkaren edukitzaileak erlauntza okupatu edo atxikitzeko eskubidea izango du.

Mantsoturiko animalien jabeak ere horiek erreklamatu ahal izango ditu hogei egunetan zehar, beste inork horiek okupatu dituenetik zenbatuta. Behin epe-muga hori igaro eta gero, animaliak nork jaso eta artatu dituen, eta horrexeri dagozkio.

613. artikulua

Uso, untxi eta arrainak euren hazitokitik irteten badira, eta jabe desberdineko beste hazitoki batean sartzen badira, horren jabetzapean geratuko dira, baldin eta horiek ez badira erakarri trikimailuak edo iruzurra erabiliz.

614. artikulua

Norbaitek ustekabean altxorra aurkitzen badu inoren jabetzapeko lurrean, kode honen 351. artikuluan emandako eskubidea izango du.

615. artikulua

Norbaitek altxorraz bestelako gauza higigarri bat aurkitzen badu, hori itzuli behar dio aurreko edukitzaileari. Edukitzailea ez bada ezaguna, aurkikuntza zein herritan gertatu, eta herri horretako alkatearen zainpean utzi beharko da berehala gauza hori.

Alkateak ohiko moduan argitaraziko du aurkikuntza, elkarren segidako bi igandetan.

Gauza higigarria ezin bada artatu narriadurarik eragin gabe edo horren balioa nabariro gutxitzen duten gastuak egin gabe, eta bigarren iragarkia egin denetik zortzi egun igaro eta jabea ez bada agertu, gauza hori jendaurreko enkantean saldu eta horren prezioa gordailuan jarriko da.

Bigarren argitalpenetik bi urte igaro eta gero, ez bada jabea agertu, aurkitutako gauza edo horren balioa adjudikatuko zaio gauza hori aurkitu duenari.

Aurkitzaileak eta jabeak gastuak ordainduko dituzte, bakoitzari hala dagokionean.

616. artikulua

Jabea garaiz agertzen bada, gauzaren zenbateko edo prezioaren hamarrena ordaindu beharko dio, sari gisa, aurkikuntza gauzatu duenari. Aurkikuntzaren balioa 2.000 pezetatik gorakoa denean, gaindikinaren hogeirena baino ez da eman behar sari gisa.

617. artikulua

Lege berezien bitartez zehaztuko dira eskubideak, dela itsasora botatako objektuen nahiz olatuek hondartzara botatzen dituztenen gainekoak, eurak ere edozein motatakoak izanik, dela itsasertzean hazten diren landare eta belarren gainekoak.

II. TITULUA

DOHAINTZA

I. KAPITULUA

Dohaintzen izaera

618. artikulua

Dohaintza eskuzabaltasun-egintza da, eta, horren bitartez, norbaitek beste inoren mesederako gauza dohainik xedatzen du, eta azken horrek hori onartzen du.

619. artikulua

Halaber, norbaiti dohaintza egiten bazaio berak izandako merituengatik edo dohaintza­emaileari egin dizkion zerbitzuengatik, eta meritu edo zerbitzu horiek ez badira eskatzeko moduko zorrak, orduan, hori ere dohaintza da; dohaintza­hartzaileari ezarritako karga dohaintzapeko balioa baino txikiagoa denean ere, hori dohaintza da.

620. artikulua

Dohaintzek dohaintza­emailea hildakoan sortu behar badituzte ondoreak, azken nahiaren xedapenen izaera dute, eta testamentuzko oinordetzari buruz ezarritako erregelek arautuko dituzte eurok.

621. artikulua

Kontratu eta betebeharrei buruzko xedapen orokorrek arautuko dituzte bizien arteko ondoreak izan behar dituzten dohaintzak, titulu honek zehaztu ez dituen gaiei dagokienez.

622. artikulua

Kontratuei buruzko erregelek arautuko dituzte dohaintza kargadunak; eta titulu honetako xedapenek arautuko dituzte ordain gisa emandako dohaintzak, ezarritako kargaren baliotik gorako zatian.

623. artikulua

Dohaintza burutzen da dohaintza­emaileak dohaintza­hartzailearen onarpena dakienetik.

II. KAPITULUA

Nork egin edo jaso ahal dituen dohaintzak

624. artikulua

Dohaintzak egin ditzakete kontratuak egin eta norberaren ondasunak xedatu ahal dituztenek.

625. artikulua

Dohaintzak onar ditzake horretarako bereziki ezgaituta ez dagoen pertsona orok.

626. artikulua

Kontratuak egin ezin dituzten gizabanakoek ezin izango dituzte baldintzapeko dohaintzak edo dohaintza kargadunak onartu, euren ordezkari legitimoen esku­hartzerik gabe.

627. artikulua

Dohaintzak egiten bazaizkie ernalduta baina jaiogabe daudenei, dohaintza horiek onar ditzakete eurok jaioko balira horien ordezkari legitimo izango liratekeenek.

628. artikulua

Dohaintzak egiten bazaizkie gaikuntzarik gabeko pertsonei, deusezak dira dohaintza horiek, nahiz eta tartean jarritako pertsonak beste kontratu baten itxurapean horiek egin.

629. artikulua

Dohaintzak ez du betebeharrik ez ondorerik sortzen dohaintza­emailearentzat, onarpena ematen den unetik baino.

630. artikulua

Dohaintza­hartzaileak, deuseztasun-zigorpean, dohaintza onartu behar du, dela bere kabuz, dela kasu horretarako ahalorde berezia duen pertsona baimenduaren bitartez, dela ahalorde orokor eta askietsia duenaren bitartez.

631. artikulua

Norbaitek dohaintza onartzen badu inoren ordezkari gisa, ordezkatuak ezin duelako bere kabuz onarpenik eman, ordezkari gisa jardun duenak eragin behar ditu 633. artikuluan aipaturiko jakinarazpena eta idatzoharra.

632. artikulua

Ondasun higigarriaren gaineko dohaintza hitzez edo idatziz egin daiteke.

Hitzezko dohaintzetan, dohaintzapeko gauza aldi berean eman behar da. Betekizun hori gauzatu ezean, dohaintzak ez du ondorerik sortuko, ez bada idatziz egiten eta onarpena ez bada modu berean agerrarazten.

633. artikulua

Gauza higiezinaren gaineko dohaintza baliozkoa izan dadin, dohaintza hori eskritura publikoan egin behar da; eskritura horretan adierazi behar dira, banan­banan, dohaintzapeko ondasunak eta dohaintza­hartzaileak bete behar dituen zamen balioa.

Onarpena dohaintzari buruzko eskrituran bertan egin daiteke edo beste eskritura banandu batean; baina onarpen horrek ez du ondorerik sortuko dohaintza­emailea bizirik dagoela egiten ez bada.

Onarpena eskritura bananduan eginez gero, onarpen hori forma kautoa erabiliz jakinarazi beharko zaio dohaintza­emaileari, eta eginbide hori bi eskrituretan idatzohartuko da.

III. KAPITULUA

Dohaintzen ondoreak eta dohaintzok mugatzea

634. artikulua

Dohaintzaren barruan sar daitezke dohaintza­emailearen oraingo ondasun guztiak edo horietatik batzuk; betiere, dohaintza­emaileak berarentzat erreserbatu behar du, jabetza osoz nahiz gozamenaz, bere inguruabarren arabera bizitzeko behar duen bestekoa.

635. artikulua

Dohaintzaren barruan ezin dira etorkizuneko ondasunak sartu.

Etorkizuneko ondasuntzat hartzen dira dohaintza-unean dohaintza­emaileak xedatu ezin dituenak.

636. artikulua

634. artikuluan xedatutakoa gorabehera, dohaintzaren bidez ezin du inork jaso edo eman jarauntsiaren bidez eman edo jaso dezakeena baino gehiago.

Dohaintza ez­ofiziosoa izango da neurri horretatik gorakoa den heinean.

637. artikulua

Dohaintza egin bazaie zenbait pertsonari batera, ulertuko da guztiei ere zati berdinak dagozkiela; eta pertsona horien artean ez da gehiagotzeko eskubiderik gertatuko, dohaintza­emaileak ez badu bestelakorik xedatu.

Xedapen horretatik salbuetsita geratzen dira senar­emazteei batera egindako dohaintzak; senar­emazteen artean gehiagotzeko eskubidea gertatuko da, dohaintza­emaileak ez badu aurkakorik xedatu.

638. artikulua

Dohaintza­hartzailea subrogatu egiten da dohaintza­emaileari ebikzio-kasuan dagozkion eskubide eta akzio guztietan. Nolanahi ere, dohaintza­emaileak ez du saneamendu-betebeharrik dohaintzapeko gauzei begira, dohaintza kargaduna denean izan ezik; kasu horretan, dohaintza­emaileak ebikzioaren ondoriozko erantzukizuna izango du kargaren neurrian.

639. artikulua

Dohaintza­emaileak bere buruarentzat erreserba dezake dohaintzapeko ondasun batzuk xedatzeko ahalmena edo horien kontura kopururen bat xedatzeko ahalmena; baina dohaintza­emailea hiltzen bada eskubide hori egikaritu gabe, dohaintza­hartzaileari dagozkio erreserbaturiko ondasunak edo kopurua.

640. artikulua

Halaber, jabetza pertsona bati, eta gozamena beste bati edo batzuei eman dakieke dohaintzan, kode honen 781. artikuluan ezarritako mugapenarekin.

641. artikulua

Kasu eta inguruabar orotan, baliozkotasunez ezar daiteke dohaintza­emailearen mesederako lehengoratzea; baina ezin da beste inoren mesederako halakorik ezarri kode honek testamentuzko ordezpenen inguruan zehazten dituen kasu berberetan eta mugapen berdinekin ez bada.

Dohaintza­emaileak lehengoratzea hizpatzen badu hirugarrenaren mesederako eta aurreko lerrokadan xedatutakoaren aurka, lehengoratze hori deuseza da; baina horrek ez dakar dohaintzaren deuseztasuna.

642. artikulua

Dohaintza egitean dohaintza­hartzaileari ezarri bazaio dohaintza­emailearen zorrak ordaintzeko betebeharra, eta klausula horrek ez badu beste adierazpenik jaso, ulertuko da dohaintza­hartzaileak ordaindu behar dituela dohaintza egin baino lehenagoko zorrak bakarrik.

643. artikulua

Zorren ordainketari buruz hizpaketarik izan ezean, dohaintza­hartzaileak zor horien gaineko erantzukizuna izango du dohaintza hartzekodunei iruzur eginez gauzatu denean bakarrik.

Dohaintza hartzekodunei iruzur eginez gauzatu dela uste izango da, baldin eta hori egitean dohaintza­emaileak ez badu bere buruarentzat erreserbatu dohaintza hori egin baino lehenagoko zorrei aurre egiteko beste ondasun.

IV. KAPITULUA

Dohaintzak ezeztatu eta urritzea

644. artikulua

Semerik, alabarik eta ondorengorik ez duenak dohaintzaren bat egiten badu, dohaintza hori ezezta daiteke, hurrengo kasuetatik edozein gertatuz gero:

1. Dohaintza egin eta gero, dohaintza­emaileak seme­alabak izatea, nahiz eta horiek hilondokoak izan.

2. Dohaintza egitean ustez hilda zegoen semea edo alaba bizirik egotea.

645. artikulua

Dohaintza hutsaldu bada hori egin eta gero seme­alabak jaio direlako, dohaintza­emaileari itzuliko zaizkio dohaintzapeko ondasunak, edo, ondasunok saldu baditu, horien balioa.

Dohaintzapeko ondasunak hipotekaturik badaude, dohaintza­emaileak hipoteka hori aska dezake horrek bermatzen duen kopurua ordainduz eta, betiere, dohaintza­hartzaileari zenbateko hori erreklamatzeko eskubidearekin.

Ondasunak ezin badira itzuli, ondasunok zenbatetsiko dira dohaintza-unean eurok zuten balioaren arabera.

646. artikulua

Ezeztapen-akzioa sortzen bada dohaintza egin eta gero seme­alabak jaio direlako edo dohaintza egitean ustez hilda zeudenak bizirik daudelako, akzio hori bost urte igarotakoan preskribatzen da; epe horren zenbaketa hasten da azken semea edo alaba jaio dela edo ustez hilda zegoena bizi dela jakin denetik.

Akzio horri ezin zaio ukorik egin, eta, dohaintza­emailea hildakoan, horren seme­alabei eta euren ondorengoei eskualdatzen zaie.

647. artikulua

Dohaintza ezeztatuko da dohaintza­emaileak hala eskaturik, baldin eta dohaintza­hartzaileak ez badu bete hark berari ezarri dizkion baldintzetatik bat.

Kasu horretan, dohaintzapeko ondasunak dohaintza­emaileari itzuliko zaizkio, eta deusezak izango dira dohaintza­hartzaileak egindako besterentzeak eta ondasunotan ezarritako hipotekak, betiere, Hipoteka Legeak hirugarrenei begira ezarritako mugapenarekin.

648. artikulua

Halaber, dohaintza­hartzailearen eskergabekeria dela bide, eta dohaintza­emaileak hala eskaturik, dohaintza ezezta daiteke hurrengo kasuetan:

1. Dohaintza­hartzaileak delitu bat egitea dohaintza­emailearen beraren aurka edo haren ohore nahiz ondasunen aurka.

2. Dohaintza­hartzaileak dohaintza­emaileari delitu bat egoztea, hori frogatuz nahiz frogatu gabe, baldin eta delitu horren aurkako prozedura epaileak ofizioz hasten badu edo Fiskaltza delitu horren akusatzailea bada, salbu eta delitua dohaintza­hartzailearen beraren, horren ezkontidearen edo beraren agintepeko seme­alaben aurka egiten denean.

3. Dohaintza­hartzaileak dohaintza­emaileari mantenua bidegabe ukatzea.

649. artikulua

Dohaintza­hartzailearen eskergabekeriarengatik dohaintza ezeztatu eta gero, besterentzeek eta hipotekek euren horretan iraungo dute, baldin eta horiek egin badira Jabetza Erregistroan ezeztapen-demanda idatzohartu baino lehenago.

Idatzoharraren ostekoak deusezak dira.

650. artikulua

Aurreko artikuluaren lehenengo lerrokadak aipatzen duen kasuan, dohaintza­emaileak eskubidea izango du dohaintza­hartzaileari ondasun besterenduen balioa eskatzeko, balio hori ezin badie hirugarrenei erreklamatu; edo, bestela, ondasunen gain eratutako hipotekaren kopurua eskatzeko.

Ondasun horien balioa arautzeko, dohaintza egiteko unea izan behar da kontuan.

651. artikulua

Dohaintza ezeztatzen bada 644. artikuluan ezarritako arrazoietatik bat gertatzeagatik edo dohaintza­hartzailearen eskergabekeriarengatik, eta dohaintza hori urritzen bada ez­ofiziosoa izateagatik, dohaintza­hartzaileak ez ditu fruituak itzuliko demanda jarri zenetik baino.

Ezeztapena gertatu bada dohaintzan ezarritako baldintzaren bat ez betetzeagatik, dohaintza­hartzaileak itzuliko ditu, ondasunez gain, baldintza betetzeari utzi zionetik jaso dituen fruituak.

652. artikulua

Dohaintza­emaileak ezin dio aldez aurretik ukorik egin dohaintza­hartzailearen eskergabekeriarengatik berak duen akzioari. Akzio hori urtebete igarotakoan preskribatzen da, eta horren zenbaketa hasten da dohaintza­emaileak egitatearen berri izan eta akzioa egikaritzeko aukera izan duenetik.

653. artikulua

Akzio hori ez zaie eskualdatuko dohaintza­emailearen jaraunsleei, baldin eta dohaintza­emaile horrek ez badu akzioa egikaritu, horretarako aukera izan arren.

Modu berean ere, akzio hori ezin izango da dohaintza­hartzailearen jaraunslearen aurka egikaritu, salbu eta dohaintza­hartzailea hiltzean demanda jadanik jarrita dagoenean.

654. artikulua

Dohaintza­emailearen ondasunek haren heriotza-unean duten balio likidoa zenbatu eta gero, dohaintzak ez­ofiziosoak badira 636. artikuluan xedatutakoaren arabera, dohaintzok urritu beharko dira gaindikinaren neurrian; urripena gorabehera, dohaintzok ondoreak sortuko dituzte dohaintza­emailea bizirik dagoela, eta dohaintza­hartzaileak fruituak bereganatuko ditu.

Dohaintzak urritzeko, kapitulu honetan, eta kode honen 820 eta 821. artikuluetan xedatutakoa bete beharko da.

655. artikulua

Dohaintzen urripena eska dezakete seniparte-eskubidea edo jarauntsiko zati alikuotaren gaineko eskubidea dutenek, bai eta euren jaraunsle nahiz kausadunek ere.

Dohaintza­emailea bizirik dagoela, aurreko lerrokadan aipaturiko subjektuek ezin diote ukorik egin euren eskubideari, ez beren beregi egindako adierazpenaren bitartez, ezta dohaintzari euren adostasuna emanik ere.

Hildakoaren dohaintza­hartzaileek, zati alikuotaren gainekoak ez diren legatu­hartzaileek eta hartzekodunek ezin dute urripena eskatu, ezta urripen horretatik onurak atera ere.

656. artikulua

Dohaintzak bat baino gehiago izanik, horiek ez badira sartzen xedapen askeko zatian, arestikoenak ezabatu edo urrituko dira gaindikinaren neurrian.

III. TITULUA

OINORDETZAK

Xedapen orokorrak

657. artikulua

Norbaiten oinordetzarako eskubideak eskualdatzen dira bera hiltzen den unetik.

658. artikulua

Oinordetza gauzatzen da gizakiak testamentuan adierazitako borondatearen bitartez, eta, hori izan ezean, lege­aginduz.

Lehendabizikoari testamentuzko oinordetza deritzo, eta bigarrenari oinordetza legitimo.

Halaber, oinordetzaren zati bat gizakiaren borondatearen bidez gauza daiteke, eta bestea lege­aginduz.

659. artikulua

Jarauntsiak bere barruan hartzen ditu norbaiti dagozkion ondasun, eskubide eta betebehar guztiak, horiek haren heriotzaren ondorioz azkentzen ez badira.

660. artikulua

Titulu unibertsalaren bidezko oinordekoari jaraunsle deritzo, eta legatu­hartzaile, banakako tituluaren bidezko oinordekoari.

661. artikulua

Heriotzaren egitate hutsa dela bide, hildakoaren jaraunsleak haren eskubide eta betebeharren oinordeko bihurtzen dira.

I. KAPITULUA

Testamentuak

I. ATALA

Testamentu bidez xedatzeko gaitasuna

662. artikulua

Edonork egin dezake testamentua, baldin eta legeak beren beregi horretarako debekurik ezartzen ez badio.

663. artikulua

Testamentua egiteko ezgaituta daude:

1. Hamalau urtekoak baino gazteagoak, horiek sexu batekoak izan nahiz bestekoak izan.

2. Ohikotasunez edo aldian­aldian zentzutasunik ez dutenak.

664. artikulua

Buru­nahastearen aurretik egindako testamentua baliozkoa da.

665. artikulua

Norbait epai bidez ezgaitua izan bada, epai horrek ez badu ezer jasotzen ezgaitu horrek testamentua egiteko duen gaitasunari buruz, eta ezgaituak testamentua egiteko asmoa baldin badu, orduan, notarioak bi aditu izendatuko ditu, aldez aurretik ezgaitua azter dezaten; adituon ustez ezgaituak horretarako gaitasunik ez badu, notarioak ez du haren testamentua eskuetsiko.

666. artikulua

Testamentugileak gaitasuna duen ala ez zehazteko, kontuan izan behar da testamentua egiteko unean zein den testamentugile horren egoera.

II. ATALA

Testamentuak orokorrean

667. artikulua

Norbaitek, bere heriotza gertatu eta geroko, bere ondasun guztiak edo batzuk xedatzeko egintza gauzatzen duenean, egintza horri testamentu deritzo.

668. artikulua

Testamentugileak bere ondasunak xeda ditzake jaraunsle­tituluaren bidez edo legatu­tituluaren bidez.

Zalantzak izatekotan, eta testamentugileak jaraunsle hitza erabili ez arren, haren borondatea argi badago kontzeptu horren inguruan, xedapena baliozkoa izango da titulu unibertsalaren edo jaraunsle­tituluaren bidezko xedapen gisa.

669. artikulua

Pertsona bik edo gehiagok ezin dute testamenturik egin modu mankomunatuan edo agerkari berean, nahiz eta testamentua pertsona horien guztien onurarako edo beste inoren onurarako izan.

670. artikulua

Testamentua bere­berezko egintza da: horren eraketa, oso­osorik edo zati batez, ezin da inoren erabakimenaren menpe utzi, ezta komisario edo mandatariaren bidez egin ere.

Era berean, ezin da inoren erabakimenaren menpe utzi jaraunsle edo legatu­hartzaileen izendapenen iraupena, eta, testamentugileak jaraunsleak edo legatu­hartzaileak izen­abizenez izendatu baditu, ezta horiei dagozkien zatiak izendatzeko ardura ere.

671. artikulua

Testamentugileak beste inoren esku utz dezake berak maila zehatz batzuei, besteak beste, senideei, txiroei edo ongintza-establezimenduei, orokorrean utzitako kopuruak banatzeko ardura, bai eta kopuruok eskuratuko dituzten pertsonak edo establezimenduak aukeratzeko ardura ere.

672. artikulua

Jaraunsle-izendapenen, agintzarien edo legatuen gain egindako xedapenetan, testamentugileak zedula edo paper pribatuak aipatzen baditu, eta, bera hildakoan, zedula edo paper horiek testamentugilearen egoitzaren barruan nahiz kanpoan agertzen badira, orduan, xedapenok deusezak izango dira, zedula edo paperotan ez direnean gauzatzen testamentu olograforako ezarritako betekizunak.

673. artikulua

Deuseza izango da indarkeria, dolo edo iruzurrez egindako testamentua.

674. artikulua

Norbaitek, dolo, iruzur edo indarkeriaz, beste inori beraren azken nahia askatasunez adieraztea eragozten badio, eta horren abintestato jaraunslea bada, orduan, jarauntsiaren gaineko eskubidea kenduko zaio, berak izan dezakeen erantzukizun kriminalari kalterik egin gabe.

675. artikulua

Testamentuko xedapen oro ulertzeko, kontuan izan beharko da horren hitzez­hitzezko esangura, salbu eta argi eta garbi atzematen denean testamentugilearen borondatea bestelakoa izan dela. Zalantzak izatekotan, testamentuaren beraren esangura arakatu eta testamentugilearen asmoari gehien egokitzen zaion hori bete beharko da.

Legeak adierazitako deuseztasuna gertatzen denean, testamentugileak ezin du debekatu testamentua aurkaratzea.

III. ATALA

Testamentuen forma

676. artikulua

Testamentua arrunta edo berezia izan daiteke.

Arruntak dira testamentu olografoa, irekia eta itxia.

677. artikulua

Testamentu berezitzat hartzen dira testamentu militarra, itsasoko testamentua eta atzerrian eginikoa.

678. artikulua

Olografo deritzo testamentugileak berak idatzitako testamentuari, hori idatzi bada 688. artikuluan zehaztutako forma eta betekizunekin.

679. artikulua

Testamentua irekia da, testamentugileak bere azken nahia adierazten badu egintza horretan parte hartu behar dutenen aurrean, eta, une horretan, pertsona horiek testamentuko xedapenen edukiaz jabetzen badira.

680. artikulua

Testamentua itxia da, testamentugileak, bere azken nahia aditzera eman gabe, aitortzen duenean azken nahi hori jasota dagoela egintza horretan parte hartu behar duten pertsonei aurkeztutako pleguan.

681. artikulua

Testamentuetan ezin dira lekuko izan:

1. Adingabeak, 701. artikuluan xedatutakoari kalterik egin gabe.

2. Itsuak eta guztiz gor edo mutu direnak.

3. Testamentugilearen hizkuntza ulertzen ez dutenak.

4. Zentzutasunik ez dutenak.

5. Notario eskueslearen ezkontidea, laugarren gradurainoko odolkideak edo bigarren gradurainoko ezkontza­senideak, eta notarioarekin lan-harremanak dituztenak.

682. artikulua

Halaber, testamentu irekian ezin dira lekuko izan testamentu horretan jaraunsle eta legatu­hartzaile izendatu direnak, ezta horien ezkontide, laugarren gradurainoko odolkide edo bigarren gradurainoko ezkontza­senideak ere.

Legatu­hartzaileak eta horien ezkontide edo senideak ez daude debeku horren menpe, baldin eta legatupeko objektu higigarriaren edo diru-kopuruaren garrantzia txikia bada jarauntsiko ondasunei begira.

683. artikulua

Lekuko batek gaikuntzarik ez duela adierazteko, beharrezkoa da testamentua egiteko unean lekuko horren ezgaitasun-arrazoia izatea.

684. artikulua

Testamentugileak bere borondatea adierazten badu notarioak ez dakien hizkuntza erabiliz, beharrezkoa izango da interpretatzailearen parte­hartzea; testamentugileak aukeratuko du interpretatzaile hori, eta berak itzuliko du testamentuko xedapena, testamentua egiteko lekuan ofizial diren hizkuntzen artetik notarioak erabiltzen duen horretara. Agerkaria bi hizkuntzotan idatziko da, hizkuntza horietatik testamentugileak zein erabili duen adieraziz.

Testamentu irekia eta testamentu itxiaren akta idatziko dira, bai testamentugileak erabilitako atzerriko hizkuntzan, bai notarioak erabilitako hizkuntza ofizialean, nahiz eta notarioak atzerriko hizkuntza hori jakin.

685. artikulua

Notarioarentzat testamentugilea ezaguna izan behar da, eta, hala ez bada, testamentugile hori identifikatuko da bera ezagutzen duten eta notarioarentzat ezagunak diren bi lekukoen bitartez, edo, bestela, herri-agintariek igorritako agirien bidez, agirion helburua pertsonak identifikatzea denean. Halaber, notarioak ziurtatuko du bere ustez testamentugileak testamentua egiteko beste lege-gaitasun duela.

700 eta 701. artikuluetako kasuetan, lekukoentzat testamentugilea ezaguna izan behar da, eta lekuko horiek ahaleginak egin behar dituzte testamentugileak gaitasuna duela ziurtatzeko.

686. artikulua

Testamentugilea ezin bada identifikatu aurreko artikuluak ezarritako moduan, notarioak, edo, hala denean, lekukoek, inguruabar hori adieraziko dute, testamentugileak horretarako aurkeztu dituen agiriak eta testamentugilearen inguruabar pertsonalak agerraraziz.

Arrazoi hori dela­bide testamentua aurkaratu bada, testamentuaren baliozkotasunari eusten dionak frogatu behar du testamentugilearen identitatea.

687. artikulua

Deuseza izango da testamentua, hori egin bada kapitulu honetan hurrenez hurren ezarritako formalitateak bete gabe.

IV. ATALA

Testamentu olografoa

688. artikulua

Adin nagusikoek bakarrik egin dezakete testamentu olografoa.

Testamentu hori baliozkoa izan dadin, testamentugileak berak idatzi behar du testamentua oso­osorik, eta horretan sinadura jarri behar du, hori egiteko eguna, hila eta urtea adieraziz.

Testamentuan hitzak zirriborratu, zuzendu edo lerro artean idatzirik agertzen badira, testamentugileak hitzok salbatuko ditu bere sinadura jarriz.

Atzerritarrek euren hizkuntza erabiliz egin dezakete testamentu olografoa.

689. artikulua

Testamentu olografoa protokolatu behar da, eta, horretarako, testamentu hori aurkeztu behar zaio testamentugilearen azken egoitzako lehen auzialdiko epaileari, edo, bestela, testamentugilea hil den tokiko epaileari; aurkezpen hori egin behar da testamentugilea hil eta hurrengo bost urteetako epean. Betekizun hori gauzatu gabe testamentua ez da baliozkoa izango.

690. artikulua

Testamentuaren gordailuzainak testamentu hori aurkeztu behar du epaitegian, testamentugilearen heriotzaren berri izan duenean; gordailuzainak ez badu hamar eguneko epean testamentua aurkezten, atzerapenaren ondorioz sortu diren kalte­galeren gaineko erantzukizuna izango du.

Aurkezpen hori egin dezake, orobat, jaraunsle, legatu­hartzaile nahiz albazea gisa edo beste edozein izaera dela­bide testamentuan interesa duten pertsonetatik edozeinek.

691. artikulua

Behin testamentu olografoa aurkeztu eta testamentugilearen heriotza egiaztatu eta gero, epaileak testamentua irekiko du, hori plegu itxian aurkeztu bada; aktuarioarekin batera, epaileak orri guztiak sinatuko ditu; eta, era berean, testamentugilearen identitatea egiaztatuko du testamentugilearen idazkera eta sinadura ezagutzen dituzten hiru lekukoen bitartez, baldin eta lekukook adierazten badute testamentugileak testamentua eskuz idatzi eta sinatu duela, eta horretan zentzuzko dudarik ez dutela.

Lekuko egokirik ez dagoenean edo azterturikoek zalantzak dituztenean, idazkerei buruzko aditu-alderaketa erabil daiteke testamentugilearen identitatea egiaztatzeko, epaileak horri egoki baderitzo.

692. artikulua

Aurreko artikuluan adierazitako eginbideak gauzatzeko, ahalik arinen zitatuko dira alarguna, halakorik izanez gero; testamentugilearen ondorengo eta aurrekoak; eta, ondorengo eta aurrekorik izan ezean, neba­arrebak.

Pertsona horien bizilekua ez badago epaitegi-barrutian, horien izatea ezezaguna bada edo, adingabeak edo ezgaituak izanda, ez badute ordezkari legitimorik, Fiskaltzari egingo zaio zitazioa.

Eginbideok gauzatzen diren bitartean, zitazioa jaso dutenak bertan izan daitezke, eta, egintza horretan bertan, testamentuaren kautotasunari buruz ohar egokiak egin ditzakete ahoz.

693. artikulua

Epaileak testamentuaren identitatea egiaztatuta dagoela uste badu, testamentu hori eginbideekin batera protokolatzeko erabakiko du; protokolatze hori notario eskudunaren erregistroetan gauzatuko da, eta notario horrek interesdunei emango dizkie protokolatzearen kopia edo lekukotzak. Bestelako kasuetan, epaileak ezezkoa emango dio protokolatzeari.

Epailearen ebazpena edozein izanda ere, eta interesdunak horren aurka agertu arren, ebazpena gauzatuko da, betiere, interesdunok ebazpen hori epaiketa egokian aurkaratzeko duten eskubideari kalterik egin gabe.

V. ATALA

Testamentu irekia

694. artikulua

Testamentu irekia egin behar da toki horretan jarduteko gaikuntza duen notarioaren aurrean.

Erregela horretatik salbuetsita daude atal honetan bertan beren beregi zehazturiko kasuak bakarrik.

695. artikulua

Testamentugileak notarioari ahoz edo idatziz agertuko dio bere azken nahia. Nahi hori aintzat hartuta, notarioak testamentua idatziko du, eta, bertan, testamentu hori egiteko toki, urte, hil, egun eta ordua adieraziko ditu; notarioak testamentugileari ohartaraziko dio testamentua irakurtzeko duen eskubideaz, eta, ondoren, notarioak berak testamentua irakurriko du ozenki, testamentugileak bere borondatea testamentu horrekin bat datorren ala ez adieraz dezan. Hala izanez gero, egintza berean testamentua sinatuko dute testamentugileak, hori egin ahal badu, eta, hala denean, lekukoek eta egintza horretan parte hartu behar duten gainerako pertsonek.

Testamentugileak adierazten badu berak ez dakiela sinatzen edo ezin duela sinatu, lekukoetatik batek sinatuko du testamentugilearen ordez eta berak hala eskatuta.

696. artikulua

Notarioak fede emango du berarentzat testamentugilea ezaguna dela edo behar bezala identifikatu duela; hala ez denean, 686. artikuluan agindutako adierazpena egingo du. Berebat, notarioak agerraraziko du bere ustez testamentugileak testamentua egiteko behar den lege-gaitasuna duela.

697. artikulua

Testamentua egiteko egintza horretan, bi lekuko egoki izan behar dira:

1. Testamentugileak adierazten duenean berak ez dakiela sinatzen edo ezin duela testamentua sinatu.

2. Testamentugilea, testamentua sinatzeko gauza izan arren, itsua denean, edo, bestela, adierazten duenean ez dakiela irakurtzen edo ezin duela bere kabuz testamentua irakurri.

Testamentugileak ez badaki irakurtzen edo ezin badu testamentua irakurri, eta, horrez gain, testamentugilea guztiz gorra bada, lekukoek notarioaren aurrean testamentua irakurriko dute, eta irakurritakoa eta testamentugileak agertutako borondatea bat datozela adieraziko dute.

3. Testamentugileak edo notarioak hala eskatzen duenean.

698. artikulua

Testamentuaren egite horretan izan behar dira, modu berean ere:

1. Ezagutza-lekukoak, halakorik izanez gero; horiek, gainera, lekuko instrumental gisa parte har dezakete.

2. Testamentugile ezgaitua aztertu duten adituak.

3. Testamentugilearen borondatea notarioak erabilitako hizkuntza ofizialera itzuli duen interpretatzailea.

699. artikulua

Atal honetan adierazitako formalitate guztiak egintza bakarrean gauzatuko dira; egintza hori testamentua irakurtzearekin batera hasiko da, eta geldiarazpen oro ez­zilegia izango da, salbu eta aldian aldiko istripu batek geldiarazpena eragiten duenean.

700. artikulua

Testamentugilea hur­hurreko heriotza arriskuan badago, testamentua bost lekuko egokiren aurrean egin daiteke notariorik gabe.

701. artikulua

Izurrite kasuan, testamentua notarioaren esku­hartzerik gabe egin daiteke hamasei urtekoak baino nagusiagoak diren hiru lekukoen aurrean.

702. artikulua

Aurreko bi artikuluen kasuetan, testamentua idatziz jasoko da, hala egin daitekeenean; hori ezinezkoa bada, testamentua baliozkoa izango da, nahiz eta lekukoek idazten jakin ez.

703. artikulua

Aurreko hiru artikuluetako xedapenen arabera egindako testamentua eraginik gabe geratuko da, baldin eta bi hilabete igaro badira testamentugilea heriotza-arriskutik onik atera edo izurritea amaitu denetik.

Testamentugilea epe horren barruan hiltzen denean, testamentua eraginik gabe geratuko da, baldin eta, heriotza gertatu eta hurrengo hiru hilabeteetan, idatziz edo ahoz egindako testamentua ez bada auzitegi eskudunean aurkezten, testamentu hori eskritura publiko bihurtzeko.

704. artikulua

Notarioaren eskuespenik gabe egindako testamentuak eragingabeak izango dira, horiek eskritura publiko bihurtu eta protokolatzen ez badira, Prozedura Zibilaren Legeak ezarritako formaren arabera.

705. artikulua

Kasuan­kasuan ezarritako solemnitateak ez gauzatzeagatik, testamentu irekia deuseza dela adierazten bada, eta deuseztasun hori gertatzen bada testamentua eskuetsi duen notarioaren asmo gaizto, zabarkeria edo ezjakite barkaezinaren ondorioz, orduan, notario horrek erantzukizuna izango du eragindako kalte­galeren gain.

VI. ATALA

Testamentu itxia

706. artikulua

Testamentu itxia idatziz egin behar da.

Testamentugileak eskuz idazten badu testamentua, bere sinadura ere jarri behar du testamentuaren amaieran.

Testamentua bide mekanikoetatik edozein erabiliz idazten bada, edo, testamentugileak hala eskatuta, beste inork testamentua idazten badu, testamentugileak sinadura jarri behar du testamentuko orri guztien oinean.

Testamentugileak ez badaki sinatzen edo ezin badu sinatu, beste pertsona batek, hark hala eskatuta, sinatuko du testamentuko orri guztien oinean, testamentugileak sinatzeko duen ezintasunaren arrazoia adieraziz.

Edozein kasutan, sinaduraren aurretik salbatuko dira hitz zirriborratuak, zuzenduak edo lerro artean idatziak.

707. artikulua

Testamentu itxia egitean, hurrengo solemnitateak bete beharko dira:

1. Testamentuaren papera testamentu­azal itxi eta zigiludunaren barruan sartuko da; horrela, testamentu­azala apurtu barik, ezin izango da papera azaletik atera.

2. Testamentugileak testamentu itxi eta zigiluduna eramango du notario eskueslearen aurrera; edo, bestela, testamentugileak egintza horretan bertan itxi eta zigilatuko du testamentua.

3. Notarioaren aurrean, testamentugileak adieraziko du, bere kabuz edo 684. artikuluan agindutako interpretatzailearen bidez, berak aurkezturiko pleguak bere testamentua jasotzen duela; gainera, testamentugileak adieraziko du testamentua berak idatzi eta sinatu duen, edo, alderantziz, beste inork eskuz edo bide mekanikoetatik edozeinez testamentua idatzi den, eta horren amaieran eta orri guztietan testamentugileak berak ala beste inork, berak hala eskatuta, sinatu duen.

4. Testamentu­azalaren gainean, notarioak testamentuaren egilespenari buruzko akta egokia egingo du, eta, akta horretan, azal hori ixten duten zigiluen zenbakia eta marka adieraziko ditu; notarioak fede emango du testamentugilea ezagutzen duela, edo, bestela, hori 685 eta 686. artikuluetan araututako moduan identifikatu dela, baita notarioaren ustez testamentugileak testamentua egiteko behar den lege-gaitasuna baduela ere.

5. Behin akta egin eta irakurri ondoren, hori sinatu behar dute testamentugileak, sinatu ahal badu, eta, hala denean, testamentuan parte hartu behar duten pertsonek; notarioak akta eskuetsiko du, bertan bere zeinu eta sinadura jarriz.

Testamentugileak aitortzen badu berak ez dakiela sinatzen edo ezin duela sinatu, egintza horretan parte hartu behar duten bi lekuko egokietatik batek sinatuko du testamentua, testamentugilearen ordez eta berak hala eskatuta.

6. Inguruabar hori ere adierazi behar da aktan, testamentua egiteko toki, ordu, egun, hil eta urtearekin batera.

7. Testamentua egiteko egintzan bi lekuko egokik parte hartu behar dute testamentugileak edo notarioak hala eskatzen badu.

708. artikulua

Itsuek eta irakurtzen ez dakitenek edo irakurri ezin dutenek ezin dute testamentu itxia egin.

709. artikulua

Hitzik egin ezin dutenek idatzi ahal badute, testamentu itxia egin dezakete hurrengoa betez gero:

1. Testamentugileak berak sinatu behar du testamentua. Gainerako betekizunei dagokienez, 706. artikuluan xedatutakoa beteko da.

2. Testamentua notarioari aurkeztean, testamentugileak testamentu­azalaren goiko aldean idatzi behar du azal horretan bere testamentua dagoela; bertan adieraziko du testamentua berak idatzi eta sinatu duela.

3. Testamentugileak idatzitakoaren atzean, egilespen-akta egingo da; horretan, notarioak fede eman behar du aurreko zenbakian agindutakoa eta 707. artikuluan xedatutakoa bete dela, azken hori kasu zehatzari aplika dakiokeen neurrian.

710. artikulua

Testamentu itxia eskuetsi eta gero, notarioak testamentugileari emango dio testamentu hori; baina, aldez aurretik, notarioak egilespen-aktaren kopia eskuetsia jarriko du protokolo arruntean.

711. artikulua

Testamentugileak testamentu itxia bere eskuetan gorde dezake edo horren zaintza bere konfiantzako pertsona baten ardurapean utz dezake; bestela, notario eskuesleari eman diezaioke, bere artxiboan gorde dezan.

Azken kasu horretan, notarioak jasoagiria emango dio testamentugileari, eta bere protokolo arruntean agerraraziko du, egilespen-aktari buruzko kopiaren bazterrean edo atzean, testamentua bere eskuetan geratzen dela. Testamentugileak geroago notarioaren eskutik ateratzen badu testamentua, testamentugileak jasoagiria sinatuko du notarioak egindako oharraren atzetik.

712. artikulua

Notarioak edo testamentu itxia eskuetan duen pertsonak epaile eskudunari aurkeztu beharko dio testamentua, testamentugilearen heriotza jakitearekin batera.

Notarioak edo pertsona horrek hamar egunetan zehar ez badu hori egiten, bere zabarkeriaren ondorioz sorturiko kalte­galeren erantzukizuna izango du.

713. artikulua

Norbaitek bere eskuetan testamentu itxia badu, eta doloz ez badu testamentu hori aurkezten aurreko artikuluaren bigarren lerrokadak finkatutako epean, orduan, artikulu horretan zehazten den erantzukizuna izango du, eta, horrez gain, jarauntsirako eskubidea galduko du, eskubide hori badagokio abintestato jaraunsle gisa edo testamentuzko jaraunsle nahiz legatu­hartzaile gisa.

Zigor bera ezarriko zaie testamentugilearen edo testamentua zaindu nahiz gordetzen duen pertsonaren egoitzatik testamentu itxia doloz osten duenari, eta beste modu batera testamentua ezkutatu, apurtu edo baliogabetzen duenari ere bai, betiere, bidezkoa den erantzukizun kriminalari kalterik egin gabe.

714. artikulua

Testamentu itxia ireki eta protokolatzeko, Prozedura Zibilaren Legean agindutakoa beteko da.

715. artikulua

Testamentu itxia deuseza da atal honetan ezarritako formalitateak bete gabe egiten denean; notario egilesleak eragindako kalte­galeren erantzukizuna izango du, baldin eta frogatzen bada asmo gaizto, zabarkeria edo ezjakite barkaezinaren ondorioz gertatu dela hutsegitea. Dena den, testamentu hori testamentu olografo gisa baliozkoa izango da, baldin eta testamentugileak testamentu osoa idatzi eta sinatzen badu, eta testamentu horrek testamentu olografoaren gainerako baldintzak betetzen baditu.

VII. ATALA

Testamentu militarra

716. artikulua

Gerraldian, kanpainan dauden militar, boluntario, bahituri, gerrako espe, armadako enplegatu eta armadarekin batu diren pertsonek testamentua egin dezakete gutxienez kapitain-gradua duen ofizialaren aurrean.

Xedapen hori aplika dakieke atzerrian dauden armadakideei.

Testamentugilea gaixorik edo zaurituta badago, orduan, testamentua egin dezake berari laguntza ematen dion kapilau edo adituaren aurrean.

Testamentugilea destakamentuan egonez gero, testamentua egin dezake destakamentuburuaren aurrean, nahiz eta hori kapitainaren mendekoa izan.

Artikulu honetako kasu guztietan, nahitaezkoa izango da bi lekuko egokiren parte­hartzea.

717. artikulua

Aurreko artikuluan aipaturiko pertsonek ere testamentu itxia egin dezakete gerrako komisarioaren aurrean; kasu horretan, gerrako komisarioak notarioaren eginkizunak gauzatuko ditu 706. artikuluko eta ondorengoetako xedapenen arabera.

718. artikulua

Aurreko bi artikuluen arabera egindako testamentuak lehenbailehen igorri behar dira kuartel nagusira, eta horrek gerra-ministroari igorriko dizkio.

Testamentugilea hildakoan, gerra-ministroak testamentua igorri behar dio hildakoaren azken egoitzako epaileari, eta, egoitza hori ezezaguna bada, Madrilgo epaileen dekanoari; horrek ofizioz zitatuko ditu jaraunsleak eta oinordetzan interesa duten gainerakoak. Horiek guztiek eskatu beharko dute testamentua eskritura publiko bihurtu eta hori protokolatzeko, Prozedura Zibilaren Legeak araututako forman.

Testamentua itxia denean, epaileak ofizioz irekiko du testamentua, lege horretan arauturiko forman; horretarako, epaileak zitazioa egingo dio Fiskaltzari, horrek testamentuaren irekieran parte har dezan, eta, behin testamentua ireki eta gero, horren berri emango zaie jaraunsleei eta gainerako interesdunei.

719. artikulua

716. artikuluan aipaturiko testamentuak iraungi egingo dira testamentugileak gerraldiko ekintzei uzten dienetik lau hilabete igarotakoan.

720. artikulua

Testamentugilea guda, eraso, borroka eta, orokorrean, gerra-ekintzaren hur­hurreko arriskuan badago, ahoz egin dezake testamentu militarra, bi lekukoren aurrean.

Hala ere, testamentu hori eraginik gabe geratuko da, testamentugileak gerra-arriskua dela­eta testamentua egin eta arrisku horretatik onik ateratzen bada.

Testamentugilea arriskutik onik atera ez arren, testamentua eragingabea izango da, lekukoek ez badute hori formalizatzen gerrako auditorearen edo armadarekin batu den funtzionario judizialaren aurrean; ondoren, 718. artikuluan agindutako moduan jardun beharko da.

721. artikulua

Testamentu militarra itxia izanez gero, 706 eta 707. artikuluetan agindutakoa bete beharko da, baina testamentu hori egin behar da ofizialaren aurrean eta 716. artikuluaren aginduz testamentu irekietan parte hartu behar duten bi lekukoen aurrean; pertsona horiek guztiek egilespen-akta sinatuko dute, bai eta testamentugileak berak ere, hala egin dezakeenean.

VIII. ATALA

Itsasoko testamentua

722. artikulua

Itsasoko bidaian zehar ontziaren barruan doazenek testamentu ireki nahiz itxiak egin ahal dituzte ondoko forma erabiliz:

Gerra-ontzietan, testamentua egin behar da kontulariaren edo horren eginkizunak betetzen dituen pertsonaren aurrean; gainera, bertan egon behar dira testamentugilea ikusi eta horrek esandakoa ulertzen duten bi lekuko egoki. Ontziko komandanteak edo horren ordezkoak ontzat emango du egintza.

Merkataritza-ontzietan, kapitainak edo horren ordezkoak eskuetsiko du testamentua, eta, horretan, bi lekuko egokik hartu behar dute parte.

Bi kasuotan, lekukoak bidaiarien artetik aukeratuko dira, halakorik izanez gero, eta lekuko horietatik batek, gutxienez, sinatzeko modua izan behar du; lekuko horrek bere izenean sinatuko du, baita testamentugilearen ordez ere, horrek sinatzen ez dakienean edo sinatu ezin duenean.

Testamentua irekia denean, 695. artikuluan agindutakoa ere bete beharko da; testamentua itxia denean, kapitulu honetako seigarren atalean agindutakoa bete beharko da lekukoen kopuruari eta notarioaren esku­hartzeari buruzkoa izan ezik.

723. artikulua

Gerra-ontziko kontulariaren edo merkataritza-ontziko kapitainaren testamentua eskuetsiko dute haien karguetan ordezko direnek; gainerakoan, aurreko artikuluan xedatutakoa bete beharko da.

724. artikulua

Komandante edo kapitainak zainduko ditu itsas zabalean egindako testamentu irekiak, eta, nabigazio­egunkarian, horiei buruzko aipamena egingo da.

Aipamen bera egingo da testamentu olografo eta itxiei buruz ere bai.

725. artikulua

Ontzia atzerrian porturatu bada, eta bertan Espainiako diplomazia edo kontsulatuko agentea badago, orduan, gerra-ontziko komandanteak edo merkataritza-ontziko kapitainak agente horri eman behar dio testamentu irekiaren kopia edo testamentu itxiaren egilespen-aktari buruzko kopia, bai eta egunkarian egindako oharrarena ere.

Testamentuaren nahiz aktaren kopian, jatorrizko agirian agertzen diren sinadura berberak jarriko dira, sinatzaileak bizirik izan eta ontzi barruan badaude; bestela, testamentua jaso duen kontulariak edo kapitainak nahiz horren ordezkoak eskuetsiko du testamentua, eta, horretan, testamentuan parte hartu zuten pertsonen artean ontzi barruan daudenek sinatu behar dute.

Diplomazia edo kontsulatuko agenteak idatziz agerraraziko du ematearen eginbidea, eta, testamentu irekiaren kopia edo testamentu itxiaren egilespen-aktari buruzko kopia itxi eta zigilatu ondoren, kopiok egunkariko oharrarekin batera igorriko zaizkio, bide egokia erabiliz, marina-ministroari, eta horrek aginduko du kopia bere ministerioaren artxiboan gordailatzeko.

Ematea gauzatzen duen komandante edo kapitainak diplomazia edo kontsulatuko agentearen eskutik jasoko du ematea gauzatu delako ziurtagiria, eta horri buruzko oharra idatziko du nabigazio­egunkarian.

726. artikulua

Gerra nahiz merkataritzako ontzia Erresumako lehenengo portura iristen denean, komandante edo kapitainak tokiko itsas agintariari emango dizkio jatorrizko testamentua, itxita eta zigilaturik, egunkarian egindako oharraren kopia, eta, testamentugilea hilez gero, heriotza hori egiaztatzen duen ziurtagiria ere bai.

Emate hori aurreko artikuluan araututako forman egiaztatuko da eta itsas agintariak marina-ministroari igorriko dizkio agiri horiek guztiak, inolako luzapenik gabe.

727. artikulua

Testamentugilea hil eta testamentua irekitzen bada, 718. artikuluan xedaturikoa bete beharko du marina-ministroak.

728. artikulua

Atzerritarrak Espainiako ontzian testamentua egiten badu, marina-ministroak estatu-ministroari igorriko dio testamentua, hori diplomazia-bidean behar bezala bidera dadin.

729. artikulua

Testamentua olografoa bada eta, bidaian zehar, testamentugilea hiltzen bada, komandante nahiz kapitainak testamentua jasoko du hori zaintzeko; horren inguruko aipamena egingo du egunkarian; eta, ontzia Erresumako lehenengo portura iristen denean, kapitain edo komandanteak tokiko itsas agintariari emango dio testamentua, aurreko artikuluan arauturiko forman eta horrek aipatzen dituen ondoreetarako.

Gauza bera egin beharko da, testamentua itxia izanik, testamentugileak hori bere eskuetan badu bera hiltzeko unean.

730. artikulua

Atal honen arauen arabera egindako testamentu ireki eta itxiak lau hilabete igarotakoan iraungitzen dira; epe horren zenbaketa hasten da, testamentua forma arruntean egiteko aukera non dagoen, toki horretan testamentugilea lehorreratzen den unetik.

731. artikulua

Itsasoan galtzeko arriskua izanez gero, 720. artikuluan xedatutakoa aplikatuko zaie gerra edo merkataritzako ontzien tripulazioari eta bidaiariei.

IX. ATALA

Atzerrian egindako testamentua

732. artikulua

Espainiarrek nazio-lurraldetik kanpo egin dezakete testamentua, betiere, espainiarrok zein herritan egon, eta herri horretako legeek ezarritako formen menpe.

Halaber, espainiarrek testamentua egin dezakete itsas zabalean, atzerriko ontzian nabigatzen duten bitartean, betiere, ontzia zein naziotakoa izan, eta nazio horren legeen menpe.

Era berean, espainiarrek testamentu olografoa egin dezakete 688. artikuluaren arabera, baita testamentu hori onartzen ez duten herrietan ere.

733. artikulua

Espainiarrek atzerrian egiten badute 669. artikuluan debekatutako testamentu mankomunatua, orduan, Espainian testamentu hori ez da baliozkoa izango, nahiz eta bera egin den tokiko nazio-legeek berori onartu.

734. artikulua

Berebat, atzerrian dauden espainiarrek testamentu itxia nahiz irekia egin dezakete Espainiako diplomazia edo kontsulatuko funtzionarioaren aurrean, baldin eta horrek testamentua egiteko tokian notarioaren eginkizunak betetzen baditu.

Kasu horietan, kapitulu honen bost eta seigarren ataletan ezarritako formalitate guztiak gauzatu beharko dira hurrenez hurren.

735. artikulua

Diplomazia edo kontsulatuko agenteak Estatuko Ministeriora igorriko du, bere sinadura eta zigiluarekin eskuetsita, testamentu irekiaren kopia edo testamentua itxiaren egilespen-aktari buruzko kopia, kopia horiek ministerioaren artxiboan gordaila daitezen.

736. artikulua

Espainiarrak diplomazia edo kontsulatuko agentearen eskuetan gordailatzen badu testamentu olografo edo itxia, agente horrek, testamentugilea hildakoan, estatu-ministroari igorriko dizkio testamentua eta testamentugilearen heriotza­ziurtagiria.

Estatuko Ministerioak Madrilgo Gazetan argitaraziko du heriotzaren berria, hildakoaren jarauntsian interesa dutenek testamentua jaso eta horren protokolatzea eragin dezaten, agindutako forman.

X. ATALA

Testamentuen ezeztapen

eta eragingabetasuna

737. artikulua

Testamentuaren xedapen guztiak berez ezeztakorrak dira, nahiz eta testamentugileak testamentuan adierazi xedapenok ez ezeztatzeko borondate edo erabakia.

Jarriko gabekotzat hartuko dira etorkizuneko xedapenak indargabetzen dituzten klausulak; eta testamentugileak agintzen badu, testamentua baliozkotasunez ezeztatzeko, hitz edo seinale jakin batzuk erabili behar direla, orduan, agindu hori ere jarri gabekotzat hartuko da.

738. artikulua

Testamentua ezin da oso­osorik edo zati batez ezeztatu, testamentua egiteko solemnitateak betetzen ez badira.

739. artikulua

Geroko testamentu perfektuak aurrekoa ezeztatzen du zuzenbidez, salbu eta testamentugileak geroko testamentuan adierazten duenean aurreko testamentua osorik edo zati batez iraunarazteko borondatea.

Hala ere, aurreko testamentuak bere indarra berreskuratzen du, testamentugileak geroko testamentua ezeztatu eta beren beregi adierazten badu lehenengoaren baliozkotasunari eusteko borondatea.

740. artikulua

Bigarren testamentuan izendaturiko jaraunslearen nahiz legatu­hartzailearen ezgaitasuna edo horien uko egitea dela eta, testamentua iraungi arren, ezeztapenak berezko zaion ondorea sortuko du.

741. artikulua

Testamentuan seme­alabatasuna aitortzen bada, aitorpen horrek ez du indarrik galtzen, nahiz eta testamentu hori ezeztatu, horretan bestelako xedapenik jaso ez edo testamentuaren gainerako xedapenak deusezak izan.

742. artikulua

Testamentu itxia ezeztatu dela uste da, baldin eta testamentu hori testamentugilearen egoitzan agertu bada eta horren azalak apurtuta edo zigiluak urraturik badaude, edota testamentua egilesteko sinadurak ezabatu, karraskatu edo zuzenduta badaude.

Nolanahi ere, testamentu hori baliozkoa izango da, baldin eta frogatzen bada kaltea testamentugileak nahi gabe eta jakin gabe gertatu dela edo testamentugileak zoroaldian egin duela; baina, testamentu­azala apurtuta edo zigiluak urraturik agertzen badira, orduan, testamentua baliozkoa izan dadin, aurrekoaz gain, testamentuaren kautotasuna frogatu beharko da.

Testamentua inoren eskuetan badago, ulertuko da akatsa pertsona horrek eragin duela, eta, testamentu­azala apurtuta edo horren zigiluak urraturik egonez gero, testamentua ez da baliozkoa izango, horren kautotasuna frogatzen ez bada; testamentu­azala edo horren zigiluak oso­osorik egon arren, testamentuaren sinadurak ezabatu, karraskatu edo zuzenduta badaude, orduan, testamentua baliozkoa izango da, salbu eta testamentugileak berak plegua forma horretan eman duela egiaztatzen ez denean.

743. artikulua

Testamentuak iraungi egingo dira edo testamentuko xedapenak osorik zein zati batez eragingabe gertatuko dira kode honetan beren beregi agindutako kasuetan bakarrik.

II. KAPITULUA

Jarauntsia

I. ATALA

Testamentu bidez eta testamenturik gabe oinordeko izateko gaitasuna

744. artikulua

Testamentu bidezko oinordekoak edo abintestato oinordekoak izan daitezke lege­aginduz ezgaiturik ez daudenak.

745. artikulua

Ez dira oinordeko izateko gai:

1. Abortukinak; 30. artikuluan adierazitako inguruabarrak betetzen ez dituztenak abortukinak direla ulertuko da.

2. Legeak onartzen ez dituen elkarte edo korporazioak.

746. artikulua

Elizak eta elizaren kabildoak, probintzietako diputazioak eta probintziak eurak, udalak eta udalerriak, harrerarako, ongintzarako eta herri-irakaspenerako establezimenduak, legeak onartu edo aitortutako elkarteak eta gainerako pertsona juridikoak testamentu bidezko eskuratzaile izan daitezke 38. artikuluan xedatutakoaren menpe.

747. artikulua

Testamentugileak, bere arimaren aldeko arimakari eta erruki­egintzetarako, bere ondasun guztiak edo batzuk xedatzen baditu modu zehaztugabean eta horien erabilera finkatu gabe, albazeek ondasunak salduko dituzte eta horien zenbatekoa banatuko dute; zenbatekoaren erdia gotzainari emango zaio, horrek arimakarietarako, eta Elizaren laguntza eta beharrizanetarako destina dezan, eta beste erdia gobernadore zibilari emango zaio, hildakoaren bizilekuko ongintza erakundeetarako edo, halakorik izan ezean, probintziakoetarako destina dezan.

748. artikulua

Herri-establezimenduarentzat egindako xedapena baldintzapekoa bada edo xedapen horrek kargaren bat ezartzen badu, orduan, xedapen hori baliozkoa izango da Gobernuak onesten duenean bakarrik.

749. artikulua

Txiroentzako xedapenak orokorrean egiten badira pertsona nahiz herririk izendatu gabe, ulertuko da xedapenok eragina dutela testamentugilearen azken bizilekuko txiroentzat bakarrik, betiere, testamentugilearen borondatea bestelakoa izan dela argiro agerrarazten ez den bitartean.

Txiroak kalifikatu eta ondasunak banatuko ditu testamentugileak izendaturiko pertsonak; horrelakorik izan ezean, albazeek; eta, albazearik izan ezean, parrokoak, alkateak eta udaleko epaileak, euren arteko zalantzak botoen gehiengoz erabakiz.

Gauza bera egingo da, testamentugileak bere ondasunak xedatzen baditu parrokia edo herri jakin bateko txiroentzat.

750. artikulua

Pertsona zehaztugabearentzat egindako xedapen oro deuseza izango da, salbu eta jazokuntzaren bat dela­medio pertsona hori zehaztu daitekeenean.

751. artikulua

Testamentugileak bere senideentzako xedapena egiten badu modu generikoan, ulertzen da xedapen hori egin dela gradurik hurbileneko senideentzat.

752. artikulua

Ez dute ondorerik sortzen testamentugileak, azken gaixoaldian, bere aitorpena entzun duen apaizarentzat nahiz apaiz horren laugarren gradurainoko senideentzat, edota horren eliza, kabildo, erkidego edo institutuarentzat egindako xedapenek.

753. artikulua

Era berean, ez du ondorerik sortuko testamentugileak bere tutore edo kuradorearentzat egindako testamentu-xedapenak, salbu eta xedapen hori kontuak behin betiko onetsi eta gero egiten denean, edo, kontu-arrazoiak eman behar ezean, xedapena tutoretza edo kuradoretza azkendu eta gero egiten denean.

Hala ere, tutore edo kuradorearentzat egindako xedapenak baliozkoak izango dira, pertsona hori testamentugilearen aurreko, ondorengo, neba, arreba edo ezkontidea bada.

754. artikulua

Testamentugileak ezin du bere jarauntsi osoa edo zati bat xedatu testamentua eskuetsi duen notarioarentzat, horren ezkontidearentzat edo laugarren gradurainoko senide nahiz ezkontza­senideentzat, 682. artikuluan ezarritako kasuan izan ezik.

Debeku berbera aplikatuko zaie testamentu irekiko lekukoei, testamentu hori notarioaren aurrean egin zein egin ez.

Berebat, artikulu honetako xedapenak aplikatzen zaizkie testamentu berezien lekukoei eta testamentu horiek egiteko unean parte hartu behar duten pertsonei ere bai.

755. artikulua

Deuseza izango da ezgaiarentzat egindako testamentu-xedapena, nahiz eta xedapen horri kostu bidezko kontratuaren itxura eman edo tarteko pertsona baten izenean egin.

756. artikulua

Ezduintasun-arrazoiaren ondorioz ez dira oinordeko izateko gai:

1. Seme­alabak bertan behera utzi, prostituitu edo gaizpideratzen dituzten gurasoak.

2. Testamentugilearen, horren ezkontidearen, ondorengoen edo aurrekoen bizitzaren aurka atentatzeagatik, epaiketan kondenatua izan dena.

Ofentsagilea nahitaezko jaraunslea bada, orduan, seniparte-eskubidea galduko du.

3. Testamentugilea delitua egin izanaz akusatzen duena, baldin eta legeak delitu horrentzat espetxealdi edo presoaldi handia baino goragoko zigorra ezartzen badu eta akusazioa kalumnia dela adierazten bada.

4. Adin nagusiko jaraunslea, baldin eta horrek jakin badaki testamentugilea indarkeriaz hil dela, eta, hilabeteko epean, ez badu heriotza hori auzitegietan salatzen, salbu eta auzitegiek horren inguruan ofizioz jardun dutenean.

Debeku hori amaituko da legearen arabera akusatzeko betebeharrik ez dagoen kasuetan.

5. Mehatxua, iruzurra edo indarkeria erabiliz, testamentugilea behartzen duena testamentua egin edo aldatzera.

6. Bide berberak erabiliz, testamentugileari eragozten diona testamentua egitea nahiz egindakoa ezeztatzea, eta geroko testamentua ordeztu, ezkutatu edo aldatzen duena.

757. artikulua

Ezduintasun-arrazoiek ondoreak sortzeari uzten diote, baldin eta testamentugileak arrazoiok jakin baditu testamentua egiteko unean, edo, testamentua egin ondoren jakinda, arrazoiok agiri publikoaren bitartez barkatu baditu.

758. artikulua

Jaraunsle edo legatu­hartzailearen gaitasuna kalifikatzeko, zein pertsonaren oinordetza izan, eta horren heriotza-data izan behar da kontuan.

756. artikuluaren 2 eta 3. kasuetan, epaia irmo izateari itxaron beharko zaio; 4. zenbakian, aldiz, salaketa egiteko hilabetea igarotzeari.

Jaraunsle-izendapena edo legatua baldintzapekoa bada, baldintza betetzeko unea ere kontuan izan behar da.

759. artikulua

Jaraunslea edo legatu­hartzailea baldintza bete baino lehen hiltzen bada, ez die bere jaraunsleei inolako eskubiderik eskualdatzen, nahiz eta testamentugilearen ostean hil.

760. artikulua

Aurreko artikuluetako debekuen aurka, oinordeko izateko ezgaitasuna duenak jarauntsiko ondasunen edukitza eskuratzen badu, ondasunok eta horien akzesioak itzuli beharko ditu berak jasotzen dituen fruitu eta errentekin batera.

761. artikulua

Ezgaitasunaren ondorioz jarauntsitik baztertua izan dena testamentugilearen semea, alaba edo ondorengoa bada, eta seme-alabak edo ondorengoak baditu, horiek eskuratuko dute hark senipartearen gain duen eskubidea.

762. artikulua

Ezin da ezgaitasuna deklaratzeko akziorik egikaritu, bost urte igaro badira ezgaiak jarauntsiaren edo legatuaren edukitza eskuratu zuenetik.

II. ATALA

Jaraunsle-izendapena

763. artikulua

Norbaitek nahitaezko jaraunslerik ez badu, bere ondasun guztiak edo batzuk xeda ditzake testamentu bidez, ondasunok eskuratzeko gaitasuna duten pertsonetatik edozeinen mesederako.

Norbaitek nahitaezko jaraunsleak baditu, bere ondasunak xedatu ahal izango ditu kapitulu honen bosgarren atalean ezarritako forma eta mugapenekin.

764. artikulua

Testamentua baliozkoa izango da, nahiz eta jaraunsle-izendapenik jaso ez, izendapen horrek ondasun guzti­guztiak hartu ez edota izendatuak jarauntsia arbuiatu edo jaraunsle izateko ezgaitasuna izan.

Kasu horietan, legeen arabera egindako testamentu-xedapen guztiak beteko dira, eta ondasunen gerakina jaraunsle legitimoei emango zaie.

765. artikulua

Jaraunsleak izendatzen badira zatirik izendatu gabe, hainbana izango dira jaraunsle.

766. artikulua

Testamentugilea baino lehen hiltzen den borondatezko jaraunsleak, jaraunsle izateko ezgaitasuna duenak eta jarauntsiari uko egiten dionak ez diete inongo eskubiderik eskualdatzen euren jaraunsleei, 761 eta 857. artikuluetan xedatutakoa salbu.

767. artikulua

Jaraunslea edo legatu­hartzailea izendatzeko arrazoi faltsua adierazten bada, arrazoi hori ez dela idatzi ulertuko da, salbu eta testamentuak ondorioztatzen duenean testamentugileak ez zukeela jaraunsle-izendapena edo legatua egingo, arrazoia faltsua zela jakin izan balu.

Zuzenbidearen aurkako arrazoia adierazten bada, hori ez dela idatzi ulertuko da, nahiz eta arrazoia egiazkoa izan.

768. artikulua

Gauza zehatz eta jakinaren gainean izendaturiko jaraunslea legatu­hartzailetzat joko da.

769. artikulua

Testamentugileak jaraunsle batzuk banan­banan eta beste batzuk taldeka izendatzen baditu, berbarako, «N eta N jaraunsle izendatzen ditut, bai eta Nren seme­alabak ere», orduan, taldeka izendatutakoak banan­banan izendatu direla ulertuko da, argiro agerrarazten ez bada testamentugilearen borondatea bestelakoa izan dela.

770. artikulua

Testamentugileak bere neba­arrebak jaraunsle izendatzen baditu, eta horietatik batzuk odolekoak eta besteak aitarengandikoak edo amarengandikoak bakarrik badira, jarauntsia banatuko da testamentugilea testamenturik gabe hilez gero banatuko litzatekeen modu berean.

771. artikulua

Testamentugileak pertsona bati eta horren seme­alabei oinordetzara deitzen badie, orduan, ulertuko da horiek guztiak aldi berean izendatu direla, eta ez ondoz ondo.

772. artikulua

Testamentugileak jaraunslea izendatuko du horren izen­abizenak erabiliz; eta, izen­abizen berberak dituzten bi pertsona izanez gero, testamentuak inguruabarren bat adierazi beharko du, izendatua nor den jakin ahal izateko.

Testamentugileak jaraunslearen izena aipatzen ez badu ere, zalantzarik gabe jakin badaiteke nor izendatu duen, izendapena baliozkoa izango da.

Adopzio­hartzailearen testamentuan modu generikoan aipatzen badira semea, alaba edo seme­alabak, aipamen horrek bere barruan hartzen ditu seme­alaba adoptatuak ere bai.

773. artikulua

Testamentugileak okerren bat badu jaraunslearen izen­abizenei edo ezaugarriei buruz, oker horrek ez du izendapena akastun bihurtzen, beste bideren bat erabilita ziur jakin badaiteke nor izendatu den.

Izen eta abizen bereko pertsonek inguruabar berdinak badituzte, eta inguruabarron bidez ezin bada jakin nor izan den izendatua, orduan, pertsona horietatik ez da inor jaraunsle izango.

III. ATALA

Ordezpena

774. artikulua

Testamentugileak ordezko bat edo gehiago izenda ditzake jaraunsle izendatzen duenarentzat edo dituenentzat, izendatuok testamentugilea baino lehenago hiltzen direnerako edota jarauntsia onartu nahi ez edo onartu ezin duten kasuetarako.

Ordezpena soilak, kasurik adierazten ez duenak, aurreko lerrokadan adierazitako hiru kasuak hartuko ditu, testamentugileak bestelakoa xedatu duenean izan ezik.

775. artikulua

Hamalau urtekoak baino gazteagoak eta sexu batekoak zein bestekoak diren ondorengoentzat, horien gurasoek eta gainerako aurrekoek ordezkoak izendatu ahal dituzte ondorengook adin horretara heldu baino lehen hiltzen direnerako.

776. artikulua

Zorotasuna dela­eta hamalau urtekoa baino nagusiagoa den ondorengoa ezgaia dela adierazten bada, aurrekoak ordezkoa izenda dezake ondorengo horrentzat.

Ezgaituak burua argi duenean edo bere senera datorrenean testamentua egiten badu, testamentu horrek eraginik gabe utziko du aurreko lerrokadak aipatzen duen ordezpena.

777. artikulua

Ordeztuak nahitaezko jaraunsleak izanez gero, aurreko artikuluek aipatzen dituzten ordezpenak baliozkoak izango dira jaraunsleon seniparte-eskubideei kalte egiten ez dietenean bakarrik.

778. artikulua

Bi pertsona edo gehiago izan daitezke beste inoren ordezko, eta, alderantziz, ordezko bakarra izan daiteke jaraunsle bi edo gehiagorentzat.

779. artikulua

Jaraunsleak zati desberdinen gainean izendatu eta elkarren ordezko badira, jaraunsleok ordezpenean eskuratuko dituzte izendapenean dagozkien zati berberak, salbu eta argiro agerrarazten denean testamentugilearen borondatea bestelakoa izan dela.

780. artikulua

Ordezkoa geratuko da izendatuari ezarritako zama eta baldintza berberen menpe, salbu eta testamentugileak beren beregi horren aurkakoa xedatu duenean, edota karga nahiz baldintzok izendatuari bakar­bakarrik dagozkionean.

781. artikulua

Fideikomisozko ordezpenak direla bide, testamentugileak jaraunsleari ezartzen dio jarauntsi osoa edo horren zati bat artatu eta hirugarren bati eskualdatzeko ardura; ordezpenok baliozkoak izango dira eta ondoreak sortuko dituzte, bigarren gradutik gorakoak ez badira edo testamentugilea hiltzeko unean bizirik dauden pertsonen mesederako egiten badira.

782. artikulua

Fideikomisozko ordezpenek ezin dute inola ere senipartea kargatu. Ordezpen horiek hobekuntzako herenaren gainean erortzen badira, ondorengoen mesederako bakarrik egin daitezke.

783. artikulua

Fideikomisozko ordezpenerako deiak baliozkoak izan daitezen, horiek esanbidezkoak izan behar dira.

Fiduziarioak fideikomisodunari eman beharko dio jarauntsia, baina jarauntsi horretatik ken ditzake gastu, kreditu eta hobekuntza legitimoengatik berari dagozkionak, salbu eta testamentugileak bestelakoa xedatu duenean.

784. artikulua

Fideikomisodunak oinordetzarako eskubidea eskuratuko du testamentugilea hiltzen den unetik, nahiz eta fideikomisodun hori fiduziarioa baino lehen hil. Fideikomisodunaren eskubidea horren jaraunsleei eskualdatuko zaie.

785. artikulua

Ez dute ondorerik sortzen:

1. Esanbidezkoak ez diren fideikomisozko ordezpenek; ordezpenak esanbidezkoak dira, baldin eta izen hori ematen bazaie edo ordeztuari ezartzen bazaio ondasunak beste jaraunsle bati emateko betebehar eztabaidaezina.

2. Besterentzeko debeku betierekoa jasotzen duten xedapenek, bai eta aldi baterako debekua dakartenek ere, baldin eta azken horiek 781. artikuluan aipaturiko mugaz kanpo egiten badira.

3. Jaraunslearen gain ezartzen diren xedapenek, baldin eta horien bitartez jaraunsleak bigarren gradutik gorako pertsona batzuei ondoz ondo ordaindu behar badie errenta edo pentsio jakin bat.

4. Norbaiti jarauntsiko ondasun guztiak edo batzuk uzteko helburua duten xedapenek, baldin eta pertsona horrek ondasunok erabili edo inbertitu behar baditu testamentugileak berari isilpean eman dizkion jarraibideen arabera.

786. artikulua

Fideikomisozko ordezpena deuseza izan arren, horrek ez dio kalterik egiten izendapenaren baliozkotasunari, ezta lehenengo deiaren jaraunsleei ere; halakoetan, fideikomisozko klausula ez dela idatzi ulertu behar da.

787. artikulua

Testamentugileak norbaiti jarauntsi osoa edo horren zati bat, eta beste inori gozamena uzteko xedapena baliozkoa izango da. Testamentugileak zenbait pertsonari deitzen badie gozamenera, aldi berean baino, ondoz ondo, 781. artikuluan xedaturikoa bete beharko da.

788. artikulua

Baliozkoa izango da xedapena, horrek jaraunsleari ezartzen badio aldiro­aldiro kopuru jakin batzuk ongintzako obretan inbertitzeko betebeharra, adibidez, dontzeila txiroei ezkonsariak edo ikasleei, txiroei, ongintza-establezimenduei nahiz herri-irakaspenerako establezimenduei pentsioak emateko betebeharra, hurrengo baldintzak kontuan hartuta:

Ondasun higiezinen gainean aldi baterako zama ezartzen bada, jaraunsleak edo jaraunsleek kargapeko finka xeda dezakete; karga ez da desagertuko horri buruzko inskripzioa ezerezten ez den bitartean.

Zama betierekoa baldin bada, jaraunsleak hori kapitalizatu eta kapitala irabazietan jarri ahal izango du lehenengo eta behar besteko den hipotekarekin.

Kapitalizazioetan eta kapital-ezarpenetan, probintziako gobernadore zibilak esku hartu behar du, eta Fiskaltzak esan beharrekoa entzun behar da.

Edozein kasutan ere, testamentugileak ez badu hurrenkerarik ezartzen ongintzarako agintzaria administratu eta erabiltzeko, orduan, administrazio-agintariak ezarriko du hurrenkera hori, legearen arabera hala dagokionean.

789. artikulua

Kapitulu honetan jaraunsleei buruz xedatutakoa legatu­hartzaileei ere aplikatzen zaiela ulertuko da.

IV. ATALA

Baldintzapeko edo epe-mugapeko

jaraunsle-izendapena eta legatua

790. artikulua

Testamentuko xedapenak baldintzapean egin daitezke, xedapenok titulu unibertsalaren nahiz banakako tituluaren bidezkoak izan.

791. artikulua

Jaraunsleei eta legatu­hartzaileei jarritako baldintzei dagokienez, eta atal honetan arautzen ez diren arazoetan, baldintzapeko betebeharren inguruko erregelek eraenduko dute.

792. artikulua

Ezinezko baldintzak eta lege nahiz ohitura onen aurkakoak jarri gabekotzat hartuko dira, eta ez diete inolako kalterik egingo jaraunsle edo legatu­hartzaileei, nahiz eta testamentugileak bestelakoa xedatu.

793. artikulua

Behin edo gehiagotan ez ezkontzeko baldintza erabatekoa jarri gabekotzat hartuko da, salbu eta hildakoak edo horren aurreko nahiz ondorengoek alargunari ezarri diotenean debeku hori.

Hala ere, edonori legatu moduan eman ahal zaio gozamena, erabiltzea nahiz biztantzea, edota pentsio zein prestazio pertsonala, pertsona horrek ezkongabe edo alargun dirauen eperako.

794. artikulua

Deuseza izango da xedapena, hori baldintzapean egin eta baldintza bada jaraunsle edo legatu­hartzaileak bere testamentuan xedapenen bat egitea, testamentugilearen edo beste inoren mesederako.

795. artikulua

Jaraunsle edo legatu­hartzaileari nahibadako baldintza hutsa ezartzen bazaio, baldintza bete behar du, baldintzaren berri izan eta testamentugilea hiltzearekin batera.

Salbuespen gisa har daiteke baldintza aurretiaz bete izana, hori ezin bada berriz errepikatu.

796. artikulua

Baldintza ustekabekoa edo mistoa bada, nahiko izango da baldintza hori edozein unetan gauzatu edo betetzea, testamentugilea bizirik egon zein hilda egon, salbu eta testamentugileak bestelakoa xedatu duenean.

Testamentua egitean baldintza hori gertatu edo beteta badago, eta testamentugileak ez badu horren berririk izan, baldintza betetzat joko da.

Testamentugileak baldintzaren berri badu, baldintza hori betetzat joko da, bakar-bakarrik, baldintzaren izaeraren ondorioz ezin denean hori berriz gertatu edo bete.

797. artikulua

Testamentugileak izendapenaren edo legatuaren helburua finkatu arren, edo berak utzitako ondasunak erabiltzeko modua nahiz horien gainean ezarritako zama adierazi arren, ez da ulertuko horiek baldintza direnik, ez badu ematen hori testamentugilearen borondatea izan denik.

Modu horretan utzitakoa behingoan eska daiteke, eta jaraunsleei eskualda dakieke, baldin eta jaraunsleek fidantza bidez bermatzen badute testamentugileak agindutakoa betetzea eta, betebehar hori betetzen ez denerako, eurek eskuratutakoa itzultzea, fruitu eta korrituekin batera.

798. artikulua

Aurreko artikuluan aipaturiko izendapenak edo legatuak ezin badu ondorerik izan testamentugileak ordenatutako moduan, eta horretan ez badu eraginik izan jaraunsle edo legatu­hartzailearen erru edo egitate batek, orduan, beste era batera bete beharko da izendapena edo legatua, betiere, testamentugilearen borondateari gehien egokitzen zaion moduan.

Baldintza bete edo ez betetzeko interesa duenak baldintza betetzea eragozten badu, eta horretan ez badu eraginik izan jaraunsle edo legatu­hartzailearen erru nahiz egitate batek, orduan, baldintza betetzat joko da.

799. artikulua

Baldintza etengarriak ez du eragozten jaraunsle edo legatu­hartzaileak berari dagozkion eskubideak eskuratzea eta bere jaraunsleei eskubideok eskualdatzea, baita baldintza bete aurretik ere.

800. artikulua

Jaraunsle edo legatu­hartzaileari nahibadako baldintza ezartzen bazaio, eta baldintza hori negatiboa edota zerbait ez egitekoa edo ez ematekoa baldin bada, orduan, jaraunsle edo legatu­hartzaileak nahiko du fidantza bidez testamentugileak debekatu duen hori egin edo emango ez duelako bermearekin, eta, debekua urratuz gero, jasotakoa fruitu eta korrituekin batera itzuliko duelako bermearekin.

801. artikulua

Jaraunslea baldintza etengarripean izendatzen bada, jarauntsiko ondasunak administraziopean jarriko dira, baldintza bete arte edo hori betetzea ezinezkoa dela ziurtatu arte.

Gauza bera egingo da jaraunsle edo legatu­hartzaileak ez duenean fidantzarik ematen aurreko artikuluaren kasuan.

802. artikulua

Baldintzarik gabe izendatutako jaraunslearen edo jaraunsleen esku geratuko da aurreko artikuluan aipaturiko administrazioa, baldin eta horien eta baldintzapeko jaraunslearen artean gehiagotzeko eskubidea gertatzen bada. Hori berori ulertuko da legatu­hartzaileei dagokienez.

803. artikulua

Baldintzapeko jaraunsleak ez badu jaraunskiderik, edo, halakorik izan arren, euren artean ez bada gehiagotzeko eskubiderik gertatzen, haren esku geratuko da administrazioa, behin fidantza eman eta gero.

Baldintzapeko jaraunsleak ez badu fidantzarik ematen, administrazioa ustezko jaraunsleari emango zaio, horri ere fidantzapean; batak eta besteak ez badute fidantzarik ematen, auzitegiek beste norbait izendatuko dute, eta horrek administrazioaren ardura hartuko du bere gain, fidantzapean ere, eta fidantza hori jaraunslearen esku­hartzearekin emango da.

804. artikulua

Administratzaileei dagozkie absentearen ondasunen administratzaileek dituzten eskubide eta betebehar berberak.

805. artikulua

Egun edo epe jakin bat izendatzen bada jaraunsle-izendapenak edo legatuak ondoreak sor ditzan edo ondoreak sortzeari utz diezaion, izendapen hori baliozkoa izango da.

Bi kasuotan, eta aipatu epe-muga heldu arte edo hori bukatutakoan, oinordeko legitimoari deitu zaiola ulertuko da. Dena den, lehenengo kasuan, oinordekoak ez du ondasunon edukitza eskuratuko, harik eta izendatuaren esku­hartzearekin behar adinako kauzioa eman arte.

V. ATALA

Seniparteak

806. artikulua

Senipartea testamentugileak xedatu ezin duen ondasun-multzoa da; legeak jaraunsle zehatz batzuei erreserbatzen die multzo hori, eta, horregatik, jaraunsleoi nahitaezko jaraunsle deritze.

807. artikulua

Nahitaezko jaraunsle dira:

1. Seme­alabak eta ondorengoak, euren guraso eta aurrekoei begira.

2. Seme­alaba eta ondorengorik izan ezean, guraso eta aurrekoak, euren seme­alaba eta ondorengoei begira.

3. Alarguna, kode honek ezartzen duen forma eta neurrian.

808. artikulua

Seme­alaben edo ondorengoen senipartea osatzen dute aita eta amaren jarauntsiko hartzekoaren bi herenek.

Hala ere, senipartea osatzen duten bi zatietatik bat xeda dezakete aitak eta amak, euren seme­alabei edo ondorengoei hobekuntza gisa emateko.

Hirugarren zatia xedapen askekoa izango da.

809. artikulua

Guraso edo aurrekoen senipartea osatzen du seme­alaben edo ondorengoen jarauntsiko hartzekoaren erdiak; dena den, guraso edo aurrekoak ondorengo kausatzailearen alargunarekin batera pilatzen badira oinordetzan, euron senipartea jarauntsiaren heren batekoa izango da.

810. artikulua

Gurasoei erreserbaturiko senipartea bien artean erdibanatuko da: gurasoetatik bat hilda dagoenean, bizirik dagoenari dagokio seniparte osoa.

Testamentugileak, aita eta amarik izan ez, baina gradu bereko aurrekoak baditu aitarengandiko eta amarengandiko lerroetan, jarauntsia bi lerro horietan erdibanatuko da. Aurrekoak ez badira gradu berekoak, senipartea oso­osorik dagokie lerro bateko nahiz besteko aurrekorik hurbilenei.

811. artikulua

Aurreko batek bere ondorengoaren ondasun batzuk jarauntsi baditu, eta ondorengoak dohainik eskuratu izan baditu ondasunok beste aurreko nahiz neba edo arreba baten eskutik, aurreko horrek erreserbatu behar ditu lege­aginduz eskuratu dituenak, ondasunok zein lerrotatik etorri, eta lerro horretan hirugarren gradurainoko senide direnen mesederako.

812. artikulua

Aurrekoak dira, bestelako pertsonak baztertuz, eurek seme­alaba edo ondorengoei eman dizkieten gauzen oinordeko, baldin eta seme­alaba edo ondorengoak aurrekoak baino lehen hil badira ondorengorik izan gabe, eta oinordetza horretan dohaintzapeko objektuak eurak baldin badaude. Objektuok besterendu badira, aurrekoak oinordeko izango dira dohaintza­hartzaileak objektu horiei begira izango lituzkeen akzio guztietan; objektuok saldu badira, euron truk lortutako prezioan; eta, objektuok trukatu edo aldatu badira, horien ordezko gertatu diren ondasunetan.

813. artikulua

Testamentugileak ezin die jaraunsleei kendu euren senipartea, legeak beren beregi zehazturiko kasuetan baino.

Era berean, testamentugileak ezin du inolako karga, baldintza eta ordezpenik ezarri senipartearen gainean, alargunaren gozamenaren inguruan xedatutakoari kalterik egin gabe.

814. artikulua

Nahitaezko jaraunslearen preterizioak ez dio kalterik egiten seniparteari. Jaraunsle-izendapena urrituko da, legatuak, hobekuntzak eta gainerako testamentu­xedapenak urritu baino lehen.

Dena den, seme­alaben edo ondoregoen nahi gabeko preterizioak hurrengo ondoreak sortuko ditu:

1. Seme­alaba eta ondorengo guztiak preteritzen badira, ondare­edukia duten testamentu­xedapenak deuseztatuko dira.

2. Bestelako kasuetan, jaraunsleen izendapena deuseztatuko da; baina baliozkoak izango dira edozein tituluren bidez ordenatutako agintzariak eta hobekuntzak, batzuk eta besteak ez­ofizioso ez diren heinean. Nolanahi ere, ezkontidea jaraunsle izendatuz gero, izendapen hori deuseztatu egingo da seniparteei kalte egiten dien neurrian bakarrik.

Preteritua izan ez den ondorengoaren ondorengoek hura ordezkatzen dute aurrekoaren jarauntsian, eta ez dira preteritutzat jotzen.

Nahitaezko jaraunsle preterituak testamentugilea baino lehen hiltzen badira, testamentuak bere ondore guztiak sortuko ditu.

Seniparteei kalterik egin gabe, lehenespenekoa da beti testamentugileak ordenatu duena.

815. artikulua

Nahitaezko jaraunsleak senipartearen osagarria eska dezake testamentugileak, edozein tituluren bidez, jaraunsle horri dagokion senipartea baino gutxiago uzten badio.

816. artikulua

Deuseza da uko egite edo transakzio oro, etorkizuneko senipartearen zordunak eta horren nahitaezko jaraunsleek egina, eta nahitaezko jaraunsleek seniparte hori erreklamatu ahal dute zorduna hildakoan; hala ere, nahitaezko jaraunsleek kolaziora ekarri beharko dute uko-egite edo transakzioaren ondorioz jaso dutena.

817. artikulua

Nahitaezko jaraunsleen senipartea gutxitzen duten testamentu-xedapenak urritu egingo dira haiek hala eskatuz gero, xedapenok ez­ofiziosoak edo gehiegizkoak diren zatian.

818. artikulua

Senipartea finkatzeko, kontuan hartuko da testamentugilea hildakoan geratzen diren ondasunen balioa, zor eta zamak kendu eta gero; zor eta zamen artean ez dira sartuko testamentuan ezarritakoak.

Jarauntsiko ondasunen balio likidoari gehituko zaio dohaintza kolazionagarriena.

819. artikulua

Seme­alabei egindako dohaintzak haien seniparteari egotziko zaizkio, dohaintzok ez badira hobekuntza gisa egin.

Kanpokoei egindako dohaintzak egotziko zaizkio testamentugileak azken nahian askatasunez xeda zezakeen zatiari.

Dohaintzak ez­ofiziosoak badira edo xedapen askeko kuota gainditzen badute, urritu egingo dira, hurrengo artikuluetako erregelen arabera.

820. artikulua

Behin senipartea aurreko bi artikuluen arabera finkatu eta gero, urripena honetara egingo da:

1. Dohaintzak errespetatuko dira senipartea estal daitekeen neurrian; eta, beharrezkoa izanez gero, testamentuan egindako agintzariak urritu edo deuseztatuko dira.

2. Legatuen urripena lainean egingo da, inolako bereizketarik egin gabe.

Testamentugileak xedatzen badu legatu baten ordainketak lehenespena duela beste batzuenaren aurretik, legatu hori ez da urrituko, beste guztiak oso­osorik senipartea ordaintzeko erabili arte.

3. Agintzaria gozamenaren edo bizi arteko errentaren gain ezartzen bada, eta agintzari horren balioak xedapen askeko zatia gainditzen duela ulertzen bada, nahitaezko jaraunsleek aukeran dute testamentuko xedapena betetzea ala legatu­hartzaileari testamentugileak askatasunez xeda zezakeen jarauntsi­zatia ematea.

821. artikulua

Urritu beharreko legatua nekez zati daitekeen finka baten gainekoa bada, orduan, legatu­hartzailearen esku geratuko da finka hori, urripenak ez badu bere barruan hartzen finkaren balioaren erdia; bestela, nahitaezko jaraunsleen esku geratuko da. Hala ere, legatu­hartzaileak eta nahitaezko jaraunsleek diruz ordaindu beharko diote elkarri bakoitzaren hartzekoa.

Legatu­hartzaileak seniparte-eskubidea baldin badu, finka osoa atxiki dezake, baldin eta finka horren balioak ez badu gainditzen xedapen askeko zatiaren zenbatekoa gehi seniparte gisa legatu­hartzaile horri dagokion kuotaren balioa.

822. artikulua

Jaraunsleek edo legatu­hartzaileek ez badute erabili nahi aurreko artikuluan eurei ematen zaien eskubidea, euren artetik eskubiderik ez duenak erabil dezake berori; baina, horrek ere ez badu eskubidea erabili nahi, finka jendaurreko enkantean salduko da edozein interesdunek hala eskatuz gero.

VI. ATALA

Hobekuntzak

823. artikulua

Aita edo amak seniparterako destinatuta dauden bi herenetatik bat xeda dezake hobekuntza gisa, bere seme, alaba edo ondorengo baten nahiz batzuen mesederako, horiek naturaren araberakoak izan nahiz adopzio bidezkoak izan.

824. artikulua

Hobekuntzaren gain kargak ezar daitezke senipartedunen edo euren ondorengoen mesederako bakarrik.

825. artikulua

Bizien arteko kontratuaren bidez dohaintza egiten bazaie, dohaintza hori soila izan zein kargaduna izan, nahitaezko jaraunsle diren seme­alaba edo ondorengoei, orduan, dohaintza hori ez da hobekuntza gisa hartuko, dohaintza­emaileak ez badu beren beregi adierazi hobetzeko borondatea.

826. artikulua

Eskritura publikoaren bidezko ezkontza-itunetan hobetzeko edo ez hobetzeko egindako hitzematea baliozkoa izango da.

Testamentugileak hitzematearen aurka egindako xedapenak ez du ondorerik sortuko.

827. artikulua

Hobekuntza ezeztakorra izango da, nahiz eta hori jadanik ondasunak ematearekin batera gauzatu, salbu eta hobekuntza ezkontza-itunetan edo hirugarren batekin kostu bidez egindako kontratuan egiten denean.

828. artikulua

Testamentugileak bere seme, alaba edo ondorengo bati emandako agintzaria nahiz legatua ez da hobekuntza gisa hartuko, salbu eta testamentugileak beren beregi adierazten duenean hori dela bere borondatea, edo agintzari edo legatu hori xedapen askeko zatian sartzen ez denean.

829. artikulua

Hobekuntza gauza zehatzaren gainean jar daiteke. Gauza horren balioak hobekuntzarako destinaturiko herena eta hobekuntzadunari dagokion seniparte-zatia gainditzen baditu, hobekuntzadunak diruz ordainduko die gaindikina gainerako interesdunei.

830. artikulua

Hobetzeko ahalmena ezin da inoren ardurapean utzi.

831. artikulua

Aurreko artikuluan xedatutakoa gorabehera, testamentuan edo ezkontza-itunetan ordena daiteke, ezkontide egileslea hildakoan, berriz ezkontzen ez den alargunak hildakoaren ondasunak bere sen onaren arabera banatu, eta, horiekin, bi­bion seme­alabak hobetzeko aukera izatea, betiere, seniparteei, hobekuntzei eta kausatzaileak ezarritako gainerako xedapenei kalterik egin gabe.

Eperik zehaztu ez bada, alargunak urtebeteko epea izango du oinordetza irekitzen den unetik zenbatuta, edo, hala denean, bi ezkontideen seme­alaben artean azkena emantzipatzen den unetik.

832. artikulua

Hobekuntza ez bada gauza zehatzaren gainean eratzen, orduan, hobekuntza hori jarauntsiko ondasunekin eurekin ordaindu beharko da; eta, ondasunak banatzean jaraunsleen arteko berdintasuna lortu ahal izateko, 1061 eta 1062. artikuluetan ezarritako erregelak bete beharko dira, horiek aplikagarri diren heinean.

833. artikulua

Seme, alaba edo ondorengo hobekuntzadunak jarauntsiari uko egin diezaioke, eta hobekuntza onar dezake.

VII. ATALA

Alargunaren eskubideak

834. artikulua

Ezkontideak ez badaude banandurik euretako bat hiltzean edo banandurik badaude hildakoaren erruz, eta alarguna seme­alaba edo ondorengoekin batera pilatzen bada jarauntsian, alargun horrek gozamen-eskubidea izango du hobekuntzarako destinaturiko herenaren gain.

835. artikulua

Ezkontideak demanda bidez banandurik badaude, banantze-auziaren emaitzari itxaron beharko zaio.

Ezkontide bananduen artean barkatzea edo berradiskidetzea gertatuz gero, alargunak bere eskubideei eutsiko die.

836. artikulua

Edukirik gabe.

837. artikulua

Ondorengorik izan ez arren, aurrekoak badaude, alargunak gozamen-eskubidea izango du jarauntsiaren erdiaren gain.

Gozamenak hedadura bera izango du, baldin eta alargunarekin batera pilatzen diren nahitaezko jaraunsleak, hildakoaren eta alargunaren arteko ezkontza bitartean ernalduak izan arren, hildakoaren seme­alabak bakarrik badira. Kasu horretan, gozamen-kuota hobekuntzako herenaren gain eroriko da, eta gaindikinak xedapen askeko herena kargatuko du.

838. artikulua

Ondorengo eta aurrekorik izan ezean, alargunak gozamen-eskubidea izango du jarauntsiko bi herenen gain.

839. artikulua

Ezkontideari bere gozamen-zatia ordaintzeko, jaraunsleek ezkontide horri eslei diezazkiokete bizi arteko errenta, ondasun zehatz batzuen produktuak edo eskudiruzko kapitala; horretan, jaraunsleek eta alargunak elkarren arteko adostasunez jardun behar dute, edo, bestela, epailearen aginduz.

Hori egiten ez den bitartean, jarauntsiko ondasun guztiak lotuta daude alargunari dagokion gozamen-zatiaren ordainketarekin.

840. artikulua

837. artikuluaren bigarren lerrokadak arauturiko kasua gertatzen bada, alargunak eska dezake seme­alabek jaso beharreko zatia kargatzen duen gozamena berari ordain diezaioten, diruzko kapitala ala jarauntsiko erloa esleituz; seme­alaboi dagokie aukeratzea.

VIII. ATALA

Jarauntsi-zatiaren ordainketa, kasu berezietan

841. artikulua

Testamentugileak edo horrek beren beregi baimendutako kontulari­banatzaileak jarauntsiko ondasun guztiak nahiz batzuk adjudika diezazkioke seme, alaba edo ondorengo bati, gainerako senipartedunen jarauntsi-zatia eskudiruz ordaintzeko aginduarekin.

Aurreko lerrokadaren kasu berean, ordainketa eskudiruz egiteko ahalmena dagokio Kode Zibilaren 1057. artikuluak aipatzen duen kontulari­banatzaile datiboari ere bai.

842. artikulua

Aurreko artikuluan xedatutakoa gorabehera, seme­alaba nahiz ondorengoetatik edozeinek eskudiruz ordaindu behar badu bere neba­arrebei dagokien jarauntsi-kuota, eska dezake kuota hori jarauntsiko ondasunekin ordaintzeko; kasu horretan, kode honen 1058. artikulutik 1063.erakoetan agindutakoa bete beharko da.

843. artikulua

Seme­alaba edo ondorengo guztien esanbidezko baieztapenik izan ezean, epailearen onespena beharko da aurreko bi artikuluek aipatzen duten banaketa egiteko.

844. artikulua

Ordainketa eskudiruz egiteko erabakiak ez du ondorerik sortuko, baldin eta jasotzaileei ez bazaie erabakiaren berririk ematen oinordetza ireki eta hurrengo urtebeteko epean. Ordainketa bera beste urte bateko epean egin behar da, aurkako itunik izan ezean. Diru-kopuruaren jasotzaileari dagozkio kopuruaren gaineko legatu­hartzailearentzat ezarritako lege-berme berberak.

Epea igaro eta gero, ordainketarik egiten ez bada, iraungi egingo da testamentugile edo kontulari­banatzaileak seme­alaba nahiz ondorengoei emandako ahalmena, eta jarauntsiaren banaketari ekingo zaio, banaketari buruzko xedapen orokorren arabera.

845. artikulua

Aurreko artikuluetan aipaturiko aukerak ez du eraginik izango gauza zehatzaren gaineko legatuetan.

846. artikulua

Era berean, aukerak ez du eraginik izango testamentugileak gauza zehatzen gain egindako banaketa­xedapenetan.

847. artikulua

Seme­alaba edo ondorengoei ordaindu behar zaien kopurua finkatzeko, kontuan izan behar da ondasunek kasuan kasuko zatia likidatzeko unean duten balioa, ordu arte ekoitzitako fruitu edo errentak ere gogoan izanik. Likidazioa egiten denetik, eskudiruzko kredituak legezko korrituak sortuko ditu.

IX. ATALA

Jaraunsgabetzea

848. artikulua

Jaraunsgabetzea gerta daiteke legeak beren beregi aipaturiko arrazoietatik bat gertatzen denean bakarrik.

849. artikulua

Jaraunsgabetzea testamentuan bakarrik egin daiteke, eta bertan adierazi behar da jaraunsgabetzearen oinarri den legezko arrazoia.

850. artikulua

Jaraunsgabetuak jaraunsgabetze-arrazoiari ezezkoa ematen badio, testamentugilearen jaraunsleei dagokie jaraunsgabetze-arrazoia egiazkoa dela frogatzea.

851. artikulua

Jaraunsgabetzea arrazoirik adierazi gabe egiten bada, edo, arrazoia adierazi arren, horren egiatasuna aurkaratu eta hori frogatzen ez bada, edota arrazoi hori ez bada ondorengo lau artikuluetan adierazitako arrazoietatik bat, orduan, jaraunsle-izendapena deuseztatuko da, horrek jaraunsgabetuari kalte egiten dion heinean; baina legatuak, hobekuntzak eta gainerako testamentu-xedapenak baliozkoak izango dira seniparte horri kalte egiten ez dioten heinean.

852. artikulua

853, 854 eta 855. artikuluek zehatz­mehatz ezarritakoari helduz, jaraunsgabetzeko arrazoi zuzenak dira ezduintasuna dela­eta oinordeko izateko ezgaitasuna eragin, eta 756. artikuluan 1, 2, 3, 5 eta 6. zenbakietan aipatzen direnak.

853. artikulua

Halaber, seme­alaba eta ondorengoak jaraunsgabetzeko arrazoi zuzenak dira, 756. artikuluan 2, 3, 5 eta 6. zenbakietan adierazitakoak ez ezik, hurrengoak ere bai:

1. Arrazoi legitimorik izan gabe, jaraunsgabetzea gauzatzen duen guraso edo aurrekoari mantenua ukatzea.

2. Egitez tratu txarra ematea edo hitzez irain larriak eragitea.

854. artikulua

Guraso eta aurrekoak jaraunsgabetzeko arrazoi zuzenak dira, 756. artikuluan 1, 2, 3, 5 eta 6. zenbakietan adierazitakoak ez ezik, hurrengoak ere bai:

1. Guraso-ahala galtzea 170. artikuluan ezarritako arrazoien ondorioz.

2. Arrazoi legitimorik izan gabe, seme­alaba edo ondorengoei mantenua ukatzea.

3. Guraso batek bestearen bizitzaren aurka atentatzea, euren artean ez bada berradiskidetzerik izan.

855. artikulua

Ezkontidea jaraunsgabetzeko arrazoi zuzenak dira, 756. artikuluan 2, 3, 5 eta 6. zenbakietan adierazitakoak ez ezik, hurrengoak ere bai:

1. Ezkontzako eginbeharren aurka ez­betetze larri edo errepikatua burutzea.

2. 170. artikuluarekin bat etorriz, guraso-ahala galtzea dakarten arrazoiak.

3. Seme­alabei edo beste ezkontideari mantenua ukatzea.

4. Ezkontide testamentugilearen bizitzaren aurka atentatzea, tartean berradiskidetzerik izan ez bada.

856. artikulua

Jaraunsgabetzea gertatu ostean ofentsagilea eta ofenditua berradiskidetzen badira, berradiskidetze horrek jaraunsgabetzeko eskubidea kentzen dio ofendituari, eta ondorerik gabe uzten du jadanik egindako jaraunsgabetzea.

857. artikulua

Jaraunsgabetuaren seme­alaba edo ondorengoak haren lekuan jarriko dira, eta nahitaezko jaraunsleen eskubideei eutsiko diete seniparteari dagokionez.

X. ATALA

Agintzariak eta legatuak

858. artikulua

Testamentugileak agintzari eta legatuekin karga ditzake, bere jaraunslea ez ezik, legatu­hartzaileak ere bai.

Legatu­hartzaileek kargaren gaineko erantzukizuna izango dute, legatuaren balioa erantzukizun horren gehieneko muga izanik.

859. artikulua

Testamentugileak jaraunsleetatik bat legatuarekin kargatzen badu, jaraunsle horri bakarrik dagokio karga betetzea.

Testamentugileak ez badu jaraunsle jakin bat kargatzen, jaraunsle guztiak geratuko dira betebeharpean jaraunsle diren proportzio berean.

860. artikulua

Legatua emateko betebeharra duenak ebikzioaren ondoriozko erantzukizuna izango du, baldin eta gauza zehaztugabea izan eta horren generoa edo espeziea bakarrik aipatzen bada.

861. artikulua

Inoren gauzaren gaineko legatua baliozkoa da, baldin eta testamentugileak legatua egitean badaki gauza hori inorena dela. Jaraunsleak legatua eskuratu behar du hori legatu­hartzaileari emateko; eta, hori egitea ezinezkoa bada, legatu­hartzaileari eman behar dio gauzaren zenbatespen zuzena.

Legatu­hartzaileak frogatu behar du testamentugileak bazekiela gauza inorena zela.

862. artikulua

Testamentugileak ez bazekien legatuan emandako gauza inorena zela, legatua deuseza izango da.

Hala ere, legatua baliozkoa izango da, baldin eta testamentugileak gauza hori eskuratzen badu testamentua egin eta gero.

863. artikulua

Baliozkoa izango da jaraunslearen edo legatu­hartzailearen gauza bat hirugarrenari legatuan ematea; jaraunsle edo legatu­hartzaileak, oinordetza onartzean, legatupeko gauza edo horren zenbatespen zuzena eman beharko du hurrengo artikuluan ezarritako mugapenarekin.

Aurreko lerrokadan ezarritakoa ulertzen da nahitaezko jaraunsleen seniparteari kalterik egin gabe.

864. artikulua

Testamentugileak, jaraunsleak edo legatu­hartzaileak legatupeko gauzaren zati bat edo horren gaineko eskubide bat bakarrik badu, legatua zati edo eskubide horren gainekoa bakarrik dela ulertuko da, salbu eta testamentugileak beren beregi adierazten duenean gauza osoa ematen duela legatuan.

865. artikulua

Deuseza da merkataritzatik kanpoko gauzen gaineko legatua.

866. artikulua

Testamentua egiteko unean jadanik legatu­hartzaileari badagokio legatupeko gauza, legatu horrek ez du inolako ondorerik sortuko, nahiz eta gauzaren gainean beste inork eskubideren bat izan.

Testamentugileak beren beregi xedatzen badu gauza eskubide edo karga horretatik askatzeko, legatua baliozkoa izango da askatze horri dagokionez.

867. artikulua

Testamentugileak gauza bahitua edo hipotekatua legatuan ematen badu eskatzeko moduko zorren bat ziurtatzeko, zor horren ordainketa jaraunsleak egin beharko du.

Jaraunsleak zorra ez ordaintzeagatik, legatu­hartzaileak egiten badu ordainketa, legatu­hartzailea hartzekodunen lekuan eta eskubideetan subrogatuko da ordaindutakoa jaraunsleari erreklamatzeko.

Beste edozein zama, betierekoa nahiz aldi baterakoa, legatupeko gauzaren gain eraginekoa bada, gauza zamarekin batera eskualdatuko zaio legatu­hartzaileari; baina, bi kasuotan, jarauntsiaren zamak dira testamentugilea hil arte sortutako korritu edo erredituak.

868. artikulua

Legatupeko gauza gozamen, erabiltze edo biztantzearen menpe badago, legatu­hartzaileak eskubideok errespetatu beharko ditu horiek legearen arabera azkendu arte.

869. artikulua

Legatua ondorerik gabe geratuko da:

1) Testamentugileak legatupeko gauza transformatzen duenean, baldin eta transformazioaren ondorioz gauza horrek ez badu lehengo formarik ez izenik.

2) Testamentugileak, edozein titulu nahiz arrazoiren ondorioz, legatupeko gauza edo horren zati bat besterentzen duenean; azken kasu horretan ulertu behar da legatua ondorerik gabe geratzen dela besterendutako zatian bakarrik. Besterentzeaz geroztik, gauza testamentugilearen jabarira itzultzen bada kontratuaren deuseztasunaren ondorioz edo bestelako arrazoien ondorioz, egitate horren ostean legatuak ez du indarrik izango, salbu eta berreskuraketa atzera­eskuratzeko itunaren ondorioz gauzatzen denean.

3) Testamentugilea bizirik dagoela, legatupeko gauza oso­osorik galtzen denean; edota, testamentugilea hil eta gero, gauza hori jaraunslearen errurik gabe galtzen denean. Nolanahi ere, legatua ordaintzeko betebeharra duenak ebikzioaren ondoriozko erantzukizuna izango du, baldin eta legatupeko gauza ez bada zehaztu bere espeziea aipatuz, 860. artikuluan xedatutakoaren arabera.

870. artikulua

Hirugarrenaren aurkako kredituaren legatuak edo legatu­hartzailearen zorren bat barkatzea nahiz horretatik askatzea dakarren legatuak ondoreak sortuko ditu, testamentugilea hil eta gero indarrean dirauen kreditu- edo zor-zatiaren gainean bakarrik.

Lehenengo kasuan, jaraunsleak nahiko izango du zordunaren aurka berak izan ditzakeen akzio guztiak legatu­hartzaileari lagatzearekin.

Bigarren kasuan, jaraunsleak nahiko izango du legatu­hartzaileari ordain­agiria ematearekin, horrek hala eskatzen badio.

Bi kasuotan, legatuaren barruan sartuko dira testamentugilea hiltzean kreditu edo zorraren ondorioz zor ziren korrituak.

871. artikulua

Aurreko artikuluan aipaturiko legatua iraungitzen da, baldin eta testamentugileak, legatu hori egin eta gero, zordunaren aurka epaiketa bidez demanda jartzen badu horrek zorra ordain dezan, hori guztia testamentugilea hiltzean ordainketa egin barik egon arren.

Zordunari legatu moduan gauza bahitua ematen bazaio, ulertzen da bahi-eskubidea bakarrik barkatzen dela.

872. artikulua

Zorretatik askatzeko edo horiek barkatzeko legatu generikoaren barruan sartzen dira testamentua egiten den uneko zorrak, baina ez gerokoak.

873. artikulua

Hartzekodunari emandako legatua ez zaio egotziko beraren kredituaren ordainketari, salbu eta testamentugileak beren beregi hori adierazten duenean.

Kasu horretan, hartzekodunak kredituaren edo legatuaren gaindikina kobratzeko eskubidea izango du.

874. artikulua

Hautabidezko legatuetan, mota bereko betebeharrentzat xedaturikoa beteko da, betiere, testamentugilearen esanbidezko borondateak eratorritako aldarazpenekin.

875. artikulua

Gauza higigarri generikoaren gaineko legatua baliozkoa izango da, nahiz eta jarauntsian genero horretako gauzarik egon ez.

Zehaztu gabeko gauza higiezinaren gaineko legatua baliozkoa izango da, jarauntsian horren generoko gauzaren bat dagoenean bakarrik.

Aukeratzea jaraunsleari dagokio, eta jaraunsle horrek nahiko izango du kalitate txikiagoa edo handiagoa ez duen gauza ematearekin.

876. artikulua

Testamentugileak beren beregi ematen badio aukeratzeko ahalmena jaraunsleari edo legatu­hartzaileari, lehenengoak eman edo bigarrenak aukeratuko du bere ustez egokien den gauza.

877. artikulua

Jaraunsleak edo legatu­hartzaileak ezin badu aukerarik egin, horren eskubidea jaraunsleei eskualdatuko zaie; baina, behin aukera egin eta gero, hori ezeztaezina izango da.

878. artikulua

Testamentua egiteko unean legatupeko gauza legatu­hartzailearena bada, legatua ez da baliozkoa, nahiz eta geroago gauza hori besterendu.

Une horrez geroztik legatu­hartzaileak gauza dohainik eskuratzen badu, ezin dezake ezer eskatu horren truk; baina, eskuraketa kostu bidez gertatzen bada, legatu­hartzaileak jaraunsleari eskatu ahal dio gauza eskuratzearen truk emandakoa kalte­ordain gisa eman diezaion.

879. artikulua

Hezkuntzarako legatuak legatu­hartzailea adin nagusikoa izan arte dirau.

Mantenurako legatuak legatu­hartzailea bizirik dagoen bitartean dirau, testamentugileak besterik xedatu ez badu.

Testamentugileak legatu horietarako kopurua zehaztu ez badu, zenbateko hori finkatuko da legatu­hartzailearen egoera eta izatea, eta jarauntsiaren zenbatekoa kontuan hartuta.

Testamentugileak, bizirik zegoela, legatu­hartzaileari diru-kopuru jakin bat edo beste gauza batzuk mantenu gisa emateko ohitura bazuen, ulertuko da legatuan kopuru bera eman dela, salbu eta kopuru horren eta jarauntsiaren zenbatekoaren artean proportziorik eza nabaria denean.

880. artikulua

Legatu moduan ematen bada aldizkako pentsio bat edo urte, hil nahiz asteroko kopuru jakin bat, legatu­hartzaileak lehenengo epealdiari dagokiona eska dezake testamentugilea hiltzeaz batera, eta hurrengo epealdiei dagozkienak, horiek hasten direnean; eta ez da itzulketarik egin behar, nahiz eta legatu­hartzailea hil, hasitako epealdia amaitu aurretik.

881. artikulua

Legatu­hartzaileak legatu huts eta soilak eskuratzeko eskubidea du testamentugilea hiltzen den unetik, eta eskubide hori bere jaraunsleei eskualdatzen die.

882. artikulua

Legatua gauza jakin eta zehatzaren gainekoa izanik, gauza hori testamentugilearena bada, orduan legatu­hartzaileak gauzaren jabetza eskuratzen du testamentugilea hiltzen den unetik; eta banantzeke dauden fruitu eta errentak bere egiten ditu, baina ez heriotzaren aurretik sortu diren eta ordaintzeke dauden errentak.

Une horretatik bertatik, legatupeko gauzaren arriskua legatu­hartzailearen gain geratzen da; ondorenez, legatu­hartzaileak gauzaren galera edo narriadura jasan beharko du, eta, era berean, probetxua aterako du gauza gehitu edo hobetuz gero.

883. artikulua

Legatupeko gauza bere osagarri guztiekin eta testamentugilea hiltzean zegoen moduan eman beharko da.

884. artikulua

Gauza jakin eta zehatzaren gainekoa baino, legatua generikoa edo kopuruaren gainekoa bada, horren fruitu eta korrituak, testamentugilea hiltzen den unetik, legatu­hartzaileari dagozkio testamentugileak beren beregi hori xedatu duenean.

885. artikulua

Legatu­hartzaileak ezin du bere kabuz okupatu legatuan ematen zaion gauza; aitzitik, jaraunsleari, edo, horretarako baimena badu, albazeari, eskatu behar dizkio gauza horren ematea eta edukitza.

886. artikulua

Jaraunsleak legatupeko gauza bera eman behar du ahal izanez gero; eta ez da nahiko gauza horren zenbatespena ematearekin.

Diruzko legatuak espezie horretan ordaindu beharko dira jarauntsian halakorik egon ez arren.

Jarauntsiarekin ordaindu beharko dira legatupeko gauza emateko beharrezkoak diren gastuak, betiere, seniparteari kalterik egin gabe.

887. artikulua

Jarauntsiko ondasunak ez badira legatu guztiak estaltzeko beste, ordainketa hurrenkera honen arabera egingo da:

1) Ordain gisa emandako legatuak.

2) Gauza jakin eta zehatzaren gaineko legatuak, baldin eta gauza horiek jarauntsiko ondasunak badira.

3) Testamentugileak lehenespenekotzat jo dituen legatuak.

4) Mantenurakoak.

5) Hezkuntzarakoak.

6) Gainerakoak, lainean.

888. artikulua

Legatu­hartzaileak ezin badu legatua onartu edo ez badu hori nahi, edota edozein arrazoiren ondorioz legatuak ez badu ondorerik sortzen, legatu hori jarauntsi-masara bilduko da, ordezpen-kasuei eta gehiagotzeko eskubideari kalterik egin gabe.

889. artikulua

Legatu­hartzaileak ezin du legatuaren zati bat onartu eta bestea arbuiatu, azken hori kargaduna bada.

Legatu­hartzailea, jaraunsle batzuk dituela, legatua onartu aurretik hiltzen bada, jaraunsle horietako batek onar eta beste batek, aldiz, arbuia dezake berari legatuan dagokion zatia.

890. artikulua

Legatu­hartzaileak bi legatu jaso baditu, eta horietatik bat kargaduna bada, ezin dio horri uko egin eta bestea onartu. Bi­biok kargadunak edo kargarik gabekoak izanez gero, legatu­hartzaileak askatasuna du guztiak onartu edo berak nahi duena arbuiatzeko.

Jaraunslea aldi berean legatu­hartzaile bada, jarauntsiari uko egin eta legatua onar dezake, edota legatuari uko egin eta jarauntsia onartu.

891. artikulua

Jarauntsi osoa legatuetan banatzen bada, jarauntsi horretako zorrak eta kargak legatu­hartzaileen artean lainduko dira euren kuoten arabera, salbu eta testamentugileak bestelakoa xedatu duenean.

XI. ATALA

Testamentu-albazeak

892. artikulua

Testamentugileak albazea bat edo gehiago izenda ditzake.

893. artikulua

Ezin da albazea izan betebeharrak hartzeko gaitasunik ez duena.

Adingabea ezin da albazea izan, nahiz eta guraso edo tutorearen baimena izan.

894. artikulua

Albazea unibertsala edo banakakoa izan daiteke.

Edozein kasutan ere, albazeak modu mankomunatuan, ondoz ondo edo modu solidarioan izenda daitezke.

895. artikulua

Albazeak mankomunatuak badira, baliozkoa izango da horiek guztiek batera egindakoa, batek gainerakoen legezko baimenarekin egindakoa eta, desadostasunik izanez gero, gehienek erabakitakoa.

896. artikulua

Presa handiko kasuetan, albazea mankomunatuetatik batek, bere erantzukizun pertsonalaren menpe, beharrezko diren egintzak gauza ditzake gainerakoei berehala horren berrri emanez.

897. artikulua

Testamentugileak ez badu argiro ezartzen albazeen arteko solidaritatea, eta ez badu hurrenkerarik finkatzen horiek bete dezaten eurei agindutakoa, ulertuko da albazeak modu mankomunatuan izendatu direla, eta aurreko artikuluek agindutako moduan beteko dutela euren kargua.

898. artikulua

Albazeagoa borondatezko kargua da; eta kargu horretan aritzeko izendatuak berori onartu duela ulertuko da, baldin eta ez badu desenkusarik azaltzen izendapenaren berri izan eta hurrengo sei egunetan edo, izendapena jadanik ezaguna izanez gero, testamentugilea hil dela jakin eta hurrengo sei egunetan.

899. artikulua

Kargua onartzen duen albazeak hori betetzeko betebeharra bereganatzen du; baina karguari uko egin diezaioke arrazoi zuzena alegatuz gero, epailearen sen onaren arabera.

900. artikulua

Albazeak ez badu kargua onartzen edo karguari uko egiten badio arrazoi zuzenik gabe, galduko du testamentugileak berari utzi diona, betiere senipartearen gain duen eskubidea salbu.

901. artikulua

Albazeek izango dituzte testamentugileak eurei beren beregi eratxikitako ahalmen guztiak, ahalmenok legeen aurkakoak ez badira.

902. artikulua

Testamentugileak ez baditu bereziki zehazten albazeen ahalmenak, albazea horiek hurrengo ahalmenak izango dituzte:

1) Testamentugilearen arimakariak eta hiletak antolatu eta ordaintzea, testamentugileak berak testamentuan xedatutakoaren arabera; eta, horrelakorik izan ezean, herriko ohituraren arabera.

2) Diruz eman beharreko legatuak ordaintzea, jaraunsleak hori jakin eta horretarako adostasuna ematen badu.

3) Testamentuan agindutako beste guztia bete dadin zaindu eta, epaiketan nahiz epaiketatik kanpo, testamentu horren baliozkotasunari eustea, hori zuzena bada.

4) Ondasunak artatu eta zaintzeko behar diren goitapenak hartzea, bertan dauden jaraunsleen esku­hartzearekin.

903. artikulua

Jarauntsian ez badago testamentugilearen hiletak eta legatuak ordaintzeko beste dirurik, eta jaraunsleek ez badute euren dirurik jartzen, albazeek ondasun higigarrien salmenta eragingo dute; eta, horiekin nahiko ez bada, ondasun higiezinena, jaraunsleen esku­hartzearekin.

Adingabe, absente, korporazio edo herri-establezimendu batek interesa badu jarauntsiaren gainean, ondasunen salmenta egingo da legeek kasu horietarako agindutako formalitateekin.

904. artikulua

Testamentugileak ez badu albazearentzat eperik finkatu, horrek urtebeteko epean bete beharko du berari agindutakoa, kargua onartzen duenetik zenbatuta, edo testamentuaren edo horren xedapenen baten baliozkotasun nahiz deuseztasunari buruz gatazkaren bat eragin bada, gatazka hori amaitzen denetik zenbatuta.

905. artikulua

Testamentugileak legezko epea luzatu nahi badu, beren beregi zehaztu beharko du luzapenaren epea. Ez badu luzapenaren eperik zehazten, ulertuko da epea urtebete luzatzen dela.

Luzapen hori amaitu eta oraindik testamentugilearen borondatea betetzeke badago, epaileak behar den besteko luzapena eman dezake, kasuan kasuko inguruabarrak kontuan izanda.

906. artikulua

Legatu­hartzaile eta jaraunsleek, elkarren arteko adostasunez, albazeagoaren epea luza dezakete euren ustez beharrezkoa den epean; baina erabakia gehiengoz bakarrik hartzen bada, luzapena ezin da urtebetetik gorakoa izan.

907. artikulua

Albazeak berari emandako aginduaren gaineko kontu-arrazoiak eman beharko dizkie jaraunsleei.

Albazeak izendatu badira, ez jaraunsle zehatzei ondasunak emateko, ezpada testamentugileak, Zuzenbideak onartuko kasuetan, zein inbertsio edo banaketa xedatu eta ondasunei inbertsio edo banaketa hori emateko, albazeek epaileari eman behar dizkiote kontu-arrazoiak.

Artikulu honen aurka testamentugileak ezarritako xedapen oro deuseza izango da.

908. artikulua

Albazeagoa dohaineko kargua da. Hala ere, testamentugileak bere ustez komenigarri den ordainsaria zehaztu dezake albazeentzat; horri kalterik egin gabe, albazeek eskubidea dute banaketa-lanen ondorioz edo aukerako beste lanetatik edozeinen ondorioz eurei dagokiena kobratzeko.

Testamentugileak modu bateratuan ordainsariren bat ematen badie albazeei legatu gisa, edo haientzat ordainsariren bat zehazten badu, kargua betetzen dutenei gehiagotuko zaie kargua onartzen ez dutenen zatia.

909. artikulua

Albazeak ezin du kargua eskuordetu, hori egiteko testamentugilearen esanbidezko baimenik ez badu.

910. artikulua

Albazeagoa amaitzen da, albazearen heriotza, ezintasun, uko-egite edo enkaitzearen ondorioz, eta testamentugileak zehazturiko epe-muga agortzearen ondorioz, legearen aginduz, eta, hala denean, interesdunen erabakiz.

911. artikulua

Aurreko artikuluko kasuetan, eta albazeak bere kargua onartzen ez duenean ere, jaraunsleei dagokie testamentugilearen borondatea betearaztea.

III. KAPITULUA

Testamenturik gabeko oinordetza

I. ATALA

Xedapen orokorrak

912. artikulua

Oinordetza legitimoa gertatzen da:

1) Norbait testamenturik gabe edo testamentu deusezarekin hiltzen denean, edo geroago testamentuak bere baliozkotasuna galtzen duenean.

2) Testamentuak ez duenean jaraunsle-izendapenik jasotzen ondasun guztientzat nahiz batzuentzat, edo testamentugileari dagozkion ondasun guztiak xedatzen ez dituenean. Kasu honetan, oinordetza legitimoa gertatuko da xedatu gabeko ondasunetan bakarrik.

3) Jaraunsle-izendapenari jarritako baldintza betetzen ez denean, jaraunslea testamentugilea baino lehen hiltzen denean, edo jaraunsle horrek jarauntsia arbuiatzen duenean, ordezkorik izan gabe eta gehiagotzeko eskubidea ere ez dagoela.

4) Jaraunsle izendatuak oinordeko izateko gaitasunik ez duenean.

913. artikulua

Testamentuzko jaraunslerik izan ezean, legeak jarauntsia uzten die hildakoaren senideei, alargunari eta estatuari.

914. artikulua

Testamentuzko oinordekoa izateko ezgaitasunari buruz xedaturikoa aplika dakioke testamenturik gabeko oinordetzari ere.

II. ATALA

Senidetasuna

915. artikulua

Senideen arteko hurbiltasuna zehazten da belaunaldi-kopuruaren arabera. Belaunaldi bakoitzak gradu bat osatzen du.

916. artikulua

Graduen segidak lerroa osatzen du, eta lerroa zuzenekoa edo albokoa izan daiteke.

Zuzeneko lerro deritzo pertsonen arteko graduek osaturiko multzoari, pertsonok elkarren aurreko eta ondorengo direnean.

Eta alboko lerro deritzo pertsonen arteko graduek osaturiko multzoari, baldin eta pertsonok, oin berberarengandik etorri arren, elkarren aurreko eta ondorengo ez badira.

917. artikulua

Zuzeneko lerroa ondorengoenganakoa eta aurrekoenganakoa izan daiteke.

Lehenengoak familiaburua eta horren ondorengoak lotzen ditu.

Bigarrenak pertsona bat beraren aurrekoekin lotzen du.

918. artikulua

Lerroetan zenbat belaunaldi edo pertsona izan eta beste horrenbeste gradu zenbatzen dira, gurasoarena kenduta.

Zuzeneko lerroan oinarenganaino bakarrik igotzen da. Horrela, seme edo alabaren eta gurasoaren artean gradu bat dago, iloba eta aitona edo amonaren artean bi, eta birbiloba eta birraitona edo birramonaren artean hiru.

Alboko lerroan oin erkidearenganaino igo eta, ondoren, zenbatu beharreko pertsonarenganaino jaitsi behar da. Horregatik, neba­arreben artean bi gradu daude; horien eta osaba­izeben artean hiru, osaba­izebok aitaren neba­arrebak izan zein amarenak izan; neba­arreben eta lehengusu­lehengusinen artean lau; eta horrela, ondoz ondo.

919. artikulua

Aurreko artikuluan aipaturiko zenbaketa arlo guztietan aplikatzen da.

920. artikulua

Lotura bikoitz deritzo aitarengandiko senidetasuna eta amarengandikoa batera dituenari.

921. artikulua

Jarauntsietan gradurik hurbileneko senideak urrunekoa baztertzen du, ordezkapen-eskubidea gertatu behar denean izan ezik.

Gradu bereko senideak jaraunsle izango dira hainbana, 949. artikuluan lotura bikoitzari buruz xedaturikoa salbu.

922. artikulua

Gradu bereko senide bat baino gehiago badago, eta horietako batek edo batzuek ez badute oinordeko izan nahi edo ezin badute oinordeko izan, horien zatia gehiagotuko zaie gradu bereko beste senideei, salbu eta ordezkapen-eskubidea gertatu behar denean.

923. artikulua

Seniderik hurbilenak, hori bakarra izanez gero, edo legeak deitutako senide hurbil guztiek, horiek bat baino gehiago izanez gero, jarauntsia arbuiatzen badute, hurrengo gradukoek berezko eskubidea dute jaraunsle izateko, eta ezin dute arbuiatzailea ordezkatu.

III. ATALA

Ordezkapena

924. artikulua

Ordezkapen-eskubide deritzo pertsona baten senideek duten eskubideari, haren oinordeko izateko, pertsona hori bizirik egon balitz edo jaraunsle izan balitz berak izango zituzkeen eskubide guztietan.

925. artikulua

Ordezkapen-eskubidea beti gertatuko da ondorengoenganako zuzeneko lerroan, baina inoiz ez aurrekoenganako lerroan.

Alboko lerroan, neba­arrebek dituzten seme­alabentzat bakarrik gertatuko da ordezkapen-eskubidea, horiek lotura bikoitzekoak izan nahiz alde batekoak izan.

926. artikulua

Ordezkapenaren bitartez jaraunsle izanez gero, jarauntsiaren zatiketa leinuko egingo da; horrela, ordezkariak edo ordezkariek ez dute jaraunsle gisa jasoko euren ordezkatuak, bizirik egon balitz, jasoko zukeena baino gehiago.

927. artikulua

Hildakoaren neba nahiz arreba batek edo gehiagok seme­alabak badituzte, azken horiek ordezkapenaren bidez jaraunsle izango dira euren osaba­izebekin batera pilatuz gero. Baina eurak bakarrik pilatzen badira, jaraunsle izango dira hainbana.

928. artikulua

Pertsona bat ordezkatzeko eskubidea ez da galtzen pertsona horren jarauntsiari uko egiteagatik.

929. artikulua

Ezin da bizirik dagoen inor ordezkatu jaraunsgabetze- edo ezgaitasun-kasuetan ez bada.

IV. KAPITULUA

Oinordeko izateko hurrenkera, lerro desberdinen arabera

I. ATALA

Ondorengoenganako zuzeneko lerroa

930. artikulua

Oinordetza dagokio, lehenengo lekuan, ondorengoenganako zuzeneko lerroari.

931. artikulua

Seme­alabak eta horien ondorengoak gurasoen eta gainerako aurrekoen oinordeko dira, sexu, adin edota seme­alabatasunaren arabera bereizketarik egin gabe.

932. artikulua

Hildakoaren seme­alabek berezko eskubidea dute jaraunsle izateko, jarauntsia hainbana zatituz.

933. artikulua

Ilobak eta gainerako ondorengoak ordezkapen-eskubidearen bidez dira jaraunsle; eta, horietako bat hiltzen bada jaraunsleak dituela, berari dagokion zatia jaraunsle horien artean hainbanatuko da.

934. artikulua

Seme­alabak eta hildako seme­alaben ondorengoak batera izanez gero, lehenengoak jaraunsle izango dira berezko eskubidearen bidez, eta bigarrenak ordezkapen-eskubidearen bidez.

II. ATALA

Aurrekoenganako zuzeneko lerroa

935. artikulua

Hildakoaren semerik, alabarik eta ondorengorik izan ezean, jaraunsle izango dira hildako horren aurrekoak.

936. artikulua

Aita eta ama jaraunsle izango dira hainbana.

937. artikulua

Semea edo alaba hiltzean gurasoetarik bat bakarrik bizirik egonez gero, bera izango da semearen edo alabaren oinordekoa haren jarauntsi osoan.

938. artikulua

Aita eta ama izan ezean, gradurik hurbileneko aurrekoak izango dira oinordeko.

939. artikulua

Lerro berean gradu bereko aurreko bat baino gehiago izanez gero, jarauntsia buruko zatituko da.

940. artikulua

Aurrekoak lerro desberdinetakoak baina gradu berekoak badira, jarauntsiaren erdia aitarenganako aurrekoei dagokie, eta beste erdia amarenganakoei.

941. artikulua

Lerro bakoitzaren barruan, jarauntsia buruko zatituko da.

942. artikulua

Atal honetan xedaturikoa ulertzen da, 811 eta 812. artikuluetan agindutakoari kalterik egin gabe; agindutako hori testamenturik gabeko eta testamentuzko oinordetzei aplikatu behar zaie.

III. ATALA

Ezkontidea eta albokoak oinordeko izatea

943. artikulua

Aurretiko bi ataletan jasotako pertsonak izan ezean, ezkontidea eta albokoak jaraunsle izango dira, hurrengo artikuluek ezarritako hurrenkeraren arabera.

944. artikulua

Aurreko eta ondorengorik izan ezean, eta albokoen aurretik, alarguna oinordeko izango da hildakoaren ondasun guztietan.

945. artikulua

Aurretiko artikuluan aipaturiko deia ez da gertatuko ezkontidea banandurik badago epai irmoaren bitartez, edo egitez banandurik badago bi ezkontideek sinesgarriro agerrarazi duten adostasunaren ondorioz.

946. artikulua

Neba­arrebak eta neba­arreben seme­alabak lehenespeneko oinordekoak dira gainerako albokoen aurretik.

947. artikulua

Lotura bikoitzeko neba­arrebak bakarrik izanez gero, horiek jaraunsle izango dira hainbana.

948. artikulua

Neba­arrebak lobekin batera pilatzen badira, loba horiek lotura bikoitzeko neba­arreben seme­alabak izanik, lehenengoak jaraunsle izango dira buruko, eta bigarrenak leinuko.

949. artikulua

Lotura bikoitzeko neba­arrebak lotura bakarrekoekin batera pilatuz gero, lehenengoek bigarrenen bikoitza hartuko dute jarauntsian.

950. artikulua

Erdi neba­arrebak bakarrik izanez gero, batzuk aitarengandikoak eta besteak amarengandikoak, guztiak jaraunsle izango dira hainbana, ondasunen artean bereizketarik egin gabe.

951. artikulua

Lotura bakarreko neba­arreben seme­alabak buruko edo leinuko izango dira oinordeko, lotura bikoitzeko neba­arrebentzat ezarritako erregelen arabera.

952. artikulua

Edukirik gabe.

953. artikulua

Edukirik gabe.

954. artikulua

Alargunik, nebarik, arrebarik eta neba­arreben semerik edo alabarik izan ezean, hildakoaren jarauntsian oinordeko izango dira alboko lerroan laugarren graduraino dauden gainerako senideak; gradu horretatik gora ez da hedatzen abintestato jaraunsle izateko eskubidea.

955. artikulua

Alboko senide horiek oinordeko izango dira lerrorik bereizi gabe eta euron artean lotura bikoitzaren ondoriozko lehenespenik ezarri gabe.

IV. ATALA

Estatua oinordeko izatea

956. artikulua

Aurreko ataletan ezarritakoarekin bat etorriz ez badago jaraunsle izateko eskubidea duen pertsonarik, estatua izango da jaraunsle. Estatuak hildakoaren egoitzako udal erakundeei, ongintza, heziketa, gizartekintza edo lanbideko direnei, jarauntsiaren herena esleituko die, erakundeok publikoak izan zein pribatuak izan; eta beste heren bat, hildakoaren probintzian ezaugarri berekoak diren erakundeei. Batzuen eta besteen artean lehentasuna izango dute hildakoa lanbidez zein erakunderen kide izan eta jarduerarik gehiena zeini eman, eta erakunde horiek, nahiz eta halakoak estatu osorakoak izan. Beste herena Herri Zorraren Amortizazio Kutxarako destinatuko da, salbu eta, jarauntsiko ondasunen izaera dela medio, Ministroen Kontseiluak erabakitzen duenean jarauntsiko ondasunei, oso­osorik zein zati batez, beste erabilera bat ematea.

957. artikulua

Estatuak eta, 956. artikuluaren kasuan, ondasunen bi herenak esleipen bidez jasotzen dituzten erakundeek jaraunsleen eskubide eta betebehar berberak izango dituzte; baina jarauntsia inbentario-onuraren arabera onartu dela ulertuko da beti, eta horren inguruan ez da inolako adierazpenik behar, 1023. artikuluak aipatzen dituen ondoreetarako.

958. artikulua

Estatua jarauntsiko ondasunez jabetu ahal izateko, aurretiaz jaraunsle-adierazpena egin beharko da epaiketa bidez; horretan, estatuari adjudikatuko zaizkio ondasunak, jaraunsle legitimorik ez izateagatik.

V. KAPITULUA

Testamentu bidezko eta testamenturik gabeko jarauntsi guztietarako xedapenak

I. ATALA

Alarguna haurdun geratzen denean hartu beharreko goitapenak

959. artikulua

Alargunak uste badu haurdun geratu dela, horren berri eman beharko die jarauntsiaren gain eskubidea dutenei, baldin eta hilondokoaren jaiotza dela­eta eskubide hori desagertu edo gutxitu ahal bada.

960. artikulua

Aurreko artikuluan aipaturiko interesdunek udaleko epaileari edo, halakoa dagoen tokietan, lehen auzialdiko epaileari eska diezaiokete komenigarri diren probidentziak hartzea, erditzea sinestaraz dadin edo jaioberria, bizitzeko gauza izan ez arren, halakotzat har dadin saihesteko.

Epaileak jagongo du, berak hartzen dituen neurriek alargunaren ahalkeari eta askatasunari kalterik egin ez diezaieten.

961. artikulua

959. artikuluan aipaturiko abisua eman zein eman ez, erditze-unea hurbiltzean, alargunak interesdun berberei eman beharko die horren berri. Interesdunok eskubidea izango dute euren konfiantzapeko pertsona izendatzeko, pertsona horrek erditzea benetakoa dela egiazta dezan.

Haurdunak ez badu onartzen interesdunek izendaturiko pertsona, epaileak egingo du izendapena; izendatua aditu edo andrazkoa izan beharko da.

962. artikulua

Eginbide horiek ez egitea berez ez da nahiko, erditzea sinestarazten denik edo jaioberria bizitzeko gauza ez denik egiaztatzeko.

963. artikulua

Senarrak agiri publikoan edo pribatuan aitortzen badu bere emaztea haurdun dagoela, emazteak ez du zertan eman 959. artikuluan agindutako abisurik, baina 961. artikuluan xedatzen denaren menpe geratzen da.

964. artikulua

Haurdun geratzen den alargunari, aberatsa izan arren, jarauntsiko ondasunekin eman beharko zaio mantenua; horretarako, kontuan izango da, hilondokoa jaio eta bizitzeko gauza izanez gero, horrek jarauntsiko ondasunetatik jasoko lukeen zatia.

965. artikulua

Erditzea gertatu arteko denboraldian edo, abortua izateagatik nahiz ernaldiaren gehieneko epea igarotzeagatik, erditzerik gertatuko ez dela ziurra izan arte, ondasunak ziurtatu eta administratu egingo dira, nahitaezko testamentu-epaiketari buruz ezarritako forma erabiliz.

966. artikulua

Jarauntsiaren zatiketa etenda geratuko da, erditzea edo abortua gertatua dela egiaztatu arte, edo denboraren poderioz alarguna haurdun ez zegoela ondorioztatu arte.

Hala ere, administratzaileak ordainketa egin diezaieke hartzekodunei, aurretiaz epailearen agindua izanez gero.

967. artikulua

Erditzea edo abortua egiaztatu eta gero, edo ernaldia amaitutakoan, jarauntsiko ondasunen administratzaileak bere kargua utziko du, eta horren gauzatzeari buruzko kontu-arrazoiak emango dizkie jaraunsleei edo horien ordezkari legitimoei.

II. ATALA

Erreserbapeko ondasunak

968. artikulua

811. artikuluan ezarritako erreserbaz gain, bigarrenez ezkontzen den alargunak lehenengo ezkontzan izandako seme­alaba eta ondorengoei erreserbatu beharko die hildako ezkontidearengandik testamentu, testamenturik gabeko oinordetza, dohaintza nahiz dohaineko beste edozein tituluren bitartez eskuratu dituen ondasun guztien gaineko jabetza; baina ez bere irabazpidezkoen erdia.

969. artikulua

Aurreko artikuluko xedapena aplika dakieke, artikulu horretan aipaturiko tituluen bitartez alargunak bere lehendabiziko ezkontzako edozein seme edo alabarengandik eskuratutako ondasunei, bai eta hildakoa dela­eta horren senideengandik jasotakoak ere.

970. artikulua

Erreserbatzeko betebeharra amaitzen da, ezkontza bateko seme­alaba adin nagusikoek, ondasunen gaineko eskubidea izanik, eskubide horri beren beregi uko egiten diotenean edo, aita edo ama bigarrenez ezkondu dela jakinik, horri gauza batzuk eman nahiz utzi dizkiotenean.

971. artikulua

Erreserba amaitzen da, halaber, bigarrenez ezkondu den aita edo ama hiltzean ez badago lehenengo ezkontzako semerik, alabarik, ez ondorengorik ere.

972. artikulua

Erreserbatzeko betebeharra gorabehera, bigarrenez ezkondu den aitak edo amak erreserbapeko ondasunekin hobetu dezake lehenengo ezkontzan izandako seme, alaba nahiz ondorengoetatik edozein, 823. artikuluan ezarritakoarekin bat etorriz.

973. artikulua

Aitak edo amak ez badu osorik edo zati batez erabili aurreko artikuluak ematen dion ahalmena, lehenengo ezkontzako seme­alabak eta ondorengoak izango dira erreserbapeko ondasunen oinordeko, ondorengoenganako lerroaren oinordetzari buruz agindutako erregelekin bat etorriz, eta testamentu bidez seme­alabek edo ondorengoek hildako ezkontidearen jarauntsian zati desberdinak izan arren, edo jarauntsi hori arbuiatu arren.

Aitak edo amak zuzen jaraunsgabetzen badu semea edo alaba, seme edo alaba horrek galdu egingo du erreserbaren gaineko eskubidea; hala ere, seme edo alaba horrek seme­alabak edo ondorengoak izanez gero, 857. artikuluan eta 164. artikuluaren 2. zenbakian xedaturikoa bete beharko da.

974. artikulua

Baliozkoak izango dira alargunak, bigarrenez ezkondu aurretik, erreserbapeko ondasun higiezinekin egindako besterentzeak; alargunak, besterentze horiek egiten dituenetik, ondasunen balioa ziurtatu behar du, lehendabiziko ezkontzan izandako seme­alaba eta ondorengoentzat.

975. artikulua

Alargunak, bigarrenez ezkondu ondoren, erreserbapeko ondasun higiezinak besterentzen baditu, besterentze horrek indarrean dirau, baldin eta alarguna hiltzean lehenengo ezkontzako semerik, alabarik edo ondorengorik ez badago, betiere Hipoteka Legean ezarritakoari kalterik egin gabe.

976. artikulua

Ondasun higigarriak besterentzen badira bigarren ezkontzaren aurretik nahiz horren ondoren, besterentze horiek baliozkoak izango dira, betiere kalte­ordaina emateko betebeharra salbu.

977. artikulua

Alargunak, bigarrenez ezkontzean, erreserbapeko ondasun guztien inbentarioa egin behar du; Hipoteka Legean xedatutakoaren arabera, Jabetza Erregistroan idatzohartu beharko du ondasun higiezinak erreserbatu beharrekoak direla; eta ondasun higigarriak tasatu beharko ditu.

978. artikulua

Alargunak, halaber, bigarrenez ezkontzean, hipotekaren bitartez ziurtatu behar du:

1) Besterendu gabeko ondasun higigarriak itzultzea, bera hiltzean zeuden egoera berean.

2) Alargunaren erru edo zabarkeriarengatik gertatu diren edo gerta daitezkeen narriadurak ordaintzea.

3) Besterendutako ondasun higigarrien truk jasotako prezioa itzultzea edo, besterentzea dohainik egin bada, besterentze-unean ondasunok zuten balioa ematea.

4) Baliozkotasunez besterendutako ondasun higiezinen balioa.

979. artikulua

Aurreko artikuluetan bigarren ezkontzarako xedatu dena aplikatzen zaie, orobat, hirugarren eta geroagoko ezkontzei ere bai.

980. artikulua

Aurreko artikuluetan ezarritako erreserba-betebeharra aplika daiteke, modu berean ere:

1) Ezkontza bitartean edo alarguntasun-egoeran, alargunak ezkontzaz kanpoko seme edo alabaren bat izan duenean.

2) Alargunak beste norbait adoptatzen duenean. Salbuespen gisa har daiteke adoptatua ezkontidearen semea edo alaba izan eta erreserba­hartzaileak ezkontide horren ondorengoak izatea.

Erreserbatzeko betebehar horrek ondoreak sortuko ditu, hurrenez hurren, semea edo alaba jaio edo adoptatzen denetik.

III. ATALA

Gehiagotzeko eskubidea

981. artikulua

Oinordetza legitimoetan, jarauntsia arbuiatzen duenaren zatia beti gehiagotuko zaie jaraunskideei.

982. artikulua

Testamentuzko oinordetzan gehiagotzeko eskubidea gerta dadin, beharrezkoa da:

1) Pertsona biri edo gehiagori jarauntsi berbererako edo jarauntsi-zati berbererako dei egitea, zati zehatzik izendatu gabe.

2) Deituetatik bat testamentugilea baino lehen hiltzea, jarauntsia arbuiatzea edo jarauntsia jasotzeko gai ez izatea.

983. artikulua

Zati zehatzen izendapena egin dela ulertuko da, bakar-bakarrik, testamentugileak jaraunsle bakoitzarentzat beren beregi kuota bat zehaztu duenean.

«Erdi bana nahiz hainbana» esaldiak edo bestelakoek, zati alikuota izendatu arren, ez badute kuota hori finkatzen zenbakiekin edo jaraunsle bakoitza ondasun-multzo bananduaren jabe bihurtzen duten seinaleekin, esaldiok ez dute gehiagotzeko eskubidea baztertzen.

984. artikulua

Jarauntsia nori gehiagotu eta hori eskuratzen duten jaraunsleak oinordeko izango dira, jarauntsia eskuratu nahi ez edo eskuratu ezin duen jaraunsleari dagozkion eskubide eta betebehar guztietan.

985. artikulua

Nahitaezko jaraunsleen artean gehiagotzeko eskubidea gertatzen da xedapen askeko zatia horietatik biri edo gehiagori uzten zaienean, edo euretako bati eta kanpoko bati.

Arbuiatutako zatia senipartea baldin bada, jaraunskideak zati horren oinordeko izango dira berezko eskubidearen ondorioz, eta ez gehiagotzeko eskubidearen ondorioz.

986. artikulua

Testamentuzko oinordetzan ez bada gehiagotzeko eskubiderik gertatzen, eta zatia hutsik utzi duen izendatuarentzat ez bada ordezkorik izendatu, testamentugilearen jaraunsle legitimoei eskualdatuko zaie zati hori; jaraunsleok zatia jasoko dute zama eta betebehar berberekin.

987. artikulua

Gehiagotzeko eskubidea gertatuko da, modu berean ere, legatu­hartzaileen artean eta gozamendunen artean, jaraunsleentzat ezarritakoaren arabera.

IV. ATALA

Jarauntsia onartu eta arbuiatzea

988. artikulua

Jarauntsia onartu eta arbuiatzea borondatezko eta askatasunezko egintzak dira oso­osorik.

989. artikulua

Onarpenaren eta arbuiatzearen ondoreak atzeraeraginezkoak dira beti, zein pertsonaren jarauntsia izan eta horren heriotza-unea arte.

990. artikulua

Jarauntsia ezin daiteke zati batez, epera edo baldintzapean onartu, ez arbuiatu.

991. artikulua

Ezin du inork jarauntsia onartu edo arbuiatu, ziur ez badaki zein pertsonaren jarauntsia izan eta pertsona hori hil dela, eta horren jarauntsia jasotzeko eskubidea duela.

992. artikulua

Jarauntsia onar edo arbuia dezakete euren ondasunak xedatzeko askatasuna dutenek.

Txiroei utzitako jarauntsia onartzea dagokie testamentugileak txiroak kalifikatzeko eta horien artean ondasunak banatzeko izendatu dituen pertsonei; eta, horrelakorik izan ezean, 749. artikuluan aipaturiko pertsonei; eta jarauntsia inbentario-onuraren arabera onartu dela ulertuko da.

993. artikulua

Eskuratzeko gaitasuna duten elkarte, korporazio eta fundazioen ordezkari legitimoek onar dezakete erakunde horiei utzitako jarauntsia; hala ere, hori arbuiatzeko, ordezkariek epailearen onespena behar dute, Fiskaltzak esan beharrekoa entzun eta gero.

994. artikulua

Herri-establezimendu ofizialek ezin dute jarauntsia onartu edo arbuiatu, Gobernuaren onespenik gabe.

995. artikulua

Pertsona ezkonduak inbentario-onurarik gabe onartzen badu jarauntsia, eta beste ezkontideak ez badu horretan parterik hartzen bere adostasuna emanez, ezkontzazko sozietatearen ondasunek ez dute erantzukizunik izango jarauntsiko zorrei begira.

996. artikulua

Gaixotasun edo urritasun fisiko nahiz psikikoen ondoriozko ezgaiketa-epaiak ez badu aurkakorik xedatzen, kuradoretzapekoak, kuradorearen laguntzarekin, jarauntsia onar dezake huts eta soilik edo inbentario-onuraren arabera.

997. artikulua

Jarauntsiaren onarpena eta arbuiatzea, behin egin eta gero, ezeztaezinak dira, eta ezin ezezta daitezke, salbu eta adostasuna deuseztatzen duten akatsetatik bat dagoenean, edo testamentu ezezagunen bat agertzen denean.

998. artikulua

Jarauntsia onar daiteke huts eta soilik edo inbentario-onuraren arabera.

999. artikulua

Onarpen huts eta soila esanbidezkoa nahiz isilbidezkoa izan daiteke.

Esanbidezkoa da agiri publiko edo pribatuan egindakoa.

Isilbidezkoa da jarauntsia onartzeko asmoa nahitaez eratortzen duten egintzen bidez burututakoa, edo jaraunsle izanik bakarrik bete daitezkeen egintzen bidez burututakoa.

Jarauntsiaren artatze hutserako edo behin­behineko administraziorako egintzek ez dakarte jarauntsi horren onarpenik, eurokin ez bada jaraunsle-titulua edo -izaera eskuratzen.

1000. artikulua

Jarauntsia onartu dela ulertzen da:

1) Jaraunsleak bere eskubidea saldu, dohaintzan eman edo lagatzen dionean kanpoko bati, jaraunskide guztiei edo horietatik batzuei.

2) Jaraunsleak jarauntsiari uko egiten dionean, baita dohainik ere, bere jaraunskide baten edo gehiagoren onurarako.

3) Jaraunsleak prezioaren truk jarauntsiari uko egiten dionean bere jaraunskide guztien mesederako, inolako bereizketarik egin gabe; uko egite hori dohainekoa bada, eta horren onuradunak badira uko egindako zatia gehiagotzeko eskubidearen bidez jaso behar dutenak, ulertuko da jarauntsia ez dela onartu.

1001. artikulua

Jaraunsleak jarauntsia arbuiatzen badu bere hartzekodunen kalterako, hartzekodun horiek epaileari eskatu ahal diote horrek baimena eman diezaien, haren izenean jarauntsia onartzeko.

Onarpen hori probetxugarria izango da hartzekodunentzat, euren kredituen zenbatekoa estaltzeko beste bakarrik. Gaindikina, hori izanez gero, ez da inoiz izango uko­egilearentzat; aitzitik, gaindikin hori adjudikatuko zaie kode honetan ezarritako erregelen arabera gaindikin hori jaso behar dutenei.

1002. artikulua

Jaraunsleek jarauntsiko efektu batzuk ostu edo ezkutatu badituzte, jarauntsiari uko egiteko ahalmena galtzen dute, eta jaraunsle huts eta soilen izaerarekin geratzen dira, jaraunsleoi ezar dakizkiekeen zigorrei kalterik egin gabe.

1003. artikulua

Onarpen huts eta soilaren bidez, edo inbentario-onurarik gabeko onarpenaren bidez, jaraunsleak jarauntsiko zama guztien gaineko erantzukizuna izango du, bai jarauntsiko ondasunekin, baita bere ondasunekin ere.

1004. artikulua

Zein pertsonaren jarauntsia izan eta pertsona hori hiltzen denetik bederatzi egun igaro arte, ezin da jaraunslearen aurkako akziorik egikaritu, horrek jarauntsia onar edo arbuia dezan.

1005. artikulua

Hirugarren interesdunak epaiketa eragiten badu jaraunsleak jarauntsia onar edo arbuia dezan, epaileak jaraunsleari epe-muga bat ezarriko dio, askoz jota hogeita hamar egunekoa, horrek bere adierazpena egin dezan; epaileak jaraunsleari ohartaraziko dio, adierazpenik egin ezean, jarauntsia onartutakotzat hartuko dela.

1006. artikulua

Jaraunslea hiltzen bada jarauntsia onartu eta arbuiatu gabe, jaraunsle horren jaraunsleei eskualdatuko zaie berak zuen eskubide berbera.

1007. artikulua

Zenbait jaraunsleri deitu bazaie jarauntsira, batzuek onartu eta besteek arbuiatu ahal dute jarauntsi hori. Askatasun berbera izango du jaraunsle bakoitzak, jarauntsia huts eta soilik edo inbentario-onuraren arabera onartzeko.

1008. artikulua

Jarauntsiaren arbuiatzea agerkari publiko edo kautoan egin beharko da; edo, bestela, testamentuzko nahiz abintestato epaiketaren gainean eskumena duen epaileari idazkia aurkeztuz.

1009. artikulua

Norbaiti jarauntsi berberera deitzen bazaio testamentu bidez eta abintestato, eta jarauntsia arbuiatzen badu lehenengo tituluaren bidez, ulertzen da arbuiatzea bi tituluen bidez egin duela.

Jarauntsia abintestato jaraunsle gisa arbuiatzen bada testamentuzko tituluaren berririk izan gabe, oraindik jarauntsia onar dezake testamentuzko titulu horren bidez.

V. ATALA

Inbentario-onura eta hausnarketa-eskubidea

1010. artikulua

Jaraunsle orok jarauntsia onar dezake inbentario-onuraren arabera, nahiz eta testamentugileak berari hori debekatu.

Jaraunsle orok, halaber, jarauntsia onartu edo arbuiatu aurretik, inbentarioa egitea eska dezake horren inguruan hausnartu ahal izateko.

1011. artikulua

Jarauntsia inbentario-onuraren arabera onar daiteke notarioaren aurrean, edota testamentuzko nahiz abintestato epaiketarako neurriak hartzeko eskumena duten epaileetatik edozeini aurkezturiko idazkian.

1012. artikulua

Aurreko artikuluak aipaturiko jaraunslea atzerrian badago, jaraunsle horrek harako adierazpena egin dezake Espainiako diplomazia eta kontsulatuko agentearen aurrean, baldin eta agente horrek gaikuntza badu egilespen-tokian notarioaren eginkizunak betetzeko.

1013. artikulua

Aurreko artikuluetan aipaturiko adierazpenak ez du inolako ondorerik sortuko, horren aurretik edo ondoren jarauntsiko ondasun guztien inbentario xehe eta zehatza egiten ez bada, hurrengo artikuluetan ezarritako formalitate eta epeetan.

1014. artikulua

Jaraunsleak bere esku baditu jarauntsiko ondasun guztiak edo batzuk, eta inbentario-onura edo hausnarketa-eskubidea erabili nahi badu, horren berri eman beharko dio testamentuzko nahiz abintestato epaiketaren gainean eskumena duen epaileari, berak jaraunsle dela jakin eta hurrengo hamar egunetan zehar, jaraunsle horrek bere bizilekua badu jarauntsiaren kausatzailea hil den tokian. Hortik kanpo bizi bada, epea hogeita hamar egunekoa izango da.

Kasu batean nahiz bestean, jaraunsleak aldi berean eskatu beharko du inbentarioa egiteko, eta hartzekodun eta legatu­hartzaileei zitazioa egiteko, horiek inbentarioa ikustera joan daitezen, komeni bazaie.

1015. artikulua

Jaraunsleak ez badu bere eskuetan jarauntsirik edo horren zatirik, eta jaraunsle gisa ez badu inolako kudeaketarik egin, aurreko artikuluan adierazitako epeen zenbaketa hasiko da, epaileak, 1005. artikuluarekin bat etorriz, jarauntsia onartu edo arbuiatzeko finkatu duen epea agortu eta biharamunetik, edo jaraunsleak jarauntsia onartu duenetik edo jaraunsle gisa kudeaketa egin duenetik.

1016. artikulua

Aurreko bi artikuluek aipatzen dituzten kasuetatik kanpo, ez bada inolako demandarik aurkeztu jaraunslearen aurka, jaraunsle horrek onar dezake jarauntsia inbentario-onuraren arabera edo hausnarketa-eskubidearekin, betiere jarauntsia erreklamatzeko akzioa preskribatzen ez den bitartean.

1017. artikulua

Inbentarioa hasiko da hartzekodun eta legatu­hartzaileei zitazioa egin eta hurrengo hogeita hamar egunetan; eta amaituko da beste hirurogei egunetan.

Ondasunak oso urrun egoteagatik, asko izateagatik nahiz beste edozein arrazoi zuzenengatik, hirurogei egun horiek nahiko ez direla ulertzen bada, epaileak epe-muga hori luzatu ahal izango du beharrezkotzat jotzen duen beste eta, askoz jota, urtebetez.

1018. artikulua

Jaraunslearen erru nahiz zabarkeriaren ondorioz ez bada inbentarioa hasi edo amaitu aurreko artikuluetan ezarritako epe eta formalitateekin, ulertuko da jaraunsle horrek huts eta soilik onartzen duela jarauntsia.

1019. artikulua

Jaraunsleak hausnarketa-eskubidea erreserbatzen badu bere buruarentzat, epaitegiari adierazi beharko dio, inbentario bukatu eta biharamunaren hurrengo hogeita hamar egunetan zehar, jarauntsia onartu edo arbuiatzen duen.

Hogeita hamar egunak igarotzen badira adierazpen hori egin gabe, ulertuko da jaraunsleak jarauntsia onartzen duela huts eta soilik.

1020. artikulua

Edozein kasutan ere, alderdi interesdunak hala eskatuta, eta inbentarioa egiten den bitartean eta jarauntsia onartu arte, epaileak jarauntsiko ondasunen administrazioa eta zaintza agindu ditzake, Prozedura Zibilaren Legeak testamentuzko epaiketaren inguruan agindutakoaren arabera.

1021. artikulua

Norbaitek epaiketa bidez erreklamatzen badu beste inoren edukitzapean urtebete baino gehiago daraman jarauntsia, eta erreklamazioa egiten duena epaiketan garaile ateratzen bada, ez du zertan inbentariorik egin onura hori izateko, eta berari emandako ondasunekin bakarrik egin beharko die aurre jarauntsiko zamei.

1022. artikulua

Jaraunsleak, inbentarioa egin eta gero, jarauntsia arbuiatzen badu, inbentario hori probetxugarria izango da ordezkoentzat eta abintestato jaraunsleentzat; horiei dagokienez, hausnarketarako eta 1019. artikuluak agintzen duen adierazpenerako ezartzen diren hogeita hamar egunak zenbatuko dira, ordezkoek edo abintestato jaraunsleek arbuiatzearen berri izan eta biharamunetik.

1023. artikulua

Inbentario-onurak hurrengo ondoreak sortzen ditu jaraunslearen mesederako:

1) Jaraunsleak jarauntsiko zorrak eta gainerako zamak ordaindu behar ditu jarauntsi horretako ondasunekin ahal den beste bakarrik.

2) Jaraunsleak jarauntsiko ondasunen aurka eusten die hildakoaren aurka zituen eskubide eta akzio guztiei.

3) Jaraunslearen berezko ondasunak ez dira ezein ondoretarako bateratzen jarauntsiari dagozkion ondasunekin, bateratze hori jaraunslearentzat kaltegarri bada.

1024. artikulua

Jaraunsleak inbentario-onura galduko du:

1) Bera jakinaren gainean egonik, jarauntsiko ondasun, eskubide edo akzioren bat ez badu inbentarioan sartzen.

2) Zor eta legatu guztien ordainketa amaitu baino lehen, jarauntsiko ondasunak besterentzen baditu epailearen edo interesdun guztien baimenik gabe, edo saldutakoaren prezioa ez badu erabiltzen baimena ematean agindutako moduan.

1025. artikulua

Inbentarioa eratzen den bitartean, eta hausnarketarako epe-mugan zehar, legatu­hartzaileek ezin dute eskatu euren legatuen ordainketa.

1026. artikulua

Hartzekodun ezagun guztiei eta legatu­hartzaileei ordainketa egin arte, ulertuko da jarauntsia administraziopean dagoela.

Administratzaileak, administratzaile hori jaraunslea bera izan zein beste edozein pertsona izan, administratzaile izateagatik jarauntsiaren ordezkaritza izango du, jarauntsiari dagozkion akzioak egikaritzeko eta jarauntsiaren aurka jarritako demandei erantzuteko.

1027. artikulua

Administratzaileak ezin ditu legatuak ordaindu, harik eta hartzekodun guztiei ordaindu arte.

1028. artikulua

Hartzekodunen artean amaitzeke badago euren kredituen lehenespenari buruzko epaiketa, kreditu horiek ordainduko dira mailaketarako epai irmoak ezarritako hurrenkera eta mailaren arabera.

Hartzekodunen artean ez badago epaiketarik amaitzeke, lehenengo agertzen diren hartzekodunei ordainduko zaie; baina, kreditu ezagunetatik bat lehenespenekoa dela egiaztatzen bada, ez da ordainketarik egingo, aurretiaz eskubide hobea duen hartzekodunarentzat kauzioa eman arte.

1029. artikulua

Legatuak ordaindu ondoren beste hartzekodun batzuk agertzen badira, horiek erreklamazioa egin ahal izango dute legatu­hartzaileen aurka, bakar-bakarrik, jarauntsian eurei ordaintzeko beste ondasun ez dagoenean.

1030. artikulua

Kredituak eta legatuak ordaintzeko beharrezkoa bada jarauntsiko ondasunak saltzea, salmenta hori egingo da Prozedura Zibilaren Legeak abintestato eta testamentu-epaiketetarako ezarritako moduan, salbu eta jaraunsle, hartzekodun eta legatu­hartzaile guztiek bestelakoa erabakitzen dutenean.

1031. artikulua

Jarauntsiko ondasunak ez badira zor eta legatuak ordaintzeko beste, administratzaileak bere administrazioaren kontu-arrazoiak emango dizkie kobratu beharreko guztia kobratu ez duten hartzekodun eta legatu­hartzaileei; eta administratzaile horrek erantzukizuna izango du bere erru edo zabarkeriaren ondorioz jarauntsiari eragin zaizkion kalteengatik.

1032. artikulua

Hartzekodun eta legatu­hartzaileei ordaindutakoan, jaraunslearentzat geratuko da jarauntsiko gerakinaren gozatze osoa.

Jarauntsia beste norbaitek administratu badu, pertsona horrek bere administrazioaren kontu-arrazoiak emango dizkio jaraunsleari, aurreko artikuluak ezarritako erantzukizunaren menpe.

1033. artikulua

Jarauntsiarekin ordaindu beharko dira inbentarioaren kostuak eta inbentario-onuraren arabera onarturiko jarauntsiaren administrazioak eta defentsak zein gastu sorrarazi eta horiek guztiak. Salbuespen gisa har daitezke jaraunsleak bere dolo edo gaitzustearengatik kondena pertsonala jaso eta horren ondorioz sorturiko kostuak.

Gauza bera ulertuko da hausnarketa-eskubidea erabiltzeagatik sortutako kostuei dagokienez, baldin eta jaraunsleak jarauntsia arbuiatzen badu.

1034. artikulua

Jaraunslearen berezko hartzekodunek ezin dute eskurik hartu jaraunsle horrek inbentario-onurarekin onartutako jarauntsiaren eragiketetan, harik eta jarauntsi horren hartzekodunei eta legatu­hartzaileei ordaindu arte; dena den, harako hartzekodunek eska dezakete jaraunslearentzat sor daitekeen gerakina atxiki edo enbargatzeko.

VI. KAPITULUA

Kolazioa eta banaketa

I. ATALA

Kolazioa

1035. artikulua

Nahitaezko jaraunslea izaera bereko beste jaraunsle batzuekin pilatzen bada oinordetzan, jaraunsle horrek jarauntsiko masara ekarri beharko ditu jarauntsiaren kausatzailearengandik, hori bizirik zegoela, ezkonsari, dohaintza nahiz dohaineko beste edozein tituluren bidez jasotako ondasun edo baloreak; ekarritakoa seniparteen arauketan eta banaketa-kontuan zenbatuko da.

1036. artikulua

Nahitaezko jaraunsleen artean ez da kolaziorik gertatuko, baldin eta dohaintza­emaileak horixe xedatu badu beren beregi edo dohaintza­hartzaileak jarauntsia arbuiatzen badu, salbu eta dohaintza, ez­ofiziosoa izateagatik, urritu behar denean.

1037. artikulua

Ez da ulertzen testamentuan utzitakoa kolazioaren menpe dagoenik, baldin eta testamentugileak ez badu aurkakorik xedatu, betiere seniparteei kalterik egin gabe.

1038. artikulua

Ilobak, euren gurasoa ordezkatuz, aitona­amonaren oinordeko badira euren osaba­izebekin edo lehengusu­lehengusinekin batera pilatuz, ilobek kolazionatu beharko dute euren gurasoa bizirik egon balitz berak kolazionatu beharko zukeen guztia, nahiz eta eurek hori jarauntsi ez.

Ilobek, halaber, kolazionatu beharko dute jarauntsiaren kausatzailearengandik hori bizirik zegoela jasotakoa, salbu eta testamentugileak aurkakoa xedatu duenean; kasu horretan, testamentugilearen borondatea errespetatu beharko da jaraunskideen seniparteari kalterik egiten ez bazaio.

1039. artikulua

Gurasoek ez dute kolazionatu behar euren aurrekoen jarauntsian, aurreko horiek haien seme­alabei dohaintzan eman dietena.

1040. artikulua

Era berean, ez dira kolaziora ekarriko semearen edo alabaren ezkontideari egindako dohaintzak; baina gurasoak bi­bioi batera egin badizkie dohaintzok, semeak edo alabak kolazionatu beharko du dohaintzan jasotako gauzaren erdia.

1041. artikulua

Ez dira kolazioaren menpe egongo mantenu- eta hezkuntza-gastuak; gaixotasunak sendatzeko gastuak, nahiz eta gaixotasunok bereziak izan; ikastaldiko gastuak; ekipo arruntak; eta ohiturazko opariak.

1042. artikulua

Gurasoak besterik xedatu ezean edo seniparteari kalterik egin ezean, ez dira kolaziora ekarriko guraso horrek bere seme­alabei lanbide-karrera edo karrera artistikoa emateko egin dituen gastuak; hala ere, horiek kolazionatzea bidezkoa denean, eurotatik kenduko da semeak edo alabak, gurasoen etxean eta horiekin batera bizi izan balitz, gastatuko zukeena.

1043. artikulua

Kolazionagarriak izango dira semeak soldadutzatik aske utzi, seme­alaben zorrak ordaindu, seme­alabontzat ohorezko tituluren bat lortu edo horien antzeko gastuak ordaintzeko erabili diren kopuruak.

1044. artikulua

Ezkontzako opariak bitxi, jantzi eta ekipoak izanik, ez dira ez­ofizioso gisa urrituko, opariok testamentu bidez xeda daitekeen kopuruaren hamarrena edo gehiago gainditzen duten zatian baino.

1045. artikulua

Ez dira kolaziora eta banaketara ekarri behar dohaintzan jasotako gauzak eurak, baizik eta horiek jarauntsiko ondasunak ebaluatzeko unean duten balioa.

Dohaintzaren osteko gehikuntza edo narriadura fisikoa, bai eta ustekabean nahiz erruz gertaturiko galera osoa ere, dohaintza­hartzailearen kontura eta haren gain eta galorde izango da.

1046. artikulua

Bi ezkontideek egindako ezkonsari edo dohaintza erdi bana kolazionatuko da horietako bakoitzaren jarauntsian. Ezkontide batek bakarrik egindakoa bere jarauntsian kolazionatuko da.

1047. artikulua

Dohaintza­hartzaileak ez du jarauntsiko masatik eskuratuko jadanik jasota duen beste, eta beraren jaraunskideek baliobestekoa jasoko dute, ahal den neurrian izaera, espezie eta kalitate bereko ondasunetan.

1048. artikulua

Aurreko artikuluan agindutakoa ezin bada gauzatu, eta dohaintzapeko ondasunak higiezinak badira, jaraunskideek eskubidea izango dute, eskudiruz edo kotizazio-tasaren araberako balore higigarriez balio bera jasotzeko; jarauntsian ez badago dirurik eta balore kotizakorrik, beste ondasun batzuk salduko dira jendaurreko enkantean, behar besteko kopurua lortu arte.

Dohaintzapeko ondasunak higigarriak badira, jaraunskideek balio bera jasotzeko eskubidea izango dute, betiere, jarauntsiko beste ondasun higigarri batzuekin eta prezio zuzenaren arabera, eurek askatasunez hala aukeratuz.

1049. artikulua

Kolaziopeko ondasunek fruitu eta korrituak sortzen badituzte, horiek jarauntsiko masari zor zaizkio, oinordetza irekitzen denetik.

Halakoak arautzeko, kontuan izan behar dira ondasun kolazionatuen espezie bereko jarauntsi-ondasunen errenta eta korrituak.

1050. artikulua

Jaraunskideen artean eztabaida sortzen bada kolazionatzeko betebeharrari buruz edo kolaziora ekarri behar diren objektuei buruz, horregatik ez da banaketa geraraziko, fidantza egokia emanez gero.

II. ATALA

Banaketa

1051. artikulua

Jaraunskidea ezin da behartu indibiso-egoeran izatera, salbu eta testamentugileak beren beregi zatiketa debekatu duenean.

Dena den, nahiz eta testamentugileak zatiketa debekatu, zatiketa hori beti gertatuko da sozietatea azkentzeko arrazoietatik edozeinen bitartez.

1052. artikulua

Jaraunskide orok, bere ondasunen gaineko administrazio eta xedapen askea baldin badu, edozein unetan eska dezake jarauntsiaren banaketa.

Ezgaitu eta absenteen kasuan, banaketa eskatu beharko dute euren ordezkari legitimoek.

1053. artikulua

Ezkontideetatik edozeinek jarauntsiaren banaketa eska dezake besteak eskurik hartu gabe.

1054. artikulua

Baldintzapeko jaraunsleek ezin dute banaketarik eskatu baldintza bete arte. Hala ere, banaketa hori gainerako jaraunskideek eska dezakete, betiere lehenengoen eskubidea behar bezala ziurtatuz, baldintza betetzen den kasurako; eta, baldintza hori bete ez dela edo betetzea ezinezkoa dela jakin arte, banaketa behin­behinekoa dela ulertuko da.

1055. artikulua

Banaketa egin aurretik jaraunskideetatik bat hiltzen bada jaraunsle bi edo gehiago dituela, nahiko izango da horietako batek banaketa eskatzea; hala ere, izaera horrekin esku hartzen duten guztiak ordezkaritza bakarrarekin agertu beharko dira.

1056. artikulua

Testamentugileak, bizien arteko egintzaren bidez edo azken nahiaren egintzaren bidez, bere ondasunen banaketa egiten badu, banaketa hori bete beharko da, nahitaezko jaraunsleen seniparteari kalterik egiten ez dion neurrian.

Enpresa iraunarazteko edo familiaren intereserako, testamentugilearen borondatea bada ustiategi ekonomikoari indibisoan eustea edo kapital-sozietate baten nahiz halako sozietate-talde baten gaineko kontrola ez galtzea, artikulu honetan emandako ahalmena erabil dezake, eta gainerako interesdunen senipartea eskudiruz ordaintzea xeda dezake. Horretarako, ez da beharrezkoa izango jarauntsian ordainketa egiteko beste eskudiru izatea; aitzitik, ordainketa jarauntsitik kanpoko diruarekin egin daiteke. Era berean, testamentugileak edo berak izendaturiko kontulari-banatzaileak geroratzea ezar dezake, baldin eta geroratze hori ez bada bost urtetik gorakoa, testamentugilearen heriotzatik zenbatuta. Aplikagarria izango da, halaber, betebeharrak azkentzeko beste bideetatik edozein. Ez bada ordainketa egiteko modurik ezarri, senipartedunetatik edozeinek eska dezake bere senipartea jarauntsiko ondasunekin ordaintzea. Horrela egindako banaketari ezin izango zaio aplikatu 843. artikuluan eta 844. artikuluko bigarren lerrokadan xedatutakoa.

1057. artikulua

Testamentugileak, «inter vivos» edo «mortis causa» egintzaren bidez, jaraunskideez bestelako edozein pertsonaren ardurapean utz dezake bera hil ostean banaketa egiteko ahalmen soila.

Testamenturik izan ezean, testamentuan izendaturiko kontulari­banatzailerik izan ezean, edo kargu hori hutsik izanez gero, epaileak, jarauntsiko ondasunen %50 gutxienez ordezkatzen duten jaraunsle eta legatu­hartzaileek hala eskaturik, eta gainerako interesdunei zitazioa eginez horien egoitza ezaguna denean, kontulari­banatzaile datiboa izenda dezake, Prozedura Zibilaren Legeak adituak izendatzeko ezartzen dituen erregelen arabera. Modu horretan egindako banaketa epaileak onetsi behar du, salbu eta jaraunsle eta legatu­hartzaile guztiek hori beren beregi baieztatzen dutenean.

Artikulu honetan eta aurretikoan xedatutakoa bete beharko da, nahiz eta jaraunskideetatik bat guraso-ahalpean edo tutoretzapean egon, edota zarrastelkeriarengatik nahiz gaixotasun edo urritasun fisiko zein psikikoengatik kuradoretzapean egon; dena den, halako kasuetan, kontulari­banatzaileak jarauntsiko ondasunen inbentarioa egin beharko du, pertsona horien legezko ordezkari edo kuradoreei zitazioa eginez.

1058. artikulua

Testamentugileak ez badu banaketarik egin eta ez badu inoren ardurapean jarri ahalmen hori, eta jaraunsleak adin nagusikoak badira eta euren ondasunak administratzeko askatasuna badute, jaraunsleok jarauntsia bana dezakete euren ustez komenigarri den moduan.

1059. artikulua

Adin nagusiko jaraunsleak elkarrekin ados jartzen ez badira banaketa egiteko moduari buruz, euren eskubideak iraun egingo du, Prozedura Zibilaren Legeak ezarritako moduan hori egikari dezaten.

1060. artikulua

Adingabe edo ezgaituek legezko ordezkaritza badute jarauntsian, ez da beharrezkoa izango epailearen esku­hartzerik ez onespenik.

Defendatzaile judiziala izendatzen bada adingabea edo ezgaitua banaketan ordezkatzeko, defendatzaile horrek epailearen onespena lortu beharko du, salbu eta epaileak, izendapena egitean, bestelakoa xedatzen duenean.

1061. artikulua

Jarauntsia banatzean, ahal den neurrian, berdintasuna zaindu behar da erloak eginez edo jaraunskide bakoitzari izaera, kalitate edo espezie bereko gauzak adjudikatuz.

1062. artikulua

Gauza bat zatiezina bada, edo zatiketaren ondorioz gauza horrek balio handia galtzen badu, jaraunsle bati adjudika dakioke berori, jaraunsle horrek gainerakoei diruz ordaintzen badie gaindikina.

Hala ere, nahiko izango da jaraunsleetatik batek eskatzea gauza hori jendaurreko enkantean saltzea, kanpoko lizitatzaileak onartuta, hori horrela egin dadin.

1063. artikulua

Jaraunskideek elkarri ordaindu beharko dizkiote, banaketa egitean, bakoitzak jarauntsiko ondasunetatik jasotako errenta eta fruituak, ondasun horietan egindako inpentsa onuragarri eta nahitaezkoak, eta asmo gaiztoaren edo zabarkeriaren ondorioz eragindako kalteak.

1064. artikulua

Banaketa-gastuak egin badira jaraunskide guztien intereserako, gastuok jarauntsitik kenduko dira; jaraunskide baten berezko intereserako egindakoak horren kontura izango dira.

1065. artikulua

Eskuraketa- edo jabetza-tituluak emango zaizkio kasuan kasuko finka edo finkak zein jaraunskideri adjudikatu eta horrexeri.

1066. artikulua

Titulu berean sartzen badira zenbait jaraunskideri adjudikaturiko finka batzuk, edo titulu berean sartzen bada jaraunskide bi edo gehiagoren artean zatitu den finka, orduan, finka horretan edo horietan interes handiena nork izan eta horren eskuetan geratuko da titulua; gainerakoei kopia sinesgarriak emango zaizkei jarauntsiko ondasunen kontura. Guztien interesa berbera bada, titulua emango zaio, adostasunik izan ezean, zotz bidez aukeratutakoari.

Titulua jatorrizkoa izanik, hori duenak gainerako interesdunei ere erakutsi behar die titulua, eurek hala eskatuz gero.

1067. artikulua

Jaraunsleetatik edozeinek bere jarauntsi-eskubidea saltzen badio kanpoko bati banaketa egin aurretik, jaraunskide guztiak zein horietatik edozein subroga daiteke eroslearen lekuan, horri erosketaren prezioa itzuliz, baldin eta itzulketa gauzatzen bada jaraunskideak erosketaren berri izan eta hurrengo hilabetean.

III. ATALA

Banaketaren ondoreak

1068. artikulua

Legearen arabera egindako banaketak jaraunsle bakoitzari ematen dio berari adjudikaturiko ondasunen jabetza esklusiboa.

1069. artikulua

Behin banaketa egin eta gero, jaraunskideak elkarrekin behartuta daude adjudikaturiko ondasunen ebikzioa eta saneamendua egiteko.

1070. artikulua

Aurreko artikuluak aipatutako betebeharra hurrengo kasuetan bakarrik amaituko da:

1) Testamentugileak berak egin duenean banaketa, salbu eta agerikoa denean edo zentzuz uste denean haren nahia aurkakoa dela; eta betiere seniparteari kalterik egin gabe.

2) Banaketa egitean beren beregi hala itundu denean.

3) Ebikzioa banaketa egin ondoko arrazoiak eragin duenean, edo ebikzioa adjudikaziodunaren erruz gertatu denean.

1071. artikulua

Jaraunskideek elkarrekiko duten ebikzio-betebeharra bakoitzaren jarauntsi-hartzekoaren araberakoa da; baina, euretatik edozein kaudimengabe gertatzen bada, horren zatiaren gaineko erantzukizuna izango dute gainerakoek, proportzio berean, kalte­ordaina jaso behar duenari dagokion zatia kenduta.

Kaudimengabearen ordez ordaintzen dutenek horren aurkako akzioari eutsiko diote, haren egoera ekonomikoak hobera egiten duenerako.

1072. artikulua

Kredituren bat kobratzeko modukotzat adjudikatzen bada, jaraunskideek ez dute erantzukizunik izango jarauntsiko zordunaren geroko kaudimengabeziarengatik; erantzukizuna izango dute, banaketa egitean zordun horrek duen kaudimengabeziarengatik bakarrik.

Kobraezintzat jotzen diren kredituengatik ez dago erantzukizunik; baina, halako kredituak osorik edo zati batez kobratzen badira, jasotakoa proportzioz banatuko da jaraunskideen artean.

IV. ATALA

Banaketa hutsaltzea

1073. artikulua

Banaketak hutsal daitezke betebeharrak hutsaltzeko arrazoi berberen ondorioz.

1074. artikulua

Banaketak hutsal daitezke, halaber, laurdenetik gorako kaltearen ondorioz, gauzek adjudikazio-unean zuten balioa kontuan hartuz.

1075. artikulua

Hildakoak egindako banaketa ezin da kaltearen ondorioz aurkaratu, salbu eta nahitaezko jaraunsleen seniparteari kalte egiten zaionean, edo agerikoa denean edo zentzuz uste denean testamentugilearen borondatea bestelakoa izan zela.

1076. artikulua

Kaltearen ondoriozko hutsalketa-akzioak lau urte iraungo du banaketa egin zenetik zenbatuta.

1077. artikulua

Jaraunsle demandatuak aukeran du kaltearen ordaina eman edo beste banaketa bat egiteari adostasuna eman.

Kalte­ordaina eman daiteke diruz edo kaltea izan duen gauza berberaren gainean.

Beste banaketa bat egiten bada, banaketa horrek ezin du eraginik izan kaltedun gertatu ez direnengan edo zuzena dena baino gehiago kobratu ez dutenengan.

1078. artikulua

Jaraunsleak ezin izango du kaltearen ondoriozko hutsalketa-akziorik egikaritu, baldin eta berari adjudikatu zaizkion ondasun higiezin guztiak edo gehienak besterendu baditu.

1079. artikulua

Jarauntsiko objektu nahiz balore bat edo batzuk ez aipatzeak ez dakar banaketa kaltearen ondorioz hutsaltzerik, baizik eta banaketa hori aipatu gabeko objektu edo baloreekin osatu edo gehitzea.

1080. artikulua

Banaketa egitean jaraunsleren bat preteritzen bada, banaketa hori ez da hutsalduko, salbu eta gainerako interesdunen gaitzustea edo doloa frogatzen denean; hala ere, interesdun horiek jaraunsle preterituari ordaindu beharko diote horri proportzioz dagokion zatia.

1081. artikulua

Banaketa ustez jaraunsle denarekin egin eta bera ez bada jaraunsle, banaketa deuseza izango da.

V. ATALA

Jarauntsiko zorren ordainketa

1082. artikulua

Hartzekodun gisa aitortu direnak banaketa egitearen aurka jar daitezke, harik eta euren kredituak kobratu arte edo kredituon zenbatekoa fidantza bidez bermatu arte.

1083. artikulua

Jaraunskide baten edo gehiagoren hartzekodunek euren kontura esku har dezakete banaketan, banaketa hori haien eskubideei iruzur edo kalte eginez gauza ez dadin.

1084. artikulua

Banaketa egin eta gero, hartzekodunek jarauntsia inbentario-onuraren arabera onartu ez duten jaraunsleetatik edozeini eska diezaiokete euren zorrak oso­osorik ordaintzea; edo ordainketa jaraunsle horren jarauntsi-zatiaren neurrian egitea, jarauntsia harako onurarekin onetsi bada.

Kasu batean eta bestean, demandatuak eskubidea izango du bere jaraunskideak zitatu eta epatzeko, salbu eta testamentugilearen xedapenaren bidez edo banaketaren ondorioz demandatuak berak bakarrik ordaindu behar duenean zorra.

1085. artikulua

Jaraunskideak ordaindu badu jarauntsian bere partaidetzari dagokiona baino gehiago, gainerakoei erreklama diezaieke berari proportzioz dagokion zatia.

Gauza bera beteko da, baldin eta, zorra hipotekarioa edo gauza zehatzekoa izateagatik, jaraunsle batek oso­osorik ordaindu badu zor hori. Kasu horretan, adjudikaziodunak bere jaraunskideei erreklama diezaieke berari proportzioz dagokion zatia bakarrik, hartzekodunak bere akzioak laga eta bere tokian subrogatu badu ere.

1086. artikulua

Jarauntsiko finkaren bat betiereko errenta edo zama errealarekin kargatuta badago, errenta edo zama hori ez da azkendu behar, nahiz eta askatzeko modukoa izan, salbu eta jaraunskide gehienek hala erabakitzen dutenean.

Ez bada hori erabakitzen edo zama askaezina bada, zama horren balio edo kapitala finkaren balioari kenduko zaio, eta finka karga eta guzti eskualdatuko zaio erloz edo adjudikazioz finka hori jasotzen duenari.

1087. artikulua

Hildakoaren hartzekodun den jaraunskideak beste jaraunskideei erreklama diezaieke bere kredituaren ordainketa, behin jaraunsle gisa berari dagokion zatia kendu ondoren eta titulu honen 5. kapituluko V. atalean ezarritakoari kalterik egin gabe.

IV. LIBURUA

BETEBEHARRAK ETA KONTRATUAK

I. TITULUA

BETEBEHARRAK

I. KAPITULUA

Xedapen orokorrak

1088. artikulua

Betebehar oro zerbait eman, egin edo ez-egite horretan datza.

1089. artikulua

Betebeharrak sortzen dira legetik, kontratu eta kuasikontratuetatik, eta egite nahiz ez­egite ez­zilegietatik, eta edozein motatako erru zein zabarkeriarekin burututako egite eta ez­egiteetatik ere bai.

1090. artikulua

Legeak eratorritako betebeharrei buruz ez dago presuntziorik. Kode honetan nahiz lege berezietan beren beregi zehaztutako betebeharrak bakarrik dira eskatzeko modukoak, eta betebeharrok ezartzen dituen legearen manuek arautuko dituzte horiek; eta, legeak ezartzen ez dituen gaietan, liburu honetako xedapenek.

1091. artikulua

Kontratuetatik sortzen diren betebeharrek lege-indarra dute alderdi kontratugileen artean, eta betebeharrok kontratu horien arabera bete behar dira.

1092. artikulua

Zigor Kodearen xedapenek arautuko dituzte delitu edo faltetatik sortutako betebehar zibilak.

1093. artikulua

Legearen bidez egite edo ez­egiteak zigortu ez, eta egite edo ez­egite horiek eratortzen dituzten betebeharrak erru edo zabarkeriarekin burutu badira, betebeharrok liburu honen XVI. tituluko II. kapituluaren xedapenen menpe geratuko dira.

II. KAPITULUA

Betebeharren izaera eta ondoreak

1094. artikulua

Gauza bat emateko betebeharra duenak gauza hori artatzeko betebeharra ere badu, familiako guraso on batek egingo lukeen moduan.

1095. artikulua

Hartzekodunak gauzaren fruituak jasotzeko eskubidea du gauza hori emateko betebeharra sortzen den unetik. Hala ere, hartzekodunak ez du gauzaren gainean eskubide errealik eskuratuko gauza berari eman arte.

1096. artikulua

Gauza zehatza eman behar bada, hartzekodunak, 1101. artikuluak berari ematen dion eskubideaz aparte, zorduna behartu dezake horrek ematea gauza dezan.

Gauza zehaztugabea edo generikoa baldin bada, hartzekodunak eska dezake betebeharra zordunaren kontura betetzea.

Betebeharpekoa berandutza-egoeran jartzen bada edo pertsona horrek bere gain hartu badu gauza berbera pertsona bi edo gehiagori emateko konpromisoa, beraren kontura izango dira ezustekoak, ematea gauzatu arte.

1097. artikulua

Gauza zehatza emateko betebeharrak bere barruan hartzen du gauzaren erantsi guztiak ematekoa, nahiz eta erantsiok aipaturik egon ez.

1098. artikulua

Zerbait egiteko betebeharra duenak ez badu hori egiten, haren kontura betebeharra betearaz dadin aginduko da.

Hori berori beteko da, zordunak zerbait egiten badu betebeharraren edukia urratuz. Horrez gain, oker egindakoa desegiteko dekreta daiteke.

1099. artikulua

Aurreko artikuluaren bigarren lerrokadan xedatutakoa beteko da, halaber, betebeharra zerbait ez egitekoa izan eta zordunak berari debekatu zaion hori egiten badu.

1100. artikulua

Berandutza-egoeran jartzen dira gauzaren bat eman edo zerbait egiteko betebeharra dutenak, noiztik eta hartzekodunak horiei epaiketa bidez nahiz epaiketatik kanpo euren betebeharraren betetzea eskatzen dien unetik.

Hala ere, ez da beharrezkoa izango hartzekodunak agindeia egitea, berandutza izan dadin:

1. Betebeharrak edo legeak hori adierazten duenean beren beregi.

2. Betebeharraren izaerak eta inguruabarrek ondorioztatzen dutenean gauza emateko edo zerbitzua egiteko unearen izendapena erabakigarria izan zela betebeharra ezartzeko.

Elkarrekiko betebeharretan, betebeharpeko bat ez da berandutza-egoeran jartzen, besteak ez badu behar bezala betetzen berari dagokiona edo, betetzeko beren beregi eskatua izan, eta hala egiteko adostasuna erakusten ez badu. Betebeharpeko batek bere betebeharra betetzen duenetik, berandutza hasten da bestearentzat.

1101. artikulua

Eragindako kalte­galeren ordaina eman behar dute euren betebeharrak betetzean doloz nahiz zabarkeriaz jarduten dutenek edo berandutza-egoeran jartzen direnek, bai eta edozein modutan betebeharron edukia urratzen dutenek ere.

1102. artikulua

Doloak eratorritako erantzukizuna eskatzeko modukoa da betebehar guztietan. Erantzukizun hori gauzatzeko akzioari uko egitea deuseza da.

1103. artikulua

Zabarkeriak eratorritako erantzukizuna ere eskatzeko modukoa da edozein motatako betebeharrak betetzean; alabaina, auzitegiek erantzukizun hori molda dezakete kasuan­kasuan.

1104. artikulua

Zordunaren erru edo zabarkeria da betebeharraren izaeraren arabera arreta beharrezkoa izan, eta pertsona, denbora eta lekuaren inguruko inguruabarrei egokitzen zaien arreta hori ez izatea.

Betebeharrak ez badu adierazten zein arreta izan behar den hura betetzean, familiako guraso on batek izango lukeena da eskatzeko modukoa.

1105. artikulua

Legeak beren beregi aipatzen dituen kasuetatik kanpo, eta betebeharrak berak adierazten dituenetatik kanpo, inork ere ez du erantzukizunik izango aurreikusi ezin diren gertaerengatik edo, aurreikusita ere, saihestezinak direnengatik.

1106. artikulua

Kalte­galeren ordainak bere barruan hartzen ditu, hartzekodunak izandako galeren balioa ez ezik, hartzekodun horrek lortu ez duen irabaziaren balioa ere bai, hurrengo artikuluetan jasotako xedapenei kalterik egin gabe.

1107. artikulua

Zordun onustedunak kalte­galeren gaineko erantzukizuna du, kalte­galera horiek betebeharra eratzean aurreikusi badira edo aurreikusteko modukoak izan badira, eta kalte­galerok haren betetze-ezaren nahitaezko ondorio badira.

Dolo-kasuetan, zordunak erantzukizuna izango du betebeharraren betetze-ezak benetan eratortzen dituen kalte­galera guztien gainean.

1108. artikulua

Betebeharra bada diru-kopuru bat ordaintzea, eta zorduna berandutza-egoeran jarri bada, kalte­galeren ordaina izango da, aurkako itunik izan ezean, kasuan­kasuan hitzartutako korrituak ordaintzea eta, hitzarmenik ez badago, legezko korrituak ordaintzea.

1109. artikulua

Mugaeguneratutako korrituek legezko korrituak sortzen dituzte haiek epaiketa bidez erreklamatzen direnetik, nahiz eta betebeharrak horren inguruan ezer esan ez.

Merkataritzako negozioetan, Merkataritzako Kodeak xedaturikoa beteko da.

Erruki­etxe eta aurrezki-kutxak horiei buruzko araudi bereziek arautuko dituzte.

1110. artikulua

Hartzekodunak kapitala jasotzean ez badu erreserbarik egiten korrituen inguruan, zordunaren betebeharra azkentzen da korrituoi dagokienez.

Hartzekodunak, zordunketaren azken epea jasotzean, ez badu erreserbarik egiten, betebeharra azkenduko da aurreko epeei dagokienez.

1111. artikulua

Hartzekodunek, eurei zor zaien guztia kobratzeko, zordunaren edukitzapeko ondasun guztiak pertsegitu eta gero, zordunaren eskubide eta akzio guztiak egikaritu ahal dituzte helburu berberarekin, zordunari berari datxezkionak izan ezik; era berean, hartzekodunek aurkara ditzakete euren eskubideari iruzur eginez zordunak gauzatu dituen egintzak.

1112. artikulua

Betebeharraren bidez eskuratutako eskubideak eskualdatzen dira legeen arabera, aurkakoa itundu ez bada.

III. KAPITULUA

Betebehar-mota desberdinak

I. ATALA

Betebehar hutsak eta baldintzapeko betebeharrak

1113. artikulua

Betebehar oro behingoan eskatzeko modukoa da, baldin eta betebehar hori betetzea ez bada bihar­etziko nahiz zalantzazko gertaera baten mendekoa edo, gertaera iraganekoa izanik, interesdunek horren berririk ez badute.

Halaber, baldintza suntsiarazlepeko betebehar oro eskatzeko modukoa izango da suntsiarazpenaren ondoreei kalterik egin gabe.

1114. artikulua

Baldintzapeko betebeharretan, eskubideen eskuraketa eta eskuratutako eskubideen suntsiarazpen edo galera, baldintza eratzen duen gertaeraren menpe egongo dira.

1115. artikulua

Baldintza betetzea zordunaren borondatearen menpe besterik ez badago, baldintzapeko betebeharra deuseza izango da. Betetzea zoriaren edo hirugarren baten borondatearen menpe badago, betebeharrak bere ondore guztiak sortuko ditu kode honetako xedapenen arabera.

1116. artikulua

Ezinezko baldintzek, ohitura onen aurkakoek eta legeak debekatzen dituenek deuseztatu egingo dute euren menpe dagoen betebeharra.

Jarri gabekotzat hartzen da ezinezkoa dena ez egiteko baldintza.

1117. artikulua

Baldintza bada epe zehatzean gertaeraren bat jazotzea, baldintzapeko betebeharra azkenduko da, epe hori igarotzen denean edo dagoeneko zalantzaezina denean gertaera ez dela gauzatuko.

1118. artikulua

Baldintza bada epe zehatzean gertaeraren bat ez jazotzea, horrek eragingarri egiten du baldintzapeko betebeharra, zehaztu epea igaro denetik edo gertaera hori gauzatzea ezinezkoa dela agerikoa denetik.

Ez bada eperik finkatu, ulertuko da baldintza bete dela, betebeharraren izaera kontuan hartu eta horren arabera finkatu nahi izango zatekeen epean.

1119. artikulua

Baldintza betetzat joko da, baldin eta betebeharpekoak borondatez baldintza bete dadin eragozten badu.

1120. artikulua

Zerbait emateko betebeharraren ondoreek, behin baldintza bete eta gero, atzera egiten dute baldintzapeko betebeharra zein egunetan eratu eta egun hori arte. Hori gorabehera, betebeharrak elkarrekiko prestazioak ezartzen badizkie interesdunei, ulertuko da elkarren artean konpentsatzen direla baldintza betetzeke egon den bitartean sorturiko fruitu eta korrituak. Baldintza alde bakarrekoa bada, zordunak bereganatuko ditu berak jasotako fruitu eta korrituak, salbu eta baldintzaren izaeratik eta inguruabarretatik atera daitekeenean bestelakoa izan zela baldintza eratu zuenaren borondatea.

Zerbait egin eta ez egiteko betebeharretan, auzitegiek erabakiko dute kasuan­kasuan zein izango den beteriko baldintzaren atzeraeragina.

1121. artikulua

Hartzekodunak, baldintzen betetzea gertatu baino lehen, bere eskubideari eusteko bidezkoak diren akzioak egikari ditzake.

Zordunak berreskaera-eskubidea du epe horretan berak ordaindu duenaren ondorioz.

1122. artikulua

Baldintzak jarri badira zerbait emateko betebeharraren eragingarritasuna eteteko asmoarekin, hurrengo erregelak beteko dira, gauza hobetu, galdu edo narriatzen bada baldintza betetzeke dagoen bitartean:

1. Gauza galdu bada zordunaren errurik gabe, betebeharra azkendu egingo da.

2. Gauza galdu bada zordunaren erruz, horrek kalte­galeren ordaina emateko betebeharra izango du.

Gauza galdu dela ulertzen da, baldin eta gauza hori suntsitu, merkataritzatik kanpo geratu edo desagertzen bada, hori non dagoen jakin gabe edo berori berreskuratzea ezinezkoa izanik.

3. Gauza narriatzen bada zordunaren errurik gabe, urripena hartzekodunaren kontura geratzen da.

4. Gauza zordunaren erruz narriatzen bada, hartzekodunak aukeran du betebeharraren suntsiarazpena ala horren betetzea, bi kasuotan kalteen ordainarekin batera.

5. Gauza hobetzen bada berez edo denboraren poderioz, hobekuntzok hartzekodunari lagatzen zaizkio.

6. Gauza hobetzen bada zordunaren kontura, horrek gozamendunari emandako eskubide berbera besterik ez du izango.

1123. artikulua

Baldintzen helburua bada zerbait emateko betebeharra suntsiaraztea, orduan, behin baldintzok bete eta gero, interesdunek elkarri itzuli behar diote jasotakoa.

Gauza galdu, narriatu edo hobetzen bada, itzulketa egin behar duenari aplikatuko zaizkio aurreko artikuluan zordunaren inguruan jasotako xedapenak.

Zerbait egin edo ez egiteko betebeharretan, eta suntsiarazpenaren ondoreei dagokienez, 1120. artikuluaren bigarren lerrokadan xedatutakoa beteko da.

1124. artikulua

Betebeharrak suntsiarazteko ahalmena esan gabe doa elkarrekikoetan, betebeharpeko batek berari dagokiona betetzen ez duen kasurako.

Kaltedunak aukeran du betebeharra bete dadin eskatu ala betebehar hori suntsiaraztea, bi kasuotan kalteen ordaina emanez eta korrituak ordainduz. Era berean, kaltedunak suntsiarazpena eska dezake betetzea aukeratu eta gero ere, betetze hori ezinezkoa denean.

Auzitegiak erreklamaziopeko suntsiarazpena dekretatuko du, baldin eta arrazoi egiaztaturik ez badago auzitegiak epea zehazteko aukera izan dezan.

Hori ulertzen da hirugarren eskuratzaileen eskubideei kalterik egin gabe, 1295 eta 1298. artikuluen, eta Hipoteka Legeko xedapenen arabera.

II. ATALA

Eperako betebeharrak

1125. artikulua

Betebeharrak betetzeko egun zehatza finkatu bada, betebeharrok eskatzeko modukoak izango dira egun hori heltzen denean bakarrik.

Nahitaez heldu behar den eguna zehatza dela ulertzen da, nahiz eta hori noiz helduko den jakin ez.

Zalantza bada eguna helduko den ala ez, betebeharra baldintzapekoa da, eta aurreko atalaren erregelek arautuko dute betebehar hori.

1126. artikulua

Eperako betebeharretan, ez da berreskaera-eskubiderik izango aurreraturik ordaindu denaren ondorioz.

Ordainketa egin duenak, hori egitean, ez badu jakin epea dagoenik, hartzekodunari erreklama diezazkioke azken horrek gauzaren ondorioz jaso dituen korritu edo fruituak.

1127. artikulua

Betebeharretan epe-muga izendatzen denean, beti uste da epe-muga hori hartzekodunaren eta zordunaren onurarako ezarri dela, salbu eta betebeharraren edukiak edo bestelako inguruabarrek erakartzen dutenean bataren ala bestearen mesederako jarri dela.

1128. artikulua

Betebeharrak ez badu eperik zehaztu, baina betebehar horren izaera eta inguruabarretatik atera badaiteke zordunari epe bat eman nahi izan zaiola, auzitegiek epe horren iraupena finkatuko dute.

Era berean, auzitegiek epearen iraupena finkatuko dute, baldin eta epearen iraupena erabakitzea zordunaren borondatepean jarri bada.

1129. artikulua

Zordunak epea erabiltzeko eskubidea galduko du:

1. Betebeharra bere gain hartu eta gero, kaudimengabe bihurtzen bada, zorra bermatzen duenean izan ezik.

2. Zordunak hartzekodunari ez dizkionean ematen konpromiso gisa agindutako bermeak.

3. Zordunak, bermeak ezarri eta gero, bere egintzen bidez horiek gutxitzen dituenean, eta ezusteko kasuan bermeok desagertzen direnean, salbu eta berehala, horien ordez, segurtasun bera ematen duten beste berme batzuk ematen direnean.

1130. artikulua

Betebeharraren epea egunetik egunera zehaztuta badago, egun zehatz batetik aurrera zenbatuta, lehenengo hori zenbaketatik kanpo geratu eta zenbaketa biharamunean hasiko da.

III. ATALA

Hautabidezko betebeharrak

1131. artikulua

Prestazio batzuk hautabidez betetzeko betebeharra duenak oso­osorik bete behar du prestazio horietatik bat.

Hartzekoduna ezin da behartu prestazio baten zatia eta beste baten zatia jasotzera.

1132. artikulua

Aukeratzea zordunari dagokio, aukera hori beren beregi hartzekodunari ematen zaionean izan ezik.

Zordunak ez du eskubiderik izango, ezinezko prestazioak, prestazio ez­zilegiak edo betebeharraren objektu izan ezin direnak aukeratzeko.

1133. artikulua

Aukeratzeak ez du ondorerik sortuko hori jakinarazi arte.

1134. artikulua

Zordunak aukera-eskubidea galduko du, baldin eta berak hautabidez bete behar dituen prestazioetatik bat bakarrik gauza badaiteke.

1135. artikulua

Hartzekodunak kalte­ordaina jasotzeko eskubidea izango du, baldin eta, zordunaren erruz, betebeharraren hautabidezko objektu diren gauza guztiak galdu badira, edo betebeharra betetzea ezinezko bilakatu bada.

Kalte­ordaina finkatzeko oinarritzat hartuko da desagertu den azken gauzaren balioa, edo azken lekuan ezinezko suertatu den zerbitzuaren balioa.

1136. artikulua

Aukeratzea beren beregi eratxiki bazaio hartzekodunari, betebeharrak hautabidezko izateari utziko dio, aukeratzea zordunari jakinarazten zaion egunetik.

Ordu arte, hurrengo erregelek arautuko dituzte zordunaren erantzukizunak:

1. Gauzetatik bat ezusteko kasuan galtzen bada, zordunak nahikoa du gainerako gauzen artetik hartzekodunak hautaturikoa edo, gauza bat bakarrik badago, berori ematearekin.

2. Gauzetatik bat zordunaren erruz galtzen bada, hartzekodunak erreklama dezake geratzen diren gauzetatik edozein edo, bestela, zordunaren erruz desagertu den gauzaren prezioa.

3. Gauza guztiak zordunaren erruz galtzen badira, hartzekodunak aukera egingo du gauza horien prezioen artean.

Erregela berberak aplikatuko dira zerbait egin edo ez egiteko betebeharretan, baldin eta prestazio batzuk edo guztiak ezinezko gertatzen badira.

IV. ATALA

Betebehar mankomunatu eta solidarioak

1137. artikulua

Betebehar berberean hartzekodun bi nahiz gehiago edo zordun bi nahiz gehiago pilatzeak ez dakar hartzekodun horietatik bakoitzak betebeharraren objektu diren gauzak oso­osorik eskatzeko eskubidea izatea, ezta zordun bakoitzak gauzak oso­osorik eman behar izatea. Hori gertatuko da, betebeharrak beren beregi hala zehaztu eta betebehar hori izaera solidarioarekin eratzen denean bakarrik.

1138. artikulua

Aurreko artikuluan aipaturiko betebeharraren testutik ez bada besterik ateratzen, orduan, zenbat hartzekodun edo zordun izan eta kreditu edo zorra beste horrenbeste zatitan banatu dela uste izango da, eta kreditu edo zor horiek elkarren gain lokabetzat hartuko dira.

1139. artikulua

Zatiketa ezinezkoa bada, hartzekodunen eskubideari kalte egin diezaiokete euren egintza kolektiboek bakarrik, eta zorra kobratu ahal izango da zordun guztien aurka joz gero bakarrik. Zordun horietako bat kaudimengabe gertatzen bada, gainerakoak ez daude behartuta haren gabezia betetzera.

1140. artikulua

Solidaritatea izan daiteke, nahiz eta hartzekodunak eta zordunak modu horretan eta epe eta baldintza berberetan lotuta egon ez.

1141. artikulua

Hartzekodun solidario bakoitzak egin dezake gainerakoentzat onuragarria dena, baina ez eurentzat kaltegarria dena.

Zordun solidarioetatik edozeinen aurka egikaritutako akzioek kalte egingo diete zordun guztiei.

1142. artikulua

Zordunak zorra ordain diezaioke hartzekodun solidarioetatik edozeini; baina, hartzekodunetatik batek zorduna demandatzen badu epaiketa bidez, zordunak horrexeri egin behar dio ordainketa.

1143. artikulua

Zorraren aldaberriketa, konpentsazioa, bateratzea edo barkatzea gauzatzen badu hartzekodun solidarioetatik edozeinek, edo izaera bereko zordunetatik edozeinekin hori egiten bada, betebeharra azkendu egingo da 1146. artikuluan xedatutakoari kalterik egin gabe.

Hartzekodunak halako egintzetatik edozein gauzatu edo zorra kobratzen badu, erantzukizuna izango du gainerako hartzekodunei begira, horiei betebeharrean dagokien zatian.

1144. artikulua

Hartzekodunak jo dezake zordun solidarioetatik edozeinen aurka edo horien guztien aurka aldi berean. Zordun baten aurka jarritako erreklamazioak ez dira oztopo izango geroago gainerako zordunen aurka jarritako erreklamazioetan, zorra oso­osorik kobratzen ez den bitartean.

1145. artikulua

Zordun solidario batek ordainketa egin, eta ordainketa horrek betebeharra azkentzen du.

Ordainketa egiten duenak bere zordunkideei erreklama diezaieke bakoitzari dagokion zatia, aurrerakinaren korrituekin.

Zordun solidarioak, kaudimengabe izateagatik, ez badu betebeharra betetzen, zordunkideek haren gabezia beteko dute bakoitzaren zorraren arabera.

1146. artikulua

Hartzekodunak kitatu edo barkatzen badu zordun solidarioetatik batengan eragina duen zatia, kita edo barkatze horrek ez du zorduna askatzen berak zordunkideei begira duen erantzukizunetik, baldin eta zordunkideetatik edozeinek zorra ordaindu badu oso­osorik.

1147. artikulua

Gauza suntsitu edo prestazioa ezinezko bihurtzen bada zordun solidarioek inolako errurik izan gabe, betebeharra azkenduta geratuko da.

Zordunetatik edozeinen errua tartean bada, zordun guztiek erantzukizuna izango dute hartzekodunari begira, prezio eta kalte­ordainaren, eta korritu-ordainketaren gainean, errudun edo zabarraren aurkako akzioari kalterik egin gabe.

1148. artikulua

Zordun solidarioak erabil ditzake, hartzekodunak egindako erreklamazioen aurka, betebeharraren izaerak ondorioztatzen dituen salbuespen guztiak eta zordun horri dagozkion salbuespen pertsonalak ere bai. Zordun hori gainerako zordunei dagozkien salbuespen pertsonalez balia daiteke, zordunon erantzukizunpeko zor-zatian bakarrik.

V. ATALA

Betebehar zatigarri eta zatiezinak

1149. artikulua

Zordun bakarreko eta hartzekodun bakarreko betebeharretan, horien objektu diren gauzak zatigarri ala zatiezin izateak ez ditu aldatzen edo aldarazten titulu honen II. kapituluko manuak.

1150. artikulua

Betebehar zatiezin mankomunatua suntsiaraztean, kalte­ordaina eman behar da zordunetatik edozeinek bere konpromisoa hausten duen unetik. Zordun batzuk eurei dagozkien konpromisoak betetzeko prest egon badira, zordun horiek kalte­ordainean hartuko dute parte, betebeharraren mendeko gauza edo zerbitzuaren preziotik eurei dagokien zatian bakarrik.

1151. artikulua

Aurretiko artikuluen ondoreetarako, zatiezintzat joko dira gorputz zehatzak emateko betebeharrak, bai eta zati bateko betetzea onartzen ez duten beste guztiak ere.

Zerbait egiteko betebeharrak zatigarriak izango dira, horien objektua denean egun-kopuru zehatz batean lan egitea, obrak unitate metrikoka gauzatzea edo horien antzeko gauzak egitea, gauzok zatikako betetzea onartzen badute euren izaeraren arabera.

Zerbait ez egiteko betebeharretan, zatigarritasuna ala zatiezintasuna zehaztuko da prestazioak kasuan­kasuan duen izaeraren arabera.

VI. ATALA

Zigor-klausuladun betebeharrak

1152. artikulua

Zigor-klausuladun betebeharretan, zigorrak ordeztuko ditu betebeharraren betetze-ezarengatik eman beharreko kalte­ordaina eta korrituak, baldin eta besterik ituntzen ez bada.

Zigorra betearazi ahal izango da, kode honetako xedapenekin bat etorriz hori eskatzeko modukoa denean bakarrik.

1153. artikulua

Zorduna ezin da betebeharra betetzetik askatu zigorra ordainduz, salbu eta eskubide hori beren beregi erreserbatzen zaionean. Bestalde, hartzekodunak ezin izango ditu aldi berean eskatu betebeharra betetzea eta zigorra ordaintzea, ahalmen hori argiro ematen ez bazaio.

1154. artikulua

Epaileak ekitatez aldaraziko du zigorra, baldin eta zordunak betebehar nagusia zati batez edo modu irregularrean betetzen badu.

1155. artikulua

Zigor-klausularen deuseztasunak berez ez dakar betebehar nagusiarena.

Betebehar nagusiaren deuseztasunak berez dakar zigor-klausularena.

IV. KAPITULUA

Betebeharrak azkentzea

Xedapen orokorrak

1156. artikulua

Betebeharrak azkentzen dira:

Ordainketa edo betetzeagatik.

Zor den gauza galtzeagatik.

Zorra barkatzeagatik.

Hartzekodunaren eta zordunaren eskubideak bateratzeagatik.

Konpentsazioagatik.

Aldaberriketagatik.

I. ATALA

Ordainketa

1157. artikulua

Zorra ordainduta dagoela ulertuko da betebeharraren mendeko gauza edo prestazioa oso­osorik eman edo egiten denean.

1158. artikulua

Ordainketa edozein pertsonak egin dezake, pertsona horrek betebeharraren betetzean interesa izan zein ez, zordunak hori jakin eta onartu nahiz hori jakin ez.

Norbaitek inoren kontura ordaintzen badu, berak ordaindutakoa zordunari erreklamatu ahal izango dio, salbu eta zordun horren esanbidezko borondatearen aurka ordaintzen duenean.

Kasu horretan, zordunaren aurka berreskaera-eskubidea izango du horri ordainketak ekartzen dizkion onuren ondorioz bakarrik.

1159. artikulua

Norbaitek zordunaren izenean ordaintzen badu horrek ezer jakin gabe, ezin izango du hartzekoduna behartu beraren eskubideetan subrogatzera.

1160. artikulua

Zerbait emateko betebeharretan, ordainketa ez da baliozkoa izango, hori egiten duenak ez badu zor den gauza askatasunez xedatzeko ahalmenik, ezta hori besterentzeko gaitasunik ere. Dena den, ordainketa egiten bada diru-kopuru edo gauza suntsikorren bat emanez, ezin izango da hartzekodunaren aurka berreskaera-eskubiderik erabili, berak diru-kopurua edo gauza onustez gastatu edo kontsumitu badu.

1161. artikulua

Zerbait egiteko betebeharretan, ezin izango da hartzekoduna behartu prestazio edo zerbitzua hirugarren baten eskutik hartzera, baldin eta betebeharra ezartzeko unean kontuan izan badira zordunak berak dituen kalitate eta inguruabarrak.

1162. artikulua

Betebeharra zein pertsonaren mesederako eratu eta horrexeri egin behar zaio ordainketa edo, bestela, horren izenean betebeharra jasotzeko baimena duenari.

1163. artikulua

Inor bere ondasunak administratzeko ezgaituta badago, horri egindako ordainketa baliozkoa izango da berarentzat onuragarri bihurtu den neurrian.

Halaber, hirugarrenari egindako ordainketa baliozkoa izango da hartzekodunarentzat onuragarri bihurtu den neurrian.

1164. artikulua

Kredituaren edukitza duenari onustez egindako ordainketak zorduna askatuko du.

1165. artikulua

Ez da baliozkoa izango zordunak hartzekodunari egindako ordainketa, baldin eta aurretiaz zordunari epaiketa bidez agindu bazaio zor hori atxikitzeko.

1166. artikulua

Gauzaren zordunak ezin du bere hartzekoduna behartu beste gauza bat jasotzera, nahiz eta gauza horren balioa zor den bestekoa izan.

Zerbait egiteko betebeharretan ere, ezin izango da egitate baten ordez beste bat burutu, hartzekodunaren borondatearen aurka.

1167. artikulua

Betebeharra bada gauza zehaztugabe edo generikoa ematea, eta gauza horren kalitate eta inguruabarrak ez badira adierazten, hartzekodunak ezin izango du kalitate handiagoko gauzarik eskatu, ezta zordunak kalitate txikiagokorik eman ere.

1168. artikulua

Zordunaren kontura geratuko dira ordainketak epaiketatik kanpo sortzen dituen gastuak. Epaiketako gastuei dagokienez, auzitegiak hartuko du erabakia, Prozedura Zibilaren Legearen arabera.

1169. artikulua

Kontratuak esanbidezko baimenik ematen ez duen bitartean, ezin izango da hartzekoduna behartu betebeharraren mendeko prestazioak zati batez jasotzera.

Hala ere, zorraren zati bat likidoa eta bestea ez­likidoa izanez gero, hartzekodunak lehenengoaren ordainketa eskatu eta zordunak hori egin dezake, bigarrena likido bihurtzeari itxaron gabe.

1170. artikulua

Diru-zorren ordainketa egin beharko da hitzartutako espezieaz eta, ezin bada espezie hori eman, Espainian legezko erabilera duen zilarrezko edo urrezko txanponaz.

Agindurako ordaindukoak nahiz kanbio-letrak edota merkataritzako beste edozein agiri emateak ordainketaren ondoreak sortuko ditu agiriok diru bihurtzen direnean edo hartzekodunaren erruz kaltetu gertatzen direnean.

Bien bitartean, jatorrizko betebeharrak eratorritako akzioa etenda geratuko da.

1171. artikulua

Ordainketa egin beharko da betebeharrak izendatzen duen lekuan.

Ez bada lekurik izendatu, eta gauza zehatza eman behar bada, ordainketa egin beharko da, betebeharra eratzeko unean gauza non izan eta bertan.

Beste edozein kasutan, ordainketa egiteko tokia izango da zordunaren egoitzari dagokiona.

Ordainketak egoztea

1172. artikulua

Norbaitek espezie bereko zor batzuk baditu hartzekodun berberaren mesederako, pertsona horrek adieraz dezake, ordainketa egitean, zorretatik zeini aplikatuko zaion ordainketa hori.

Pertsona horrek hartzekodunaren eskutik onartzen badu ordainketaren aplikazioa egiten duen jasoagiria, ezin izango du aplikazioaren aurkako erreklamaziorik egin, salbu eta kontratua baliogabetzen duten arrazoietatik bat tartean dagoenean.

1173. artikulua

Zorrak korrituak sortzen baditu, ezin izango da ulertu ordainketa kapitalaren kontura egiten denik, korrituak estalita ez dauden bitartean.

1174. artikulua

Aurreko erregelen arabera ezin bada ordainketa egotzi, ulertuko da mugaeguneratuta dauden zorren artean kargarik gehien dakarrena ordaindu dela.

Zor horiek izaera berekoak badira eta karga berberak badakartzate, ordainketa zor guztiei egotziko zaie lainean.

Ondasun-lagapenaren bitartez egindako ordainketa

1175. artikulua

Zordunak bere ondasunak laga diezazkieke hartzekodunei, zorren ordainean. Lagapen horrek, aurkako itunik izan ezean, erantzukizunetik askatuko du zorduna, lagatako ondasunen zenbateko likidoaren neurrian. Zordunaren eta beraren hartzekodunen artean, hitzarmenak egiten badira lagapenaren ondoreari buruz, hitzarmenok egokituko zaizkie liburu honetako XVII. tituluaren xedapenei eta Prozedura Zibilaren Legeari.

Ordainketa eskaini eta zainpean jartzea

1176. artikulua

Ordainketaren eskaintza hartzekodunari egin eta horrek, inolako arrazoirik gabe, berori onartzen ez badu, zorduna erantzukizunetik aske geratuko da, zor duen gauza zainpean jarriz gero.

Zainpean jartzeak berez ondore berbera sortuko du, hori egitean hartzekoduna absente badago, edo ordainketa egin behar den unean hartzekoduna ordainketa hori jasotzeko ezgaituta badago; eta zenbait pertsonak kobratzeko eskubidea dutela uste badute, edo betebeharraren titulua galdu bada.

1177. artikulua

Zor den gauza zainpean jarri eta horrek betebeharpekoa aska dezan, aldez aurretik zainpean jartzea iragarri behar zaie betebeharraren betetzean interesa duten pertsonei.

Zainpean jartzea eragingabea izango da, baldin eta ez bazaie hori modu hertsian egokitzen ordainketa arautzen duten xedapenei.

1178. artikulua

Zainpean jartzea gauzatuko da, zor diren gauzak agintaritza judizialaren gordailupean utziz; epaileari egiaztatuko zaio, hala denean, eskaintza egin dela eta, gainerako kasuetan, zainpean jartzea iragarri dela.

Zainpean jartzea gauzatu eta gero, hori interesdunei ere jakinarazi beharko zaie.

1179. artikulua

Zainpean jartzearen gastuak, hori bidezkoa denean, hartzekodunak ordaindu behar ditu.

1180. artikulua

Zainpean jartzea behar bezala gauzatu eta gero, zordunak epaileari eska diezaioke horrek betebeharra kitatzeko agindu dezan.

Hartzekodunak zainpean jartzea onartzen ez duen bitartean, edo epaileak zainpean jartze hori behar bezala egin dela adierazten ez duen bitartean, zordunak zainpeko gauza edo kopurua ken dezake, eta betebeharrak indarrean iraungo du.

1181. artikulua

Gauza zainpean jarri eta gero, hartzekodunak baimena ematen badio zordunari gauza zainpetik kentzeko, hartzekodun horrek galdu egingo du gauzaren gain duen lehenespen oro. Zordunkideak eta fidatzaileak aske geratuko dira.

II. ATALA

Zor den gauza galtzea

1182. artikulua

Gauza zehatza emateko betebeharra azkenduta geratuko da, gauza galdu edo suntsitzen bada zordunaren errurik gabe eta zorduna berandutza-egoeran jarri aurretik.

1183. artikulua

Gauza galtzen bada zordunaren eskuetan dagoela, uste izango da galera zordunaren erruz gertatu dela, ezusteko kasuan baino, salbu eta aurkakoa frogatzen denean, eta 1096. artikuluan xedatutakoari kalterik egin gabe.

1184. artikulua

Era berean, zorduna zerbait egiteko betebeharretik aske geratuko da prestazioa legez edo berez ezinezkoa denean.

1185. artikulua

Gauza jakin eta zehatzaren gaineko zorra delitu edo faltaren ondorioz sortzen bada, zorduna ez da askatuko gauzaren prezioa ordaintzetik, gauza galtzeko arrazoia edozein izanda ere, salbu eta zordunak gauza jaso behar zuenari gauza eskaini eta horrek gauza onartzeari uko egin dionean horretarako inolako arrazoirik izan gabe.

1186. artikulua

Gauza galtzeagatik betebeharra azkendu eta gero, hartzekodunari dagozkio betebehar horren ondorioz zordunak hirugarrenen aurka dituen akzio guztiak.

III. ATALA

Zorra barkatzea

1187. artikulua

Barkatzea esanbidez nahiz isilbidez egin daiteke.

Bata eta bestea dohaintza ez­ofiziosoak arautzen dituzten manuen menpe egongo dira. Esanbidezko barkatzea, gainera, dohaintzaren formei egokitu beharko zaie.

1188. artikulua

Hartzekodunak bere borondatez zordunari ematen badio kreditua egiaztatzen duen agiri pribatua, emate horrek berez dakar hartzekodunak zordunaren aurka zuen akzioari uko egitea.

Uko egitea baliogabetzeko berori ez­ofiziosoa dela adierazten bada, zordunak eta beraren jaraunsleek uko egiteari euts diezaiokete, agiria zorra ordaintzeko eman zela frogatuz.

1189. artikulua

Zorra barneratzen duen agiri pribatua zordunaren eskuetan badago, uste izango da hartzekodunak bere borondatez eman zuela agiri hori, aurkakoa frogatzen denean izan ezik.

1190. artikulua

Zor nagusia barkatzean, betebehar erantsiak azkendu egingo dira; baina, betebehar erantsiak barkatzean, zor nagusiak indarrean iraungo du.

1191. artikulua

Bahiaren betebehar erantsia barkatu dela uste izango da, baldin eta, hartzekodunari gauza pignoratua eman eta gero, hori zordunaren esku badago.

IV. ATALA

Eskubideak bateratzea

1192. artikulua

Betebeharra azkenduta geratuko da, pertsona berberarengan hartzekodun- eta zordun-izaerak pilatzen direnean.

Salbuespen gisa har daiteke bateratzea jarauntsi-tituluaren bitartez gertatzea, baldin eta jarauntsi hori inbentario-onuraren arabera onartu bada.

1193. artikulua

Bateratzea zordun edo hartzekodun nagusiarengan gertatzen bada, hori probetxugarria da fidatzaileentzat ere bai. Azken horietatik edozeinengan gertaturiko bateratzeak ez du betebeharra azkentzen.

1194. artikulua

Bateratzeak zor mankomunatua azkentzen du, hartzekodun- eta zordun-izaerak aldi berean zein pertsonarengan izan eta pertsona horri dagokion zatian.

V. ATALA

Konpentsazioa

1195. artikulua

Konpentsazioa gertatuko da, bi pertsona, nor bere eskubidez, elkarren hartzekodun eta zordun direnean.