kataluniakoautonomiaestatutua2

KATALUNIAKO AUTONOMIA ESTATUTUA

Hitzaurrea

Kataluniak, denboran barrena egin duen eraikitze-bidean, hainbat eta hainbat

belaunaldik, tradiziok eta bertan errotzera etorritako hainbat kulturak ekarritako

indarra izan du arnasa-hauspo.

Kataluniako herriak mendez mende izan du bere baitan autogobernurako grina,

eta berezko izan ditu bai instituzioak, hala nola, Generalitat deritzona —

Cervera-ko Gorteetan eratu zen 1359. urtean— bai berariazko antolamendu

juridikoa, besteak beste, «Constitucions i altres drets de Catalunya» araubildumetan

jasoa.

Hainbat bider egin izan dira ahaleginak, 1714az geroztik, autogobernuinstituzioak

berreskuratzen.

Ibilbide historiko horretan mugarri nabarmenak izan dira, hala nola, 1914ko

mankomunitatea, 1932ko Estatutuari esker Generalitatea berreskuratu

zenekoa, 1977an berrezarri zenekoa, eta 1979ko Estatutua, demokraziarekin,

1978ko Konstituzioarekin eta autonomia-erkidegoen Estatuarekin batera sortua.

Kataluniaren askatasun kolektiboa Generalitateko instituzioen bidez lotu zaio

norbanakoen nahiz herrien oinarrizko eskubideak eta askatasun publikoak

baiesten eta errespetatzen emandako historiari; Kataluniako gizon-emakumeek

historia horri jarraitu nahi diote guztien artean eraiki ahal izan dezaten gizarte

demokratikoa eta aurreratua, ongizatea eta aurrerabidea dakartzan gizartea,

Espainiaren osotasunarekin solidarioa den gizartea eta Europan txertatutako

gizartea.

Kataluniako herriak bizimodu kolektiboan zaindu beharreko goi-mailako balioak

askatasuna, justizia eta berdintasuna direla aldarrikatzen du gaur egun ere, eta

aurrera doan bide batetik jarraitzeko borondatea duela adierazten du,

aurrerabide horrek Katalunian bizi diren eta lan egiten duten guztiei bizi-kalitate

duina berma diezaien.

Botere publikoek interes orokorraren eta herritarren eskubideen zerbitzura

dihardute, subsidiariotasun-printzipioa errespetatuta.

Horrenbestez, hori guztia aintzakotzat izanik, 1979ko Estatutuaren hitzaurreari

darion espirituari jarraituz, Estatutu honek bere egin ditu honako hauek:

• Lurraldetan eta jendetan herrialde aberatsa da Katalunia; aniztasun horrek

duela mende askotatik definitu eta aberastu ere egin du, eta datozen

garaietarako indartu.

• Katalunia pertsona askeen erkidegoa da, pertsona askeentzako da, eta

norbanakoek nortasun anitzak bizi eta adieraz ditzakete bertan; Kataluniak,

gizaki guzti-guztien duintasunaren errespetua oinarri hartuta, erkidegoaren

aldeko konpromiso argia du.

• Herritar guztiek egindako ekarpenari esker, gizarte integratzailea eratu dugu,

esfortzua eredu duela, berrikuntza eta ekimena sustatzeko gaitasuna duela,

balio horiexek bultzatzen baitute gaur egun ere herria aurrerabidean.

• Kataluniaren autogobernua Konstituzioan oinarrituta dago, baita Kataluniako

herriaren eskubide historikoetan ere; hain zuzen ere, eskubide horiek Estatutu

honetan sorrarazten dute, Konstituzioaren esparruan, Generalitateak leku

berezia duelako aitormena. Kataluniak bere nortasun politikoa garatu nahi du

Espainiako herrien nortasun-aniztasuna aitortzen eta errespetatzen duen Estatu

baten esparruan.

Katalunian gizartegintza eta elkartegintzarako den tradizioak betidanik

azpimarratu izan du garrantzi handikoak direla bai Kataluniako hizkuntza eta

kultura, bai eskubideak eta eginbeharrak, bai jakinduria, bai prestakuntza, bai

gizarte-kohesioa, bai garapen iraunkorra baita eskubide-berdintasuna ere, gaur

egun, bereziki, emakume eta gizonen arteko berdintasuna azpimarratuta.

• Katalunia, Estatua bitarteko, partaide da Europar Batasunaren proiektu

politikoan, eta Europako balioak eta helburuak bereak ere baditu.

• Kataluniak, bere tradizio humanistikoa abiaburu duela, mundu-antolamendu

baketsua eta bidezkoa eraikitzeko bidean herri guztiekin hartuta duen

konpromisoa berresten du.

Kataluniako Legebiltzarrak, Kataluniako herritarren sentimendua eta

borondatea bereganatu, eta gehiengo zabala lortuta, Katalunia nazioa dela

adierazi du. Espainiako Konstituzioak, bigarren artikuluan, nazionalitatetzat

aitortzen du Kataluniako errealitate nazionala.

Kataluniak autogobernurako duen eskubide besterenduezina baliatuz,

Legebiltzarkide kataluniarrek proposatu dute, Diputatuen Kongresuko

Konstituzio Batzordeak erabaki du, Gorte Nagusiek onartu du, eta Kataluniako

herriak berretsi egin du Estatutu hau.

ATARIKO TITULUA

1. artikulua.- Katalunia.

Kataluniak, nazionalitatea denez gero, autonomia-erkidego modura osaturik

gauzatzen du bere autogobernua, Konstituzioaren eta Estatutu honen arabera,

bere oinarrizko arau instituzionala baita.

2. artikulua.- Generalitatea.

Generalitatea instituzio-sistema bat da, eta haren bidez dago politikoki

antolaturik Kataluniako autogobernua.

Honela dago osaturik Generalitatea: Legebiltzarra, Generalitateko

Lehendakaritza, Gobernua eta II. tituluko V. kapituluan zehazturik datozen

gainerako instituzioak.

Udalerriek, begeriek, eskualdeek eta legeetan zehazten diren gainerako tokierakundeek

ere Generalitateko instituzio-sistema osatzen dute, haien inguruan

baitu taxututa lurralde-antolamendua, haien autonomiari kalterik egin gabe.

Generalitateari Kataluniako herritik datozkio botereak, eta, botere horiek baliatu,

berriz, Estatutu honetan eta Konstituzioan ezarrita dagoen bezala baliatzen

ditu.

3. artikulua.- Esparru politikoa.

Generalitatearen eta Estatuaren arteko harremanek elkarrekiko leialtasun

instituzionalaren printzipioa dute oinarri, eta honako hauek, berriz, arau:

Generalitatea Estatua delako printzipio orokorra, autonomia-printzipioa,

aldebikotasun-printzipioa, eta aldeaniztasun-printzipioa.

Kataluniarentzat espainiar Estatua eta Europar Batasuna dira erreferentziako

esparru politikoa eta geografikoa, eta haien zati izateak berarekin dakartzan

balioak, printzipioak eta betebeharrak bere baitara bilduta ditu.

4. artikulua.- Eskubideak eta printzipio gidariak.

Estatutu honetan, Konstituzioan, Europar Batasunean, Giza Eskubideen

Adierazpen Unibertsalean, Giza Eskubideak Babesteko Europako

Hitzarmenean, eta, oinarrizko eskubide-askatasunak aitortzen eta bermatzen

dituztelarik, Espainiak izenpetu dituen nazioarteko gainerako hitzarmen eta

tratatuetan aitorturik dauden askatasunak eta eskubideak indar betean

baliarazteko ahaleginak egin behar dituzte Kataluniako botere publikoek.

Norbanakoen eta taldeen askatasuna eta berdintasuna benetakoak eta

eraginkorrak izateko beharrezko baldintzak sustatzeko ardura dute Kataluniako

botere publikoek; politikan, ekonomian, kulturan eta gizartean pertsona orok

parte hartzeko ahaleginak egin behar dituzte, eta herriek beren nortasuna

zaintzeko eta garatzeko eskubidea dutela aitortu beharra daukate.

Askatasuna, demokrazia, berdintasuna, aniztasuna, bakea, justizia,

elkartasuna, gizarte-kohesioa, genero-berdintasuna eta garapen iraunkorra,

balio horiek denak sustatzeko ardura dute Kataluniako botere publikoek.

5. artikulua.- Eskubide historikoak.

Kataluniaren autogobernua Kataluniako herriaren eskubide historikoetan, haren

mendetako instituzioetan eta Kataluniako tradizio juridikoan dago oinarrituta.

Estatutu honek tradizio hori bere baitara bildu eta eguneratu egin du, 2.

artikuluaren, bigarren xedapen iragankorraren eta Konstituzioko beste agindu

batzuen itzalpean. Hain zuzen ere, horiek ematen diote Generalitateari halako

egonleku berezia zuzenbide zibilean, hizkuntzan, kulturan, horiek hezkuntzaesparruan

duten proiekzioan eta Generalitatea antolatzeko instituzio-sisteman.

6. artikulua.- Berezko hizkuntza eta hizkuntza ofizialak.

Katalana da Kataluniako berezko hizkuntza.

Hala, bada, bai herri-administrazioetan bai Kataluniako herri-komunikabideetan

katalana da usuen eta lehenen erabiltzeko hizkuntza, eta irakaskuntzan ere

normalean katalana erabili ohi da bai komunikaziorako bai ikasteko.

Katalana da Kataluniako hizkuntza ofiziala.

Gaztelania ere bada, Espainiako estatuko hizkuntza ofiziala baita.

Pertsona orok du bi hizkuntza ofizialak erabiltzeko eskubidea, eta Kataluniako

herritarrek, biak jakiteko eskubidea eta eginbeharra.

Kataluniako botere publikoen ardura da eskubide horiek erabili ahal izateko eta

eginbehar hori betetzeko beharrezko neurriak hartzea. Dena dela, 32.

artikuluan ezarritakoaren arabera, ezin da bereizkeriarik egon hizkuntza bata

erabili nahiz bestea erabili.

Generalitatearen eta Estatuaren ardura da egin beharreko ekintzak egitea,

Europar Batasunean katalanaren ofizialtasuna aitor dezaten eta kulturaren edo

hizkuntzen arloko nazioarteko organismoetan eta nazioarteko tratatuetan

katalana ager dadin eta katalana erabil dezaten.

Generalitateak komunikazioa eta lankidetza sustatu behar ditu hizkuntzaondarea

Kataluniarekin banaturik duten gainerako erkidegoekin eta gainerako

lurraldeekin. Halakoetan, katalana kanpoan sustatzeko eta zabaltzeko,

Generalitateak eta Estatuak –dagokionean dagokionak– beren esku dute

tratatuak, hitzarmenak eta beste hainbat lankidetza-tresna hitzartzea.

Okzitaniera –aranés izena du Aranen– da lurralde hartako berezko hizkuntza,

eta hizkuntza ofiziala da Katalunian, Estatutu honetan eta hizkuntza

normalizaziorako legeetan zehazturik dagoenaren arabera.

7. artikulua.- Kataluniarren izate politikoa.

Administrazio-auzotasuna Katalunian duten Espainiako herritarrak dira,

politikoki, kataluniar edo Kataluniako herritar.

Eskubide politikoak Estatutu honen eta legeen arabera dituzte baliatzekoak.

Bizilekua atzerrian izan arren, azkeneko administrazio-auzotasuna Katalunian

izan duten espainiarrek, kataluniarrak izaki, Estatutu honetan zehazturiko

eskubide politikoak dituzte, baita haien ondorengoek ere, baldin eta

herritartasun horri eusten badiote eta hala eskatzen badute, legean zehazturiko

moduan.

8. artikulua.- Kataluniako ikurrak.

Kataluniak, lehendabiziko artikuluan nazionalitatetzat jo baita, bandera, festa

eta ereserkia ditu nazio-ikur.

Kataluniako banderak, betiko banderak, azpia horia eta lau barra gorri ditu, eta

Kataluniako eraikin publikoetan eta Katalunian egiten diren ekitaldi ofizialetan

egon behar du agerian.

Irailaren hamaika da Kataluniako festa.

Els segadors da Kataluniako ereserkia.

Kataluniako ikur-adierazpideak Legebiltzarrak arautu behar ditu, eta haien

protokolo-hurrenkera ere zehaztu behar du.

Kataluniako ikurren babes juridikoa Estatuko gainerako ikurrei dagokien babes

berbera da.

9. artikulua.- Lurraldea.

Estatutu hau indarrean jartzen denean Generalitateak geografiaz eta

administrazioz dituen mugek zedarritzen dute Kataluniako lurraldea.

10. artikulua.- Hiriburua.

Bartzelonako hiria da Kataluniako hiriburua. Hura da Legebiltzarraren,

Generalitateko Lehendakaritzaren eta Gobernuaren egoitza iraunkorra, baina

horrek ez du esan nahi Legebiltzarrak eta Gobernuak Kataluniako beste leku

batzuetan bilerarik egin ezin dutenik, baldin eta Legebiltzarreko

erregelamenduan eta legean zehazturik dagoen moduan egiten badute,

hurrenez hurren.

11. artikulua.- Aran.

Arango herriak Estatutu hau, Arango Conselh Generau delakoa eta berezko

gainerako instituzioak ditu autogobernua baliatzeko.

Aran nazio-errealitate okzitaniarra da, eta kultura, historia, geografia nahiz

hizkuntza aldetik bere nortasuna du; arandarrek halaxe defendatu dute

mendetan zehar, eta halaxe aitortzen dute Kataluniako herritarrek eta instituzio

politikoek.

Estatutu honek berezitasun hori aitortu, babestu eta errespetatu egiten du, eta

aitortzen du Kataluniaren barruan Aran lurralde-erakunde berezia dela, eta,

hala izanik, babes berezia ere badu, araubide juridiko berezi baten bidez.

12. artikulua.- Historiaren, hizkuntzaren eta kulturaren aldetik Kataluniarekin

lotura duten lurraldeak.

Generalitateak komunikazioa, kultura-trukaketa eta lankidetza sustatu behar du

historiaren, hizkuntzaren eta kulturaren aldetik Kataluniarekin lotura duten

erkidego eta lurraldeekin, Espainiako estatukoak izan zein ez.

Horretarako, Generalitateak eta Estatuak -batak zein besteak egokiera-legezberen

esku dute tratatuak, hitzarmenak eta beste hainbat lankidetza-tresna

hitzartzea, organismo erkideak sortzeko aukera ere barnean dela, esparru

guztietan.

13. artikulua.- Atzerriko kataluniar komunitateak.

Atzerrian diren kataluniar komunitateekin, gizarte-lotura, ekonomia-lotura eta

kultura-lotura sustatzeko ardura du Generalitateak, legean zehazturik dagoen

moduan, eta beharrezko laguntza eskaintzeko ardura ere badu.

Horretarako, dagokionaren arabera, atzerriko kataluniar komunitate horiek

dauden lurralde eta herrialdeetako instituzio publiko nahiz pribatuekin

lankidetza-akordioak egin ahal izango ditu Generalitateak, eta gai honi buruz

nazioarteko tratatuak hitzartzeko eskatu ahal izango dio Estatuari.

14. artikulua.- Arauen lurralde-eraginkortasuna.

Generalitatearen arauek eta xedapenek eta Kataluniako zuzenbide zibilak

lurralde-eraginkortasuna dute, betiere, gai bakoitzari dagozkion salbuespenei

kalterik egin gabe, salbuespenik baldin badago, eta pertsonen estatutuak edo

lurraldez gaindiko beste arau batzuek agintzen dituzten egoerei kalerik egin

gabe.

Espainiako nazionalitatea lortzen duten atzerritarrek, administrazio-auzotasuna

Katalunian duten bitartean, Kataluniako zuzenbide zibilaren pean egongo dira,

non eta ez duten adierazten ez dutela halakorik nahi.

I. TITULUA

Eskubideak, eginbeharrak eta printzipio gidariak

I. KAPITULUA

Arlo zibileko eta gizarte-arloko eskubideak eta eginbeharrak

15. artikulua.- Pertsonen eskubideak.

Kataluniako herritarrak 4.1. artikuluko arauetan aitorturik dauden eskubide eta

eginbeharren titularrak dira.

Pertsona orok du duintasunez, seguru eta autonomiaz bizitzeko eskubidea,

inork zapaldu gabe, tratu txarrik jasan gabe, eta inolako bazterkeriarik gabe

bizitzeko eskubidea, eta nortasuna eta norbanakoaren gaitasunak eragozpenik

gabe garatzeko eskubidea.

Legeetan zehazturik dagoen moduan egiten bada, Kataluniako herritarrek

Estatutu honetan aitorturik dituzten eskubideak beste pertsona batzuentzat ere

izan daitezke.

16. artikulua.- Familien esparruko eskubideak.

Legeetan ezarritako baldintzen arabera, pertsona orok dauka familiaren

beharrei aurre egiteko gizarte-zerbitzuak eta laguntza publikoak jasotzeko

eskubidea.

17. artikulua.- Adingabeen eskubideak.

Adingabeek familian eta gizartean nortasuna nahiz ongizatea garatu ahal

izateko beharrezko duten orotariko arreta guztia jasotzeko eskubidea dute.

18. artikulua.- Adinekoen eskubideak.

Adinekoek duintasunez bizitzeko eskubidea dute, inork zapaldu gabe eta tratu

txarrik gabe, adinarengatik inolako bazterkeriarik jasan gabe.

19. artikulua.- Emakumeen eskubideak.

Emakume orok du bere nortasuna eta gaitasunak oztoporik gabe garatzeko

eskubidea, eta duintasunez, seguru eta autonomiaz bizitzeko eskubidea, inork

zapaldu gabe, tratu txarrik jasan gabe, eta inolako bazterkeriarik gabe.

Esparru publiko eta pribatu guztietan emakumeek gizonezkoen baldintza

berberetan parte hartzeko eskubidea dute.

20. artikulua.- Heriotza-aldiari duintasunez aurre egiteko eskubidea.

Pertsona orok du minaren aurkako tratamendu egokia eta erabateko zainketa

aringarriak jasotzeko eskubidea, baita heriotza-aldiari duintasunez aurre egiteko

eskubidea ere.

Pertsona orok du bere borondatearen berri aurrez jakinarazteko eskubidea,

izan ditzakeen interbentzioei eta tratamendu medikoei buruzko jarraibideak

jasota gera daitezen, eta jarraibideok errespetatu egin beharko baitituzte legean

ezarritakoari jarraituz, batez ere, osasun-arloko langileek, gizakia bere

borondatearen berri jakinarazteko moduan ez dagoenean.

21. artikulua.- Hezkuntza-arloko eskubideak eta eginbeharrak.

Pertsona orok du kalitateko hezkuntzarako eskubidea, eta hezkuntza horretara

iristeko aukera berberak izateko eskubidea.

Generalitateak interes publikoko hezkuntza-eredua taxutu behar du, eskubide

hauek bermatzeko modukoa:

Gurasoek, 37.4 artikuluan ezarritako printzipioen arabera, bermaturik dute,

titulartasun publikoa duten eskoletan, eskola publikoan heziketa laikoa bada

ere, seme-alabek gurasoen uste sendoen araberako heziketa morala eta

erlijiozkoa jaso dezaten eskubidea.

Hezkuntzarako aukera-berdintasunerako eta kalitateko hezkuntzarako

eskubidea bermatzearren, zilegi da, legean zehazturik dagoen moduan betiere,

diru publikoa erabiltzea ikastetxe pribatuei eusteko.

Nahitaezko hezkuntza-aldi guztiak doakoak dira, baita legez doakoak direla

ezarrita duten gainerako mailak ere.

Pertsona orok du lan-prestakuntzarako eta etenik gabeko prestakuntzarako

eskubidea, legeetan jasota dagoen moduan.

Pertsona orok du, legean zehaztutako moduan eta ezarritako baldintzetan,

laguntza publikoak jasotzeko eskubidea, bai hezkuntza-arloko eskakizunak

betetzeko orduan, bai goi-mailako ikasketak aukera-berdintasunez burutu ahal

izateko orduan, betiere, bakoitzaren diru-baliabideak, gaitasunak eta

lehentasunak aintzat hartuta.

Hezkuntza-premia bereziak dituzten pertsonek hezkuntza-sistemara iristeko

behar duten laguntza guztia jasotzeko eskubidea dute, legeetan zehazturik

dagoenaren arabera.

Legeetan ezarritakoari jarraituz, hezkuntza-komunitateko partaideek eskolako

eta unibertsitateko gaietan esku hartzeko eskubidea dute.

22. artikulua.- Kultura-arloko eskubideak eta eginbeharrak.

Pertsona orok du, beste guztiek dituzten aukera berberak izanik, kulturara

iristeko eskubidea, eta banakako nahiz taldekako sormen-gaitasunak garatzeko

eskubidea.

Pertsona orok du kultura-ondarea errespetatzeko eta zaintzeko eginbeharra.

23. artikulua.- Osasun-arloko eskubideak.

Pertsona orok du erantzukizun publikoa duten osasun-zerbitzuak jasotzeko

eskubidea, dohainik eta gainontzekoek dituzten aukera berberak izanda,

betiere, legean ezarrita dagoen moduan.

Osasun-sistema publikoa darabiltenek eskubidea dute, medikua eta osasunzentroa

aukeratzerakoan, nahien dutena lehentasunez hobesteko, betiere,

legean zehazturiko moduan eta baldintzetan.

Pertsona orok du, osasun-zerbitzu publiko nahiz pribatuetan, eskuragarri dituen

zerbitzuen berri eta horiek eskuratzeko bete behar dituen baldintzen berri

jakiteko eskubidea; tratamenduari ekin baino lehen, osasun-terapien berri eta

dakartzaten arriskuen berri jasotzeko eskubidea; interbentziorik egin behar

badiote, aurretiaz norberak baiezkoa emateko eskubidea; bakoitzak bere

osasun-historia eskuratzeko eskubidea; eta norberaren osasunari buruzko

datuak isilpean eduki ditzaten eskubidea, betiere, legean zehazturik dagoen

moduan.

24. artikulua.- Gizarte-zerbitzuen arloko eskubideak.

Pertsona orok du, gainontzekoek dituzten aukera berberak izanda, erantzukizun

publikoa duten gizarte-zerbitzuen sarera sartzeko eskubidea, zerbitzu horien

berri izateko eskubidea, eta, zuzenean eragiten dion edozein jarduera egin

behar bada, aurretiaz horretarako baietza emateko eskubidea, legeetan

zehazturik dagoen moduan.

Eguneroko jardunean banakako autonomiari eutsi ahal izateko, premia bereziak

dituzten pertsonek beren egoerari egokitutako laguntza jasotzeko eskubidea

dute, betiere, legez aginduta dauden baldintzen arabera.

Txirotasunean bizi diren pertsonek edo familiek eskubidea dute bermatutako

herritartasun-errenta bat jasotzeko, bizimodu duina egiteko adinakoa, betiere,

legez agindurik dauden baldintzak errespetatuta.

Gizarteko hirugarren arloko antolakundeek beren eginkizunak gizartepartaidetzaren

eta lankidetzaren itzalpeko arloetan betetzeko eskubidea dute.

25. artikulua.- Lan-arloko eskubideak.

Langile guztien eskubidea da lan-prestakuntza jasotzea, lanean aurrera egitea

eta lana aurkitzeko zerbitzu publikoak dohainik erabiltzea.

Lan-merkatuan sartu edo itzuli ezin izan direlako lan-merkatutik kanpora geratu,

eta beren kasa bizitzeko adinako bitartekorik ez duten pertsonek asistentziamailako

prestazio eta baliabide aringarriak jasotzeko eskubidea dute, betiere,

legeak ezarritako xedapenen arabera.

Langile guztien eskubidea da gizakiaren osasuna, segurtasuna eta duintasuna

bermatzeko moduko baldintzetan betetzea laneko zereginak eta jardun

profesionalak.

Langileek, edo langileen ordezkariek, eskubidea dute informazioa izateko,

kontsulta egiteko eta enpresetan parte hartzeko.

Sindikatuek eta enpresa-elkarteek beren zereginak betetzeko eskubidea dute

kontzertazio sozialari, partaidetzari eta gizarte-lankidetzari dagozkien arloetan.

26. artikulua.- Etxebizitza-arloko eskubideak.

Nahikoa baliabiderik ez duten pertsonek etxebizitza duina izateko eskubidea

dute, eta botere publikoek, hortaz, eskubide hori bermatzeko beharrezko diren

neurriak ezarri beharko dituzte legez, betiere, legean zehaztutako baldintzetan.

27. artikulua.- Ingurumenaren arloko eskubideak eta eginbeharrak.

Pertsona orok du ingurumen orekatuan, ingurumen iraunkorrean eta ingurumen

osasungarrian bizitzeko eskubidea, betiere, legez ezarrita dauden babesestandarren

eta babes-mailen arabera.

Pertsona orok, era berean, paisaiaz eta naturaren baliabideez gozatzeko

eskubidea du, aukerak guztientzat berdinak direlarik, eta eginbeharra du, haiek

arduraz erabiltzeko eta alferrik galtzen ez uzteko.

Pertsona orok du, legez ezarrita dauden estandarren eta mailen arabera,

kutsaduratik babesturik egoteko eskubidea, kutsadura-mota guztietatik.

Hala berean, naturaren ondarea zaintzen laguntzeko eta edozein kutsaduramota

garbitzeko lanetan laguntzeko eginbeharra ere badu pertsona orok,

datozen belaunaldientzat ere ondare horri bere horretan eustearren eta behar

bezala zaintzearren.

Pertsona orok du botere publikoek ingurumenari buruz duten informazioa

eskuratzeko eskubidea.

Ordena publikoaren arloan bidezko arrazoiak daudenean, orduan besterik ezin

da informazio-eskubide hori mugatu, betiere, legean zehazturik dagoen

moduan.

28. artikulua.- Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen eskubideak.

Pertsona orok du, ondasunak eta zerbitzuak kontsumitzerakoan eta

erabiltzerakoan, osasuna eta segurtasuna babesturik izateko eskubidea.

Pertsona orok du, era berean, ondasunen eta zerbitzuen ezaugarriei eta

salneurriei buruz informazio ulergarria eta egiazkoa jasotzeko eskubidea;

produkturik eskuratu edo hornigairik hitzartu behar denean, berme-erregimenen

bat izateko eskubidea; eta, inork gehiegikeriarik, utzikeriarik edo iruzurrik egin

nahi izanez gero, norberaren interes ekonomikoak babesturik izateko

eskubidea.

Kataluniako herri-administrazioei dagokienean, kontsumitzaileek eta

erabiltzaileek informazioa eskuratzeko eta parte hartzeko eskubidea dute, dela

zuzenean dela ordezkarien bidez, legean zehazturik dagoen moduan.

II. KAPITULUA

Politika-arloko eta administrazio-arloko eskubideak

29. artikulua.- Parte hartzeko eskubidea.

Kataluniako herritarrek Kataluniako gai publikoetan parte hartzeko eskubidea

dute, guztiek aukera berdinak dituztela, dela zuzenean dela beren ordezkarien

bidez, betiere, Estatutu honetan eta legeetan zehazturiko kasuetan eta

baldintzetan.

Kataluniako herritarrek, legeetan jasota dauden baldintzak eta eskakizunak

beteta, ordezkaritza-organo politikoetarako ordezkariak hautatzeko eta eurak

ere hautagai izateko eskubidea dute.

Estatutu honetan eta legeetan zehazturik dagoen moduan egiten badute,

Legebiltzarrean legegintzako ekimenak sustatzeko eta aurkezteko eskubidea

dute Kataluniako herritarrek.

Kataluniako herritarrek Legebiltzarrean legeak taxutzeko prozesuan esku

hartzeko eskubidea dute, dela zuzenean dela elkarte baten bidez,

Legebiltzarreko erregelamenduan horretarako ezarrita dagoen prozedurari

jarraituz.

Pertsona orok du, legean zehazturik dagoen moduan eta legean zehazturik

dauden ondorioetarako, Generalitateko instituzioei edo administrazioari eta

Kataluniako tokiko erakundeei eskariak egiteko nahiz kexak aurkezteko

eskubidea, bakoitzari eskumenez dagozkion gaietan.

Legean egongo da zehazturik zein baldintza bete behar diren eskubide hori

erabiltzeko, zein ondorio ekarriko duen, eta dagokion instituzioak halakoetan

zer betebehar dituen.

Generalitateak eta udalek, bakoitzari dagozkion eskumenetan, herri-galdeketak

egin ditzaten deialdiak sustatzeko eskubidea dute Kataluniako herritarrek,

betiere, legean zehazturiko moduan eta baldintzetan.

30. artikulua.- Zerbitzu publikoak eskuragarri izateko eskubidea, eta

Administrazio ona izateko eskubidea.

Pertsona orok du, hainbatik hainbatean, interes orokorreko zerbitzu publikoak

eta zerbitzu ekonomikoak eskuragarri izateko eskubidea. Herri-administrazioen

ardura izango da zerbitzu horiek eskuratzeko baldintzak eta haien kalitateestandarrak

zehaztea, zerbitzuak emateko erregimena edozein delarik ere.

Pertsona orok du eskubidea, norberari dagozkion gaietan, Kataluniako botere

publikoek inpartzialtasunez eta objektibotasunez tratatu dezaten, eta botere

publiko horien jarduna eragin duten helburuen araberakoa izan dadin, horren

heinekoa eta erakoa.

Legean arautu behar da zein baldintza behar diren 1. eta 2. paragrafoetako

eskubide horiek erabiltzeko eta bermatzeko, eta legean ezarri behar da, era

berean, Kataluniako herri-administrazioek eta administrazio horien menpeko

zerbitzuek zein kasutan behar duten erabiltzaileen eskubideei eta zerbitzuhornitzaileen

betebeharrei buruzko gutun bat onartu eta erabili.

31. artikulua.- Datu pertsonalak babesteko eskubidea.

Pertsona orok du Generalitatearen eskumeneko fitxategietan dauden datu

pertsonalak babesturik egon daitezen; era berean, pertsona orok du datu

horiek, nork bereak, eskuragarri izateko, aztertzeko eta zuzentzeko eskubidea

ere.

Legebiltzarrak izendatutako aginte independente batek eskubide horiek

legeetan zehazturik dagoen moduan betetzen direla bermatu behar du.

III. KAPITULUA

Hizkuntza-eskubideak eta -eginbeharrak

32. artikulua.- Hizkuntzak jakiteko eta erabiltzeko eskubideak eta eginbeharrak.

Pertsona orok du eskubidea, hizkuntza dela-eta inork baztertu ez dezan.

Bi hizkuntza ofizialetako batean nahiz bestean gauzatutako egintza juridiko

guztiek, hizkuntzaren aldetik, erabateko balioa eta eragina dute.

33. artikulua.- Herri-administrazioetan eta Estatuko instituzioetan diren

hizkuntza-eskubideak.

Herritarrek hizkuntza aukeratzeko eskubidea dute.

Pertsona orok du, Katalunian dauden instituzioekin, antolakundeekin eta herriadministrazioekin

dituen harremanetan, berak aukeratutako hizkuntza ofiziala

erabiltzeko eskubidea.

Eskubide hori errespetatu beharra dute instituzio publikoek, antolakundeek eta

administrazio-atalek, baita hauteskundeetarako administrazioak ere Katalunian,

eta, oro har, haien menpeko erakunde pribatuek ere bai, eginkizun publikoak

darabiltzatenean.

Pertsona orok, justizia-administrazioarekin, fiskaltzarekin, notarioekin eta

erregistro publikoekin dituen harremanetan, berak aukeratutako hizkuntza

ofiziala erabiltzeko eskubidea du epaitegietako, notariotzetako nahiz

erregistroetako jardun orotan, eta Katalunian sortzen diren agiri ofizial guztiak

aukeratu duen hizkuntza horretan jasotzeko eskubidea ere bai, aukeratutako

hizkuntzarengatik inolako babesgabeziarik edo beharrik gabeko atzerapenik

jasan gabe, edo ezeren itzulpenik aurkeztu beharrik gabe.

Hizkuntza aukeratzeko eskubide hori bermatuta egon dadin, epaileek eta

magistratuek, fiskalek, notarioek, jabetza-erregistratzaileek eta salerosketaerregistratzaileek,

erregistro zibileko arduradunek eta justizia-administrazioko

langileek, Katalunian lan egin ahal izateko, hizkuntza ofizialak behar beste eta

egokiro ezagutzen dituztela egiaztatu beharko dute, legeetan zehazturikoaren

arabera, duten karguaren edo lanpostuaren berezko eginkizunak betetzeko gai

izateko bezainbatean.

Hizkuntza aukeratzeko eskubide hori bermatuta egon dadin, Katalunian dagoen

estatu-administrazioak egiaztatu behar du bere zerbitzurako lan egiten duten

langileek bi hizkuntza ofizialak behar beste eta egokiro ezagutzen dituztela,

duten lanpostuaren berezko eginkizunak betetzeko gai izateko bezainbestean.

Kataluniako herritarrek konstituzio-organoekin eta Estatu osorako jurisdikzioorganoekin

dituzten harremanetan idatziz katalana erabiltzeko eskubidea dute,

dagokion legedian zehazturiko prozeduraren arabera.

Instituzio horiek katalanez aurkeztu diren idatziak onartu eta izapidetu behar

dituzte, erabateko eraginkortasun juridikoa baitute kasu guztietan.

34. artikulua.- Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza-eskubideak.

Ondasunak, produktuak eta zerbitzuak erabiltzerakoan eta kontsumitzerakoan,

pertsona orok du eskubidea berak aukeratutako hizkuntza ofizialean kasu egin

diezaioten, bai ahoz bai idatziz.

Katalunian jendaurreko lana egiten duten erakunde, enpresa eta

establezimenduek nahitaezkoa dute hizkuntza-aukera horiek eskaintzeko

eginbeharra, legez zehazturiko moduan.

35. artikulua.- Hezkuntza-arloko hizkuntza-eskubideak.

Pertsona orok du irakaskuntza katalanez jasotzeko eskubidea, Estatutu

honetan ezarritakoaren arabera.

Hezkuntzan, bai unibertsitatean bai unibertsitatetik kanpora, irakasteko eta

komunikatzeko ohiko hizkuntzatzat erabili behar da katalana.

Unibertsitatez besteko mailetan, ikasleek irakaskuntza katalanez jasotzeko

eskubidea dute.

Era berean, eskolan hasten direnean dakarten ohiko hizkuntza edozein dela

ere, nahitaezko hezkuntza amaitzen dutenerako, katalanez eta gaztelaniaz bai

ahoz bai idatziz behar bezain ondo egiteko eskubidea eta eginbeharra dute.

Bai katalanaren bai gaztelaniaren irakaskuntzak behar besteko lekua izan

behar du ikasketa-planetan.

Ikasleek eskubidea dute bakoitzaren ohiko hizkuntzaren arabera ikastetxeka

edo gela-taldeka bana ez ditzaten.

Kataluniako hezkuntza-sistemara eskolan hasteko adina baino beranduago

etorri diren ikasleek hizkuntza-indargarri bereziak hartzeko eskubidea dute,

baldin eta ondo ulertzen ez dutela-eta nekeza gertatzen bazaie eskolan

normaltasunez ibiltzea.

Unibertsitateko irakasleek eta ikasleek bakoitzak aukeratutako hizkuntza

ofiziala erabiltzeko eskubidea dute, bai ahoz bai idatziz.

36. artikulua.- Araneraren inguruko eskubideak.

Aranen pertsona orok du araneraz jakiteko eta aranera erabiltzeko eskubidea,

eta herri-administrazioekin eta haien menpeko erakunde publiko nahiz

pribatuekin diharduelarik, pertsona orok du eskubidea araneraz kasu egin

diezaioten, bai ahoz bai idatziz.

Araneko herritarrek, Generalitatearekin dihardutelarik, aranera erabiltzeko

eskubidea dute.

Araneraren inguruko gainerako hizkuntza-eskubideak eta -eginbeharrak legez

zehaztu behar dira.

IV. KAPITULUA

Estatutuko eskubideetarako bermeak

37. artikulua.- Xedapen orokorrak.

Kataluniako botere publiko guztiek bete behar dituzte titulu honetako I., II. eta

III. kapituluetan aitorturiko eskubideak, baita herritarrek ere, eskubide bakoitza

zer-nolakoa den gorabeheran.

Kataluniako botere publikoek emandako xedapenetan zaindu egin behar dira

eskubide horiek, eta, xedapen horiek ulertzeko eta aplikatzeko orduan,

eskubideen alde egin behar da ahalik eta gehien, erabateko indarra izan

dezaten.

Katalunian dagoen Estatuko Administrazio Orokorrak ere errespetatu egin

behar ditu 32. eta 33. artikuluetan aitortutako eskubideak.

Legebiltzarrak Kataluniako herritarren eskubide eta eginbeharren Gutuna

onartu behar du, legez.

Titulu honetako I, II eta III. kapituluetan aitorturiko eskubideak direla-eta artikulu

honetan jasotako xedapenek gutun horretan aitorturiko eskubideetarako ere

balio dute.

Titulu honetako I., II. eta III. kapituluetan aitorturiko eskubideen oinarrizko

arautzea eta zuzeneko garatzea Legebiltzarreko lege bidez egin behar da.

Titulu honetako eskubideek eta printzipioek ez dute ekarriko eskumenen

banaketa-erregimenaren aldaketarik, ez dute eragingo eskumen-titulu berrien

sorrerarik, ez eta lehendik daudenen moldaketarik ere.

Titulu honetako xedapenetako bat ere ezin da, inola ere ez, Konstituzioan edo

Espainiak izenpeturiko nazioarteko hitzarmen edo tratatuetan aitorturiko

oinarrizko eskubideak murrizteko edo mugatzeko moduan garatu, aplikatu edo

interpretatu.

38. artikulua.- Babesa.

Titulu honetako I., II. eta III. kapituluetan aitorturiko eskubideak eta Kataluniako

herritarren eskubide eta eginbeharren Gutunean aitorturiko eskubideak

Estatutua Bermatzeko Kontseiluak babesten ditu, 76.2.b eta c artikuluan

xedaturikoaren arabera.

Titulu honetako I., II. eta III. kapituluetan aitorturiko eta Kataluniako herritarren

eskubide eta eginbeharren Gutunean aitorturiko eskubideak urratzen dituen

egintzarik egonez gero, Kataluniako Auzitegi Nagusian jar daiteke, legeetan

zehazturiko prozedurak erabiliz, egintza horren aurkako errekurtsoa.

V. KAPITULUA

Printzipio gidariak

39. artikulua.- Xedapen orokorrak.

Kataluniako botere publikoek Konstituzioan eta Estatutu honetan zehazturik

dauden printzipio gidarien haritik bideratu behar dituzte herri-politikak.

Printzipio gidari horiek erabateko eraginkortasuna izan dezaten, beharrezko

neurriak sustatzeko eta hartzeko ardura dute Kataluniako botere publikoek,

betiere, beren eskumenen esparruan.

Printzipio gidari horien aitortzak, zaintzak eta babesak legegintza positiboa,

epaileen jarduna eta botere publikoen jarduna eratzen dituzte.

Printzipio gidari horiek jurisdikzioan aldarrika daitezke, betiere, legeetan eta

printzipioak garatzeko xedapenetan ezarrita dagoenaren arabera.

40. artikulua.- Pertsonen eta familien babesa.

Pertsona ororen bizi-kalitatea hobetzeko xedea izan behar dute botere

publikoek.

Botere publikoek babesa eman behar diete legeetan jasota dauden familiaeredu

guztiei arlo juridikoan, ekonomikoan nahiz sozialean, familia baita

oinarrizko egitura, gizarte-kohesiorako faktore eta pertsonen bizikidetzarako

funtsezko gune.

Botere publikoek, era berean, familiei laguntzeko neurriak sustatu behar dituzte,

bai ekonomiaren bai arauen aldetik, etxeko eta laneko premiak elkarri

egokitzeko, eta umeak ekartzeko erraztasunak izateko, batez ere, familia

ugariak aintzakotzat hartuta.

Botere publikoek umeen babesa bermatzeko ardura dute, bereziki, inork ez

ditzan inola ere esplotatu, ez abandonatu, inork ez diezaien tratu txarrik eman,

ez ankerkeriaz tratatu, eta haurrek ez dezaten txirotasunik edo txirotasunaren

ondoriorik pairatu.

Botere publikoek eta instituzio pribatuek, edozein jardun egiteko delarik ere,

umeen interesak lehenetsi behar dituzte, beti.

Gazteei beren kontura bizitzen jartzen laguntzeko politika publikoak sustatu

behar dituzte botere publikoek, lana aurkitzen eta etxea lortzen lagunduz,

hartara, beren kasa bizi ahal izan daitezen eta bai gizartean bai kulturgintzan

besteek bezala esku hartu ahal izan dezaten, eskubide eta eginbehar

berberekin.

Ezgaitasunen bat dutenen babes juridikoa bermatzeko ardura dute botere

publikoek, eta haiek gizartean, ekonomian eta lan-munduan integratzeko

ahaleginak egin behar dituzte.

Zuzeneko familiakoen babesa ordezkatzeko edo osatzeko beharrezko diren

neurriak ere hartu behar dituzte.

Botere publikoek adinekoen babesa bermatzeko ardura dute, duintasunez eta

beren kabuz bizi ahal izan daitezen, eta gizartean eta kulturgintzan parte hartu

ahal izan dezaten.

Adinekoak gizartean bete-betean integraturik egoteko ahaleginak ere egin

behar dituzte, eta, horretarako, politika publikoek belaunaldi arteko elkartasunprintzipioa

izan behar dute oinarri.

Bakoitzak dituen ezaugarriak kontuan hartuta, bikotea osatzeko elkartze-bide

egonkorren arteko berdintasuna sustatzeko ardura dute botere publikoek,

bikotekideek sexu-joera edozein dutelarik ere.

Batasun horiek eta elkarrekin bizitzeko beste moduak legez arautu behar dira,

eta dakartzaten ondorioak ere bai.

Botere publikoek pertsona ororen arteko berdintasuna sustatu behar dute,

haien jatorria, nazionalitatea, sexua, arraza, erlijioa, gizarte-taldea edo sexujoera

edozein delarik ere, eta, era berean, arrazakeria, antisemitismoa,

xenofobia, homofobia eta pertsonen berdintasunaren eta duintasunaren

aurkako beste edozein adierazpide ezabatzeko ahaleginak egin behar dituzte.

41. artikulua.- Genero-ikuspuntua.

Emakume eta gizonen arteko aukera-berdintasunaren printzipioa benetan

betetzen dela bermatzeko ardura dute botere publikoek, bai lanerako

sarbidean, prestakuntzan, laneko gorabidean, lan-baldintzetan, lansari-gaiak

ere barnean direla, baita beste edozein egoeratan ere, eta haurdun izateagatik

edo umea izateagatik emakumerik inork ez duela baztertuko bermatzeko ardura

ere badute.

Politika publiko guztien barnean genero-ikuspuntua eta emakumeen ikuspuntua

ere arlo guztietan barneraturik izango dela bermatzeko ardura dute botere

publikoek, hartara, emakumeen eta gizonen artean benetan eta

eraginkortasunez berdintasuna eta parekotasuna lortzearren.

Politika publikoek bermatu behar dute emakumeen aurkako indarkeria-modu

orori eta sexukeria eta bazterkeria orori osotasunean egingo zaiola aurre;

emakumeek kulturan, historian, gizartean eta ekonomian betetzen duten lekua

aitortzearen alde egin behar dute, eta politika horiek egiteko eta ebaluatzeko

orduan emakume-taldeek eta –elkarteek ere parte hartzearen aldeko

ahaleginak egingo dituzte.

Ekonomiarako eta gizarterako politikak finkatzeko orduan, etxe barruko eta

familiaren baitako arreta- eta zaintza-lanek ekonomia aldetik zein balio duten

aitortzeko eta kontuan izateko ardura dute botere publikoek.

Duintasuna, integritatea eta gorputzeko nahiz buruko ongizatea baldin badaude

jokoan, eta, batez ere, emakumearen gorputzarekin edo erditzeko

ahalmenarekin edo sexu-osasunarekin zerikusia duten gaiak badira,

emakumeak jare hartutako erabakia arlo horietan mugarri erabakigarria izan

dadin jagon behar dute botere publikoek, betiere, beren eskumenen esparruan

eta legean jasotako egoeretan.

42. artikulua.- Gizartearen kohesioa eta ongizatea.

Botere publikoek politika publikoak sustatu behar dituzte, bai gizarte-kohesioa

indartzeko, bai eta, titulartasun publikoa eta hitzartua duela, gizarte-zerbitzuen

sistema bat bermatzeko, Kataluniako ekonomia- eta gizarte-adierazleen

araberakoa.

Babes-premiarik handiena duten pertsonak eta taldeak gizartean, ekonomian

eta lan-munduan bete-betean integratzearen alde egin behar dute botere

publikoek, eta, batez ere, pobrezia-egoeran daudenak eta gizarte-bazterketa

jasateko arriskua dutenak.

Pertsona guztien, eta, bereziki, erasanerrazenen duintasuna, segurtasuna eta

erabateko babesa zaintzeko ardura dute botere publikoek.

Osasun-sistema publikoa dela-eta, zerbitzua kalitatekoa eta dohainekoa izango

dela bermatzeko ardura dute botere publikoek.

Botere publikoek arazoei aurrea hartzeko politikak eta erkidegoaren aldeko

politikak sustatu behar dituzte, eta legeak oinarrizkotzat jotzen dituen gizartezerbitzuetan

zerbitzua kalitatekoa eta dohainekoa dela bermatu behar dute.

Botere publikoek martxan jarri beharreko ekimenak abiarazi behar dituzte

etorkinak hartzeko sistema bat antolatzeko, eta sustatu beharreko politikak

sustatu behar dituzte ondo bermatuta gera dadin etorkin horien eskubideeginbeharrak

aitortzen direla eta benetan betetzen direla, gainontzekoen

aukera berberak dituztela, eta gizarteari eta ekonomiari egokitzeko eta gai

publikoetan esku hartzeko beharrezko zerbitzuak eta laguntzak jasotzen

dituztela.

Botere publikoek Kataluniako pertsona ororen arteko bizikidetza jagon behar

dute gizarteari, kulturari eta erlijioari dagokienez, eta, pertsonen uste sendo eta

sinesmen etiko nahiz filosofikoetan dagoen aniztasunarekiko errespetua zaindu;

era berean, kulturen arteko harremanak sustatu behar dituzte, elkar ezagutza,

elkarrizketa eta bitartekaritzarako esparruak bultzatuz eta sortuz.

Ijito herriaren kultura aitorturik egongo dela ere bermatu beharra daukate, herri

horren errealitate historikoa gordetzearren.

43. artikulua.- Parte hartzea sustatzea.

Politika publikoak taxutzeko, gauzatzeko eta ebaluatzeko lanetan gizarteak ere

parte hartzea sustatu behar dute botere publikoek, eta herritarrek eta elkarteek

arlo zibikoan, gizartean, kulturan, ekonomian eta politikan esku hartzea ere bai,

betiere, aniztasun, ekimen aske eta autonomiaren printzipioak bete-betean

errespetatuz.

Herritarrek politika-arloan parte hartzeko eta ordezkatuta egoteko erraztasunak

eman behar dituzte botere publikoek, batez ere jenderik gutxien bizi den

inguruetan.

Botere publikoek ahalegindu behar dute instituzioek hauteskundeak direla-eta

antolatzen dituzten kanpainak herritarren parte hartzea bultzatzeko izan

daitezen, eta hauteskundeetara aurkeztu diren hautagai-zerrendei buruz

komunikabideek hautesleei igortzen dieten informazioa benetakoa, objektiboa,

neutrala eta aniztasun politikoa errespetatzeko modukoa izan dadin.

44. artikulua.- Hezkuntza, ikerketa eta kultura.

Botere publikoek irakaskuntza-sistemaren kalitatea bermatu behar dute, eta,

era berean, ikasleen heziketa sustatu behar dute giza arloan nahiz zientzia- eta

teknika-arloetan, betiere, gizarte-balioak oinarri hartuta -berdintasuna,

elkartasuna, askatasuna, aniztasuna, gizalegea- eta elkarbitzitza

demokratikoan oinarrizko diren gainerako printzipioak gidari direla.

Nahitaezko heziketa amaitzen dutenerako ikasleek hirugarren hizkuntza bat ere

behar bezain ondo jakin beharra dute. Botere publikoen ardura da hori

sustatzea.

Botere publikoek familiak seme-alaben heziketan parte har dezan eta ardura

izan dezan sustatu eta bultzatu behar dute hezkuntza-komunitatearen barruan,

eta, era berean, eskolaz kanpoko hezkuntza-jardueretan parte hartzeko

aukerak ere sustatu behar dituzte.

Botere publikoek ikerlanak sustatu behar dituzte, kalitatezko azterlan

zientifikoak, sormen artistikoa eta Kataluniako kultura-ondarearen

kontserbazioa eta zabalkundea ere bai.

Botere publikoek bultzatu beharreko ekimenak bultzatu behar dituzte pertsona

orok kulturara eta ondasun nahiz zerbitzu kulturaletara iristeko modua izan

dezan, eta Kataluniako ondare kulturala, arkeologikoa, historikoa, industriala

eta artistikoa eskuragarri izan dezan.

45. artikulua.- Gizartea eta ekonomia.

Kataluniako bai ekonomiak bai gizarteak baita herritarrek ere aurrera egin behar

dute, printzipio gisa elkartasunean, kohesioan, garapen iraunkorrean eta

aukera-berdintasunean oinarriturik. Botere publikoen ardura da aurrerabide hori

sustatzeko beharrezko neurriak hartzea.

Kataluniako ongizate-sistema harturik esparrutarako, botere publikoen ardura

da aberastasuna bai pertsonen bai lurraldeen artean zuzenago banatzea

sustatzea.

Botere publikoek hartu beharreko neurriak hartu behar dituzte langileen laneskubideak

eta sindikatu-eskubideak bermatuta egon daitezen, eta sustatu eta

bultzatu behar dute langile horiek enpresetan parte har dezaten eta politika

egokiak bidera daitezen, erabateko enplegua lortzeko, lan-egonkortasuna

sustatzeko, langileak prestatzeko, laneko arriskuei aurrea hartzeko, laneko

segurtasuna eta higienea zaintzeko, lanpostuan baldintza duinak sortzeko,

generoa dela-eta bazterkeriarik ez egoteko eta beharrezko atsedena eta opor

ordainduak bermatzeko.

Lan-harremanetarako Kataluniako esparrua sortzeko ahaleginak egin behar ditu

Generalitateak. Ekoizpen-sistema, enpresak eta gizarte-eragileak Katalunian

benetan zer-nolakoak diren kontuan hartuta antolatu behar da esparru hori, eta

sindikatuak, enpresaburu-elkarteak eta Generalitateko administrazioa egongo

dira bertan ordezkaturik.

Esparru horretan, botere publikoek jarduteko beren era berezia izaten saiatu

behar dute, bai gizarte-eztabaidarako, bai kontzertaziorako, bai negoziazio

kolektiborako, bai lan-gatazkak epaitegietatik kanpora konpontzeko, baita

ekoizpen-egitura garatzen eta hobetzen parte hartzeko ere.

Generalitateak enpresa-jarduera eta ekite-gogoa garatzearen alde egin behar

du lan, betiere, enpresak duen erantzukizun soziala, ekimen askea eta

lehiakortasunaren baldintzak kontuan hartuta, eta berariaz babestu behar ditu

bai ekoizpen-ekonomia, bai ekintzaile autonomoen jarduna bai eta enpresa txiki

nahiz ertainaren jarduna ere.

Generalitateak kooperatiben eta lan-sozietateen lana sustatu behar du, eta

ekonomia sozialaren ekimenak bultzatu behar ditu.

Sindikatuek eta enpresaburu-elkarteek beraiengan eragina duten politika

publikoak zehazten esku hartu behar dute.

Gizarte-eragile batzuen eta besteen artean interes-gatazkarik baldin badago,

Generalitateak bitartekaritza eta arbitrajea sustatu behar ditu konponbide gisa.

Interes ekonomikoak eta profesionalak ordezkatzen dituzten zuzenbide

publikoko korporazioei eta antolakunde profesionalei, eta hirugarren sektoreko

elkarteei kontsulta egin behar zaie beraiengan eragina duten politika publikoak

definitzeko orduan.

Generalitateak aurrezki-kutxen autonomia instituzionala babestu behar du, eta

Kataluniako eskualde bateko eta besteko ekonomia- eta gizarte-estrategietan

egiten dituzten gizarte-ekarpenak bultzatu behar ditu, gizartean, kultura-arloan

eta ekonomia sustatzeko zereginean daukaten egitekoa aintzakotzat hartuta.

46. artikulua.- Ingurumena, garapen iraunkorra eta lurraldeen arteko oreka.

Botere publikoek ingurumena babesteko ardura dute, eta, horretarako, garapen

iraunkorrean eta jendarteko eta belaunaldi arteko elkartasunean oinarritu behar

ditu egin beharreko politika publikoak.

Ingurumen-politikek helburu izan behar dute, batez ere, era guztietako

kutsadura-motak gutxitzea, gutxieneko babes-estandar eta babes-mailak

zehaztea, ingurumenarekiko kalteak zuzentzeko neurriak zehaztea, naturaren

baliabideak arrazoi-legez erabiltzea, higadurari eta atmosfera-sistema eta

klima-sistema aldatzen dituzten jarduerei aurrea hartzea eta kontrola jartzea,

eta printzipio hauek betetzea: ingurumena babestu beharra, naturaren

baliabideak zaindu beharra, erantzukizuna, zerga-sistema ekologikoa eta

ondasunak eta produktuak birziklatzea eta berriro erabiltzea.

Botere publikoek natura eta biodibertsitatea babesteko behar diren baldintzak

sortu behar dituzte, ingurumen-arloko helburuak arlokako politiketara biltzen

lagundu behar dute, eta pertsona orok naturaz eta paisaiaz gozatu ahal izateko

beharrezko diren baldintzak sortu behar dituzte.

Kohesio ekonomikoa eta lurralde artekoa zaintzeko ardura dute botere

publikoek. Hori dela-eta, aplikatu beharreko politikek helburu hauek bermatu

behar dituzte: mendialdeak bereziki gogoan izatea, paisaia babestea, itsasertza

babestea, nekazaritza, abeltzaintza eta basogintza sustatzea, eta ekoizpenarloak,

interes orokorreko zerbitzuak eta komunikabide-sareak oreka galdu

gabe banatzea lurraldean zehar.

Botere publikoek herritarrei ingurumenari buruzko informazioa eman behar

diete, eta, guztion ondarea izanik, ingurumena zaintzeko eta hobetzeko balioak

sustatu behar dituzte jendartean heziketaren bitartez.

47. artikulua.- Etxebizitza.

Botere publikoek etxebizitza lortzen laguntzeko ardura dute, lurra jarriz eta

etxebizitza publikoak eta laguntzapekoak sustatuz, batez ere gazteentzat eta

beharrik handiena dutenentzat.

48. artikulua.- Mugikortasuna eta bide-segurtasuna.

Botere publikoek sustatu beharreko garraio- eta komunikazio-politikek,

iraunkortasun-irizpideak oinarri harturik, garraiobide publikoak gehiago

erabiltzea eta mugikortasuna hobetzea sustatu behar dute, betiere, mugitzeko

arazoren bat dutenei leku guztietara iristeko bidea bermatuta.

Botere publikoek, lehentasunez, bideko segurtasuna hobetzeko eta trafikoistripuak

gutxitzeko neurriak sustatu behar dituzte, eta, bereziki, arreta jarri

behar dute arriskuen prebentzio-lanetan, bide-heziketan eta biktimekiko

laguntza-zerbitzuetan.

49. artikulua.- Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen babesa.

Botere publikoek kontsumitzaile eta erabiltzaileen osasuna eta segurtasuna

babestu, eta haien bidezko eskubide-interesak zaindu egingo direla bermatu

behar dute.

Botere publikoek kontsumo-gaietarako bitartekaritza- eta arbitraje-baliabideak

bermatu behar dituzte, horretarako, haien berri zabaldu eta jendea haiek

erabiltzera bultzatuta, eta, era berean, kontsumitzaile- eta erabiltzaileerakundeen

alde egin behar dute.

50. artikulua.- Katalana sustatzea eta zabaltzea.

Botere publikoek katalana esparru guztietan eta arlo guztietan babestu behar

dute, eta haren erabilera, zabalkundea eta ezaguera sustatu. Aranerarako ere

printzipio horiek guztiak aplikatu behar dira.

Gobernuak, unibertsitateek eta goi-hezkuntzako instituzioek, bakoitzak bere

eskumenen barruan, irakaskuntza-zereginetan, irakaskuntzaz kanpoko

jardueretan eta ikerketa-lanetan, arlo guztietan, katalana erabiliko dela

bermatzeko hartu beharreko neurriak hartu behar dituzte.

Katalana sustatzeko politikak Estatu osora zabaldu behar dira, Europar

Batasunera eta munduko gainerako lekuetara.

Botere publikoek ahaleginak egin behar dituzte Katalunian zabaltzen diren

produktuetako etiketetan, estalkietan eta argibideetan datozen datuak katalanez

ere egon daitezen.

Generalitateak, tokiko administrazioak eta Kataluniako gainerako herrikorporazioek,

menpean dituzten instituzioek eta enpresek, eta zerbitzuemakidapean

dituztenek katalana erabili beharra daukate bai barruko jardunean

bai beren arteko harremanetan.

Katalana erabili beharra dute, era berean, bizilekua Katalunian duten pertsona

fisikoei edo juridikoei igorritako komunikazio eta jakinarazpenetan ere,

herritarrek, hala eskatzen badute, jakinarazpenak gaztelaniaz jasotzeko duten

eskubideari kalterik egin gabe.

Botere publikoek katalanezko keinu-hizkuntzaren erabilera bermatu behar dute,

eta gorreria duten pertsonek, hizkuntza hori aukeratuz gero, aukera berberak

izateko behar diren baldintzak ere bai, hizkuntza hori irakatsi, babestu eta

errespetatu egin behar baita.

Estatuak, Konstituzioan jartzen duenaren arabera beti, artikulu honetan jasota

dauden printzipioak betetze aldera egin behar du.

Printzipio horiek eraginkorragoak izateko, behar diren koordinazio-baliabideak

antolatu behar dira, eta, hala badagokio, batera jarduteko beharrezko

baliabideak ere bai.

51. artikulua.- Bakea sustatzen laguntzea eta garapen-lanetan laguntzea.

Bakerako kultura eta munduan bakea zabaltzeko ahaleginak sustatzeko ardura

du Generalitateak.

Herrien garapenerako lankidetza-ekintzak eta –politikak sustatzeko ardura eta

larrialdietarako premiazko laguntza-programak antolatzeko ardura du

Generalitateak.

52. artikulua.- Komunikabideak.

Botere publikoek, horretarako baldintzak sustatuta, herritarren eskubidea

bermatu behar dute, herritarrek informazioa jaso dezaten, eta

komunikabideetatik jasotako informazio hori egiazkoa izan dadin eta edukiek

pertsonen duintasuna nahiz aniztasun politiko, sozial, kultural eta erlijiosoa

errespeta ditzaten.

Titulartasun publikoa duten komunikabideak direnean ere informazio horrek

neutrala izan behar du.

Katalunian, ikus-entzunezko zerbitzuetara iristeko bidean ez da bazterkeriarik

egon behar, eta botere publikoen ardura da horretarako beharrezko baldintzak

sustatzea.

53. artikulua.- Informazio- eta komunikazio-teknologietara iristeko bidea.

Botere publikoek informazio-gizartea ezagutarazteko ahaleginak egin, eta

herritarrak komunikazioan eta informazio-teknologietan sar daitezen bultzatu

behar dute, guztioi aukera berberak emanda, gizarte-bizitzako eremu guztietan,

baita lan-esparruan ere; teknologia horiek pertsonen zerbitzura jar daitezen eta

beren eskubideei kalterik egin ez diezaieten sustatu behar dute, eta zerbitzuak

teknologia horien bidez eskainiko direla bermatu beharra daukate, betiere,

unibertsaltasuna, jarraitutasuna eta eguneratzea printzipiotzat hartuta.

Generalitateak teknologiaren arloko prestakuntza, ikerlana eta berritze-bideak

sustatzeko ardura dauka, hartara, ezagutzaren eta informazioaren gizarteak

berarekin dakartzan aurrerabide-aukerek gizartearen ongizatea eta kohesioa

hobetzen lagun dezaten.

54. artikulua.- Oroimen historikoa.

Generalitateak eta gainerako botere publikoek lan egin behar dute Kataluniako

oroimen historikoa ezagutarazten eta gordetzen, oroimen historikoa ondare

kolektiboa baita, eskubide eta askatasun demokratikoen alde egindako

borrokaren eta erresistentziaren erakusgarri.

Hori dela-eta, demokraziaren alde eta Kataluniako autogobernuaren alde

egiteagatik jazarri izan dituzten herritar guztiei egin dutena aitortzeko eta atzera

egon behar duten lekuan uzteko egin beharrekoak egin behar dituzte

instituzioek.

Generalitateak jagon behar du oroimen historikoa betiereko ikurra izan dadin

tolerantziaren alde, balio demokratikoen duintasunaren alde, totalitarismoen

aurka, eta norberaren iritziak, ideologia edo kontzientzia dela-eta jazarpena

pairatu duten pertsona ororen aitormenaren alde.

II. TITULUA

Instituzioak

I. KAPITULUA

Legebiltzarra

55. artikulua.- Xedapen orokorrak.

Legebiltzarra Kataluniako herriaren ordezkari da.

Legebiltzarrak legegintza-ahala baliatu, Generalitateko aurrekontuak onartu, eta

politika-lana eta gobernu-lana kontrolatu eta bultzatzen du.

Legebiltzarrean dago adierazirik hobekien aniztasuna, eta hor zabaltzen da,

jendartera, eztabaida politikoa.

Legebiltzarra bortxaezina da.

56. artikulua.- Osaera eta hauteskunde-sistema.

Legebiltzarrak gutxienez ehun kide izango ditu, eta, gehienez, ehun eta

berrogeita hamar. Lau urterako aukeratzen dituzte, sufragio unibertsal, aske,

berdin, zuzeneko eta isilpekoaren bidez, Estatutu honen eta

hauteskundeetarako legediaren arabera.

Hauteskunde-sistemak ordezkaritza proportzionala du, eta Kataluniako

lurraldea osatzen duten zona guztiek ordezkaritza egokia izan behar dute.

Hauteskundeetarako administrazioa independentea da, eta hauteskundeprozesua

gardena eta objektiboa dela bermatu behar du.

Hauteskunde-sistema Legebiltzarreko lege baten bidez dago arauturik. Lege

hori onartzeko, testu osoa bozkatzen da, eta, azken bozketan, legebiltzarkideen

bi herenek onartu behar dute.

Eskubide zibil eta politiko guztiak dauzkaten Kataluniako herritarrak dira

hautesleak eta hautagaiak, hauteskundeetarako legediaren arabera.

Hautagai-zerrendak osatzeko, emakume eta gizonen arteko berdintasunerako

behar diren irizpideak zehaztu behar ditu Kataluniako hauteskundeetarako

legeak.

Legealdia amaitu baino hamabost egun lehenago, Generalitateko

lehendakariak hauteskundeetarako deia egin behar du. Deialdia egin eta handik

berrogei-hirurogei egunetara egin behar dira hauteskundeak.

57. artikulua.- Legebiltzarkideen estatutua.

Legebiltzarkide-lanean ematen dituzten botoengatik edo iritziengatik

legebiltzarkideak ezin ditu inork bortxarazi.

Legebiltzarkide diren bitartean immunitatea izango dute, zehatzago esanda,

ezin izango ditu inork atxilotu, delitu gori-gorian ez bada.

Legebiltzarkideen aurkako auzibideetan, Kataluniako Auzitegi Nagusia da

eskuduna.

Kataluniako lurraldetik kanpora, Auzitegi Goreneko Zigor Salan eska daitezke

zigor-erantzukizunak, azalduriko baldintza berberetan.

Legebiltzarkideek ez dute, gainetik, aginduzko manurik.

58. artikulua.- Legebiltzarraren autonomia.

Legebiltzarrak autonomia du antolaketa-, finantza-, administrazio-eta diziplinagaietarako.

Legebiltzarrak berak egiten eta onartzen ditu bere erregelamendua eta

aurrekontua, eta lanean dituen beharginen estatutua ere berak zehazten du.

Legebiltzarraren osoko bilkuraren esku dago Legebiltzarreko erregelamendua

bai onartzea bai aldatzea. Horretarako, testu osoa bozkatzen da, eta, azken

bozketan, legebiltzarkideen gehiengo osoak eman behar du aldeko botoa.

59. artikulua.- Antolakuntza eta funtzionamendua.

Legebiltzarrak lehendakari bat dauka, eta mahai bat, osoko bilkurak aukeratuta.

Legebiltzarreko erregelamenduan dago arauturik nola aukeratu behar diren eta

zein eginkizun dituzten.

Legebiltzarreko erregelamenduan daude arauturik legebiltzarkideen eskubideak

eta eginbeharrak, legebiltzarkide-taldeak osatzeko bete beharreko baldintzak,

talde horiek Legebiltzarreko lanean esku hartzeko modua eta bozeramailebatzordearen

eskurantzak.

Legebiltzarrak osoko bilkuretan eta batzordeetan lan egiten du.

Legebiltzarkide-taldeek batzorde guztietan esku hartzen dute, betiere,

bakoitzaren kide-kopuruaren heinean.

Legebiltzarrak diputazio iraunkor bat du, Legebiltzarreko lehendakaria batzorde

horretako buru delarik; Legebiltzarreko erregelamenduan zehaztutako

legebiltzarkide-kopuru batez osatuta egongo da, betiere, legebiltzarkide-talde

bakoitzak duen kide-kopuruaren arabera.

Bilkura arteko garaia dela-eta bilerarik ez dagoenean, Legebiltzarraren

agintaldia amaitzen denean eta deseginda egotea egokitzen zaionean,

diputazio iraunkor horren ardura izango da Legebiltzarraren ahalmenak

zaintzea.

Legealdia amaitzen denean, edo Legebiltzarra desegiten denean, diputazio

iraunkorrean dauden legebiltzarkideen agintaldia Legebiltzar berria osatu arte

luzatuko da.

Legebiltzarrak hala eskatzen badie, kargu publikoek eta Katalunian diharduten

herri-administrazioetako langileek Legebiltzarrean agertzeko betebeharra dute.

Legebiltzarrak ikerketa-batzordeak osatzeko aukera du Generalitatearen

interesekoak diren garrantzi orokorreko gaietan.

Ikerketa-batzorde horietako batek deituz gero, deia jaso duenak nahitaezkoa du

batzordera agertzea, betiere, Legebiltzarreko erregelamenduan jasota dauden

prozeduren arabera eta bermeen babesean.

Betebehar hori hausten duenari zein zehapen jarri behar zaion legez egon

behar du zehazturik.

Norbanakoek nahiz taldeek Legebiltzarrari zuzentzen dizkioten eskariak nola

izapidetu Legebiltzarreko erregelamenduan egon behar du arauturik.

Legebiltzarraren eginkizunak betetzeko orduan herritarrek esku hartzeko

tresnak ere jarri behar ditu indarrean.

60. artikulua.- Bileretarako eta bilkuretarako erregimena.

Legebiltzarrak urtero ohiko bi bilkura-aldi izaten ditu, eta erregelamenduan

daude zehazturik.

Legebiltzarrak ohiko bilkura-aldi horietatik kanpora ere bilkura bereziak egin

ditzake.

Bilkura berezietarako deia Legebiltzarreko lehendakariak egin behar du, baina

erabakia diputazio iraunkorrak hartzen du, hiru legebiltzarkide-taldek

proposaturik edo legebiltzarkideen laurdenak proposaturik, edo gehiengo osoa

osatzeko adinako legebiltzarkide-talderen edo diputatu-talderen batek eskaturik.

Era berean, Generalitateko lehendakariak eskatzen badu, horrela ere

Legebiltzarrak bilkura berezia egiteko aukera du.

Bilkura bereziek gai-zerrenda jakin bat izan behar dute, eta gai-zerrenda hori

agortzen denean amaitzen dira.

Legebiltzarraren osoko bilkurak jendaurrekoak dira, Legebiltzarreko

erregelamenduan jasotako kasuetan izan ezik.

Legebiltzarrak baliozko erabakirik hartu ahal izateko, legebiltzarkideen

gehiengo osoak behar du bertan egon bilduta.

Erabakiak baliozkoak izango badira, bertaratu diren legebiltzarkideen gehiengo

soilak behar ditu onartu, Estatutu honetan, legeetan edo Legebiltzarreko

erregelamenduan zehaztutako gehiengo bereziei kalterik egin gabe.

61. artikulua.- Eginkizunak.

Legebiltzarrak, 55. artikuluan zehaztutakoez gainera, honako eginkizun hauek

ditu:

a) Senatuan Generalitatea ordezkatuko duten senatariak izendatzea.

Izendapen horretarako, deialdia berariaz egin beharrekoa izango da, eta

legebiltzarkide-talde bakoitzean dagoen kide-kopuruaren hainbestean egin

beharko da.

b) Diputatuen Kongresuko Mahaian aurkeztekoak diren lege-proposamenak

egitea, eta Legebiltzarreko kideen artetik proposamen horren alde nork egin

behar duen izendatzea.

c) Estatuko gobernuari lege-proiektuak egiteko eskatzea.

d) Estatuari eskumenak eskuordetzeko edo transferitzeko eskatzea edo,

Konstituzioko 150. artikuluaren itzalpean, ahalmenak emateko eskatzea.

e) Konstituzio-aurkakotasun errekurtsoa aurkeztea eta beste konstituziotasunprozesu

batzuetan Konstituzio Auzitegira agertzea, Konstituzio Auzitegiko Lege

Organikoan zehazturik dagoenaren arabera.

f) Estatutu honek eta legeek agintzen dizkion gainerako eginkizunak.

62. artikulua.- Legegintzako ekimena bideratzea eta legegintzako funtzioa

baliatzea.

Legebiltzarreko kideei, legebiltzarkide-taldeei eta Gobernuari dagokie

legegintzako ekimena bideratzea.

Era berean, Kataluniako legeetan zehazturiko baldintzetan, herritarrei ere

badagokie, legegintzako herri-ekimenaren bidez, eta Estatutu honetan

zehazturik dauden udalerriz gaineko lurralde-erakundeetako ordezkaritzaorganoei

ere bai.

Lege batzuk Estatutuaren oinarrizko garapenerako dira, hain zuzen, artikulu

hauetan aipaturiko gaiak zuzenean arautzen dituztenak: 2.3, 6, 37.2, 56.2, 67.5,

68.3, 77.3, 79.3, 81.2 eta 94.1.

Lege horiek onartzeko, aldatzeko eta indargabetzeko, testu osoa beharko da

bozkatu, eta azken bozketan Legebiltzarraren osoko bilkuraren gehiengo osoa

behar da, baldin eta Estatutuan bestelakorikezartzen ez bada.

Legegintzako ekimenen izapideak eta onarpena batzorde legegile iraunkorrei

eskuordetzan eman diezazkieke Legebiltzarraren osoko bilkurak.

Eskuordetza hori nahi duenean ezezta dezake.

Batzordeei gai batzuk ezin zaizkie eskuordetzan eman, hala nola, Estatutuaren

erreforma, oinarrizko garapen-legeak, Generalitateko aurrekontua eta

Gobernuari legegintzarako eskuordetza emateko legeak.

63. artikulua.- Legegintza-ahala Gobernuari eskuordetzan ematea.

Legebiltzarrak Gobernuari eskuordetzan eman diezaioke lege-mailako arauak

egiteko ahala.

Eskuordetzan emandako legerik baldin badute, Gobernuaren xedapenek izen

hau hartzen dute: Legegintzako dekretu.

Gai batzuen inguruko legegintza ezin da eskuordetzan eman, hona hemen gai

horiek: Estatutuaren erreforma, oinarrizko garapen-legeak, non eta ez den testu

bateginen bat taxutu beharra eskuordetzen, Estatutuan eta Kataluniako

herritarren eskubide eta eginbeharren Gutunean aitorturiko eskubideen

oinarrizko arautzea eta zuzeneko garapena eta Generalitateko aurrekontua.

Legegintzarako eskuordetza hori Gobernuari besterik ezin zaio eman.

Eskuordetza berariaz eman behar da, lege bidez, gai jakin baterako, eta zein

epetarako balio duen ere zehazturik izan behar du.

Gobernuak dagokion legegintzako dekretua argitaratzen duenean edo

Gobernua jardunean dagoenean agortzen da eskuordetza.

Gobernuari testu artikuludun berri bat egiteko baimena eman behar zaionean,

eskuordetza-legeetan egon beharko da zehazturik Gobernuak legegintzarako

eskuordetza hori baliatzerakoan zein oinarri izan behar dituen.

Gobernuari hainbat lege-testu bateratzeko baimena eman behar zaionean,

bateratze horren irispideak eta irizpideak zehaztu behar dira legeetan.

Legebiltzarreko erregelamenduan dago arauturik eskuordetzan emandako

legegintzaren kontrola.

Legegintzako dekretuetan, eskuordetza-legeek kontrol-erregimen berezia ere

ezar dezakete.

64. artikulua.- Lege-dekretuak.

Beharrizana apartekoa eta presazkoa bada, Gobernuak lege-dekretuen bitartez

eman ditzake behin-behineko legegintza-xedapenak.

Ezin da lege-dekreturik egin gai jakin batzuk oinarri hartuta, hala nola,

Estatutuaren erreforma, oinarrizko garapen-legeen xede diren gaiak, Estatutuan

eta Kataluniako herritarren eskubide eta eginbeharren Gutunean aitorturiko

eskubideen oinarrizko arautzea eta zuzeneko garapena eta Generalitateko

aurrekontua.

Lege-dekretua aldarrikatu eta handik hogeita hamar egunera Legebiltzarrak

oraindik ez badu berariaz baliozkotzat jo –eta epe hori ezin da luzatu-, indarrik

gabe geratuko da. Baliozkotzat jotzeko, osoko eztabaida eta bozketa egin

behar ditu.

Presazko prozeduraren bitartez, Legebiltzarrak lege-dekretuak lege-proiektu

modura tramita ditzake, 2. paragrafoan zehazturiko epean.

65. artikulua.- Legeak aldarrikatzea eta argitaratzea.

Generalitateko lehendakariak aldarrikatzen ditu, Erregearen izenean,

Kataluniako legeak, eta argitaratzeko agindua ere ematen du, bai «Diari Oficial

de la Generalitat de Catalunya» aldizkarian, onartu eta hamabost eguneko

epean, bai «Boletín Oficial del Estado» aldizkarian.

Indarraldi-hasiera noiz den finkatzeko, «Diari Oficial de la Generalitat de

Catalunya» aldizkarian argitaratzen den egunak izango du balioa.

Generalitateak eginiko itzulpena da gaztelaniazko bertsio ofiziala.

66. artikulua.- Legegintzaldia amaitzeko arrazoiak.

Hauteskunde-egunetik lau urte betetakoan, legezko agintaldia amaituta

bukatzen da legegintzaldia.

Behar baino lehenago ere amaitu daiteke, Generalitateko lehendakaria

izendatzen ez badute, edo, Generalitateko lehendakariak halaxe erabakita,

aurretiazko desegitea gertatzen bada denbora baino lehen.

II. KAPITULUA

Generalitateko lehendakaria

67. artikulua.- Aukeratzea, izendatzea, estatutu pertsonala, kargutik kentzea eta

eskumenak.

Lehendakariak du Generalitatearen ordezkaritza gorena, eta hark zuzentzen du

Gobernuaren jarduna.

Estatuak Katalunian duen ohiko ordezkaritza ere badu.

Legebiltzarrak hautatzen du Generalitateko lehendakaria, bere kideen artetik.

Agintaldien mugak legez arautu daitezke.

Inbestidurarako lehen bozketa egin eta handik bi hilabetera oraindik ez badute

inor hautatu, Legebiltzarra besterik gabe deseginik geratuko da, eta

Generalitateko funtzioko lehendakariak hauteskundeetarako deia egin beharko

du berehalakoan. Deialdia egin eta hurrengo berrogei eta hirurogei egun

bitartean egin behar dira hauteskundeak.

Erregeak izendatzen du Generalitateko lehendakaria.

Generalitateko lehendakariaren estatutu pertsonala Legebiltzarreko lege bidez

egongo da arauturik.

Katalunian, leheneste- eta protokolo-gaietarako, Generalitateko lehendakaria

dago goren-goreneko lekuan, halaxe baitagokio Generalitatearen ordezkari eta

Estatuak Katalunian duen ordezkari denez.

Estatuak Katalunian duen ordezkari ohikoa denez, lehendakariari eginkizun

hauek dagozkio:

a) Erregearen izenean, Kataluniako legeak, lege-dekretuak eta legegintzako

dekretuak aldarrikatzea, eta argitaratzeko agintzea.

b) Estatuko instituzioek Katalunian dituzten karguen izendapena argitaratzeko

agintzea.

c) Katalunian eginkizun publikoak betetzen dituzten Estatuko agintariei

lankidetza eskatzea.

d) Legeetan zehazturiko gainerakoak.

Generalitateko lehendakariak kargua utzi behar izateko, arrazoi hauetakoren

batek behar du egon tarteko: hauteskundeak egon dira eta Legebiltzarra berritu

egin dute; zentsura-mozioa onartu dute edo konfiantza-arazoari ezezkoa

erantzun diote; hil egin da; dimititu egin du; gorputzeko nahiz buruko ezintasun

iraunkorra du, Legebiltzarrak ere aitortu du hala dela, eta ezin du bere kargua

bete; edo epaitegietatik zigorra jaso du, irmoa, eta kargu publikoak betetzeko

gaitasunik gabe utzi dute.

Generalitateko lehendakaria ez badago bere lekuan, gaixo badago, gaitasunik

ezaz bere kargua utzi beharra izan badu edo hil egin bada, lehen sailburuak

beteko du haren lekua edo ordezkatuko du hura, eta, halakorik ez badago,

legez zehazturiko sailburuak.

Lehendakariaren lekuan dagoenak edo hura ordezkatzen duenak ezin ditu

beregain hartu lehendakariaren eskurantzak, baldin eta konfiantza-arazoa

planteatzeko, sailburuak izendatzeko nahiz kargutik kentzeko edo Legebiltzarra

behar baino lehenago desegiteko bada.

Generalitateko lehendakariak, lehen sailbururik izendatu ez badu, eginkizun

betearazleak eman diezazkioke sailburuetako bati eskuordetzan, aldi baterako.

III. KAPITULUA

Generalitateko gobernua eta administrazioa

LEHEN ATALA.

GOBERNUA

68. artikulua.- Eginkizunak, osaera, antolakuntza eta kargua kentzea.

Gobernuak zuzentzen ditu Generalitatearen langintza politikoa eta

administrazioa; goreneko maila du eta kide anitzeko organoa da.

Gobernuak betetzen ditu eginkizun betearazlea eta erregelamenduak egiteko

ahala, Estatutu honen eta legeen arabera.

Generalitateko lehendakariak, lehen sailburuak –halakorik baldin badago- eta

sailburuek osatzen dute Gobernua.

Gobernuaren antolaketa, funtzionamendua eta eskurantzak lege baten bidez

arautu behar dira.

Generalitateko lehendakariak bere kargua uzten duenean, orduantxe amaitzen

da Gobernua.

Generalitateko Gobernutik edo Administraziotik datozen egintzak, xedapen

orokorrak eta arauak «Diari Oficial de la Generalitat de Catalunya » aldizkarian

argitaratu behar dira.

Argitalpen hori nahikoa da egintzak eraginkorrak izateko eta xedapen orokorrak

eta arauak indarrean jartzeko, ondorio guztietarako.

69. artikulua.- Lehen sailburua.

Generalitateko lehendakariak, dekretu bidez, lehen sailburua izenda dezake

kargurako edo kargutik kendu; horrela denean, Legebiltzarrari jakinarazi behar

dio horren berri.

Lehen sailburua Gobernuko kidea izango da.

Lehen sailburuak, lehendakariak eskuordetzan emandakoez gainera, berari

dagozkion eginkizunak ditu, legez zehazturik dagoenaren arabera.

70. artikulua.- Gobernu-kideen estatutu pertsonala.

Generalitateko lehendakaria eta sailburuak, agintaldiak irauten dien bitartean,

inork ezin ditu Katalunian ustez egindako delituengatik ez atxilotu ez atzeman,

delitu gori-gorian ez bada behintzat.

Kataluniako Auzitegi Nagusiaren ardura da Generalitateko lehendakariari eta

sailburuei ezeren errurik egotzi behar ote zaien, auzibidera eraman behar ote

diren eta epaiketa egin behar ote zaien erabakitzea.

Kataluniako lurraldetik kanpora, Auzitegi Goreneko Zigor Salan eska daitezke

zigor-erantzukizunak, azalduriko baldintza berberetan.

BIGARREN ATALA.

GENERALITATEKO ADMINISTRAZIOA

71. artikulua.- Xedapen orokorrak eta antolaketa- eta funtzionamenduprintzipioak.

Generalitateko administrazioa da Estatutu honetan Generalitateari emandako

eginkizun betearazleak betetzeko antolakundea.

Generalitateko administrazioa, Estatutu honetan eta legeetan zehazturik

dagoenaren arabera, ohikoa den administrazioa da, toki-administrazioari

dagozkion eskumenei kalterik egin gabe.

Generalitateko administrazioak interes orokorren zerbitzura lan egiten du,

objektibotasunez, eta legearen eta zuzenbidearen menpe dago, erabat.

Politika publikoak bata besteari loturik egon daitezen, koordinazioa eta

zeharkakotasuna printzipio direla dihardu Generalitateko administrazioak.

Generalitateko administrazioak, gardentasunaren printzipioari jarraituz,

herritarrek zer nola kudeatzen duen balioetsi ahal izan dezaten beharrezko den

informazio guztia argitaratu behar du.

Generalitateak bere eginkizunak lurraldean deskontzentrazio- eta

deszentralizazio-printzipioen itzalpean bete behar ditu.

Legeek Generalitateko administrazioaren antolaketa arautu behar dute, eta arlo

hauek finkatu behar dituzte beti:

a) Generalitateko administrazioak modu publikoan nahiz pribatuan

pertsonatzeko har ditzakeen moduak, eta funtzioak deszentralizatzeko dauden

modalitateak.

b) Zerbitzu publikoak antolatzeko eta kudeatzeko moduak.

c) Generalitateko administrazioak zuzenbide pribatuaren erregimenean

jarduteko modua, eta politika publikoak gauzatzen eta zerbitzu publikoak

ematen sektore pribatuak esku hartzeko modalitateak.

Generalitateko administrazioan ari diren langileen estatutu juridikoa legez

arautu behar da, betiere, arauketa horren barruan sartuta bateraezintasunerregimena,

prestakuntza-bermea eta ezagueren eguneratze-bermea eta

zeregin publikoak betetzeko beharrezko den praxia.

72. artikulua.- Gobernuaren organo aholku-emaileak.

Batzorde Juridiko Aholku-emailea da Gobernuaren organo aholku-emaile

gorena.

Legebiltzarreko lege bidez arautu behar dira haren osaera eta eginkizunak.

Gizarte- eta ekonomia-gaietan, laneko gaietan eta enplegu-gaietan, Kataluniako

Lan, Ekonomia eta Gizarte Kontseilua da Gobernuaren organo kontsulta- eta

aholku-emailea.

Legebiltzarreko lege bidez arautu behar dira haren osaera eta eginkizunak.

IV. KAPITULUA

Legebiltzarraren eta Gobernuaren arteko harremanak

73. artikulua.- Gobernu-kideek Legebiltzarrarekiko dituzten eskubideak eta

betebeharrak.

Generalitateko lehendakariak eta sailburuek Legebiltzarraren osoko bilkuretara

eta batzordeen bileretara joateko eta hitz egiteko eskubidea dute.

Legebiltzarrak Gobernuari eta Gobernuko kideei bere lana ondo egite aldera

beharrezkoa irizten duen informazio guztia eska diezaieke.

Era berean, osoko bilkurara edo batzordeetara etortzeko eska diezaieke,

Legebiltzarreko erregelamenduan zehazturik dagoen moduan.

74. artikulua.- Gobernuaren eta gobernuko kideen erantzukizun politikoa.

Generalitateko lehendakariak eta sailburuek, arlo politikoari dagokionez,

Legebiltzarrari modu solidarioan erantzungo diote, bakoitzaren zuzeneko

erantzukizunari kalterik egin gabe.

Generalitateko lehendakariak bere eginkizunak eskuordetzan eman baditu ere,

horrek ez du esan nahi arlo politikoari dagokionez Legebiltzarrean

erantzukizunik ez duenik.

75. artikulua.- Legebiltzarra behar baino lehenago desegitea.

Generalitateko lehendakariak, Gobernuarekin eztabaidatu ondoren,

Legebiltzarra desegiteko ahalmena du, bere ardurapean erabat, eta ez beste

inorenean.

Ahalmen hori ezin izango da erabili, zentsura-mozioren bat izapidetzen ari

badira, edo prozedura hori erabiliz azkenekoz desegin zenetik oraindik ez bada

gutxienez urtebete igaro.

Desegitea agintzeko dekretuak hurrengo hauteskundeetarako deialdia ere

ezarri behar du. Dekretu hori «Diari Oficial de la Generalitat de Catalunya»n

argitaratu eta hurrengo berrogei eta hirurogei egun bitartean egin behar dira

hauteskunde horiek.

V. KAPITULUA

Generalitateko beste instituzio batzuk

LEHEN ATALA.

ESTATUTUA BERMATZEKO KONTSEILUA

76. artikulua.- Eginkizunak.

Estatutua Bermatzeko Kontseilua Generalitateko instituzio bat da, eta

Generalitatearen xedapenak Estatutu honen eta Konstituzioaren argitara ondo

egokitzen direla zaintzeko ardura du, 2. paragrafoan zehazturik dagoen

moduan.

Legean zehazturik dagoen moduan beti, Estatutua Bermatzeko Kontseiluak

irizpena gai hauetarako eman dezake:

a) Legebiltzarrak onartu baino lehenago, Kataluniako autonomia-estatutua

aldatzeko proiektuek eta proposamenek Konstituzioa betetzen ote duten.

b) Legebiltzarrean eztabaidatu eta onartu beharreko lege-proiektuek eta legeproposamenek

eta Legebiltzarrak balioztatu beharreko lege-dekretuek Estatutu

hau eta Konstituzioa betetzen ote dituzten.

c) Gobernuak onartutako legegintzako dekretu-proiektuek Estatutu hau eta

Konstituzioa betetzen ote dituzten.

d) Gobernuak onartutako lege-proiektuek eta lege-proposamenek eta

legegintzako dekretu-proiektuek tokiko autonomia zaintzen ote duten, Estatutu

honetan bermaturiko baldintzetan.

Estatutua Bermatzeko Kontseiluak irizpena eman beharra dauka Legebiltzarrak

edo Gobernuak konstituzio-aurkakotasun errekurtsoa aurkeztu baino lehenago,

Gobernuak eskumen-gatazka aurkeztu baino lehenago eta Konstituzio

Auzitegian tokiko autonomia babesteko auzia aurkeztu baino lehenago.

Estatutua Bermatzeko Kontseiluaren irizpenek Legebiltzarraren lege-proiektuei

eta lege-proposamenei dagokienez lotura-indarra dute, Estatutu honetan

aitorturiko eskubiderik garatzen edo ukitzen badute.

77. artikulua.- Osaera eta funtzionamendua.

Estatutua Bermatzeko Kontseiluko kideak Generalitateko lehendakariak

izendatzen ditu, gaitasun ezaguneko legelarien artetik; Kontseiluko kide

horietatik bi heren Legebiltzarrak proposatzen ditu, legebiltzarkideen bostetik

hiruk onarturik, eta beste heren bat Gobernuak proposatzen du.

Estatutua Bermatzeko Kontseiluko kideek berek aukeratu behar dute beren

lehendakaria, beren artetik.

Legebiltzarraren lege bidez arautu behar dira Estatutua Bermatzeko

Kontseiluaren osaera eta funtzionamendua, kideen estatutua eta haien

eginkizunak betetzearekin zerikusia duten prozedurak.

Estatutu honetan zehazturikoak baino irizpen-gai gehiago ere eman dakizkioke,

lege bidez, Estatutua Bermatzeko Kontseiluari, baina lotura-indarrik eman gabe.

Antolakuntzarako, funtzionamendurako eta aurrekontuetarako autonomia dauka

Estatutua Bermatzeko Kontseiluak, betiere, legearen arabera.

BIGARREN ATALA.

SÍNDIC DE GREUGES

78. artikulua.- Eginkizunak eta pareko beste instituzio batzuekiko harremanak.

Konstituzioan eta Estatutu honetan aitorturiko eskubideak eta askatasunak

babesteko eta defendatzeko dago Síndic de Greuges.

Horretarako, modu esklusiboan ikuskatzen ditu Generalitateko

administrazioaren jarduna, Generalitatearen ardurapekoak diren edo hari lotuta

dauden organismo publiko nahiz pribatuen jarduna, zerbitzu publikoak

kudeatzen dituzten enpresa pribatuen jarduna, edo interes orokorreko nahiz

unibertsaleko lanak egiten dituztenena, edo, hitzarturik nahiz zeharka, pareko

lanak egiten dituztenena, baita Generalitateko administrazioekin eta haren

menpeko erakunde publikoekin kontratu-loturaren bat duten gainerako

pertsonen jarduna ere.

Era berean, Kataluniako tokiko administrazioaren jarduna eta administrazio

horren ardurapeko organismo publiko nahiz pribatu lotuen jarduna ere

ikuskatzen du.

Síndic de Greugesek eta Espainiako Arartekoak elkarlanean jarduten dute

beren eginkizunetan.

Síndic de Greugesek, Estatutu honetan aitorturiko eskubideak arautu behar

direnean, Estatutua Bermatzeko Kontseiluaren irizpena eska dezake, bai

Legebiltzarrean eztabaidatu eta onartu beharreko lege-proiektu eta legeproposamenei

buruz, bai Legebiltzarrak balioztatu beharreko lege-dekretuen

proiektu eta proposamenei buruz.

Síndic de Greugesek tokian tokiko arartekoekin eta esparru publikoan nahiz

pribatuan sorturiko antzeko beste erakunde batzuekin lankidetza-harremanak

izan ditzake.

Kataluniako herri-administrazioek eta 1. paragrafoan aipaturiko gainerako

erakunde eta pertsonek Síndic de Greugesi laguntza emateko betebeharra

dute. Betebehar hori betearaziko dela bermatzeko tresnak eta zehapenak legez

arautu behar dira.

79. artikulua.- Síndic de Greugesen izendapena eta estatutua.

Legebiltzarrak aukeratzen du síndic de greuges, legebiltzarkideen bostetik

hiruko gehiengoa lortuta.

Síndic de greuges bere lanean inpartzialtasunez eta independentziaz arituko

da, bere eginkizunetan ari delarik ematen dituen iritziengatik ezin du inork inola

ere bortxarazi, ezin da kargutik mugiarazi, eta kargutik kendu edo haren lana

eten nahi izatera, legezko arrazoiengatik beharko du izan, ez beste ezerengatik.

Legez arautzekoak dira Síndic de Greugesen estatutu pertsonala, haren

bateraezintasunak, hura kargutik kentzeko arrazoiak, eta instituzioaren

antolaketa eta eskurantzak. Síndic de Greugesek autonomia du

erregelamendu, antolakuntza, funtzionamendu eta aurrekontuen aldetik.

HIRUGARREN ATALA.

KONTU IKUSKARITZA

80. artikulua.- Eginkizunak eta Kontu Auzitegiarekiko harremanak.

Generalitatearen, toki-erakundeen eta Kataluniako gainerako erakunde

publikoen kontuak, ekonomiaren kudeaketa eta eragimen-kontrola kanpotik

ikuskatzeko organoa da Kontu Ikuskaritza.

Kontu Ikuskaritza organikoki Legebiltzarraren menpe dago, eskuordetzan

betetzen ditu bere eginkizunak, erabateko autonomia du bai antolakuntzaren

bai funtzionamenduaren baita aurrekontuen aldetik ere, legeen arabera betiere.

Kontu Ikuskaritzak eta Kontu Auzitegiak beren arteko lankidetza-harremanak

hitzarmen bidez zehaztu behar dituzte.

Kontularitzako erantzukizunei buruzko jurisdikzio-prozeduretan parte hartzeko

tresnak ere ezarri behar dira hitzarmen horretan.

81. artikulua.- Osaera, funtzionamendua eta estatutu pertsonala.

Kontu Ikuskaritza osatzen duten ikuskatzaileak Legebiltzarrak aukeratzen ditu,

bostetik hiruk baiezkoa emanda.

Ikuskatzaileek berek aukeratzen dute ikuskatzaile nagusia, beren artetik.

Legez arautu beharrekoak dira Kontu Ikuskaritzaren funtzionamendua,

antolakuntza, estatutu pertsonala, bateraezintasunak eta kargutik kentzeko

arrazoiak.

LAUGARREN ATALA

KATALUNIAKO IKUS-ENTZUNEZKOEN KONTSEILUA ARAUTZEA

82. artikulua.- Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseilua.

Kataluniako Ikus-entzunezkoen Kontseilua agintaritza arau-emailea da,

independentea, ikus-entzunezko komunikazio-arlo publiko zein pribatuaren

esparruan diharduena.

Bere eginkizunetan, Generalitateko Gobernuarekiko erabateko independentzia

du kontseiluak.

Kontseiluko kideak aukeratzeko irizpideak eta jarduteko dituen eremu zehatzak

Legebiltzarraren lege bidez ezarri behar dira.

VI. KAPITULUA

Tokiko gobernua

LEHEN ATALA.

TOKIKO LURRALDE-ANTOLAKUNTZA

83. artikulua.- Kataluniako toki-gobernuaren antolakuntza.

Kataluniak, oinarri-oinarrian, lurraldea udalerritan eta begeriatan dauka

antolaturik.

Udalerriz gaineko eremua, egotekotan, eskualdez osatutakoa izango da, eta

Legebiltzarreko lege bidez arautu behar da.

Generalitateak udalerriz gaineko beste erakunderik sortzen badu, udalerriak

lankidetzan aritzeko eta elkartzeko gogoa beharko du izan oinarrian.

84. artikulua.- Toki-erakundeen eskumenak.

Udalerriek berezko dituzten eskumenen sail bat bermatzen die Estatutu honek;

eskumen horiek erabateko autonomiaz baliatu behar dira, eta konstituziotasuneta

legezkotasun-kontrola besterik ez dute izango.

Kataluniako toki-gobernuek beren eskumen propioak izango dituzte beti honako

arlo hauek direla-eta, betiere, legeetan ezarritakoari jarraituta:

a) Lurraldearen antolamendua eta kudeaketa, hirigintza eta hirigintza-arauak,

toki-erakundeen jabari publikoko ondasunak zaintzea eta mantentzea.

b) Etxebizitza publikoen gaia planifikatzea, programatzea eta kudeatzea, eta

udal-lurretan babes ofizialeko etxebizitzak eraikitzeko planifikazioan esku

hartzea.

c) Erkidegorako oinarrizko zerbitzuak antolatzea eta eskaintzea.

d) Udal-ekipamenduak erregulatzea eta kudeatzea.

e) Leku publikoetan eta jende-andanak hartzen dituzten lokaletan antolaturiko

jardueretan bete beharreko segurtasun-baldintzak arautzea. Udalerrian

dabiltzan gorputzak eta indarrak koordinatzea Segurtasun Batzordearen

bitartez.

f) Babes zibila eta suteei aurrea hartzea.

g) Haur-hezkuntza planifikatzea, antolatzea eta kudeatzea eta, udalerriko

ikastetxe publikoetan nahiz itunpekoetan matrikulatze-prozesuan parte hartzea,

eskola-orduez kanpo ikastetxeak mantentzea eta aprobetxatzea, eta eskolaegutegia

zehaztea.

h) Trafikoa eta mugigarritasun-zerbitzuak zuzentzea, eta bidaiarien udalgarraioaren

kudeatzea.

i) Ekonomia-jarduera orotarako baimenen eta sustapenen arautzea, batez ere

salerosketarekin, artisautzarekin eta turismoarekin zerikusia dutenetarako eta

enplegua sustatzeko balio dutenetarako.

j) Ingurumena babesteko eta garapen iraunkorra lortzeko politikak taxutzea eta

kudeatzea.

k) Kirolerako eta aisialdirako ekipamenduak arautzea eta kudeatzea eta

jarduerak sustatzea.

l) Telekomunikabideetarako azpiegiturak ezartzeko modua arautzea, eta

telekomunikazio-zerbitzuak eskaintzea.

m) Jendearentzako arreta-zerbitzuak arautzea eta eskaintzea, lehen arretarako

gizarte-zerbitzu publikoak arautzea eta eskaintzea eta etorkinei harrera egiteko

politikak sustatzea.

n) Hondartza, erreka-ibai, aintzira eta mendietan burutu daitezkeen erabilerak

eta jardunak arautzea, kudeatzea eta zaintzea.

Administrazio-erantzukizuna toki-administrazioen artean banatzeko orduan,

bigarren paragrafoko gaiei dagokienez, haien kudeaketa-gaitasuna izan behar

da kontuan, eta erantzukizun-banaketa horren araubide izango dira bai

Legebiltzarrean onarturiko legeak, bai subsidiariotasun-printzipioa, Tokiautonomiarako

Europako Gutunean zehaztutakoari jarraituz, bai bereizteprintzipioa,

udalerriak benetan zer-nolakoak diren gorabeheran, bai eta

finantza-ahalmenerako printzipioa ere.

Generalitateak zehaztu eta ezarriko ditu tokiko gobernuen eskumen-esparrua

zabaltzeak dakartzan zerbitzu berriak finantzatzeko baliabideak.

85. artikulua.- Tokiko Gobernuen Kontseilua.

Udalerriak eta begeriak Generalitateko instituzioetan ordezkatzeko organoa da

Tokiko Gobernuen Kontseilua.

Kontseiluaren iritzia aintzat hartu behar da bai legegintzako ekimenak

Legebiltzarrean izapidetzerakoan, baldin eta toki-administrazioetan berariaz

eragina baldin badute, bai eta izaera bera duten planak eta erregelamenduarauak

izapidetzerakoan ere.

Tokiko Gobernuen Kontseiluaren osaera, antolaketa eta funtzioak

Legebiltzarreko lege bidez arautu behar dira.

BIGARREN ATALA.

UDALERRIA

86. artikulua.- Udalerria eta udal-autonomia.

Kataluniako lurraldearen antolakuntzan udalerria da oinarrizko toki-erakundea,

eta tokiko erkidegoek funtsean baliabide horixe dute gai publikoetan parte

hartzeko.

Udal-gobernua eta udal-administrazioa udalaren esku daude, eta alkateak eta

zinegotziek osatzen dute udala.

Kontzeju irekiaren araubidea aplikatu ahal izateko nahitaez bete beharreko

betekizunak legez ezarri behar dira.

Honako Estatutu honek udalerriari autonomia bermatzen dio, bai udalerriak

esleituta dituen eskumenak baliatzeko, bai ordezkatzen duen jendearen

berezko interesak zaintzeko.

Beste ezein administraziok ezin du egokitasun-kontrolik burutu udalerrien

egintzen eta erabakien gainean.

Generalitatearen ardura da udalerrien egintzak eta erabakiak antolamendu

juridikoaren araberakoak diren ala ez kontrolatzea, eta, hala egin behar bada,

administrazioarekiko auzien jurisdikziora dagokion inpugnazioa eramatea,

Estatuak bere eskumenen alde baliatutako akzioei kalterik egin gabe, baldin eta

halako ezer egiten badu.

Udalerrietako auzotarrek aukeratzen dituzte zinegotziak, sufragio unibertsal,

berdin, aske, zuzeneko eta isilpekoaren bidez.

Udalerri baten barruan sakabanatuta dauden biztanle-guneak udal-erakunde

deszentralizatu bihur daitezke.

Deszentralizazio hori legez bermaturik eduki behar dute, baita dagozkien

jarduerak egiteko eta zerbitzuak eskaintzeko behar adinako gaitasuna ere.

87. artikulua.- Antolakuntza- eta funtzionamendu-printzipioak eta araugintzaahala.

Udal-antolakuntzari eta –funtzionamenduari dagokienez, udalerriek beren burua

antolatzeko erabateko gaitasuna dute, betiere, legez erabakitako xedapen

orokorren esparruaren barruan.

Udalerriek, beren eskumenak gauzatu eta guztien intereserako lanak egiteko

orduan, eskubidea dute beste udalerri batzuekin elkarteak osatzeko eta beren

artean eta beste erakunde publiko batzuekin lankidetzan aritzeko.

Horretarako, hitzarmenak izenpetu, mankomunitate, partzuergo eta elkarteak

sortu edo halakoetan esku hartu, edo elkarrekin aritzeko beste bide batzuk

urratzeko gaitasuna ere badute.

Legeek ezin dute eskubide hori mugatu, non eta ez den hala aitorturik duten

beste erakundeen autonomia bermatzeko.

Funtsean printzipio demokratikoa dutenez, printzipio horren adierazpide

modura, udalerriek beren eskumenen esparruan eta beren autonomiaren

itzalpeko gainerako esparruetan arauak egiteko ahala dute.

88. artikulua.- Bereizte-printzipioa.

Udalerrien araubide juridikoa, antolakuntza, funtzionamendua, eskumenak eta

finantzak ukitzen badituzte, legeek udalerri horien artean dauden aldeak ere

izan behar dituzte kontuan, nahitaez, aldeak demografian, geografian,

eginkizunetan, antolakuntza, tamainan eta kudeaketa-gaitasunean.

89. artikulua.- Bartzelonako udalerriaren araubide berezia.

Bartzelonako udalerriak araubide berezia du, Legebiltzarreko lege bidez

zehaztua.

Bartzelonako udalak badu araubide berezi hori alda dadin proposatzeko

ekimena, eta, Legebiltzarreko erregelamenduko legeen arabera beti, araubide

berezi hori ukitzen badute, lege-proiektuak taxutzeko lanetan parte hartu

beharra dauka, eta, araubide berezi horri buruzkoak badira, legegintzako beste

ekimen batzuk Legebiltzarrean izapidetzeko lanetan kontsulta egin behar zaio.

HIRUGARREN ATALA.

BEGERIA

90. artikulua.- Begeria.

Lurralde-esparru horretan gauzatzen da toki-erakundeen lankidetzarako

udalerrien arteko gobernua, horretarako baita berariaz, eta berezko nortasun

juridikoa du.

Generalitateak bere zerbitzuak lurraldean antolatzeko aukeratu duen lurraldebanaketa

ere bada begeria.

Tokiko gobernu modura, lurralde-izaera du begeriak, eta bere interesak

kudeatzeko autonomia ere badu.

91. artikulua.- Begeriako kontseilua.

Begeriako lehendakariak eta kontseilariek osatuta dagoela, begeriako

Kontseiluak izango ditu ardurapean Begeriako gobernua eta administrazio

autonomoa.

Begeriako lehendakaria begeriako kontseilariek aukeratzen dute, beren artetik.

Begeriako kontseiluak diputazioen ordezkoak dira.

Begeriak sortzea, aldatzea eta ezabatzea, eta begerien araubide juridikoa

garatzea Legebiltzarreko lege bidez arautu beharreko gaiak dira.

Probintziaren mugak, aldatzekotan, Konstituzioaren 141.1 artikuluan

ezarritakoaren arabera aldatu beharko dira.

LAUGARREN ATALA

ESKUALDEA ETA UDALERRIZ GAINEKO BESTE TOKI-ERAKUNDEAK

92. artikulua.- Eskualdea.

Eskualdea toki-erakundea da, nortasun juridiko propioa du, eta, tokiko

eskumenak eta zerbitzuak kudeatze aldera, hainbat udalerrik osaturik dago.

Eskualdeak sortzea, aldatzea eta ezabatzea, eta eskualdeen araubide juridikoa

zehaztea Legebiltzarreko lege bidez arautu beharreko gaiak dira.

93. artikulua.- Udalerriz gaineko beste erakundeak.

Funtsean, udalerrien arteko lankidetza- eta elkartze-gogoa eta metropolialdeen

aitorpena dago udalerriz gaineko beste toki-erakundeen oinarrian.

Halako erakundeak sortzea, aldatzea eta ezabatzea, eta halako erakundeen

araubide juridikoa ezartzea Legebiltzarreko lege bidez arautu beharreko gaiak

dira.

VII. KAPITULUA

Arango instituzio-antolaketa propioa

94. artikulua.- Araubide juridikoa.

Aranek araubide juridiko berezia du, Legebiltzarreko lege bidez ezarria.

Araubide horren bidez, Aranek instituzio-antolaketa eta administrazioantolaketa

berezia duela aitortzen da eta bere lurraldeko gai publikoak

antolatzeko eta kudeatzeko autonomia bermatzen zaio.

Conselh Generau da Arango gobernu-instituzioa, hauek izanik instituzio horren

osagai: Síndic edo Sindikoa, Plen des Conselhèrs e Conselhères Generaus

delakoa eta Comission d’Auditors de Compde delakoa.

Sindikoa da Generalitateak Aranen duen ordezkaritza gorena eta ohikoa.

Arango gobernu-instituzioa sufragio unibertsal, berdin, aske, zuzeneko eta

isilpekoaren bidez aukeratu behar da, legean zehazturiko moduan.

Conselh Generau Kontseiluak eskumena du Arango araubide berezia

erregulatzeko legeak eta Legebiltzarrak onarturiko gainerako legeek ezarritako

gaietan, eta, ahalmenak, berriz, legeak emandakoak ditu, batez ere mendiko

jardunetan.

Aranek, bere ordezkaritza-instituzioaren bidez, hango araubide berezia ukitzen

duten legegintzako ekimenak osatzerakoan hartu behar du parte.

Legebiltzarreko lege baten bidez, Conselh Generau delakoak bere eskumeneko

zerbitzuak gauzatu ahal izateko adinako finantza-baliabide izango du.

III. TITULUA

Kataluniako botere judiziala

I. KAPITULUA

Kataluniako Auzitegi Nagusia eta Fiskal Nagusia

95. artikulua.- Kataluniako Auzitegi Nagusia.

Kataluniako justizia-sistemaren antolamenduan, Kataluniako Auzitegi Nagusia

da jurisdikzio-organo gorena, eta, dena delako lege organikoan zehazturiko

moduan beti, jurisdikzio bateko eta besteko errekurtsoez eta prozedurez

arduratzeko eskumena du, baita Estatutu honetan aitorturiko eskubideak

zaintzeko eskumena ere.

Kataluniako Auzitegi Nagusia da eskuduna, kasu guztietan, jurisdikzio zibilean,

penalean, administrazioarekiko auzien jurisdikzioan eta lan-arloko jurisdikzioan,

eta bihar-etzi beste jurisdikziorik sortzen bada, baita hartan ere.

Kataluniako Auzitegi Nagusia izango da, aplikatu beharreko zuzenbidea

edozein dela ere, Katalunian hasitako prozesu guztietan azken buruko

jurisdikzio-auzialdia baita bere lurralde-esparruan izapidetutako errekurtsoetan

ere, Botere Judizialaren Lege Organikoarekin bat etorrita, eta, betiere, doktrina

bateratzeko Auzitegi Gorenari dagokion eskumenari kalterik egin gabe.

Botere Judizialaren Lege Organikoak ezarriko du aipatutako errekurtso horien

irispidea eta edukia nolakoak diren.

Kataluniako Auzitegi Nagusiari dagokio, modu esklusiboan, Kataluniako

zuzenbidea interpretatzeko modua bateratzea.

Kataluniako Auzitegi Nagusiari dagokio Kataluniako organo judizialek ematen

dituzten ebazpen irmoen aurka legeen arabera aurkez daitezkeen berrikusteko

errekurtso bereziak ebaztea.

Kataluniako Auzitegi Nagusiko lehendakaria da Botere Judizialak Katalunian

duen ordezkaria.

Erregeak izendatzen du, Botere Judizialeko Kontseilu Nagusiak proposaturik,

eta Kataluniako Justizia Kontseilua partaide dela, betiere, Botere Judizialaren

Lege Organikoak ezarritakoari jarraituz.

Generalitateko lehendakariak ematen du «Diari Oficial de la Generalitat de

Catalunya» aldizkari ofizialean izendapen hori argitaratzeko agindua.

Botere Judizialeko Kontseilu Nagusiak proposaturik, eta Kataluniako Justizia

Kontseilua partaide dela izendatzen dira Kataluniako Auzitegi Nagusiko salako

buruak, betiere, Botere Judizialaren Lege Organikoak ezarritakoari jarraituz.

96. artikulua.- Kataluniako fiskal nagusia.

Kataluniako Auzitegi Nagusiko fiskal nagusia izango da Kataluniako fiskal

nagusi, eta, Katalunian, horixe izango da ministerio fiskalaren ordezkaria; bere

estatutu organikoak ezarritako moduan izendatuko dute.

Generalitateko lehendakariak ematen du Kataluniako fiskal nagusiaren

izendapena «Diari Oficial de la Generalitat de Catalunya» aldizkari ofizialean

argitaratzeko agindua.

Kataluniako fiskal nagusiak Gobernuari, Kataluniako Justizia Kontseiluari eta

Legebiltzarrari Kataluniako Auzitegi Nagusiko Fiskaltzaren urteko txostenaren

kopia bana bidali behar die, eta, argitaratu eta hurrengo sei hilabeteak joan

baino lehen, Legebiltzarrean aurkeztu behar du.

Kataluniako fiskal nagusiaren eginkizunak Ministerio Fiskalaren estatutu

organikoan daude ezarrita.

Generalitateak Ministerio Fiskalarekin hitzarmenak egin ahal izango ditu.

II. KAPITULUA.

Kataluniako Justizia Kontseilua

97. artikulua.- Kataluniako Justizia Kontseilua.

Kataluniako Justizia Kontseilua da botere judizialaren gobernu-organoa

Katalunian.

Botere Judizialeko Kontseilu Nagusiaren organo deskontzentratu modura lan

egiten du, haren eskumenei kalterik egin gabe, eta, betiere, Botere Judizialaren

Lege Organikoak ezarritakoari jarraituz.

98. artikulua.- Eskurantzak.

Kataluniako Justizia Kontseiluaren eskurantzak Estatutu honek, Botere

Judizialeko Lege Organikoak eta Legebiltzarrean onarturiko legeek ezarritakoak

dira, baita, hala dagokionean, Botere Judizialeko Kontseilu Nagusiak

eskuordetzan emandakoak ere.

Kataluniako lurraldean dauden jurisdikzio-organoekiko Kataluniako Justizia

Kontseiluak dituen eskurantzak honako hauek dira, betiere, Botere Judizialeko

Lege Organikoak ezarritakoari jarraituz:

a) Kataluniako Auzitegi Nagusiko lehendakaria izendatzeko orduan parte

hartzea, baita auzitegi nagusiko horretako saletako buruak izendatzerakoan eta

probintzia-auzitegietako lehendakariak izendatzerakoan ere.

b) Epaile-sistemara laguntza, osagarri edo ordezko modura eta aldi baterako

bildutako epaile eta magistratuen izendapenak eta kargu-uzteak Botere

Judizialeko Kontseilu Nagusiari proposatzea eta bideratzea, eta epaile eta

magistratu horiek neurri osagarriak behar dituzten organo judizialetara

atxikitzea.

c) Epaile eta magistratuen gaineko espedienteetan instrukzioa egitea eta,

orokorrean, diziplina-eginkizunak betetzea legeetan ezarritakoari jarraituz.

d) Epaitegien eta auzitegien ikuskatzea planifikatzen esku hartzea, haiek

ikuskatzeko eta zaintzeko agindua ematea hala dagokionean, arlo horretako

proposamenak egitea, Gobernuak epaitegiak eta auzitegiak ikuskatzeko

ematen dituen aginduei kasu egitea, eta hartutako ebazpenen eta neurrien berri

ematea.

e) Kataluniako auzitegi eta epaitegietako gobernu-organoek harturiko erabakien

aurka aurkezturiko gora jotzeko errekurtsoei buruz txostena egitea.

f) Katalunian, Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiaren erregelamenduak

zehaztea eta aplikatzea, hala egin behar denean.

g) Jurisdikzio-organoen lurralde-mugak berraztertzeko, zehazteko edo

aldatzeko proposamenik baldin badago, edo atalik edo epaitegirik sortzeko

proposamenik baldin badago, txostena egitea.

h) Katalunian justizia-administrazioa nola dagoen eta nola dabilen azaltzeko

txostena aurkeztea urtero Legebiltzarrari.

i) Botere Judizialeko lege organikoan eta Legebiltzarreko lege bidez ematen

zaizkion eginkizun guztiak eta Botere Judizialeko Kontseilu Nagusiak

eskuordetzan ematen dizkionak.

Izendapen, baimen eta lizentzien arloan Kataluniako Justizia Kontseiluak

hartzen dituen ebazpenak Botere Judizialeko Kontseilu Nagusiak onarturiko

irizpideen arabera hartu behar dira.

Kataluniako Justizia Kontseiluak, bere lehendakariaren bitartez, Botere

Judizialeko Kontseilu Nagusiari jakinarazi behar dio ematen dituen ebazpenen

eta hasten dituen ekimenen berri, eta, informaziorik eskatzen badiote, eman

egin behar du.

99. artikulua.- Osaera, antolaketa eta funtzionamendua.

Kataluniako Justizia Kontseilua osatuko dute Kataluniako Auzitegi Nagusiko

lehendakariak, bera izango baita Kontseiluko buru, eta, horrez gain, epaile,

magistratu, fiskal edo gaitasun ezaguneko legelarien artetik, Botere Judizialeko

lege organikoan ezarritakoaren arabera, izendatuko diren kideek.

Kataluniako Legebiltzarrak izendatuko ditu Botere Judizialaren Lege

Organikoan ezarrita dauden Kontseiluko kideak.

Kataluniako Justizia Kontseiluak berak onartuko du antolaketa eta

funtzionamendurako barne-erregelamendua, betiere, aplikatu beharreko arauei

jarraituz.

100. artikulua.- Kataluniako Justizia Kontseiluaren egintzen kontrola.

Kataluniako Justizia Kontseiluaren egintzen aurka gora jotzeko errekurtsoa

aurkez dakioke Botere Judizialeko Kontseilu Nagusiari, baldin eta Autonomia

Erkidegoaren eskumenak baliatuz emandakoak ez badira.

Kataluniako Justizia Kontseiluaren egintzen aurka Botere Judizialeko Kontseilu

Nagusiari gora jotzeko errekurtsorik ezin aurkez dakiokeenean, horien aurka

jurisdikzioz jotzeko aukera dago legeetan ezarritako moduan.

III. KAPITULUA

Generalitateak justizia-administrazioan dituen eskumenak

101. artikulua.- Oposizioak eta lehiaketak.

Katalunian magistratuen, epaileen eta fiskalen postu hutsak betetzeko oposizio

eta lehiaketetarako deia egiteko proposamena Generalitateak egiten dio

Estatuko gobernuari, Botere Judizialeko Kontseilu Nagusiari edo Kataluniako

Justizia Kontseiluari, dagokionean dagokionari.

Katalunian aritu behar duten epaile eta magistratuen postu hutsak betetzeko

lehiaketetarako deialdia Kataluniako Justizia Kontseiluak egiten du, Botere

Judizialaren Lege Organikoan ezarritakoari jarraituz.

Artikulu honetan arauturiko lehiaketa eta oposizioetako probak, Katalunian

egiten direnean, bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan egin ahal izango dira,

azterketariak aukeratutakoaren arabera.

102. artikulua.- Kataluniako justizia-administrazioan lan egiten duten langileak,

epaitegietakoak nahiz gainerakoak.

Katalunian magistratu-, epaile- edo fiskal-lanpostu bat betetzen dutenek

katalanez behar bezain ondo eta behar beste dakitela egiaztatu behar dute,

herritarrek beren hizkuntza-eskubideak baliatzeko modua izan dezaten, legean

zehazturiko modua eta irispidea aintzat hartuta.

Postua Katalunian betetzen duten magistratuek, epaileek eta fiskalek

Kataluniako berezko zuzenbidea behar bezain ondo ezagutzen dutela egiaztatu

behar dute, legean zehazturiko modua eta irispidea oinarri hartuta.

Lekualdatze-lehiaketetan postu bat lortzeko orduan, bertako hizkuntza eta

zuzenbidea behar bezain ondo ezagutzea bereziki eta berariaz baloratuko da

kasu guztietan.

Katalunian Justizia Administrazioan eta Fiskaltzan lanean diharduten langileek,

bi hizkuntza ofizialak behar beste eta egokiro ezagutzen dituztela egiaztatu

beharko dute, karguaren edo lanpostuaren berezko zereginak betetzeko gai

izateko bezainbatean.

103. artikulua.- Langileak.

Generalitateari dagokio judizialak izan gabe Justizia-administrazioan diharduten

langileen gaineko araugintza-eskumena, betiere, langile horientzat Botere

Judizialeko Lege Organikoan ezarritako estatutu juridikoa errespetatuta.

Horiek horrela, Generalitatearen eskumen horren itzalpean arautuko dira arlo

hauek:

a) Langile horiek kidegoka eta eskalaka antolatzea.

b) Hautaketa-prozesua.

c) Barne-sustapena, hasierako prestakuntza eta etenik gabeko prestakuntza.

d) Postuak betetzea eta postu-igoerak.

e) Administrazio-egoerak.

f) Lansarien erregimena.

g) Lanaldia eta lan-ordutegia.

h) Lan-jarduerak eta lan-eginkizunak antolatzea.

i) Lizentziak, baimenak, oporrak eta bateraezintasunak.

j) Langileen erregistroa.

k) Diziplina-araubidea.

Lehen paragrafoan adierazitako modu berean, Generalitateari dagokio

judizialak izan gabe Justizia-administrazioan diharduten langileen gaineko gaiak

betearazteko eta kudeatzeko eskumena. Eskumen horren barruan, eginkizun

hauek daude:

a) Lan-eskaintza publikoa onartzea.

b) Hautaketa-prozesu guztietarako deia egitea eta prozesu horiek denak

ebaztea, eta nor bere lanpostura atxikitzea.

c) Hautaketa-prozesuak gainditzen dituzten funtzionarioak izendatzea.

d) Prestakuntza ematea, bai aurretiazkoa bai jarraitua.

e) Lanpostu-zerrendak egitea.

f) Lanpostuak betetzeko prozesu guztietarako deialdiak egitea eta prozesu

horiek ebaztea.

g) Barne-sustapeneko prozesu guztietarako deialdiak egitea eta prozesu horiek

ebaztea.

h) Langileen erregistroa kudatzea, Estatukoarekin koordinaturik.

i) Langile horien kudeaketa osoa egitea, haien estatutu-erregimena eta soldataerregimena

aplikatuz.

j) Diziplina-ahala baliatzea eta jarri beharreko zehapenak jartzea, zerbitzutik

kentzeko zehapena ere barruan dagoela.

k) Justizia-administrazioan diharduten giza baliabideak eraginkortasunez eta

eragimenez kudeatzeko egin beharreko gainerako eginkizun guztiak egitea.

Botere Judizialeko Lege Organikoan ezarritako esparruaren barruan,

Legebiltzarraren lege bidez, Justizia-administrazioaren zerbitzupeko

funtzionario-kidegoak sor daitezke, betiere, Generalitateko funtzio publikoaren

menpean egonda.

Generalitateari dagokio Justizia-administrazioaren zerbitzura diharduten lankontratuko

langileei buruzko eskumen esklusiboa.

104. artikulua.- Langaiak eta lanabesak.

Generalitateari dagozkio Kataluniako justizia-administrazioaren baliabide

materialak.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Epaitegi-auzitegiak eta fiskaltzaren eraikinak eraikitzea eta berritzea.

b) Epaitegi-auzitegietarako eta fiskaltzaren egoitzetarako ondasun higigarriak

eta materialak hornitzea.

c) Komunikazio- eta informatika-sistemak konfiguratzea, ezartzea eta

mantentzea, betiere, sistemaren bateragarritasuna bermatuta gera dadin,

Estatuari dagozkion koordinazio- eta homologazio-eskumenei kalterik egin

gabe.

d) Jurisdikzioekin zerikusirik ez duen gai orotan, artxiboak, frogagarriak eta

atzemandako objektuak kudeatzea eta zaintzea.

e) Gordailu-kontuak eta epailearen zainpean daudenak nahiz beren

errendimenduak kudeatzerakoan parte hartzea, Autonomia Erkidegoan

burututako jarduera judizialaren bolumena eta zerbitzuen benetako kostua

aintzakotzat hartuta.

f) Generalitateak justizia-administrazioan dituen eskumenen esparruaren

barruan ezarritako tasa judizialak kudeatzea, kitatzea eta biltzea.

105. artikulua.- Bulego judiziala eta instituzioak eta zerbitzu lagungarriak.

Generalitateari dagokio, Botere Judizialeko Lege Organikoan ezarritakoari

jarraituz, bulego judizialen eta jurisdikzio-organoei laguntzeko zerbitzu eta

organoen sorrera, diseinua, antolaketa, baliabideak eta kudeaketa zehaztea,

baita auzitegiko medikuntzarako eta toxikologiarako instituzioak, institutuak eta

zerbitzuak arautzea ere.

106. artikulua.- Doako justizia-zerbitzua. Bitartekotza- eta adiskidetzeprozedurak.

Generalitateari dagokio doako justizia-zerbitzuak eta lege-arloko doako aholkuzerbitzuak

antolatzeko eskumena.

Generalitateak bitartekaritza- eta adiskidetze-tresnak eta –prozedurak ezar

ditzake bere eskumenekoak diren gaietan sortutako auziak ebazteko.

107. artikulua.- Justizia-sistemaren lurralde-mugaketa, antolaketa eta

hiriburuak.

Gutxienez bost urtez behin, eta Kataluniako Justizia Kontseiluaren txostena

jaso eta gero, justizia-sistemak Katalunian duen lurralde-mugaketa eta

antolaketa zehazteko eta berriro aztertzeko proposatu behar dio Generalitateko

gobernuak Estatuko gobernuari.

Proposamen hori nahitaezkoa da, eta Gobernuak Gorte Nagusietara bidaltzen

duen lege-proiektuari atxikita joan behar du.

Sistema judizialaren antolaketaren aldaketak, legegintzako erreformarik

eskatzen ez badute, Generalitateko gobernuaren ardurapekoak izan daitezke.

Generalitateak, era berean, Estatuko Gobernuak eskuordetzan halaxe emanda,

atalak eta epaitegiak sortu ahal izango ditu, Botere Judizialeko lege organikoan

ezarritakoaren arabera.

Legebiltzarreko lege bidez finkatu behar dira lurralde-mugaketetako hiriburuak.

108. artikulua.- Bake-justizia eta hurbileko justizia.

Generalitateak du bake-justiziari buruzko eskumena, Botere Judizialeko lege

organikoan ezarritakoaren arabera.

Hala berean, Kataluniako Justizia Kontseiluari dagokio epaileak izendatzea ere.

Generalitateak, era berean, haien kalte-ordainen ardura du, eta eginkizunak

betetzeko behar dituzten baliabideak jartzeko eskuduna ere bada.

Idazkaritza sortzea eta betetzea ere bere esku du.

Generalitateak, gatazka txikiak azkar eta eraginkortasunez ebazteko, hurbileko

justizia-sistema bat ezar dezaten eskatu ahal izango du; horretarako, halakorik

zein herritan behar den ere zehaztu beharko du, eta Botere Judizialeko Lege

Organikoan jasota datorrenaren arabera beharko du izan.

109. artikulua.- Subrogazio-klausula.

Estatutu honetan zuzenean aitorturik dituen eskumenez gainera, Katalunian

diharduen justizia-administrazioa dela-eta Botere Judizialeko Lege Organikoak

Estatuko gobernuari aitortzen dizkion eginkizun eta ahalmen guztiak ere

badarabiltza Generalitateak.

IV. TITULUA

Eskumenak

I. KAPITULUA

Eskumenen tipologia

110. artikulua.- Eskumen esklusiboak.

Generalitateari dagozkio oso-osorik, eskumen esklusiboa duen gaietan, legeak

egiteko ahala, erregelamenduak egiteko ahala eta betearazte-eginkizuna.

Ahal eta eginkizun horiek baliatzea Generalitatearen esku dago, ez beste

inoren esku, eta, haien bidez, politika propioak egin ditzake.

Generalitateak eskumen esklusiboa duen gaietan, Katalunian, beste edozein

zuzenbideren aurretik, Kataluniako zuzenbidea aplikatu behar da.

111. artikulua.- Eskumen partekatuak.

Estatutu honek Generalitateari eta Estatuari era partekatuan uzten dizkien

arloetan, Konstituzioan eta Estatutu honetan berariaz zehazturiko kasuetan izan

ezik, legegintza-ahala, erregelamendu-ahala eta eginkizun betearazlea

Generalitatearen ardurapekoak dira, betiere, Estatuak lege-mailako arauen

bidez finkatzen dituen printzipioak edo gutxienez batera izan beharreko

arautegia oinarri direla.

Eskumen horiek baliatuz, Generalitateak politika propioak egin ditzake.

Legebiltzarrak lege baten bitartez garatu eta zehaztu behar ditu aurrez

ezarritako oinarri horiek.

112. artikulua.- Eskumen betearazleak.

Generalitateari dagokio, eskumen betearazleen esparruan, erregelamenduak

egiteko ahala, Estatuaren araugintza betearazteko xedapenak onartzea ere

horren barruan egonik, eta eginkizun betearazlea ere bai, bere administrazioa

antolatzeko ahalmena barruan dagoela kasu guztietan, eta, orokorrean,

ordenamenduak herri-administrazioari esleitzen dizkion eginkizun eta zeregin

guztiak ere badagozkio.

113. artikulua.- Generalitatearen eskumenak eta Europar Batasuneko arauak.

Generalitatearen eskumenak ukitzen baldin badituzte, Europar Batasunaren

arauak garatzea, aplikatzea eta betearaztea Generalitatearen ardura da, V.

tituluan zehazturiko baldintzetan.

114. artikulua.- Sustapen-lana.

Eskumenekoak dituen gaietan, Generalitatearen ardura da sustapen-lana.

Helburu hori betetzearren, Generalitateak diru-laguntzak eman ditzake bere

funtsetatik.

Eskumen esklusiboko gaietan, Generalitatearen ardura da Estatuko eta

Europar Batasuneko lurralderatzeko moduko diru-laguntzak zertarako erabili

behar diren zehaztea, laguntza horiek emateko baldintzak zehaztea, eta

laguntza horiek kudeatzea, baita izapideak egitea eta ematea bera ere.

Eskumen partekatua duten gaietan, Generalitatearen ardura da Estatuko eta

Europar Batasuneko lurralderatzeko moduko diru-laguntzak zertarako erabili

behar diren arau bidez zehaztea, laguntza horiek emateko baldintzen araudia

osatzea, eta kudeaketa osoa, baita, kudeaketa horren barruan, izapideak egitea

eta ematea bera ere.

Eskumen betearazlea duen gaietan, Generalitatearen ardura da Estatuko eta

Europar Batasuneko lurralderatzeko moduko diru-laguntzak kudeatzea, eta,

kudeaketa horren barruan, izapideak egitea eta ematea bera.

Generalitateak parte hartuko du Estatuko eta Europar Batasuneko dirulaguntzak

lurralderatzeko modukoak noiz ez diren zehazteko orduan.

Era berean, Estatuak finkatutako eran, diru-laguntzak kudeatzen eta

izapidetzen hartuko du parte.

115. artikulua.- Eskumenen lurralde-irispidea eta ondorioak.

Lurraldez, Generalitateak bere eskumenak Kataluniako lurraldean baliatzekoak

ditu, non eta Estatutu honetan eta beste lege-xedapen batzuetan ez datorren

berariaz zehazturik, kasu batzuetan hala gertatzen baita, Generalitatearen

xedapenek eta egintzek lurraldez gaindiko eraginkortasun juridikoa dutela.

Kasuan kasuko eskumen-gaia lurraldez Katalunia baino urrunago iristen bada,

Generalitateak bere lurraldeari dagokion gai-zatia izango du eskumenean,

beste lurralde-erakunde batzuekin finka daitezkeen lankidetza-trenei kalterik

gabe, edo, era subsidiarioan, ukitutako autonomia-erkidegoen artean Estatuan

bultzatu beharreko koordinazioari kalterik egin gabe.

II. KAPITULUA.

Eskumen-gaiak

116. artikulua.- Nekazaritza, abeltzaintza eta basogintza.

Generalitateari dagokio nekazaritza- eta abeltzaintza-arloko eskumen

esklusiboa, betiere, Konstituzioaren 149.1.13 eta 16 artikuluak emandako

eskumenak baliatuz Estatuak ezarritakoa errespetatuta.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Nekazaritza, abeltzaintza eta nekazaritzako elikagaien arloa arautzea eta

garatzea.

b) Nekazaritzako eta abeltzaintzako produktuen kalitatea, trazabilitatea eta

baldintzak arautzea eta betearaztea, eta, nekazaritzako produktuen

ekoizpenean eta salerosketan iruzurraren aurka borroka egitea.

c) Nekazarien eta abeltzainen antolakundeek eta nekazari-ganberek organismo

publikoetan izan behar duten esku hartzea arautzea.

d) Gizakien osasunerako ondoriorik ez dagoen kasuetan, landareen eta

abereen osasuna, eta abereen babesa.

e) Haziak eta landareak, eta, batez ere, genetikoki aldaturiko organismoekin

zerikusia duen oro.

f) Ekoizpen-prozesuak, ustiategiak, nekazaritzako egiturak eta dagozkien

araubide juridikoak arautzea.

g) Nekazari-mundua era integralean garatzea eta babestea.

h) Ikerketa, garapena, teknologiaren eskualdatzea, nekazaritzaren eta

elikagaien arloko ustiategiak eta enpresak berritzea eta gai horiei buruzko

prestakuntza.

i) Nekazaritzako, basogintzako eta abeltzaintzako feriak eta erakustaldiak.

Generalitateari dagokio xede hauek betetzeko eskumen partekatua:

a) Nekazaritza, abeltzaintza eta nekazaritzako elikagaien arloa planifikatzea.

b) Kataluniako mendiak, basogintza eta baso-zerbitzuak eta abelbideak

arautzea, eta administrazioak arlo horietan esku-hartzeko eta horiek erabiltzeko

araubidea finkatzea.

117. artikulua.- Ura eta obra hidraulikoak.

Generalitateari dagokio erkidego barruko arro hidrografikoenak diren uren

gaineko eskumen esklusiboa, honako hauek ere beti barruan direla:

a) Azaleko nahiz lur azpiko ura bera, uraren erabilerak eta aprobetxamenduak

baita interes orokorrekotzat hartu ez diren obra hidraulikoak ere kudeatzea,

planifikatzea eta administrazio aldetik antolatzea.

b) Ur-baliabideak, uretako ekosistemak eta urari loturiko lehorreko ekosistemak

kudeatzeko eta babesteko berariazko tresna eta neurriak planifikatzea eta

hartzea.

c) Premia baldin badago, ur-horniketa bermatzeko aparteko neurriak.

d) Kataluniako administrazio hidraulikoa antolatzea, baita erabiltzaileen esku

hartzea ere.

e) Lur-sailak bateratzearekin eta ureztatze-obrekin zerikusia duten jardunak

arautzea eta gauzatzea.

Generalitateak bere gain hartzen ditu, Estatuko legerian ezarritako baldintzak

errespetatuta, jabari publiko hidraulikoari eta interes orokorreko obrei buruzko

eskumen betearazleak.

Era berean, interes orokorrekoak diren obrak planifikatzen eta programatzen

parte hartzea ere badagokio Generalitateari.

Erkidego batenak baino gehiagorenak diren arro hidrografikoetan, bai

plangintza hidrologikoan bai ur-baliabideak eta aprobetxamendu hidraulikoak

kudeatzeko Estatuko organoetan Generalitateak ere esku hartuko du.

Generalitateak, bere lurraldeari dagokion esparruan, gai hauetan dauka

eskumen betearazlea:

a) Ur-baliabideak eta ur-ekosistemak babesteko eta saneatzeko neurri

gehigarriak hartzea.

b) Jabetzaz Estatuarenak diren obrak egitea eta ustiatzea, hitzarmen bidez

horrela ezartzen bada.

c) Estatuaren legeriak hala esleituta dituenean, jabari publiko hidraulikoa

zaintzeko polizia-ahalmenak.

Ura ibai-arro batetik bestera eramateko proposamenik baldin badago, eta

Kataluniako lurraldeko ur-baliabideak ukitzen baditu, Generalitateak nahitaezko

txosten bat egin beharko du.

Generalitateak parte hartuko du, V. tituluan zehazturik dauden tresnen arabera,

Espainiako estatu-lurralde kanpotik etorrita Kataluniatik pasatzen diren edo

Katalunian amaitzen diren ur-baliabideen eta aprobetxamendu hidraulikoen

plangintza hidrologikoan, eta plangintza hori betearazten ere parte hartuko du

Estatuko legeriak ezarritakoari jarraituz.

118. artikulua.- Elkarteak eta fundazioak.

Generalitateari dagokio, elkarteek eginkizunak gehienbat Katalunian betetzen

dituztenean, beren araubide juridikoari buruzko eskumen esklusiboa, betiere,

Lege Organikoaren erreserba eta eskubidea baliatzerakoan berdintasuna

egongo dela bermatzeko Estatuak ezarritako oinarrizko baldintzak

errespetatuta.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Elkarteen modalitateak, beren izendapena, helburuak, elkarteak osatzeko,

aldatzeko, iraungitzeko eta kitatzeko baldintzak, estatutuen edukia, gobernuorganoak,

elkartekideen eskubideak eta eginbeharrak, elkarteen betebeharrak

eta izaera berezia duten elkarteak arautzea.

b) Zerga-arautegian elkarteetarako ezarrita dauden onura fiskalak zehaztea eta

onura horiek aplikatzeko erregimena ezartzea, baita erabilera publikokotzat

izendatzea eta izendapen hori lortzeko bete behar diren edukiak eta baldintzak

zehaztea ere.

c) Elkarteen erregistroa.

Generalitateari dagokio, fundazioek eginkizunak gehienbat Katalunian betetzen

dituztenean, beren araubide juridikoari buruzko eskumen esklusiboa.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Fundazioen modalitateak, beren izendapena, helburuak eta fundazioxedearen

onuradunak; fundazioa eratzeko gaitasuna; fundazioa osatzeko,

aldatzeko, iraungitzeko eta kitatzeko baldintzak; estatutuak; eratzen ari den

fundazioaren zuzkidura eta araubidea; patronatua eta protektoratua, eta

ondarea eta ekonomia- eta finantza-erregimena arautzea.

b) Zerga-arautegian fundazioetarako ezarrita dauden onura fiskalak zehaztea

eta onura horiek aplikatzeko erregimena finkatzea.

c) Fundazioen erregistroa.

Elkarte eta fundazioetarako laguntza publikoetan, Generalitatearen ardura da

irizpideak finkatzea, baldintzak arautzea eta laguntza horiek gauzatzea eta

kontrolatzea.

119. artikulua.- Ehiza, arrantza, itsasoko jarduerak eta arrantza-arloaren

antolamendua.

Generalitateari dagokio ehizaren eta errekako arrantzaren arloko eskumen

esklusiboa, honako hauek ere beti barruan direla:

a) Plangintza eta arauak.

b) Administrazioak ehiza- eta arrantza-gaietan esku hartzeko erabili behar duen

erregimena, zaintza-lanak eta ehiza- eta arrantza-jarduerak arautzea.

Barruko uretan aisialdiko eta itsasoko arrantza-arloan Generalitateari dagokio

eskumen esklusiboa, baita arrantza-baliabideak arautzea eta kudeatzea, eta

babespeko eremuak mugatzea ere.

Generalitateari dagokio itsasoko jardueren arloko eskumen esklusiboa, honako

hauek ere beti barruan direla:

a) Itsaski-harrapaketa eta arrain-haztegiak arautzea eta kudeatzea, eta batean

zein bestean aritzeko baldintzak jartzea, eta baliabideak arautzea eta

kudeatzea.

b) Jarduera horietarako instalazioak arautzea eta kudeatzea.

c) Urpeko igeriketa profesionala.

d) Aisialdi-jardueretarako prestakuntza eta tituluak.

Generalitateari dagokio arrantza-sektorea antolatzeko arloan eskumen

partekatua.

Eskumen horren barnean, gai hauek guztiak egongo dira, beti: arrantzan

aritzeko baldintza profesionalak arautzea eta baldintza horiek betearazteko

administrazio-neurriak; ontzigintza, ontzien segurtasuna eta ontzien erregistro

ofiziala; arrantzale-kofradiak eta lonjak.

120. artikulua.- Aurrezki-kutxak.

Generalitateari dagokio, Katalunian egoitza soziala duten aurrezki-kutxen

arloan, kutxen antolaketa arautzeari buruzko eskumen esklusiboa, betiere,

Konstituzioaren 149.1.11 eta 149.1.13 artikuluek emandako eskumenak

baliatuz Estatuak ezarritakoa errespetatuta.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Artezkaritza-organoak zehaztea eta gizartearen interesak nola ordezkatu

behar diren finkatzea.

b) Artezkaritza-organo horietako kideen eta aurrezki-kutxako gainerako karguen

estatutu juridikoa zehaztea.

c) Sortzeko, bateratzeko, kitapena egiteko eta erregistratzeko araubide

juridikoa.

d) Fundaziorik sortzen baldin badute, fundazio horietako administrazio-ahalen

baliatzea.

e) Egoitza Katalunian duten aurrezki-kutxen arteko taldeak arautzea.

Egoitza Katalunian baldin badute, aurrezki-kutxen finantza-jardueraren

eskumen partekatua du Generalitateak, Estatuko oinarrietan ezarritako

printzipioak, arauak eta gutxieneko estandarrak aintzakotzat hartuta, betiere,

kutxetan sorturiko soberakinen banaketa eta kutxa horien gizarte-lana arautzea

eskumen horren barruan dela beti.

Generalitateak, era berean, partaidetza-kuotak jaulkitzeko eta banatzeko

prozesuaren segimendua egingo du, salbuespen izanik balore-harpidetza edo

salmentarako eskaintza publikoak egiteko eta negoziaziorako onartzeko

erregimenari, finantza-egonkortasunari eta kaudimenari dagozkienak.

Generalitateari dagokio, Katalunian egoitza soziala duten aurrezki-kutxen

arloan, aurrezki-kutxen diziplina-, ikuskaritza- eta zehapen-gaietako eskumen

partekatua.

Eskumen horren barruan dago, kasu guztietan, arau-hauste eta zehapen

gehigarriak ezartzea bere eskumenekoak diren gaietan.

Generalitatea lankidetzan aritzen da Ekonomia eta Ogasun Ministerioak eta

Espainiako Bankuak Katalunian egoitza soziala duten aurrezki-kutxetan egiten

dituzten ikuskatze-lanetan eta zehatze-lanetan, betiere, Estatuko legerian

ezarritakoari jarraituz.

121. artikulua.- Merkataritza eta feriak.

Merkataritzaren eta ferien arloko eskumen esklusiboa Generalitateari dagokio,

barruan egonik nazioartekoa ez den feria-jarduna arautzea eta merkataritzajarduera

administrazio aldetik antolatzea, eta, horri lotuta, kasu guztietan, hauek

ere bai:

a) Eskumen hori baliatzeko administrazio-baldintzak ezartzea, jarduteko lekuak

eta establezimenduak zehaztea, eta merkataritza elektronikoaren edo beste

edozein bide erabiliz egindako merkataritzaren administrazio-antolamendua

finkatzea.

b) Administrazio-arauak finkatzea salmenta-mota eta merkataritza-lana egiteko

modu guztietarako, baita eskaintza-salmentetarako eta irabazpiderik gabeko

salmentetarako ere.

c) Merkataritzarako ordutegiak arautzea, betiere, merkatu-batasuna izateko

konstituzio-printzipioa errespetatuta zeregin horretan.

d) Merkataritzarako ekipamenduak sailkatzea eta lurraldeka antolatzea, eta

establezimenduak irekitzeko, zabaltzeko eta jardueraz aldatzeko baldintzak eta

araubidea zehaztea.

e) Merkataritza-jarduerarekin zerikusia duten kalitate-arauak eta -estandarrak

zehaztea eta betearaztea.

f) Merkatu-diziplinaren inguruan, administrazio-poliziari dagozkion neurriak

hartzea.

Generalitateari eskumen betearazlea dagokio Katalunian egiten diren

nazioarteko feriei buruzko gaietan, honako hauek ere barnean direla kasu

guztietan:

a) Nazioarteko feria baimentzea eta hala aitortzea.

b) Sustapen-lana, kudeaketa-lana eta koordinazio-lana egitea.

c) Ikuskari-lana, ebaluaketa eta kontuak azaltzea.

d) Barruko erregelamendua ezartzea.

e) Feria bakoitzeko zuzendaritza-organoetan ordezkari bat izendatzea.

Generalitateak Estatuari nazioarteko ferien egutegia osatzen laguntzen dio.

122. artikulua.- Herri-galdeketak.

Generalitateak berak edo toki-erakundeek, bakoitzak dituen eskumenen

esparruaren barruan, inkestak, jendaurreko entzunaldiak, partaidetza-foroak

edo herriari galdetzeko beste edozein tresna erabili behar dutenean,

Konstituzioaren 149.1.32 artikuluan ezarritakoa salbuespen dela,

Generalitateak eskumen esklusiboa du, horretarako araubide juridikoa,

moduak, prozedura, gauzatzea eta deialdia ezartzeko.

123. artikulua.- Kontsumoa.

Generalitateari dagokio kontsumo-arloko eskumen esklusiboa, honako hauek

ere beti barruan direla:

a) Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen eskubideen alde egitea (28. artikuluan

daude aldarrikaturik), eta kexak nahiz erreklamazioak egiteko administrazioprozedurak

zehaztea eta aplikatzea.

b) Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen elkarteak arautzea eta sustatzea, eta

dagozkien prozeduretan eta gaietan izan behar duten partaidetza ere bai.

c) Kontsumo-arloan, bitartekaritzako organoak eta prozedurak arautzea.

d) Kontsumorako prestakuntza eta heziketa.

e) Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen arloko informazioa arautzea.

124. artikulua.- Kooperatibak eta gizarte-ekonomia.

Generalitateari dagokio kooperatiben arloko eskumen esklusiboa.

Kooperatiben antolaketa eta funtzionamendua ere 1. paragrafoko eskumen

horren barruan dago, eta, antolaketa eta funtzionamenduarekin batera, arlo

hauek ere bai beti:

a) Definizioa, izena eta sailkapena.

b) Egoitza zehazteko irizpideak.

c) Jarduna arautzeko irizpideak.

d) Kooperatibak osatzeko, estatutuak aldatzeko, kooperatibak bateratzeko,

banatzeko, eraldatzeko, desegiteko eta kitapena egiteko baldintzak.

e) Kalifikazioa eta dena delako erregistroan inskribatzea eta egiaztatzea.

f) Bazkideen eskubideak eta eginbeharrak.

g) Ekonomia-erregimena eta dokumentazio soziala.

h) Adiskidetzea eta bitartekaritza.

i) Kooperatiba-taldeak eta kooperatiben arteko ekonomia-lankidetzarako jardunmoduak.

Kooperatiba-mugimendua arautzea eta sustatzea ere 1. paragrafoko eskumen

horren barruan daude kasu guztietan, batez ere, enpresan esku hartzeko

bideak sustatzeko, langileak ekoizpen-baliabideetara iristeko bidea sustatzeko,

eta gizartearen eta lurraldearen kohesioa sustatzeko. Kooperatiba-mugimendua

arautzeak eta sustatzeak zeregin hauek ere badakartzate:

a) Kooperatiben elkartegintza arautzea.

b) Kooperatiba-heziketa eta –prestakuntza.

c) Kooperatibei laguntza-publikoak emateko irizpideak zehaztea, baldintzak

arautzea, laguntza horiek ematea eta kontrolatzea.

Generalitateari dagokio gizarte-ekonomiaren arloa sustatzeko eta antolatzeko

eskumen esklusiboa.

125. artikulua.- Zuzenbide publikoko korporazioak eta lanbide tituludunak.

Elkargo profesionaletan, akademietan, nekazaritza-, merkataritza-, industrianahiz

nabigazio-ganberetan, eta interes ekonomikoak eta profesionalak

ordezkatzen dituzten zuzenbide publikoko beste korporazio batzuetan,

Generalitateari dagokio eskumen esklusiboa, 2. eta 3. paragrafoetan

ezarritakoari dagokionez izan ezik:

Konstituzioaren 36. eta 139. artikuluetan ezarritakoa errespetatuta, hauek ere

eskumen honen barruan egongo dira beti:

a) Gai hauek guztiak arautzea: barruko antolaketa, funtzionamendua eta

ekonomia- erregimena, aurrekontu- eta kontabilitate-erregimena, elkargora

biltzeko eta atxikitzeko erregimena, kideen eskubide-eginbeharrak eta diziplinaerregimena.

b) Eginkizunak zehaztea eta nori bereak ematea.

c) Administrazioaren gainbegiratzea.

d) Korporazioetako kideak hautatzeko erabili beharreko hauteskunde-sistema

eta -prozedura zehaztea.

e) Lurralde-mugak zehaztea eta, halakorik gerta daitekeenerako, Katalunia

barruko taldekatzeak zehaztea.

Lehen paragrafoan aipaturik dauden korporazioak definitzeko, halakoak

sortzeko baldintzak zehazteko eta haietako kidea izateko baldintzak zehazteko,

Generalitateak eskumen partekatua du.

Merkataritza-, industria- eta nabigazio-ganberek, Generalitateak Estatuarekin

aurretiaz akordioa lortuta, atzerriko merkataritzan eginkizunak burutu ditzakete,

eta ganberaren baliabideak eginkizun horietan erabil ditzakete.

Generalitateari dagokio, ikasketa-tituluei eta lanbide-tituluei buruz ezarrita

dauden arau orokorrak eta Konstituzioaren 36. eta 139. artikuluetan ezarritakoa

errespetatuta, lanbide tituludunen jarduerari buruzko eskumen esklusiboa,

honako hauek ere barruan direla beti:

a) Lanbide tituludunetan jarduteko betekizunak eta baldintzak zehaztea,

profesional tituludunen eskubideak eta eginbeharrak finkatzea eta

bateraezintasunen inguruko erregimena ezartzea.

b) Intrusismoaren eta jarduera okerren aurkako administrazioko bermeak

arautzea, eta nahitaez eman beharreko zerbitzu profesionalak arautzea.

c) Lanbide tituludunetan jarduteko diziplina-araubidea.

126. artikulua.- Kreditua, bankuak, aseguruak eta gizarte-segurantzaren

sisteman sartu gabeko mutualitateak.

Generalitateari dagokio eskumen esklusiboa gizarte-segurantzaren sisteman

sartu gabeko gizarte-aurreikuspeneko mutualitateen egitura, antolaketa eta

funtzionamenduaren inguruko arloan.

Generalitateari dagokio aurrezki-kutxa ez diren kreditu-etxeak, kreditukooperatibak,

pentsio-planak eta –funtsak kudeatzeko erakundeak eta asegurumerkatuan

diharduten erakunde fisiko eta juridikoak (lehendabiziko paragrafoan

aipatu ez direnak) egituratzeko, antolatzeko eta funtzionamenduaz arduratzeko

eskumen partekatua, betiere, Estatuko oinarrietan finkatutako ezarrita dauden

printzipioak, arauak eta estandar minimoak errespetatuta.

Generalitateari dagokio 1. eta 2. paragrafoetan aipaturik dauden erakundeen

jarduerarekiko eskumen partekatua.

Estatuko legeriak esleitutako erregelamenduzko betearazpen-egintzak ere

barruan ditu eskumen honek.

Generalitateari eskumen partekatua dagokio 2. paragrafoan aipaturik dauden

erakundeetako diziplina, ikuskaritza eta zehapenen gainean.

127. artikulua.- Kultura.

Generalitateari dagokio kultura-arloko eskumen esklusiboa.

Eskumen esklusibo horrek hauek hartzen ditu beti bere barruan:

a) Katalunian egindako arte- eta kultura-arloetako jardunak, hauek barnean

direla:

Lehenengoa.

Edozein eratako euskarria duten liburuak eta aldizkariak ekoizteko eta

banatzeko neurriak, baita legezko gordailua kudeatzeko eta identifikaziokodeak

emateko neurriak ere.

Bigarrena.

Zinema-aretoak arautzea eta ikuskatzea, zinema-industria babesteko neurriak

hartzea eta helbide soziala Katalunian duten enpresa banatzaileei

bikoizketarako lizentziak kontrolatzea eta ematea.

Hirugarrena.

Filmak eta ikus-entzunezkoak adinaren arabera eta kultura-balioen arabera

sailkatzea.

Laugarrena.

Katalunian dauden kultura-ekipamenduak sustatzea, planifikatzea, eraikitzea

eta kudeatzea.

Bosgarrena.

Generalitateak arauak sortzeko eskumena duen zergetan, kulturgintza

sustatzeko neurri fiskalak ezartzea.

b) Kultura-ondareak, honako hauek barruan dituela beti:

Lehenengoa.

Kataluniako kultura-ondarea aberastu eta jendartean zabalduko dela

bermatzeko eta guztientzat eskuragarriago egongo dela bermatzeko neurriak

arautzea eta betearaztea.

Bigarrena.

Arkitekturak, arkeologiak, zientziak, teknikak, historiak, arteak, etnologiak eta

kulturak oro har utzitako ondarea ikuskatzea, inbentarioetan biltzea eta

zaharberritzea.

Hirugarrena.

Kataluniako kultura-ondarea osatzen duten ondasun higigarriei eta higiezinei

lotutako jardunetan bete beharreko araubide juridikoa ezartzea, ondasun

higiezinen araubide juridikoa zehaztea, eta ondasun horiek hala izendatzea eta

kudeatzea, Estatuak titulartasunpean dituenak salbuespen direlarik.

Laugarrena.

Kataluniako kultura-ondarea babestea, eta, babes-lan horren barruan,

ondasunak beren horretan zaintzea, konpontzea, ondasunak zaintzeko

erregimena ezartzea eta ondasunak kontrolatzea, betiere, ondare hori osatzen

duten ondasunak esportaziotik eta espoliaziotik babesteko Estatuak duen

eskumenari kalterik egin gabe.

c) Artxiboak, liburutegiak, museoak eta Estatuarenak ez diren gainerako

kultura-ondaretegi guztiak, eginkizun hauek beti barruan direla:

Lehenengoa.

Artxibo-sistema eta liburutegi-sistema osatzen duten zentroak, museoak eta

gainerako kultura-gordailu diren beste zentroak sortzea, kudeatzea, babestea

eta haien araubide juridikoa taxutzea.

Bigarrena.

Aipatutako zentro horietan jasota dauden ondasun dokumentalen,

bibliografikoen eta kulturalen araubide juridikoa ezartzea.

Hirugarrena.

Kataluniako ondare dokumental eta bibliografikoa osatzen duten ondasunak

zaintzea eta errekuperatzea.

d) Kultura sustatzea, eta, horri lotuta, hauek ere bai:

Lehenengoa.

Katalunian sortzen nahiz ekoizten diren antzerki-lanak, musika-lanak, ikusentzunezkoak,

literatura, dantza, zirkoa eta beste arte konbinatu batzuk

sustatzea eta zabaltzea.

Bigarrena.

Kataluniako kultura-ondarea, arte-ondarea eta monumentu-ondarea eta kulturagordailu

diren zentroak sustatzea eta zabaltzea.

Hirugarrena.

Kultura kataluniarra nazioartean zabaltzea.

Estatuaren jabetzapekoak izanik Katalunian dauden artxiboak, liburutegiak,

museoak eta kultura-gordailu diren zentroak direla-eta, Generalitateari dagokio

eskumen betearazlea, eta, eskumen horren barnean dago, beti,

funtzionamendua, antolaketa eta langile-araubidea arautzeko ardura.

Kultura-ondasunei eta kultura-ekipamenduei dagokienez Estatuak Katalunian

egindako inbertsio-jardunetan Generalitatearekin akordioa adostu beharko da

aurretik.

Kultura kataluniarra nazioartean zabaltzearren Estatuak burutzen dituen

jardunak direla-eta Estatuko eta Generalitateko Gobernuek elkarrekin aritzeko

lankidetzarako eta elkarlanerako moduak taxutu behar dituzte, betiere, Estatutu

honetako V. tituluan ezarritakoari jarraituz.

128. artikulua.- Deiturak eta leku- eta kalitate-adierazgarriak.

Generalitateari dagokio, Konstituzioaren 149.1.13 artikuluan ezarritakoa

errespetatuta, jatorri-deituren eta beste kalitate-adierazgarri batzuen eskumen

esklusiboa, eta, eskumen horren barruan, baita halakoak sortzeko eta

funtzionatzeko araubide juridikoa ere, eta, hortaz, baita eginkizun hauek ere:

a) Produktuek izan ditzaketen babes-mailak eta babes-maila horien araubidea

eta baldintzak zehaztea, eta dakartzaten eskubideak eta eginbeharrak

finkatzea.

b) Deituren titulartasun-erregimena ezartzea, betiere, jabetza industrialaren

inguruko legeria errespetatuta.

c) Produktu horiek ekoizteko eta salerosteko moduak eta baldintzak baita

aplikatu beharreko zehapen-araubidea ere arautzea.

d) Dena delako jatorri-deituraren edo kalitate-adierazgarriaren administrazioantolaketarako

erregimena, bai ekoizpenaren eta salerosketaren kontrolgaietarako

bai kudeaketa-gaietarako.

Lehen paragrafoan aipaturik dagoen eskumen horren barruan deituren edo

adierazgarrien aitorpena eta erregulazio-arauen onarpena daude, eta deiturekin

nahiz adierazgarriekin zerikusia duten jarduerak kudeatzeko eta kontrolatzeko

administrazio-ahalmen guztiak ere bai, batez ere, administrazioak dena delako

deitura ikuskatzeko izan dezakeen arduratik sortzen direnak eta deituraren

araubidea urratu izana zigortzeko ahalmena erabiltzeak dakartzanak.

Deiturak bere barnean duen lurraldea Kataluniako muga baino urrunago

zabaltzen bada, deitura horretako organoek Katalunian dauden lur-sail eta

instalaziotarako darabiltzaten jardunekiko izango du Generalitateak kudeaketaeta

kontrol-ahalmena, betiere, legeetan ezarritakoari jarraituta.

Generalitateak deitura-organoetan hartuko du parte, eta organo horien

kudeaketa-ahalmenak baliatuko ditu.

Generalitateak jatorrizko deitura edo babespeko adierazgarri geografiko bat

onartu izanak berarekin dakartzan babes-eginbeharrak baliatuko ditu

Generalitateak berak bere lurraldeari dagokionez.

Kasuan kasuko agintariek lankidetzan jardun behar dute Kataluniako deitura

geografikoak eta kalitate-deiturak Kataluniako lurraldetik kanpo babesten, baita

Europako eta nazioarteko babes-instituzioetan ere.

129. artikulua.- Zuzenbide zibila.

Generalitateari dagokio Zuzenbide zibilaren arloko eskumen esklusiboa,

Konstituzioaren 149.1.8 artikuluaren arabera kasu guztietan Estatuari esleitu

zaizkion arloak salbuespen direla.

Eskumen honek Kataluniako zuzenbide zibilaren lege-iturrien sistema

zehazteko ardura ere hartzen du bere barruan.

130. artikulua.- Zuzenbide prozesala.

Generalitatearen ardura da Kataluniako zuzenbide substantiboaren

berezitasunetik datozen berariazko prozesu-arauak ematea.

131. artikulua.- Hezkuntza.

Generalitateari eskumen esklusiboa dagokio, Unibertsitatez kanpoko

irakaskuntzan, nahitaezko irakaskuntzaren ondoren egindako ikasketen arloan,

baldin eta Estatu osoan indarra duen ikasketa- edo lanbide-titulu nahiz

egiaztagiriren bat lortzeko ez badira, eta eskumen bera du ikasketa horiek

ematen dituzten ikastetxeen arloan ere.

Generalitateari eskumen esklusiboa dagokio, Unibertsitatez kanpoko

irakaskuntzan, Estatu osoan indarra duen ikasketa- edo lanbide-tituluren bat

lortzeko diren ikasketen arloan, nahitaezkoak izan nahiz aukerakoak izan, baita

haur-hezkuntzako ikasketen arloan ere, betiere, eskumen horren barruan hauek

daudela:

a) Bere lurraldean irakaskuntza-programazioan eragina jasaten duten

sektoreen partaidetza- eta kontsulta-organoak arautzea.

b) Haur Hezkuntzako lehendabiziko zikloan garatu beharreko hezkuntzaedukiak

finkatzea eta ziklo hori ematen duten ikastetxeak arautzea, baita

irakasleen plantillak eta gainerako langileen titulazioak eta espezializazioak

zehaztea ere.

c) Ikastetxe publikoak sortzea, antolakuntza aldetik garatzea eta beren

araubidea finkatzea.

d) Hezkuntza-sistema ikuskatzea, sistemaren barne-ebaluaketa egitea,

hezkuntzaren berritze-bidea, ikerlana eta saiakera-lana egitea, baita hezkuntzasistemaren

kalitatea bermatzea ere.

e) Ikaste-lana, bekak eta laguntzak funts propioekin sustatzeko erregimena

finkatzea.

f) Irakasleak eta hezkuntzan diharduten gainerako langileak etengabean

prestatzea eta hobetzea, eta giza baliabideen arloan jarduteko jarraibideak

onartzea.

g) Ikastetxe publikoetan eta diru publikoaren bidez lan egiten duten ikastetxe

pribatuetan, hezkuntza-zerbitzuak eta eskolaz kanpoko jarduera osagarriak

finkatzea.

h) Nahitaezko irakaskuntzarako adina gainditua duten ikasleentzako ikasketak

antolatzea, bertaratu beharrik gabeko erregimenean.

Bigarren paragrafoan arautu gabe geratutako gaiei dagokienez eta paragrafo

horretan jasotako ikasketei lotuta, betiere, Unibertsitatez kanpoko

irakaskuntzan, heziketa izateko eta irakaskuntza-askatasuna izateko

eskubidearen funtsezko ezaugarriak errespetatuta, eta Konstituzioaren

149.1.30 artikuluan ezarritakoaren arabera, Generalitateari eskumen partekatua

dagokio, hauek beti barruan daudela:

a) Irakaskuntza programatzea, definitzea eta hezkuntza-sistemari buruzko

ebaluazio orokorra egitea.

b) Irakaskuntza-arloa eta irakaste-lana eta hezte-lana arautzea.

c) Kasuan kasuko ikasketa-planak taxutzea, curriculumaren antolaketa ere

barruan dagoela.

d) Ikaste-lana, bekak eta Estatuko laguntzak sustatzeko erregimena ezartzea.

e) Hezkuntza eskuragarri jartzea, eta ikastetxeetan ikasleak onartzeko eta

ikasle horiei eskolak emateko irizpideak ezartzea eta arautzea.

f) Hezkuntza-sistemako ikasketei eta ikasketa horiek ematen dituzten

ikastetxeei funts publikoen bidez eusteko erregimena.

g) Ikastetxeetako eta heziketa-zentroetako eskakizunak eta baldintzak

ezartzea.

h) Ikastetxe publikoak eta funts publikoez diharduten ikastetxe pribatuak

antolatzea.

i) Hezkuntza-komunitateak ikastetxe publikoak eta funts publikoez diharduten

ikastetxe pribatuak kontrolatzen eta kudeatzen izan beharreko partaidetza

zehaztea.

j) Hezkuntza-administrazioko irakasle funtzionario bilakatzeko eta izaera hori

galtzeko modua ezartzea, funtzionario horiek dituzten oinarrizko eskubideak eta

eginbeharrak garatzea, eta hezkuntza-administrazioan aritzen diren

langileentzako politika taxutzea.

Unibertsitatez kanpoko irakaskuntzan, Estatuko ikasketa-tituluak eta lanbidetituluak

emateko eta homologatzeko eskumen betearazlea dauka

Generalitateak.

132. artikulua.- Larrialdiak eta babes zibila.

Babes zibilaren arloko eskumen esklusiboa Generalitateari dagokio, eta,

eskumen horren barnean, eginkizun hauek denak, kasu guztietan: larrialdiei eta

segurtasun zibilari buruzko neurriak arautzea, antolatzea eta betearaztea,

babes zibileko zerbitzuak zuzentzea eta koordinatzea, baita, hortaz, suteei

aurrea hartzeko eta suteak itzaltzeko zerbitzuak ere; betiere, tokiko gobernuek

gai horretan dituzten ahalmenei kalterik egin gabe, eta segurtasun publikoaren

arloan dituen eskumenak betetzerakoan Estatuak ezarritakoa errespetatuta.

Larrialdiei eta babes zibilari lotutako egoerak Kataluniatik haratago ere iristen

badira, Generalitateak beste autonomia-erkidego batzuekiko eta Estatuarekiko

lankidetza-tresnak behar ditu sustatu.

Itsasoko laguntzaren arloan Generalitateari dagokio eskumen betearazlea,

betiere, Estatuko legeriak ezartzen duenari jarraituz.

Segurtasun nuklearraren arloan Generalitateak betearazpenean hartzen du

parte, horretarako izenpetutako hitzarmenetan, eta, hala dagokionean, legeetan

ezarritakoa errespetatuz.

133. artikulua.- Energia eta meatzeak.

Generalitateari dagokio energiaren arloko eskumen partekatua.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Energia ekoizteko, biltegiratzeko eta garraiatzeko jarduerak arautzea, osoosorik

Kataluniako lurraldean barrena igarotzen diren instalazioak jartzeko

baimenak ematea eta Katalunian dauden instalazio guztietan ikuskatze-lanak

eta kontrol-jardunak egitea.

b) Katalunian egiten den energia-banaketari lotutako jarduna arautzea,

horretarako behar diren instalazioak jartzeko baimenak ematea, eta Katalunian

diren instalazio guztietan ikuskatze-lana eta kontrol-jarduna egitea.

c) Energia-horniketarako zerbitzuen kalitatearen inguruko arau osagarriak

garatzea.

d) Energia berriztagarriak eta energia eraginkortasuna sustatzea eta kudeatzea.

Kataluniako lurraldea baino haratago baldin badoaz, edo energia Kataluniatik

kanpora erabiltzekoa baldin bada, energia ekoizteko eta garraiatzeko

instalazioetarako baimenak emateko prozeduran esku hartzen du

Generalitateak, aurretiaz bete beharreko txosten bat eginez.

Kataluniako lurraldean eragina duen estatu-mailako energia-sektorea arautzen

eta planifikatzen esku hartzen du Generalitateak.

Generalitateari dagokio meatze-erregimenaren eskumen partekatua.

Eskumen horren barnean egongo dira, beti, Kataluniako lurraldean dauden

meatzeak eta meatze-baliabideak eta Katalunian egiten diren erauzketajardunak

arautzea eta Administraziotik horietan esku hartzeko eta kontrolatzeko

erregimena ezartzea.

134. artikulua.- Kirola eta aisialdia.

Generalitateari dagokio kirol-arloko eskumen esklusiboa, honako hauek ere beti

barruan direla:

a) Kirola eta gorputz-ariketa sustatzea, zabaltzea, planifikatzea eta

koordinatzea, gauzatzea, arlo horretan aholkuak ematea, esparru hori ezartzea

eta proiektatzea Kataluniako edozein tokitan, gizarte maila guztietan.

b) Bitartekaritza-organoak antolatzea kirol-arloan.

c) Kirol-prestakuntza arautzea, eta goi-mailako errendimendua eta teknifikazioa

sustatzea.

d) Kataluniako eremuan kirola eta gorputz-ariketa sustatzen eta antolatzen

dituzten Kataluniako erakundeak eta kirol-federazio nahiz -klubak arautzeko

araubide juridikoa ezartzea, eta kirol-erakundeak onura publikokoak direla

deklaratzea.

e) Kirol-jarduna sustatzen eta antolatzen duten erakundeek kirol-, lehia- eta

hauteskunde-arloetan errespetatu beharreko diziplina arautzea.

f) Kirol-elkartegintza sustatzea eta bultzatzea.

g) Sozietatearen egoitza Katalunian dutela, kirola eta gorputz-ariketa sustatzen

eta antolatzen dituzten erakundeak erregistratzea.

h) Kataluniako kirol-ekipamenduen sarea planifikatzea eta helburu hori iristeko

zeregina bultzatzea.

i) Kirol-jardunean eta gorputz-ariketan diharduten kirolgileen osasuna eta

mediku-azterketak kontrolatzea eta ikuskatzea.

j) Kirol-ikuskizun publikoetan indarkeriarik egon ez dadin, prebentzio- eta

kontrol-zereginak arautzea, betiere, segurtasun publikoaren arloan Estatuak

bereak dituen eskumenak errespetatuta.

k) Kirola eta gorputz-ariketa egiten eta antolatzen diharduten pertsonen eta

ikusleen osasuna bermatzea, eta kirol-ekipamenduen segurtasuna eta kontrola

bermatzea osasun-arloari dagokionez.

l) Ikerkuntza zientifikoa garatzea kirol-arloan.

Kirola garatzeko helburua duten erakunde eta organismoetan hartzen du parte

Generalitateak bai Estatuan bai Europan bai nazioartean ere.

Generalitateari dagokio aisialdi-arloko eskumen esklusiboa; eskumen horrek

bere barruan hartuko ditu, egoera edozein dela ere, Kataluniako lurraldearen

barruan egiten diren jardunak sustatzea eta arautzea, eta aisialdiko jardunak

burutzeko helburua duten erakundeak arautzeko araubide juridikoa ezartzea.

Aisialdia garatzeko helburua duten erakunde eta organismoetan hartzen du

parte Generalitateak bai Estatuan bai Europan bai nazioartean ere.

135. artikulua.- Estatistika.

Generalitatearen interesekoa den estatistikaren arloko eskumen esklusiboa

dagokio Generalitateari, honako hauek ere beti barruan direla:

a) Estatistika-arloa planifikatzea.

b) Administrazio-arloa antolatzea.

c) Generalitatearen estatistika-sistema ofizial propioa eratzea.

Generalitatea partaide eta lankide da autonomia-erkidegoz haraindiko irispidea

duten estatistikak egiten.

136. artikulua.- Kataluniako herri-administrazioen zerbitzura diharduten

langileak eta funtzio publikoa.

Funtzio publikoaren arloan, honako eskumen hauek ditu Generalitateak, tokiko

autonomiaren printzipioa errespetatuta:

a) Eskumen esklusiboa du bai Kataluniako herri-administrazioen zerbitzura

diharduten langileen estatutu-araubidea ezartzeko, bai funtzio publikoa

ordenatu eta antolatzeko, b) idatz-zatian ezarritakoa salbuespen dela.

b) Eskumen partekatua du enplegu publikoa, funtzionario-izaera eskuratu nahiz

izaera hori galtzeko moduak, eta herri-administrazioen zerbitzura diharduten

langileen eskubideak, eginbeharrak eta bateraezintasunak eta administrazioegoerak

antolatzeko printzipioak garatzeko.

c) Eskumen esklusiboa du, lan-kontratuko langileen eremuan, bai lanpostuen

zerrenda administrazio-antolamenduak dakartzan beharrizanei egokitzeko, bai

eta langile horiek prestatzeko ere.

137. artikulua.- Etxebizitza.

Generalitateari dagokio etxebizitza-arloko eskumen esklusiboa, honako hauek

ere beti barruan direla:

a) Etxebizitzaren arloa planifikatzea, antolatzea, kudeatzea, ikuskatzea eta

kontrolatzea, gizarteak dituen beharrizanak eta lurraldeen arteko oreka

aintzakotzat hartuta.

b) Kataluniako herri-administrazioek etxebizitza-arloan egiten duten sustapenlanari

dagokionez helburuak eta lehentasunak ezartzea, eta horiek guztiak

lortzeko hartu beharreko neurriak hartzea, esparru publikoaren zein pribatuaren

inguruan.

c) Etxebizitzak egiteko sustapen publikoa baliatzea.

d) Etxebizitzaren inguruko merkatua administrazio-arloan arautzea, eta babesnahiz

diziplina-neurriak ezartzea arlo horri dagokionez.

e) Eraikuntzaren kalitatea ikuskatzea, kontrolatzea eta horri buruzko arau

teknikoak ematea.

f) Etxebizitzetako bizigarritasunari buruzko arauak ematea.

g) Berrikuntza teknologikoa eta garapen iraunkorra etxebizitzetan aplikatzea.

h) Etxebizitzak kontserbatzeari eta mantentzeari buruzko arauak ematea eta

aplikatzea.

Telekomunikazioak, irrati-zabalkundea, oinarrizko telefonia eta kable bidezko

beste zerbitzu batzuk emateko azpiegitura erkideak instalatzerakoan,

eraikinetan bete beharreko baldintzak ezartzeko eskumena Generalitateari

dagokio, betiere, Estatuak telekomunikazio-arloan duen legeria errespetatuta.

138. artikulua.- Immigrazioa.

Generalitateari eskumen hauek dagozkio, immigrazio-arloan:

a) Immigratutako pertsonei hasierako laguntza emateko eskumen esklusiboa,

argibideak eta laguntza sozio-sanitarioak emateko jardunak barnean direla.

b) Immigratutako pertsonak integratzeko politika garatzea, bere eskumenen

esparruaren barnean.

c) Etorkinak gizartean eta ekonomian integratzeko eta gizartean esku hartzeko

hartu behar diren neurriak hartzea eta neurri horiek arautzea.

d) Etorkinak hartzeko eta integratzeko erreferentzia-esparrua ezartzea legearen

bidez.

e) Kataluniara itzulitako pertsonak integratzea, sustatzea eta laguntzea, eta

itzulera hori errazagoa izan dadin erabili beharreko politika eta neurri egokiak

bultzatzea.

Generalitateari dagokio atzerritarren lan-baimenaren arloko eskumen

betearazlea, atzerritar horiek duten lan-harremana Katalunian gauzatzen

denean. Atzerritarrak sartzeko eta bertan bizitzeko Estatuari dagokion

eskumenarekin nahitaez koordinatuta burutu behar da eskumen hau, honako

hauek ere barnean dituela:

a) Bere konturako nahiz inoren konturako langileentzako hasierako lanbaimenak

tramitatzea eta ebaztea.

b) Aurreko a) idatz-zatian adierazitako espedienteak direla-eta aurkezten diren

errekurtsoak tramitatzea eta ebaztea, eta ikuskapen- eta zehapen-erregimena

aplikatzea.

Generalitateari dagokio, Kataluniarentzat erabateko garrantzia duela, Estatuak

immigrazioari buruz hartzen dituen erabakietan parte hartzea, eta, bereziki,

atzerriko langile-kopurua ezartzeko orduan aurretiaz eta aginduz parte hartzea,

V. tituluan ezarritako mekanismoen bitartez,

139. artikulua.- Industria, artisautza, metrologia-kontrola eta metalen

kontrastea.

Generalitateari dagokio industria-arloko eskumen esklusiboa, 2. paragrafoan

ezarritakoan izan ezik.

Eskumen honek barruan hartzen ditu, egoera edozein dela ere, Kataluniako

industria-sektoreak eta -prozesuak antolatzea, industria-arloko jarduerak,

instalazioak, ekipamenduak, prozedurak eta produktuak babesteko segurtasuna

zaintzea, eta pertsonen segurtasunean edo osasunean kalte egin dezaketen

industria-jardunak arautzea.

Generalitateari dagokio industria-arloko plangintzan dagoen eskumen

partekatua, betiere, ekonomiari buruzko plangintza orokorraren esparruan.

Generalitateari dagokio artisautzaren arloko eskumen esklusiboa.

Generalitateari dagokio metrologia-kontrolaren arloko eskumen betearazlea.

Generalitateari dagokio metalen kontrastearen arloko eskumen betearazlea.

140. artikulua.- Garraio-azpiegiturak eta komunikazioetakoak.

Generalitateari dagokio Kataluniako lurraldean dauden portuak, aireportuak,

heliportuak eta gainerako garraio-azpiegiturak zuzentzeko eskumen esklusiboa,

baldin eta interes orokorrekoak direla legez ezarrita ez badago.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Garraio-arloari lotuta, araubide juridikoa ezartzea, plangintza egitea eta

kudeatzea portuak eta aireportuak, portuetako eta aireportuetako instalazioak,

itsas instalazio txikiak, portu- eta aireportu-esparruetako zamalanerako

geltokiak eta gainerako garraio-azpiegiturak.

b) Zerbitzua emateko beharrezko den jabari publikoa kudeatzea, eta, batez ere,

portuetako edo aireportuetako esparru barruan erabiltzekoak diren emakidak

eta baimenak ematea.

c) Portuetako edo aireportuetako zerbitzuetan izan beharreko erregimen

ekonomikoa ezartzea, eta, batez ere, azpiegitura erabiltzeagatik eta zerbitzua

emateagatik, tarifa- eta zerga-ahalak zehaztea, eta era guztietako zergak eta

kargak jaso eta biltzea.

d) Portuetako edo aireportuetako zerbitzu-gunea mugatzea, eta portu- edo

aireportu-esparru barruko nahiz beste garraio-azpiegitura batzuetako

erabilerak, ekipamenduak eta jardun osagarriak zehaztea, betiere, jabari

publikoaren titularrak dituen ahalmenak errespetatuta.

Generalitateak autonomia-erkidegoz gaindiko organismoetan hartzen du parte,

erakunde horiek, titulartasuna Estatuaren esku egonik ere, Katalunian dauden

garraio-azpiegiturei buruz eginkizunak dituztenean.

Katalunian dagoen portu, aireportu edo beste garraio-azpiegitura bat interes

orokorrekotzat izendatzeko, beharrezkoa da Generalitatearen aurretiazko

txostena; Generalitateak horren kudeaketan parte hartu ahal izango du, edo

bere ardurapean hartu, legeetan ezarritakoaren arabera.

Generalitateari dagokio interes orokorrekoak diren portu eta aireportuak

planifikatzen eta programatzen parte hartzea, betiere, Estatuko legeetan

ezarritakoa aintzakotzat hartuta.

Generalitateari dagokio bide-sareari buruzko eskumen esklusiboa Kataluniako

lurralde-esparru osoan, eta Estatuak Katalunian duen bide-sarea kudeatzen

parte hartzea ere badagokio, Estatuko legeetan ezarritakoa aintzakotzat

hartuta.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Kataluniako bide-sarea erabat ordenatzea, planifikatzea eta kudeatzea.

b) Generalitatearen titulartasuna duten bide-sarearen osagai guztien araubide

juridikoa eta finantzarioa ezartzea.

c) Kataluniako bide-sarea osatzen duten elementuen arteko konexio-maila

indartzea, bai elkarri lotzeko, bai beste garraio-azpiegitura edo -sare batzuei

lotzeko.

Generalitateari dagokio trenbide-arloari buruzko eskumen esklusiboa izatea

bere titulartasuna duten azpiegiturei dagokienez, bai eta, titulartasuna

Estatuaren esku egonik ere, Katalunian dauden azpiegiturak planifikatzen eta

kudeatzen parte hartzea, betiere, Estatuko legeetan ezarrita dagoenaren

arabera.

Generalitateari dagokio, Estatuaren legeetan ezarritakoaren arabera,

komunikazio elektronikoei buruzko eskumen betearazlea izatea, honako hauek

ere beti barruan direla:

a) Sarbide unibertsala eskaintzen duten zerbitzuen gutxieneko multzoa

sustatzea.

b) Telekomunikazioetako azpiegitura erkideak ikuskatzea eta kasuan kasuko

zehatzeko ahala erabiltzea.

c) Kataluniako lurraldea baino haratago ez doan estaldura-multiplexa elkarrekin

batera duten irratidifusiorako operadoreen arteko auziak ebaztea.

d) Kataluniako lurraldetik haratago ez doazen multiplexen kudeatzaileen

erregistroa eta telekomunikazioetako azpiegitura erkideak jartzeko

instalatzaileen erregistroa kudeatzea.

141. artikulua.- Jokoak eta ikuskizunak.

Generalitateari dagokio joko, apustu eta kasinoen arloko eskumen esklusiboa,

jarduera erabat Katalunian burutzen denean, honako hauek ere beti barruan

direla:

a) Jokoak eta apustuak sortzea eta baimentzea, joko eta apustu horiek

arautzea, eta jarduera horiek kudeatu, ustiatu eta burutzeko xedea duten

enpresak edo orokorrean jokoarekin zerikusia duten materialak merkaturatu eta

banatzeko xedea duten enpresak arautzea ere bai, bitarteko informatiko eta

telematikoak erabilita egindako jokoak ere barruan direla.

b) Jarduera horiek burutzeko erabilitako lokalak, instalazioak eta ekipamenduak

arautzea eta kontrolatzea.

c) Jokoaren jardunari buruzko zerga-erregimena finkatzea, bere eskumenen

esparruan, era horretako jardunak burutzen dituzten enpresentzat.

Estatuaren esparrua hartzen duten joko- eta apustu-modalitate berriak

baimentzeko, edo orain daudenak aldatzeko, V. tituluan ezarritako

Generalitatearen eta Estatuaren arteko Bitariko Batzordearen eztabaida behar

da nahitaez eta Generalitatearen aurretiko txosten erabakigarria ere bai.

Generalitateari dagokio ikuskizunen eta jolas-ekintzen arloko eskumen

esklusiboa; eskumen horrek bere barnean hartuko ditu, egoera edozein dela

ere, sektorearen ordenamendua, administrazioak esku hartzeko erregimena,

eta gune eta lokal publikoetan egiten diren era guztietako ikuskizunen kontrola.

142. artikulua.- Gazteria.

Generalitateari dagokio gazteria-arloko eskumen esklusiboa, honako hauek ere

beti barruan direla:

a) Gazteriari zuzendutako politikak, planak eta programak diseinatzea,

aplikatzea eta ebaluatzea.

b) Gazteen elkartegintza, gazte-jendeak parte hartzeko ekimenak, nazioarteko

mugigarritasuna eta gazteen turismoa sustatzea.

c) Gazteentzako jardunak eta instalazioak arautzea, kudeatzea, esku-hartzea

eta arlo horretan administrazio-poliziari dagozkion lanak egitea.

Generalitateari dagokio nazioarteko erakundeekin akordioak sinatzea eta,

erakunde horien arautegietan horretarako biderik emanez gero, erakundeetan

parte hartzea, Estatuarekin batera lankidetzan nahiz bere kabuz, bakarrik;

horrez gain, nolanahi den ere, bizilekua Katalunian duten pertsona, instalazio

nahiz erakundeetan eragina badute, nazioarteko erakundeek emandako

dokumentuak tramitatzea ere badagokio, betiere, Estatuko legeria

errespetatuta.

143. artikulua.- Berezko hizkuntza.

Kataluniako Generalitateari dagokio berezko hizkuntzaren arloko eskumen

esklusiboa; eskumen horren barruan izango da beti bere ofizialtasunaren

irispidea, erabilerak eta ondorio juridikoak zehaztea, eta katalanaren

normalizazio linguistikoa iristea.

Generalitateari dagokio, eta Aran haraneko Conselh Generau izeneko

kontseiluari ere bai, okzitaniera (aranera, Aranen aranés deitutakoa)

normalizatzeko eskumena.

144. artikulua.- Ingurumena, natura-guneak eta meteorologia.

Generalitateari dagokio ingurumenaren arloko eskumen partekatua, eta

babeserako arau gehigarriak ezartzeko eskumena ere bai. Eskumen partekatu

horrek hauek hartzen ditu bere barruan:

a) Ingurumen-plangintza egiteko tresnak ezartzea eta arautzea, eta tresna

horiek tramitatzeko eta onesteko prozedurak ere bai.

b) Ingurumen-arloan iraunkortasuna, fiskalitatea eta ikerketa finkatzeko neurriak

ezartzea eta arautzea.

c) Itsasoko eta uretako ingurumena, biodibertsitatea, natura-baliabideak, flora

eta fauna arautzea, baldin eta beren helburua itsasoko arrantza-baliabideak

gordetzea ez bada.

d) Ontzikiak eta bilgarriak ekoiztean, beren bizitza-ziklo osoan, sortzen direnetik

hondakin izatera pasatzen diren arte, egin behar den prebentzio-lana arautzea.

e) Katalunian egindako hondakinak edo Kataluniara doazenak sortzean, egin

beharreko prebentzio- eta zuzenketa-lanak, kudeaketa eta garraioa, eta azken

erabilera arautzea.

f) Lurrean eta lur azpian dagoen kutsadura prebenitu, kontrolatu, zuzendu,

berreskuratu eta orekatzeko zereginak arautzea.

g) Kataluniako lurraldean, lehorreko uretan botatako isurketak arautzea eta

kudeatzea, baita beste autonomia-erkidego batetik igarotzen ez diren azaleko

nahiz lurpeko uretan egindako isurketak ere.

Nolanahi ere, Generalitateari dagokio, bere lurralde esparruaren barruan,

azaleko nahiz lurpeko uretan egindako isurketak direla-eta administrazioak izan

beharreko esku-hartzeari buruzko eskumen betearazlea.

h) Atmosfera-giroa arautzea eta eguratsa zikintzen duten kutsadura-motak

bereiztea, egurats kutsatua duten inguruak izendatzea eta kutsadura

kontrolatzeko beste tresna batzuk ezartzea, dena delako obra, instalazioa edo

jarduna burutzeko baimena emateko eskumena edozein administraziori

dagokiolarik ere.

i) Berotegi-efektua eragiten duten gasak igortzeko baimenak emateko eta

jarraipena egiteko erregimena arautzea.

j) Ingurumena errespetatzen duten produktuak, jardunak, instalazioak,

azpiegiturak, prozedurak, ekoizpen-moduak edo jokabideak bereizteko

izendapenak sustatzea.

k) Ingurumenari egindako kalteak prebenitzea, leheneratzea eta konpontzea,

baita horri dagokion zehapen-erregimena zehaztea ere.

l) Espezieak babesteko neurriak eta zehapen-araubidea.

Generalitateari dagokio natura-guneen arloko eskumen esklusiboa, eta, egoera

edozein izanda ere, eskumen horrek bere barruan hartuko ditu, Konstituzioaren

149.1.23 artikuluan ezarritakoa aintzat hartuta, Katalunian dauden babestutako

natura-guneak eta habitatak babesteko, zedarritzeko, planifikatzeko eta

kudeatzeko ereduak arautzea eta izendatzea.

Generalitateak, Kataluniako lurraldea gainditzen duten natura-guneak direnean,

beste autonomia-erkidego batzuekin lankidetzan jarduteko tresnak sustatu

beharko ditu natura-gune horiek sortu, zedarritu, arautu eta kudeatzeko.

Estatuaren babes-erregimena duten natura-guneak zedarritzeko eta

deklaratzeko, Generalitatearen eta Estatuaren arteko Bitariko Batzordearen

nahitaezko txostena beharko da.

Natura-gunea erabat Kataluniako lurraldearen barruan badago, Generalitateari

dagokio natura-gune hori kudeatzea.

Generalitateari dagokio bere meteorologia-zerbitzu propioa ezartzea,

meteorologia eta klimatologiaren gaineko informazioa ematea, betiere, arriskua

dakarten egoera meteorologikoak iragarri, kontrolatu eta jarraituta, baita

esparru horietan ikerketa-lanak egitea eta kartografia klimatikoa osatzea ere.

Generalitateak Landa Agenteen Kidegoaren bitartez baliatzen ditu bere

eskumenak, agente horiek baitira eskudunak ingurumena zaintzen,

kontrolatzen, babesten, erabateko prebentzio-lana egiten eta kudeaketan

laguntzen.

Kidego horretako agenteek agintaritzaren agente-izaera dute, eta eurek

betetzen dituzte administrazio-polizia bereziaren eta polizia judizialaren

eginkizunak, legean ezarritakoaren arabera.

145. artikulua.- Baloreen merkatua eta kontratazio-zentroak.

Generalitateari dagokio Katalunian dauden balore-merkatuen eta kontrataziozentroen

arloko eskumen partekatua.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Baloreen merkatuak eta negoziazio-sistema antolatuak sortzea, izendatzea,

baimentzea eta ikuskatzea.

b) Baloreen merkatuetako gidaritza-sozietateen antolakundea,

funtzionamendua, diziplina eta zehapen-erregimena arautzea eta administrazioneurri

betearazleak ezartzea.

c) Merkatu horietan soil-soilik negoziatzen diren baloreak onestea, etetea,

baztertzea, jaulkitzen kontrolatzea, eta onespen-betekizun gehigarriak ezartzea,

baita ikuskatzea eta kontrolatzea ere.

d) Merkatu horietako kide izango diren pertsonak eta erakundeak egiaztatzea.

e) Baloreen burtsetako kideek, likidatu gabe dauden eragiketen berme modura,

eratu behar dituzten fidantzak ezartzea.

146. artikulua.- Gizarteko komunikabideak eta ikus-entzunezkoen zerbitzuak.

Generalitateari honako hauek dagozkio irrati- eta telebista-zerbitzuetan, baita

ikus-entzunezko beste edozein komunikabide-zerbitzutan ere:

a) Eskumen esklusiboa du Generalitatearen ikus-entzunezko komunikazioaren

arloko zerbitzu publikoa eta tokian tokiko ikus-entzunezko komunikazioaren

zerbitzu publikoa emateko modua antolatzerakoan, betiere, tokiko

autonomiaren bermea errespetatuta.

b) Eskumen partekatua du, Kataluniako ikus-entzuleei zuzenduta, erabilgarri

diren euskarri eta teknologietarik edozein erabiltzen duten ikus-entzunezko

komunikabide-zerbitzuak arautu eta kontrolatzeari buruz, bai eta, Kataluniako

lurraldean banantzen badira, ikus-entzunezko komunikabideen eskaintzei buruz

ere.

Generalitateari dagokio gizarteko komunikabideen arloko eskumen partekatua.

Kataluniak kultura eta hizkuntza aldetik duen aniztasuna sustatuko du gizarteko

komunikabideetan Generalitateak.

147. artikulua.- Notariotza eta erregistro publikoak.

Kataluniako Generalitateari dagokio jabetzari, merkataritzari nahiz ondasun

higigarriei buruzko erregistro publikoen eta notariotzen arloko eskumen

betearazlea, hauek ere beti barruan direla:

a) Jabetzaren, merkataritzaren eta ondasun higigarrien arloko erregistratzaileak

eta notarioak izendatzea; horretarako, oposizio libre nahiz murriztuak eta

lehiaketak deitu, administratu eta ebatzi behar ditu, izendapenak formalizatu

arte berari baitagokio horiek guztiak deitzea eta burutzea.

Notariotza eta erregistroetako postuak betetzeko orduan, hautagaiek eskubideberdintasuna

izan behar dute, eta hizkuntza eta zuzenbide katalanak

badakizkitela egiaztatu behar dute, betiere, Estatutuan eta legeetan ezarritako

modu eta neurrian.

b) Jabetzaren, merkataritzaren eta ondasun higigarrien arloko Espainiako

erregistratzaileen eta notarioen kidegoetan sartzeko programak taxutzen parte

hartzea, zuzenbide katalanaren gaineko jakintza egiaztatzeko.

c) Notariotzen eta erregistroen mugapeak ezartzea; era berean, horren barruan

egongo da hipoteka-barrutiak eta notarioen lurralde-eskumeneko barrutiak

mugatzea ere.

d) Hipoteka-kontularitza egiteko liburuak zaintzeko eta babesteko nahiz

barrutietako protokoloak artxibatzeko notarioak izendatzea.

Zuzenbide katalanaren arloan titulu edo klausula zehatzak kalifikatzeko orduan

egon daitezkeen errekurtsoen gaineko erregimen-arloan, errekurtso horiek

jabetzari, merkataritzari nahiz ondasun higigarriei buruzko Kataluniako

erregistroren bat ukitu behar dutenean, Generalitateak du eskumen esklusiboa.

Generalitateari dagokio, arautegi orokorraren esparru barruan, Erregistro

Zibilaren arloko eskumen betearazlea, horren barruan zeregin hauek sartuta:

bertako arduradunak, bitartekoak zein ordezkoak izendatzea, horien gainean

diziplina-eginkizuna betetzea, eta bete beharreko eginkizunak betetzeko

beharrezko diren giza baliabideak eta bitarteko materialak hornitzea.

Arduradun horiek hizkuntza katalana eta zuzenbide katalana badakizkitela

egiaztatu behar dute, betiere, Estatutuan eta legeetan ezarritako modu eta

neurri horretan.

148. artikulua.- Herri-lanak.

Generalitateari dagokio Kataluniako lurraldean egiten diren herri-lanen gaineko

eskumen esklusiboa, baldin eta herri-lan horiek interes orokorrekoak direla

ezarrita ez badago, edo beste autonomia-erkidego bati eragiten ez badiote.

Eskumen horren barruan daude, beti, herri-lanak planifikatzea, eraikitzea eta

finantzatzea.

Herri-lana interes orokorrekoa dela ezartzeko Generalitatearen aurretiko

txostena behar da.

Interes orokorrekoak direlako kalifikazioa duten obrak planifikatzen eta

programatzen hartuko du parte Generalitateak, betiere, Estatuaren legeriak

ezarritakoaren arabera eta Estatutu honen V. tituluan zehaztutakoari jarraituz.

Generalitateari dagokio, interes orokorrekoak ez diren herri-lan guztiak atxikita

edo lotuta izango dituzten bere eskumeneko zerbitzu publikoak kudeatzea.

Interes orokorrekotzat jotako obrak edo beste autonomia-erkidego bati eragiten

dioten obrak direnean, lankidetza-hitzarmenak egin ahal izango dira obra horiek

kudeatzeko.

149. artikulua.- Lurraldea eta paisaia, itsasertza eta hirigintza antolatzea.

Generalitateari dagokio lurralde- eta paisaia-antolamenduaren arloko eskumen

esklusiboa, honako hauek ere beti barruan direla:

a) Lurraldea nahiz paisaia eta horietan eragina duten jardunak antolatzeko eta

kudeatzeko jarraibideak ezartzea.

b) Lurralde-antolamendurako ereduak eta eredu horiek tramitatzeko eta

onesteko prozedurak ezartzea eta arautzea.

c) Natura-guneak eta pasabide biologikoak finkatzeko ereduak ezartzea eta

arautzea 144.2. artikuluan jasotakoaren arabera.

d) Generalitatearen eskumenekoak diren azpiegiturak eta ekipamenduak

kokatzeko aurreikuspenak egitea.

e) Lurralde-, demografia- eta ingurumen-arloetan baita arlo sozioekonomikoan

ere oreka sustatzeko berariaz neurriak hartzea.

Estatuaren titulartasuna duten azpiegiturak eta ekipamenduak non kokatu

erabakitzeko, Generalitatearen eta Estatuaren arteko Bitariko Batzordeak

txostena egin behar du.

Generalitateari dagokio, betiere, jabari publikoaren araubide orokorra

errespetatuta, itsasertz-antolamenduaren arloko eskumen esklusiboa, honako

hauek ere beti barruan direla:

a) Itsasertza eta hondartzak antolatzeko eta erabiltzeko lurralde-plangintzak

ezartzea eta arautzea, eta, horrez gainera, tresna eta plan horiek tramitatzeko

eta onesteko prozedurak arautzea.

b) Itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoa okupatzeko eta erabiltzeko

tituluak kudeatzea, eta, batez ere, emakidak eta baimenak ematea, eta, egoera

edozein dela ere, itsasoan finko egongo diren obrak egiteko baimenak ematea,

betiere, ingurumenari lotutako arrazoiren bat dela-eta kostaldeko barruko uretan

eta bitartekoetan ezar daitezkeen salbuespenak errespetatuta.

c) Itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoaren araubide ekonomikoa eta

finantzarioa arautzea eta kudeatzea legeria orokorrak ezarritakoari jarraituz.

d) Kataluniako itsasertzean obrak eta jardunak burutzea interes orokorrekoak

ez direnean.

Generalitateari dagokio, 148. artikuluan ezarritakoaren arabera, Kataluniako

itsasertzean egoteaz batera interes orokorrekoak diren obrak burutzea eta

kudeatzea.

Generalitateari dagokio hirigintza-arloko eskumen esklusiboa, honako hauek

ere beti barruan direla:

a) Lurzoruaren hirigintza-araubidea arautzea, lurzoru-motak eta beren

erabilerak zehazteko irizpideak ezartzea ere horren barruan dagoela beti.

b) Lurzoruaren jabetza-araubide juridikoa arautzea, betiere, Estatuak jabetzaeskubidea

baliatzerakoan berdintasunez jokatuko dela bermatzeko ezartzen

dituen oinarrizko baldintzak errespetatuta.

c) Hirigintza-plangintzarako eta -kudeaketarako tresnak, baita tresna horiek

tramitatzeko eta onesteko prozedurak ere ezartzea eta arautzea.

d) Lurzoru- eta etxebizitza-politika finkatzea, lurzoruaren eta etxebizitzaren

gaineko ondare publikoak arautzea, eta eraikuntzan, hirigintzan eta lurzoruaren

zein lurrazpiaren erabileran administrazioak izan beharreko esku-hartzea

zehazteko araubidea ezartzea.

e) Hirigintza gaineko legeria babestea, beti horren barruan sartuta daudela

hirigintza-arloko ikuskapena, obrak eta baimenak bertan behera uzteko

aginduak, legearen kontra itxuraz aldatutakoa bere onera ekartzeko neurriak,

baita hirigintza-arloko diziplina ere.

Generalitateari dagokio, Estatuko legeriak ezarritako esparruan, hirigintzadesjabetzeetako

itzulketa-eskubidearen arloan dagoen eskumen partekatua.

150. artikulua.- Generalitateko administrazioaren antolaketa.

Bere administrazioa antolatzeko orduan, honako eskumen esklusibo hauek ditu

Generalitateak:

a) Lurraldearen egitura, herri-organoen eta zuzendaritzaren erregulazioa,

funtzionamendua eta lurralde-artikulazioa.

b) Administrazio-jardunerako antolamendu nahiz tresna aldetik dauden

modalitateak.

151. artikulua.- Lurralde-antolaketa.

Generalitateari dagokio, Konstituzioaren 140. eta 141. artikuluetan ezarritako

berme instituzionala errespetatuta, lurralde-antolaketari buruzko eskumen

esklusiboa, hauek beti barruan direla:

a) Kataluniako lurralde-antolaketa osatzen duten erakundeak zehaztea,

sortzea, aldatzea eta ezabatzea.

b) Udalerrien nahiz lurralde-esparru txikiagokoak diren toki-erakundeen

zedarriak sortzea, ezabatzea eta aldatzea; udalerrien nahiz gainerako tokierakundeen

izendapena finkatzea, burutasuna erabakitzea eta ikurrak

zehaztea; toponimoak finkatzea eta araubide bereziak ezartzea.

c) Lege bidez toki-erakundeen eta biztanleriaren arteko harreman-prozedurak

ezartzea, betiere, tokiko autonomia errespetatuta.

152. artikulua.- Jarduera ekonomikoa planifikatzea, antolatzea eta sustatzea.

Katalunian jarduera ekonomikoa sustatzeko eskumena dagokio Generalitateari.

Katalunian jarduera ekonomikoa antolatzeko eskumen partekatua dagokio

Generalitateari.

Generalitateak jarduera ekonomikoaren gaineko plangintza ezar dezake

Estatuaren plangintza orokorrean ezarritako gidalerroen esparruan.

Generalitateari dagokio jarduera ekonomikoaren gaineko plangintza orokorra

garatzea eta kudeatzea.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Estatutik datozen planak garatzea.

b) Estatuko plangintza-lanetan parte hartzea V. tituluan ezarritako

mekanismoen bitartez.

c) Planak kudeatzea, jarduera ekonomikoa sustatzeko Estatutik datozen

funtsak eta baliabideak ere barruan direla, betiere, hitzarmen bidez ezarrita

dauden baldintzak errespetatuta.

153. artikulua.- Genero-politikak.

Generalitateari dagokio genero-politiken arloko eskumen esklusiboa, eta,

Konstituzioaren 149.1.1 artikuluak emandako eskumena baliatuz Estatuak

ezarritakoa errespetatuta, eskumen horrek bere barruan hartuko ditu hauek

beti:

a) Emakumezkoentzako politika-gaietan arauak, planak eta gidalerro orokorrak

planifikatzea, diseinatzea, betearaztea, ebaluatzea eta kontrolatzea, baita,

sexua dela-eta gertatzen den bazterkeria errotik kentzea lortzeko, Kataluniako

lurralde osoan guztientzat berdin betearazi behar diren ekintza positiboak

ezartzea ere.

b) Berdintasunaren alde eta bazterkeriaren kontra diharduten emakumezkoen

elkartegintza sustatzea, eta arlo horretan parte hartzeko ekimenak bultzatzea.

c) Genero-indarkeriari buruzko sentsibilizazioa handitzeko eta indarkeria-mota

hori antzemateko eta prebenitzeko neurriak eta tresnak arautzea, baita era

horretako indarkeria jasan duten edo jasaten ari diren emakumezkoak modu

integralean babesteko zerbitzu eta baliabide propioak arautzea ere.

154. artikulua.- Lehia sustatzea eta babestea.

Generalitateari dagokio markatuetan lehia sustatzeko arloko eskumen

esklusiboa, gehienbat Katalunian egiten diren jarduera ekonomikoei

dagokienez.

Generalitateari dagokio lehia bermatzeko arloko eskumen betearazlea,

Kataluniako lurraldea gainditzen ez duen esparru batean merkatuaren lehia

askea aldatzen duten edo aldaraz dezaketen jarduera ekonomikoei dagokienez.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Lehiari eragiten dioten ekonomia-arloko prozesuei lotutako neurriak

betearaztea.

b) Zehapen-prozedura ikuskatzea eta betearaztea.

c) Merkataritza-jardueran dihardutela lehia babestea.

Generalitateari dagokio Lehiaren Defentsako Kataluniako Auzitegia ezartzeko

eta arautzeko eskumen esklusiboa; organo hori independentea da, Kataluniako

lurralde osoko jurisdikzioa du, eta, 1. eta 2. paragrafoetan lehia askea aldatzen

duten edo aldaraz dezaketen jarduerak badira, gehienbat Katalunian egiten

diren jarduera ekonomikoei buruz erabakitzea berari dagokio era esklusiboan.

155. artikulua.- Jabetza intelektuala eta industriala.

Kataluniako Generalitateari dagokio jabetza intelektualaren arloko eskumen

betearazlea, honako hauek ere beti barruan direla:

a) Katalunian jabetza intelektualari lotuta sortutako eskubideak edo ohiko

bizilekua Katalunian duten pertsonek arlo horretan dituzten eskubideak

jasotzeko erregistroa ezartzea eta arautzea, Estatukoarekin koordinatuta

dagoela; eskubide horiek inskribatzeko, aldatzeko edo ezabatzeko zereginak

betetzea, eta Kataluniako lurralde osoan eskubide horiek babestuko direla

bermatzeko beharrezko den administrazio-jardun guztia burutzea.

Generalitateak bere erregistroan jasotako inskripzioen berri jakinarazi behar dio

Estatuari, Estatuak inskripzio horiek bere erregistroan sar ditzan; Estatuarekin

informazioa trukatu eta lankidetzan jardun behar du.

b) Jabetza intelektualen eskubideak modu kolektiboan kudeatzeko erakundeak

baimentzea eta indargabetzea, baldin eta nagusiki Katalunian badihardute,

baita erakunde horien jarduna ikuskatzeko eta kontrolatzeko zeregin osagarriak

betetzea ere.

Generalitateari dagokio jabetza industrialaren arloko eskumen betearazlea,

honako hauek ere beti barruan direla:

a) Pertsona fisiko zein juridikoek jabetza industrialari lotuta dituzten eskubideak

jasotzeko erregistroa ezartzea eta arautzea, Estatukoarekin koordinatuta

dagoela.

b) Industria-arloan aplikatutako Kataluniako toponimoak babesteko defentsa

juridikoa eta prozesala.

156. artikulua.- Datu pertsonalak babestea.

Generalitateari dagokio datu pertsonalak babesteko eskumen betearazlea, arlo

horretako oinarrizko eskubideen bermeak aintzakotzat hartuta, honako hauek

ere beti barruan direla:

a) Datu pertsonalak dituzten fitxategiak edo tratamenduak inskribatzea eta

kontrolatzea, datu horien sortzaile edo kudeatzaileak honako hauek direnean:

Kataluniako herri-instituzioak, Generalitatearen Administrazioa, Kataluniako

toki-administrazioak, autonomia-erakundeak eta zuzenbide publiko zein

pribatuko gainerako erakundeak, baldin eta autonomia- edo tokiadministrazioen

mendekoak badira, edo, edozein eratako zuzeneko zein

zeharkako kudeaketaren bidez, norberaren kontura zerbitzuak eman edo

jarduerak burutzen badituzte, eta Kataluniako unibertsitate-sistema osatzen

duten unibertsitateak ere bai.

b) Datu pertsonal pribatuak dituzten fitxategiak edo tratamenduak inskribatzea

eta kontrolatzea, sortzaile edo kudeatzaile edozein pertsona fisiko zein juridiko

izanda ere, Generalitatearen eskumenekoak edo Kataluniako toki-erakundeen

eskumenekoak diren gaiei lotutako zeregin publikoak betetzeko badira, eta

datu-tratamendua Katalunian egin bada.

c) Zuzenbide publikoko korporazioek sortu eta kudeatutako datu-fitxategiak eta

-tratamenduak inskribatzea eta kontrolatzea, korporazio horien eginkizunak soilsoilik

Kataluniako lurralde-esparruan burutzen direnean.

d) Legebiltzarrak izendatuta, agintaritza independentea eratzea, datu

pertsonalak babesteko eskubidea berma dezan Generalitateak dituen

eskumenen esparruaren barruan.

157. artikulua.- Publizitatea.

Publizitate-jarduera arautzeari buruzko eskumen esklusiboa Generalitateari

dagokio, Estatuaren merkataritza-legeriari kalterik egin gabe.

158. artikulua.- Ikerketa, garapena eta berrikuntza teknologikoa.

Generalitateak du eskumen esklusiboa, ikerketa zientifiko eta teknikoaren

arloan, Generalitatearen ikerketa-zentroen eta –egituren gainean, baita berak

finantzatutako proiektuen gainean ere; eskumen horren barruan egongo dira

beti honako hauek ere:

a) Ikerketa-lerro propioak ezartzea, eta proiektuak jarraitzea, kontrolatzea eta

ebaluatzea.

b) Katalunian dauden ikerketa-zentroak eta –egiturak antolatzea,

funtzionamendu-araubidea ezartzea, kontrolatzea, jarraipena egitea eta

egiaztapenak ematea.

c) Generalitateak deitutako eta finantzatutako bekak eta diru-laguntzak

arautzea eta kudeatzea.

d) Ikerlari edo ikerketa-laguntzaile diren langileei lanbide-prestakuntza ematea

eta beren zeregina arautzea.

e) Zientziaren inguruko informazioa zabaltzea eta emaitzak transferitzea.

Kataluniako ikerketa-zentroak eta –egiturak koordinatzeko eskumen partekatua

du Generalitateak.

Ikerketa, garapena eta berrikuntza sustatzeko politiken esparruan Estatuak eta

Generalitateak lankidetzan jarduteko irizpideak V. tituluan ezarritakoaren

esparruan finkatuko dira.

Era berean, arlo hauei dagokienez eragina duten politikak finkatzeko orduan,

bideak ezarri behar dira Generalitateak parte har dezan bai Europar

Batasunaren esparruan baita nazioarteko beste organismo eta instituzio

batzuetan ere.

159. artikulua.- Araubide juridikoa, prozedura, kontratazioa, desjabetzea eta

erantzukizuna Kataluniako herri-administrazioetan.

Generalitateari eskumen esklusiboa dagokio Kataluniako herri-administrazioen

prozeduraren eta araubide juridikoaren arloan, betiere, Konstituzioaren

149.1.18 artikuluak eraginik ez duen kasuetan.

Eskumen horren barruan, eginkizun hauek daude:

a) Administrazio-eginkizunak burutzeko beharrezko diren bitarteko guztiak,

ondare-ondasunen eta jabari publikokoen araubidea ere barruan dagoela.

b) Generalitatearen eskumenekoak diren esparru material guztietan

kontrolatzeko, ikuskatzeko eta zehatzeko ahalak.

c) Kataluniako zuzenbide substantiboaren berezitasunetik edo Generalitatearen

antolakundearen bereizgarrietatik datozen administrazio-prozedurako arauak

ematea.

Generalitateari eskumen partekatua dagokio, Kataluniako herri-administrazioen

prozedurari eta araubide juridikoari dagokielarik, 1. paragrafoan adierazi gabe

geratu den guztian.

Generalitateari dagozkio honako hauek, Kataluniako herri-administrazioetako

kontratuak direla-eta:

a) Eskumen esklusiboa, Kataluniako herri-administrazioetako organoek

kontratazio-gaietan izan beharreko antolamenduari eta eskumenei buruz, eta

Administrazioaren kontratuak gauzatu, aldatu eta suntsiarazteko arauei buruz,

Konstituzioaren 149.1.18 artikuluak eraginik ez duen kasuetan.

b) Eskumen partekatua, aurreko a) idatz-zatiaren arabera Generalitatearen

eskumen esklusiboan sartzen ez den guztirako.

Generalitateari dagokio nahitaezko desjabetze gaietan eskumen betearazlea,

honako hauek ere beti barruan direla:

a) Kataluniako administrazioak desjabetzeko ahalaz baliatu ahal izateko

egoerak, arrazoiak eta baldintzak erabakitzea.

b) Desjabetutako ondasunak balioesteko irizpideak ezartzea, beren izaera eta

gizartean bete beharreko eginkizuna nolakoak diren aintzat hartuta, Estatuko

legeriaren arabera.

c) Balio justua ezartzeko berariazko organoa sortzea eta arautzea, eta bere

prozedura finkatzea.

Generalitateari eskumen partekatua dagokio ondare-erantzukizunari buruzko

gaietan, Generalitateari zuzendutako erreklamazioak direla-eta, erantzukizuna

sor dezaketen arrazoiak ezartzeko, betiere, herri-administrazio guztietarako

erantzukizun-sistema orokorrarekin bat etorrita.

Generalitateak 1., 3., 4. eta 5. paragrafoei lotuta dituen eskumenak tokiko

autonomiaren printzipioa errespetatuta baliatu behar dira.

160. artikulua.- Toki-araubidea.

Generalitateari dagokio toki-araubidearen arloko eskumen esklusiboa, tokiko

autonomiaren printzipio errespetatuz, hauek barruan direla:

a) Generalitatearen instituzioen eta toki-erakundeen arteko harremanak

finkatzea, baita toki-erakundeen eta Generalitatearen Administrazioaren artean

eta toki-erakundeen euren artean lankidetzan eta elkarlanean jarduteko

antolamendu- eta harreman-teknikak ere, elkartegintza, mankomunitate,

itunpeko zein partzuergo bidezkoak ere barruan direla.

b) Udalerriek eta gainerako toki-erakundeek 84. artikuluan zehaztutako

esparruetan berezko dituzten eskumenak eta ahalak ezartzea.

c) Jabari publikoko ondasunak, herri-ondasunak eta ondare-ondasunak

erabiltzeko araubidea, eta zerbitzu publikoak emateko moduak zehaztea.

d) Generalitateak eratutako toki-erakundeen gobernu-organoak ezartzea, eta

organo horien guztien erabakia hartzeko araubidea eta funtzionamendua

finkatzea.

e) Toki-erakundeen antolamenduak dituen organo osagarrien araubidea

finkatzea.

Generalitateari dagokio eskumen partekatua 1. paragrafoan ezarrita ez dauden

kasu guztietan.

Generalitateari dagokio berak eratutako toki-erakundeen hauteskundearaubidearen

arloko eskumen esklusiboa, Konstituzioaren bitartez bermatuta

daudenena salbuespen dela.

161. artikulua.- Erlijio-erakundeekiko harremanak.

Generalitateak eskumen esklusiboa du Katalunian diharduten erlijioerakundeen

arloan; eskumen horrek bere barnean hartuko ditu, egoera edozein

dela ere, erakunde horiek beren jardunak gauzatzeko Generalitatearen

eskumenen esparruan lankidetza- eta elkarlan-mekanismoak arautzea eta

ezartzea.

Generalitateari dagokio erlijio-askatasunaren inguruko gaietako eskumen

betearazlea.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Erlijio-erakundeei buruzko Estatuko erregistroa kudeatzen parte hartzea,

beren jarduna Katalunian burutzen duten erlijio-elkarteak, -konfesioak eta elizak

direla-eta, betiere, legeetan ezarritakoarekin bat etorrita.

b) Erlijio-erakundeei buruzko Estatuko Erregistroan jasota dauden erlijioelkarteekin,

erlijio-konfesioekin eta elizekin Generalitatearen eskumenen

esparruan lankidetza-akordioak eta –hitzarmenak sinatzea.

c) Erlijio-erakundeei buruzko Estatuko Erregistroan jasota dauden erlijioelkarteekin,

erlijio-konfesioekin eta elizekin Estatuak sinatuta dituen lankidetzaakordioak

eta -hitzarmenak sustatzea, garatzea eta betearaztea Generalitateak

dituen eskumenen esparruan.

Erlijio-erakundeei buruzko gaietan Estatu osorako eginkizunak esleituta dituzten

organoetan lankidetzan jarduten du Generalitateak.

162. artikulua.- Sanitatea, osasun publikoa, farmazia-antolamendua eta

farmaziako produktuak.

Generalitateari dagokio, sanitatearen eta osasun publikoaren arloan, osasunarloko

zentroak, zerbitzuak eta establezimenduak antolatu, barnefuntzionamendua

eratu, ebaluatu, ikuskatu eta kontrolatzeko eskumen

esklusiboa.

Generalitateari dagokio farmazia-antolamendua Konstituzioaren 149.1.16

artikuluko esparruaren barruan.

Generalitateari dagokio, kasu guztietan, ondorengo arlo hauetako eskumen

partekatua:

a) Osasun-arloan, arlo soziosanitarioan eta osasun mentaleko arloan publikoak

diren prestazioak eta zerbitzuak antolatzea, planifikatzea, zehaztea, arautzea

eta betearaztea, maila guztietan eta herritar guztientzat.

b) Osasun publikoa zaintzeko, babesteko eta sustatzeko neurriak eta jardunak

antolatzea, planifikatzea, zehaztea, arautzea eta betearaztea esparru guztietan,

honako hauek ere barruan direla: laneko osasuna, giza osasunean eragina izan

dezakeen animalien osasuna, elikagaien osasuna, ingurumeneko osasuna eta

zaintza epidemiologikoa.

c) Hedadura publikoa duten osasun-baliabideak planifikatzea, eta osasunjarduera

pribatuak osasun-sistema publikoarekin koordinatzea.

d) Osasun-arloko prestakuntza espezializatua, horren barruan honako hauek

daudela: irakaskuntza-zentroak egiaztatzea eta ebaluatzea; plazen eskaintza

planifikatzea; espezialitateetako nahiz berariazko trebakuntza-esparruetako

prestakuntza-programak kudeatzen eta deialdia egiten parte hartzea, eta

berariazko trebakuntza-esparruetako diplomak ematea.

e) Osasun-sistema publikoaren zerbitzura diharduten langileen estatutuaraubidea

eta prestakuntza.

Generalitateak parte hartuko du sanitatearen eta osasun publikoaren arloa

estatu-mailan planifikatzen eta koordinatzen, V. tituluan ezarritakoarekin bat

etorrita.

Generalitateari dagokio Estatuko legeriaren eskumen betearazlea farmaziako

produktuen arloan.

163. artikulua.- Segurtasun pribatua.

Generalitateari dagokio Estatuko legeria betearaztea honako arlo hauetan:

a) Egoitza soziala Katalunian dutela, beren jarduera-esparrua Kataluniako

lurraldera mugatzen duten segurtasun pribatuko enpresei baimena ematea.

b) Katalunian segurtasun pribatuaren arloan egiten diren jardunak ikuskatzea

eta zehatzea.

c) Segurtasun pribatuaren arloko langileak prestatzeko zentroak baimentzea.

d) Segurtasun- eta ikerketa-zerbitzu pribatuak Generalitateko Poliziarekin eta

Kataluniako Udaltzaingoekin koordinatzea.

164. artikulua.- Segurtasun publikoa.

Segurtasun publikoaren arloan, Estatuko legerian ezarritakoaren arabera,

honako hauek dagozkio Generalitateari:

a) Kataluniako segurtasun publikoaren sistema planifikatzea eta arautzea, eta

udaltzaingoak antolatzea.

b) Generalitatearen Polizia - Mossos d’Esquadra – sortzea eta antolatzea.

c) Trafikoaren kontrola eta zaintza.

Generalitateari dagokio Mossos d’Esquadra, Generalitatearen Poliziaren

goreneko agintea izatea eta udaltzaingoen jarduera koordinatzea.

Generalitateari dagokio, segurtasunari buruzko estatu-legeriaren esparruaren

barruan, Estatuak ematen dizkion ahalmen betearazleak, eta, honako hauek

ere bai, beti:

a) Biltzeko eta manifestatzeko eskubideak baliatzeari buruz gobernueginkizunak

betetzea.

b) Natura, ingurumena eta baliabide hidrologikoak zaintzeko xedapenak

betearaztea.

Generalitateak segurtasun-batzorde baten bitartez hartuko du parte, batzorde

horretan Generalitateak eta Estatuak kide-kopuru bera dutela eta

Generalitateko lehendakaria batzordeko buru dela, segurtasun-politikak eta

Estatuko nahiz Kataluniako polizia-gorputzen jarduna koordinatzen, nazioarteko

esparruan informazioa elkarrekin trukatzen, eta beste herrialde batzuetako

polizia-agintaritzekin lankidetza- eta sorospen-harremanak izaten.

Generalitatea, Estatuarekin ados jarrita, presente egongo da, beste herrialde

batzuetako poliziekin lankidetzan jarduteko lan-taldeetan, Estatua partaide

denean.

Generalitatearen Poliziak - Mossos d’Esquadra – Kataluniako lurralde osoa du

jardun-eremutzat, eta polizia-gorputz bati dagozkion eginkizunak betetzen ditu,

honako esparru hauek xede hartuta:

a) Herritarren segurtasuna eta ordena publikoa.

b) Administrazio-polizia, Estatuko arautegitik datorrena ere barruan dela.

c) Polizia judiziala eta krimen-gaietako ikerketa, antolatutako krimenak eta

terrorismoak dituzten modu guztiak barruan direla, betiere, legeetan

ezarritakoari jarraituz.

165. artikulua.- Gizarte-segurantza.

Generalitateari dagokio gizarte-segurantzaren arloko eskumen partekatua,

betiere, Gizarte Segurantzak finantza aldetik izan beharreko solidaritatea eta

ondare nahiz ekonomia aldetik izan beharreko batasuna errespetatuta, hauek

ere barnean direla:

a) Estatuko legedia garatzea eta betearaztea, ekonomia-erregimena eratzen

duten arauak izan ezik.

b) Gizarte Segurantzaren ekonomia-erregimena kudeatzea.

c) Katalunian gizarte-segurantzaren sistemako osasun-laguntza eta gizartezerbitzuak

osatzen dituzten zerbitzuak eta ondarea antolatzea eta kudeatzea.

d) Gizarte Segurantzaren sistemarekin lankidetzan diharduten instituzio,

enpresa eta fundazioak antolatzea eta beren gaineko administrazio-ahalak

baliatzea, betiere, c) idatz-zatian jasotako gaiei dagokienez, baita laneko

istripuen eta lanbide-gaixotasunen mutuek laneko arriskuei aurrea hartzeko

Katalunian burutzen diren jardunak koordinatzea ere.

e) Laguntzako pentsioak aitortzea eta kudeatzea.

f) Gizarte Segurantzaren prestazioei lotuta osasuneko sisteman egiten diren

jardunak koordinatzea.

Generalitateak, helburu horiek betetzearren eta bere lurraldearen barruan,

gorago adierazitako arloekin zerikusia duten zerbitzu guztiak antolatu eta

administratu ahal izango ditu, eta instituzio, erakunde eta fundazioen gaineko

tutoretza-lana egingo du osasunaren eta gizarte-segurantzaren arloan,

Estatuari goi-mailako ikuskaritza-lana utzita.

166. artikulua.- Gizarte-zerbitzuak, boluntarioak, adingabeak eta familien

sustapena.

Generalitateari dagokio gizarte-zerbitzuen arloko eskumen esklusiboa, honako

hauek ere beti barruan direla:

a) Prebisio publikorako beste sistema batzuen osagarri direla edo helburu

asistentziala dutela, gizarte-zerbitzuen jarduna, laguntza teknikoak eta laguntza

ekonomikoak arautzea eta antolatzea.

b) Katalunian gizarte-zerbitzuak ematen dituzten erakunde, zerbitzu eta

establezimendu publiko zein pribatuak arautzea eta antolatzea.

c) Pobrezia-egoeran bizi diren edo gizartearen beharrizana duten pertsonei eta

kolektiboei begira berariaz egindako planak eta programak arautzea eta

onartzea.

d) Gizarte-babes osagarria ematen duten sistema pribatuak kontrolatzea eta

arlo horretan esku hartzea.

Generalitateari dagokio boluntarioen arloko eskumen esklusiboa; eskumen

horrek bere barnean hartuko ditu, egoera edozein dela ere, instituzio publiko

zein pribatuen bitartez edo norbanakoak bere kabuz bultzatutako solidaritatea,

elkartasuna eta boluntario-lana arautzea eta sustatzea, baita jarduna bera

definitzea ere.

Generalitateari eskumen hauek dagozkio, adingabeen arloan:

a) Adingabeak babesteko arloko eskumen esklusiboa; eskumen horrek bere

barruan hartuko du, egoera edozein dela ere, babesik ez duten adingabeak edo

arrisku-egoeran daudenak eta, betiere zigor-legeria errespetatuta, arau-hausle

adingabeak babesteko eta zaintzeko instituzio publikoak arautzea baita babeserregimena

bera ere.

b) Adingabeen eskumenetan eragina duen legeria penala eta prozesala egiten

eta aldatzen hartuko du parte Generalitateak.

Generalitateari eskumen esklusiboa dagokio familiak eta haurrak sustatzeko

arloan, egoera edozein dela ere eskumen horren barruan sartuta, babes soziala

emateko neurriak hartzea eta betearaztea.

167. artikulua.- Kataluniako ikurrak.

Generalitateari dagokio Kataluniako ikurrak arautu, antolatu, taxutu eta

zaintzeko arloari buruzko eskumen esklusiboa, betiere, honako Estatutu

honetan ezarritakoarekin bat etorrita.

168. artikulua.- Espetxe-sistema.

Generalitateari dagokio Estatuak espetxe-arloan dituen legeei buruzko

eskumen betearazlea, honako hauek ere beti barruan direla:

a) Espetxe-arloko arautegia Kataluniako gizartearen errealitateari egokitzeko

xedapenak emateko gaitasuna.

b) Kataluniako espetxe-jarduera kudeatzea erabat, eta, batez ere, Katalunian

dauden edozein eratako espetxe-instituzioak zuzentzea, antolatzea, araubidea

ezartzea, jardunaraztea, planifikatzea eta ikuskatzea.

c) Katalunian dauden espetxe-establezimenduak planifikatzea, eraikitzea eta

eraberritzea.

d) Kataluniako espetxe-administrazioari atxikitako ondasun higiezinak eta

ekipamenduak baita berari esleitutako bitarteko material guztiak ere

administratzea eta ondare-kudeaketa burutzea.

e) Kartzelan preso dauden pertsonek ordainsaria jasota egiten duten lana

planifikatzea eta antolatzea, baita kartzelaren ordezko beste neurri batzuk eta

gizarteratzeko jarduerak betearaztea ere.

Generalitateak txostenak egin ahal izango ditu indultuak emateko prozeduran.

169. artikulua.- Garraioak.

Generalitateak eskumen esklusiboa du bidaiariak zein salgaiak errepidez,

trenbidez zein kablez batetik bestera eramateko lurreko garraioei buruz,

azpiegituraren titulartasuna edozeinena dela ere, erabat eta osorik Kataluniako

lurraldearen barnetik igarotzen badira.

Eskumen horrek barruan hartuko ditu, beti:

a) Garraio-zerbitzuak eta jardunak arautzea, planifikatzea, kudeatzea,

koordinatzea eta ikuskatzea.

b) Garraio-jardunak burutu ahal izateko administrazioak izan beharreko eskuhartzea

arautzea.

c) Auto-ibilgailuetan bidaiariak batetik bestera eramateko eskatu ahalako

garraio-zerbitzuak eta hiri barruko garraioa arautzea.

d) Turismo-arloko garraioa, eskolakoa edo adingabeena, osasun-arlokoa,

hileta-zerbitzuetakoa, gai arriskutsuak edo galkorrak eramatekoa eta berariazko

araubidea beharrezko duten beste garraio batzuk berariaz arautzea, segurtasun

publikoari buruzko estatu-eskumenak errespetatuta.

e) Bitartekaritza-sistema bat arautzea garraio-arloan.

f) Lurrez egindako garraioen gaineko zerga-ahala izatea.

Kataluniako lurraldetik erabat igarotzen diren garraio-lineak edo –zerbitzuak

esparru zabalagoetako linea edo zerbitzuetan txertatu ahal izateko,

Generalitatearen txostena beharko da aurretiaz.

Beste autonomia-erkidego batzuekin edo nazioarteko joan-etorriekin izan

beharreko komunikazioa bermatzeko trenbide-zerbitzuak ezartzen hartuko du

parte Generalitateak, betiere, V. tituluan ezarritakoarekin bat etorrita.

Generalitateak eskumen esklusiboa du Katalunian dauden garraio-, logistikaeta

banaketa-zentroei buruz, ondorengo hauek ere eskumen horren barruan

daudela:

a) Zama-lanen inguruko informazio- eta banaketa-zentroak.

b) Errepideko garraio-geltokiak.

Generalitateari eskumen esklusiboa dagokio Katalunian dauden garraioen

antolakuntzari, logistikari eta banaketari lotutako jardueren operadoreen

inguruan.

Generalitateari dagokio, erabat Kataluniatik igarotzen bada, itsasoko zein

ibaietako garraio-arloko eskumen esklusiboa, betiere, Estatuak merkataritzako

nabigazioari eta portuei dagokienez dituen eskumenak errespetatuta; hauek ere

eskumen barruan daude:

a) Itsasoz nahiz ibaiz bidaiariak eramateko garraioa arautzea, planifikatzea eta

kudeatzea.

b) Itsasoz nahiz ibaiz egindako garraioarekin zerikusia duten jarduerak

burutzeko eta zerbitzuak emateko Administrazioaren esku hartzea.

c) Jarduera horretan aritzeko beharrezko diren betekizunak.

170. artikulua.- Lana eta lan-harremanak.

Generalitateari dagokio lanaren eta lan-harremanen arloko eskumen

betearazlea, honako hauek ere beti barruan direla:

a) Lan-harremanak eta lan-baldintzak.

b) Enplegu-politika aktiboak sustatzea, eta, horren barruan, lan-eskean

dabiltzanei eta lanean dihardutenei prestakuntza egokia ematea, baita eman

beharreko diru-laguntzak kudeatzea ere.

Generalitateak parte hartuko du Kataluniako lurralde-eremua gainditzen duten

prestakuntza-plan nahiz -jardunetan.

c) Kataluniako lanbide-kualifikazioak finkatzea.

d) Laneko arloan bitartekari-lanak egitea; horri lotuta daude egoitza Katalunian

duten enplegu-agentziak arautu, baimendu eta kontrolatzeko zereginak ere.

e) Negoziazio kolektiboa eta lan-hitzarmen kolektiboen erregistroa.

f) Katalunian dauden lan-zentroen artean lantoki-aldaketa kolektiboak gertatzen

direnean, enplegua eta administrazio-jarduna erregulatzeko prozedurak

ezartzea.

g) Laneko arriskuei aurrea hartzea, eta laneko segurtasuna eta osasuna

zaintzea.

h) Lan-arloko arau-hausteak zehatzeko ahala izatea, bere eskumenei dagokien

esparruan.

i) Katalunian egiten diren grebetan errespetatu beharreko gutxieneko zerbitzuak

ezartzea.

j) Jarduna esklusiboki Katalunian burutzen duten enpresetako lan-hitzarmen

kolektiboen legezkotasun-kontrola egitea, eta, hala badagokio, ondoren

erregistroan jasotzea.

k) Lan-arloko adiskidetze-, bitartekotza- eta arbitraje-tresnak ezartzea.

l) Kataluniako lurralde osoan erabili beharrekoa izango den jaiegunen egutegia

egitea.

Generalitateari dagokio, artikulu honetan jasotako guztiaren inguruan,

ikuskaritza-eginkizun publikoari buruzko eskumen betearazlea.

Ildo horretan, eginkizun hori bete behar duten kidegoetako funtzionarioak

Generalitateari lotuta egongo dira, antolamendu eta funtzionamendu aldetik.

Gizartearen esparruan ikuskaritza-eginkizuna eraginkortasunez beteko dela

bermatzeko formulak ezarriko dira,V. tituluan aurreikusitako lankidetzamekanismoen

bitartez.

171. artikulua.- Turismoa.

Generalitateari dagokio turismo-arloko eskumen esklusiboa, honako hauek ere

beti barruan direla:

a) Turismo-arloa antolatzea eta planifikatzea.

b) Turismoa sustatzea, eta, horrekin batera, atzerriko erakundeekin

hitzarmenak sinatzea eta atzerrian bulegoak sortzea ere bai.

c) Turismo-enpresak eta establezimenduak arautzea eta sailkatzea, eta

Generalitatearen titulartasunpean dauden turismo-establezimenduen sarea

kudeatzea.

Establezimendu horien eta Katalunian dauden Estatuaren paradore-sareko

establezimenduen arteko koordinazioa bideratzearren, Generalitateak parte

hartuko du, Estatuko legeriak ezarritakoari jarraituz, Espainiako Turismo

Paradoreen administrazio-organoetan.

d) Turismoko zerbitzu-emaileek eta -erabiltzaileek berariaz dituzten eskubideak

eta eginbeharrak arautzea, baita auziak ebazteko aukeran erabilgarri diren

bideak ere.

e) Turismoari buruzko ikasketak eta prestakuntza arautzea, titulu ofizialik

eskuratzeko eskubiderik ematen ez denean.

f) Turismoa sustatzeko eta arlo horretan laguntzak emateko lerro publikoak

kontrolatzea, betearaztea, baldintzak arautzea eta irizpideak zehaztea.

172. artikulua.- Unibertsitateak.

Generalitateak du Unibertsitateko irakaskuntzaren arloko eskumen esklusiboa,

Unibertsitatearen autonomiari kalterik egin gabe, eta zeregin hauek oinarri:

a) Kataluniako unibertsitate-sistema programatzea eta koordinatzea,

koordinazio orokorraren esparruan.

b) Unibertsitate publikoak sortzeko erabakiak hartzea eta unibertsitate pribatuak

baimentzea.

c) Unibertsitate publikoen estatutuak eta unibertsitate pribatuen antolamendueta

funtzionamendu-arauak onartzea.

d) Unibertsitateetara iristeko sarrera-prozedurak koordinatzea.

e) Unibertsitateei berariaz dagozkien tituluen inguruko esparru juridikoa

finkatzea, Unibertsitatearen autonomia-printzipioarekin bat etorrita.

f) Unibertsitateen finantzaketa propioa gauzatzea, eta, hala badagokio,

Unibertsitateko irakaskuntza-gaietarako diren estatu-funtsak kudeatzea.

g) Unibertsitateko prestakuntzarako bekak eta diru-laguntzak emateko sistema

propioa arautzea eta kudeatzea, eta, hala badagokio, gai honetarako diren

estatu-funtsak arautzea eta kudeatzea.

h) Unibertsitatean kontratatuta diharduten irakasle eta ikerlarien ordainsarierregimena

finkatzea eta irakasle funtzionarioen ordainsari gehigarriak

ezartzea.

Generalitateak du, Unibertsitateko irakaskuntzaren arloan, 1. paragrafoan

adierazi gabe geratu den guztiari buruzko eskumen partekatua,

Unibertsitatearen autonomiari kalterik egin gabe, eta zeregin hauek beti barruan

direla:

a) Unibertsitateak eta unibertsitate-zentroak sortzeko eta onartzeko nahiz

ikastegi horiek Unibertsitateei atxikitzeko betekizunak arautzea.

b) Unibertsitate publikoen antolamenduari eta funtzionamenduari buruzko

araubide juridikoa ezartzea, ordezkaritza- eta gobernu-organoak ere barnean

direla.

c) Unibertsitate-titulu ofizialak eman ahal izateko irakaskuntza-zentro publikoak

nahiz pribatuak atxikipena onestea edo ezestea, unibertsitate publikoetan

unibertsitate-zentroak sortzea, aldatzea eta kentzea, baita zentro horiek

unibertsitate pribatuetan onestea ere, eta irakaskuntza-gaiak ezartzea eta

ezabatzea.

d) Unibertsitateetara iristeko moduak arautzea.

e) Unibertsitatean kontratu bidez nahiz funtzionario gisa diharduten irakasle eta

ikerlarien erregimena arautzea.

f) Unibertsitateko irakaskuntzaren kalitatea eta bikaintasuna ebaluatzea eta

bermatzea, baita irakasle nahiz ikerlari diharduten langileena ere.

Generalitateak unibertsitateko titulu ofizialak emateko eskumen betearazlea du.

173. artikulua.- Bideozaintza eta soinuen nahiz grabaketen kontrola.

Generalitateak eskumena du Kataluniako poliziak nahiz enpresa edo

establezimendu pribatuek esparru publikoan bideozaintza eta soinu-kontrola

edo grabaketak nahiz antzeko beste bide batzuk erabiltzeari buruz.

Oinarrizko eskubideak errespetatuta baliatu beharko du eskumen hau

Generalitateak.

V. TITULUA

Generalitatearen harreman instituzionalak

I. KAPITULUA

Generalitateak Estatuarekin eta beste autonomia-erkidego batzuekin dituen

harremanak

174. artikulua.- Xedapen orokorrak.

Generalitateak eta Estatuak laguntza ematen diote elkarri eta lankidetzan

jarduten dute, bakoitzaren eskumenak modu eraginkorrean baliatzeko eta baten

zein bestearen interesak defendatzeko beharrezko denean.

Generalitateak beste autonomia-erkidego batzuekin lankidetza-harremanak

ezar ditzake, politika erkideak finkatzeko, beren eskumenak modu

eraginkorrean betetzeko, eta interes erkideko gaiak tratatzeko, batez ere,

lurraldeaz gaindiko irispidea duten gaiak direnean.

Generalitateak beren eskumenak modu eraginkorrean betetzeko beharrezko

den laguntza guztia eman behar die gainerako autonomia-erkidegoei.

Generalitateak parte hartzen du, bere eskumenetan eragina dutenean, Estatuak

erabakiak hartzeko dituen instituzio, organismo eta prozeduretan, betiere,

Estatutu honetan eta legeetan ezarritakoaren arabera.

LEHEN ATALA.

ESTATUAREKIN ETA BESTE AUTONOMIA-ERKIDEGO BATZUEKIN

LANKIDETZAN ARITZEA

175. artikulua.- Generalitatearen eta Estatuaren arteko lankidetzarako tresnak.

Generalitateak eta Estatuak, bakoitzak dituen eskumenen esparruan, interes

erkideko xedeak betetzeko egoki iritzitako lankidetza-hitzarmenak sina

ditzakete eta gainerako lankidetza-bideak ere erabil ditzakete.

Generalitateak, interes erkideko esparru eta gaietan, alde anitzeko organo eta

prozedurak ere erabiltzen ditu Estatuarekin lankidetzan aritzeko orduan.

176. artikulua.- Generalitatearen eta Estatuaren arteko lankidetzaren ondorioak.

Estatuarekin eta beste autonomia-erkidego batzuekin lankidetzan jarduteko

Generalitateak alde biko zein alde anitzeko organo eta mekanismoetan parte

hartzeak ez dakar berari dagozkion eskumenen titulartasunean aldaketarik.

Estatuarekin eta beste autonomia-erkidego batzuekin borondatezko lankidetza

izateko alde anitzeko mekanismoen esparruan hartutako erabakiak,

Generalitateak erabaki horri buruzko adostasuna adierazi ez badu, ez du loturaindarrik

izango Generalitatearentzat.

Borondatezko lankidetza izateko alde anitzeko mekanismoen esparruan

hartutako akordioei buruzko erreserba jakinarazi dezake Generalitateak, bere

onespenik gabe hartutako akordioak direnean.

177. artikulua.- Generalitatearen eta Estatuaren arteko hitzarmenen araubidea.

Generalitateak sinatutako hitzarmenak direla-eta errespetatu beharreko

araubide juridikoa, Generalitateari berari dagokionez, Legebiltzarreko legeak

ezarri behar du.

Generalitateko Gobernuak eta Estatuko Gobernuak elkarrekin sinatutako

hitzarmenak «Diari Oficial de la Generalitat de Catalunya» aldizkari ofizialean

argitaratu behar dira, sinatu diren egunetik hasita hilabeteko epean.

Hitzarmenak, hirugarrenei dagokienez, «Boletín Oficial del Estado» aldizkarian

argitaratzen diren egunean izango dira eraginkorrak.

178. artikulua.- Beste autonomia-erkidego batzuekin sinatutako hitzarmenak eta

akordioak.

Generalitateak elkarlanerako hitzarmenak eta lankidetza-akordioak sina ditzake

beste autonomia-erkidego batzuekin.

Beste autonomia-erkidego batzuekin sinatutako hitzarmen eta akordioetan,

besteak beste, organo mistoak sortzea erabaki dezakete, baita elkarren artean

garatzeko proiektuak, planak eta programak ezartzea ere.

Sinatzekoak diren hitzarmen eta akordioek legegintzako ahalmenetan eragina

dutenean, orduan bakarrik izango da beharrezkoa Legebiltzarrak aurretiaz

onespena ematea.

Gainerakoetan, hitzarmen eta akordio hori sinatu dela jakinarazi behar dio

Gobernuak Legebiltzarrari, sinadura-egunetik hasita, hilabeteko epean.

Generalitateak beste autonomia-erkidego batzuekin sinatutako lankidetzahitzarmenen

berri jakinarazi behar zaie Gorte Nagusiei; jakinarazpena egin eta

hirurogei egunera jarriko dira indarrean hitzarmen horiek, baldin eta Gorte

Nagusiek Konstituzioaren 145.2. artikuluaren arabera aurretiaz baimena behar

duten lankidetza-akordio direla adierazten ez badute.

Generalitateak beste autonomia-erkidego batzuekin sinatutako hitzarmenak eta

akordioak «Diari Oficial de la Generalitat de Catalunya» aldizkarian argitaratu

behar dira, sinatu diren egunetik hasita berrogeita bost eguneko epean eta

hilabeteko epean, hurrenez hurren.

BIGARREN ATALA.

ESTATUAK ERABAKIAK HARTZEKO DITUEN INSTITUZIO ETA

PROZEDURETAN PARTE HARTZEA

179. artikulua.- Senatariak Legebiltzarrean agertzea.

Katalunian hautatutako senatariek eta Senatuan Generalitatearen ordezkari

direnek, eurek hala eskatuta, agerraldiak egin ditzakete Legebiltzarrean

Senatuan egiten ari diren lanaren berri emateko, betiere, Legebiltzarreko

erregelamenduak ezarritako eran.

180. artikulua.- Konstituzio Auzitegiko eta Botere Judizialeko Kontseilu

Nagusiko kideak izendatzea.

Generalitateak parte hartzen du Auzitegi Konstituzionaleko magistratuak eta

Botere Judizialeko Kontseilu Nagusiko kideak izendatzeko prozeduretan,

betiere, legeetan ezarritakoari, edo, hala dagokionean, Legebiltzarreko

ordenamenduari jarraituz.

181. artikulua.- Jarduera ekonomikoaren antolamendu orokorrean parte

hartzea.

Generalitateak jarduera ekonomikoaren antolamendu orokorrean eragina duten

Estatuko erabakiak hartzeko orduan hartzen du parte, betiere, Konstituzioaren

131.2. artikuluan ezarritakoaren esparru barruan.

182. artikulua.- Ekonomia- eta gizarte-organismoetan ordezkariak izendatzea.

Generalitateak Espainiako Bankuaren, Balore Merkatuko Batzorde

Nazionalaren eta Telekomunikazioen Merkatuko Batzordearen zuzendaritzaorganoetako

kideak izendatzen ditu edo horiek izendatzeko prozeduretan

hartzen du parte, eta inoiz horien ordez egon daitezkeen organismoetakoak,

baita Estatuko gainerako organismoetakoak ere, baldin eta Generalitatearen

eskumenekin zerikusia duten garrantzizko gai ekonomikoa eta sozialak direlaeta

arauak emateko agintaritza-eginkizunak betetzen badituzte, betiere, erabili

beharreko legeetan ezarritakoaren bat etorrita.

Generalitateak Estatuko enpresa publikoetako, finantza-instituzioetako eta

ekonomia- eta energia-organismoetako kideak izendatzen ditu edo horiek

izendatzeko prozeduretan hartzen du parte, baldin eta, enpresa, instituzio edo

organismo horien eskumena, Kataluniara hedatuta egonda ere, Generalitateari

esleitzekoa ez bada.

Generalitateak Kontu Auzitegiko kideak izendatzen ditu edo horiek izendatzeko

prozeduretan hartzen du parte, eta, era berean, Ekonomia eta Gizarte

Kontseilukoak, Zerga Agentziakoak, Energiaren Batzorde Nazionalekoak,

Datuak Babesteko Espainiako Agentziakoak eta Irrati-telebistako

Kontseilukoak, baita inoiz horien ordez egon daitezkeen organismoetakoak, eta

esparru horietan gerora sortzen direnetakoak ere, betiere, erabili beharreko

legeetan ezarritakoaren bat etorrita.

Generalitateak, erakundearen nolakotasunak hala eskatzen badu eta egoitza

nagusia Katalunian ez badago, Estatuari eskatu ahal izango dio 1. paragrafoan

adierazi diren organismoen lurralde-ordezkaritzak sor ditzan.

HIRUGARREN ATALA.

GENERALITATEAREN ETA ESTATUAREN ARTEKO BITARIKO BATZORDEA

183. artikulua.- Generalitatearen eta Estatuaren arteko Bitariko Batzordearen

eginkizunak eta osaera.

Generalitatearen eta Estatuaren arteko Bitariko Batzordeak izan behar du, 3.1.

eta 174. artikuluetan ezarritako printzipioen arabera, Generalitatearen eta

Estatuaren gobernuen arteko harreman-esparru orokor eta iraunkorra, honako

hauek xede direla:

a) Generalitateak parte hartzea eta lankidetzan aritzea, Kataluniako autonomian

eragina duten Estatuko eskumenak baliatzerakoan.

b) Informazioa elkarrekin trukatzea, eta, hala dagokionean, lankidetzarako

bideak ezartzea bakoitzaren politika publikoetan eta interes erkideko gaietan.

Generalitatearen eta Estatuaren arteko Bitariko Batzordearen eginkizun dira

eztabaidatzea, proposamenak egitea, eta, hala badagokio, akordioak egitea

Estatutu honetan ezarritako kasuetan, eta, oro har, honako esparru hauek

oinarri hartuta:

a) Lege-proiektuak, baldin eta Estatuaren eta Generalitatearen artean

eskumenak banatzeko orduan berariaz eragina badute.

b) Generalitatearen eskumenetan eta interesetan berariaz eragina duten arlo

guztietan, Estatuko Gobernuaren politika ekonomiko orokorra programatzea,

politika hori aplikatu eta garatzeko modua zehaztuta.

c) Estatuaren eta Generalitatearen arteko lankidetza hobetzeko hartu beharreko

neurri egoki guztiak sustatzea, eta interes erkideko esparruetan bakoitzak

dituen eskumenak modu eraginkorragoan baliatuko direla bermatzea.

d) Bi aldeen artean eskumen-arloan sortutako auziak aztertzea, eta, hala

badagokio, horiek konpontzeko neurriak hartzea.

e) Estatuaren eta Generalitatearen artean ezarri diren lankidetza-mekanismoak

nola funtzionatzen duten ebaluatzea, eta mekanismo horiek hobetzeko bidea

eman dezaketen proposamenak egitea.

f) Zerrenda bat proposatzea, zehatz adierazita Generalitateak Estatuko zein

enpresa publiko, finantza-instituzio eta ekonomia-organismotan izendatuko ahal

izango dituen ordezkariak, eta ordezkaritza hori burutzeko zein modalitate eta

era erabiliko dituen.

g) Europako politikari buruzko jarraipena egitea, Generalitateak Europar

Batasuneko gaietan izango duen partaidetza eraginkorra izango dela

bermatzeko.

h) Generalitateari berari dagozkion eskumenetan eragina duten Estatuaren

kanpo-harremanei buruz jarraipena egitea.

i) Legeetan ezarritako edo bi aldeek planteatutako interes erkideko gaiak

aztertzea.

Estatuak eta Generalitateak kide-kopuru berbera izango dute Generalitatearen

eta Estatuaren arteko Bitariko Batzordean.

Lehendakaritza txandaka beteko da alde bien artean, eta txandak urtebetekoak

izango dira.

Batzordeak idazkaritza iraunkorra izango du, eta ongi iritzitako azpibatzordeak

eta komiteak sortu ahal izango ditu.

Batzordeak urtero txostena egin, eta Estatuko Gobernuari eta Generalitatearen

Gobernuari nahiz Legebiltzarrari igorri behar die.

Generalitatearen eta Estatuaren arteko Bitariko Batzordeak gutxienez urtean bi

aldiz egingo du osoko bilkura; bi aldeetako batek halaxe eskatzen duen

guztietan ere bildu behar du.

Generalitatearen eta Estatuaren arteko Bitariko Batzordeak alde bien arteko

adostasunez onartuko du funtzionamendu- eta barne-erregelamendua.

II. KAPITULUA

Generalitateak Europar Batasunarekin dituen harremanak

184. artikulua.- Xedapen orokorra.

Generalitateak parte hartzen du, Estatutu honek eta Estatuko legeriak ezartzen

dutenaren arabera, Kataluniako eskumenetan edo interesetan eragina dutelarik,

Europar Batasunarekin zerikusia duten gaietan.

185. artikulua.- Europar Batasunaren tratatuetan parte hartzea.

Europar Batasunaren tratatuak berriz begiratzen direnean, baita, hala

dagokionean, gero horiek sinatzen eta berresten direnean ere, Estatuko

Gobernuak Generalitateari jakinarazi behar dio horren berri.

Generalitatearen Gobernuak eta Legebiltzarrak gai honen inguruan egoki

iritzitako oharrak helarazi behar dizkiete Estatuko Gobernuari eta Gorte

Nagusiei.

Jatorrizko tratatuak berriz aztertzeko eta negoziatzeko prozeduretan eta tratatu

berriak onesteko prozeduretan parte hartzen duten Espainiako ordezkaritzetan

Generalitatearen ordezkariak sar ditzake Estatuko Gobernuak, Generalitatearen

eskumen esklusioboei eragiten dieten gaietan.

186. artikulua.- Estatuaren jarrerak sortzerakoan parte hartzea.

Estatuak Europar Batasunean, eta, batez ere, Ministroen Kontseiluan izan

beharreko jarrerak finkatzerakoan parte hartzen du Generalitateak,

Kataluniaren eskumenetan edo interesetan eragina duten gaiei dagokienez,

eta, betiere, Estatutu honetan eta arlo honi buruzko legerian ezarritakoaren

arabera.

Generalitateak alde biko prozedurak erabilita hartu behar du parte berarengan

modu esklusiboan eragina duten Europako gaiak direla-eta Estatuaren jarrerak

finkatzerakoan.

Gainerako kasuetan, ezarriko diren alde anitzeko prozedurak erabilita

bideratuko da partaidetza hori.

Generalitateak adierazten duen jarrerak erabakigarria izan behar du Estatuaren

jarrera finkatzeko orduan, bere eskumen esklusiboetan eragina duten gaiak

badira, eta Europako proposamen edo ekimen horiek finantza edo

administrazio aldetik garrantzi handiko ondorioak ekar badiezazkiokete

Kataluniari.

Gainerakoetan, jarrera hori entzun egin beharko du Estatuak.

Europar Batasunean aurkeztutako ekimen eta proposamenak direla-eta,

Estatuak txostena egingo dio Generalitateari, informazioa erabatekoa eta

eguneratua emanik.

Generalitatearen Gobernuak eta Kataluniako Legebiltzarrak ekimen eta

proposamen horien inguruan egoki iritzitako oharrak eta proposamenak helarazi

behar dizkiete Estatuko Gobernuari eta Gorte Nagusiei, dagokionaren arabera.

187. artikulua.- Europako instituzio eta organismoetan parte hartzea.

Europar Batasunean, eta, batez ere, Ministroen Kontseiluan eta Kontseiluaren

eta Batzordearen aholkularitza- eta prestakuntza-organoetan diharduten

espainiar ordezkaritzetan hartzen du parte Generalitateak, bere legegintzaeskumenekoak

diren gaiak tratatzen dituztenean.

Generalitatearen eskumen esklusiboen esparruan, 1. paragrafoan ezarritako

partaidetzak aukera emango du, aurrez akordioa lotuta, organo horietan

ordezkaritza- eta lehendakaritza-zeregina betetzeko, aplikatu beharreko

legeekin bat etorrita.

Generalitateak, Estatuarekin ados jarrita, ordezkariak izendatzeko lanean

hartzen du parte Estatuak Europar Batasunean duen ordezkaritza iraunkorraren

esparruan.

Legebiltzarrak harremanak izan ditzake Europako Legebiltzarrarekin interes

erkideko esparruetan.

188. artikulua.- Subsidiariotasun eta heinekotasunaren printzipioak

kontrolatzeko zereginetan parte hartzea.

Europar Batasuneko zuzenbideak ezarritako subsidiariotasun- eta

heinekotasun-printzipioak kontrolatzeko prozeduretan hartuko du parte

Legebiltzarrak Europako lege-proposamenei buruz, proposamen horiek

Generalitatearen eskumenei eragiten dietenean.

189. artikulua.- Europar Batasuneko zuzenbidearen garapena eta aplikazioa.

Generalitateak Europar Batasuneko zuzenbidea aplikatu eta betearazten du

bere eskumenen esparruan.

Europar erregulazio bat egoteak ez du aldatzen Konstituzioan eta Estatutu

honetan finkatzen diren eskumenen barne-banaketa.

Europar Batasuneko zuzenbidea betearazteko Kataluniako lurraldea gainditzen

duten barne-neurriak hartu behar badira eta autonomia-erkidego eskudunek

neurri horiek lankidetza edo koordinazio mekanismoen bitartez hartu ezin

badituzte, Estatuak gorabehera horiei buruzko kontsulta egingo dio

Generalitateari neurriak hartu baino lehen.

Generalitateak neurri horiek hartuko dituzten organoetan parte hartu behar du

edo, parte hartzea ezinezkoa bada, aldez aurretik txostena eman behar du.

Generalitateak, baldin eta Europar Batasunak Estatuaren oinarrizko arautegia

ordezkatzeko legeria ezartzen badu, Europako arauetatik abaiatuta har dezake

garapen-legeria.

190. artikulua.- Europako funtsen kudeaketa.

Generalitateari dagokio, bere eskumenekoak diren gaien gainean, Europako

funtsen kudeaketa, betiere, 114. eta 210. artikuluetan jasotakoaren arabera.

191. artikulua.- Justizia Auzitegiaren aurreko akzioak.

Generalitateak Europar Batasuneko Justizia Auzitegira jo dezake Europako

araudian ezarritako eran.

Generalitateko Gobernuak Estatuko Gobernuari eskaera egin diezaioke,

akzioak abiaraz ditzan Europar Batasuneko Justizia Auzitegiaren aurrean

Generalitatearen interes eta eskumen zilegiak aldezteko.

Generalitatea lankidetzan aritzen da defentsa juridikoan.

Estatuko Gobernuak eskatutako akzioak baliatzeari uko egitekotan, erabaki

horrek arrazoitua izan behar du, eta Generalitateari jakinarazi behar zaio

berehala.

192. artikulua.- Generalitatearen ordezkaritza Europar Batasunean.

Generalitateak ordezkaritza bat ezarriko du Europar Batasuneko instituzioetan

bere interesak ahalik ondoen defendatzeko.

III. KAPITULUA

Generalitatearen kanpo-harremanak

193. artikulua.- Xedapen orokorrak.

Generalitateak Kataluniaren kanpo-proiekzioa bultzatu behar du, baita esparru

horretan dituen interesak sustatu ere, betiere, Estatuak kanpo-harremanen

esparruan duen eskumena errespetatuta.

Generalitateak, bai zuzenean, bai Estatuko administrazio orokorraren organoen

bitartez, bere eskumenetatik zuzenean datozen ekintzak burutzeko gaitasuna

du kanpo-proiekzioa sustatzeko.

194. artikulua.- Kanpo-bulegoak.

Generalitateak bulegoak jar ditzake kanpoan Kataluniako interesak sustatzeko.

195. artikulua.- Lankidetza-akordioak.

Kataluniako interesak bultzatzeko, Generalitateak lankidetza-akordioak sinatu

ahal izango ditu bere eskumenen esparruan.

Ildo horretatik, Estatuaren kanpo-ordezkaritzako organoek beharrezko den

babesa emango diete Generalitatearen ekimenei.

196. artikulua.- Nazioarteko tratatuak eta hitzarmenak.

Estatuko gobernuak aldez aurretik txostena emango dio Generalitateari,

Kataluniako eskumenetan zuzenean eta berariaz eragina duten tratatuak

izenpetzeko egintzak direla-eta.

Generalitateak eta Legebiltzarrak horren inguruan egoki iritzitako oharrak

helarazi ahal izango diote Gobernuari.

Generalitateak, tratatuek Kataluniari zuzenean eta berariaz eragiten diotenean,

Gobernuari eskatu ahal izango dio negoziaziorako ordezkaritzetan

Generalitateko ordezkariak ere sar ditzan.

Generalitateak, bere eskumenekoak diren gaiei dagokienez, nazioarteko

tratatuak sinatzea eskatu ahal izango dio Gobernuari.

Generalitateak beharrezko neurriak hartuko ditu, bere eskumenen esparruan,

Espainiak berretsitako edota Estatuari eragiten dioten nazioarteko tratatu eta

hitzarmenen ondorio diren betebeharrak gauzatzeko.

197. artikulua.- Mugaz haraindiko, eskualdeen arteko eta garapenerako

lankidetza.

Generalitateak lankidetza-jarduerak sustatu behar ditu berarekin ekonomia-,

gizarte-, ingurumen- eta kultura-interesak partekatzen dituzten europar

eskualdeekin, eta beharrezko harremanak bideratuko ditu horretarako.

Generalitateak beste lurralde batzuekiko lankidetza sustatu behar du, aurreko

paragrafoan adierazitakoaren arabera.

Generalitateak garapenerako lankidetza-programak sustatu behar ditu.

198. artikulua.- Nazioarteko organismoetan parte hartzea.

Generalitateak Kataluniarako garrantzitsuak diren gaiei buruzko eskumenak

dituzten nazioarteko organismoetan parte hartu behar du, bereziki UNESCOn

eta beste kultura-organismo batzuetan, betiere, dagokion araudiak ezarritako

moduan.

199. artikulua.- Kanpo-harremanen koordinazioa.

Generalitatearen zeregina da, bere eskumenen esparruan, Kataluniako tokierakundeen

eta bestelako organismo eta erakunde publikoen kanpoharremanak

bultzatzea eta koordinatzea, betiere, daukaten autonomiari kalterik

egin gabe.

200. artikulua.- Kataluniako organizazioen nazioarteko proiekzioa.

Generalitateak Kataluniako gizarte-, kultura- eta kirol-organizazioen nazioarteko

proiekzioa sustatu behar du eta, bidezkoa denean, nazioarteko antzeko

organizazioetan afiliatu daitezen bultzatuko du, bere helburuak betetzeko

asmoarekin.

VI. TITULUA

Generalitatearen finantzaketa

I. KAPITULUA

Generalitatearen ogasuna

201. artikulua.- Printzipioak.

Estatuak eta Generalitateak zerga- eta finantza-arloan dituzten harremanak

Konstituzioak, Estatutu honek eta Konstituzioaren 157. artikuluaren hirugarren

paragrafoan aurreikusitako Lege Organikoak arautzen dituzte.

Generalitatearen finantzaketak printzipio hauek izango ditu oinarri: finantzaautonomia,

koordinazioa, herri-administrazioen arteko zerga- eta finantzaharremanen

gardentasuna eta elkartasuna, baliabideen askitasuna, zergaerantzukizuna,

ekitatea eta aipatutako administrazioen arteko leialtasun

instituzionala.

Ekonomi eta Zerga Gaietarako Estatuaren eta Generalitatearen arteko

Batzorde Mistoari dagokio titulu hau garatzea.

Generalitatearen finantzaketak, Konstituzioaren 138.2 artikuluaren arabera, ez

du Kataluniarako ondorio diskriminatzailerik ekarri behar gainerako autonomiaerkidegoekin

alderatuta.

Printzipio honek erabat errespetatu beharko ditu Estatutu honen 206. artikuluan

adierazitako solidaritate-irizpideak.

202. artikulua.- Generalitatearen baliabideak.

Generalitateak finantza autonomoak ditu, baita bere autogobernua modu

egokian gauzatzeko nahikoa finantza-baliabide ere.

Generalitateak erabateko gastu-autonomia du bere baliabideak askatasunez

aplikatzeko bere autogobernu-instituzioek ezarritako politika eta gizarte ildoei

jarraituz.

Hona hemen Generalitatearen ogasunaren osagaiak:

a) Zergen, tasen, kontribuzio berezien eta gainerako berezko zergen

errendimenduak.

b) Kataluniari lagatako estatu-zergen errendimendua, honako Estatutu honen

201. artikuluan ezarritakoaren arabera.

c) Estatuko zergen gaineko errekarguak.

d) Lurralde arteko konpentsazio-funtsetik eta Konstituzioan ezarritako bestelako

esleipen batzuetatik datozen sarrerak, hala dagokionean.

e) Estatuko aurrekontu orokorren kontura egindako beste transferentzia eta

esleipenak.

f) Prezio publikoetatik lortutako sarrerak.

g) Generalitatearen ondasunen errendimenduak.

h) Zuzenbide pribatupeko sarrerak.

i) Zor-jaulkipenen eta kreditu-eragiketen emaitza.

j) Bere eskumenen esparruko isun eta zehapenengatiko sarrerak.

k) Europar Batasunetik eta erkidegoko programetatik datozen baliabideak.

l) Estatutu honetan eta Konstituzioan xedatutakoaren ondorioz ezar dadin beste

edozein baliabide.

203. artikulua.- Finantza-eskumenak.

Generalitateak gaitasuna du, bere finantza-eskumenen barruan, diru-sarreren

bolumena eta osaketa zehazteko, baita baliabideak askatasunez erabakitako

gastu-helburuei lotzeko ere.

Generalitatea partaide da Kataluniari lagatako estatu-zergen errendimenduan.

Arlo horri dagokionez, zerga horiek honela sailkatuko dira:

a) Erabat lagatako zergak; horiei buruzko errendimendu guztiak eta

araugintzako gaitasuna Generalitateari dagozkio.

b) Zati batean lagatako zergak; horiei buruzko errendimenduen zati bat, eta,

hala dagokionean, araugintzako gaitasuna dagokio Generalitateari.

Bigarren paragrafoan aipatzen den araugintza-gaitasuna baliatzeak barne

hartzen du, Estatuaren eta Europar Batasunaren eskumenen esparruan,

honako hauek finkatzen parte hartzea: zerga-tasa, zerga-oinarriaren gaineko

hobariak, salbuespenak eta murrizketak eta kuotaren gaineko kenketak.

Generalitateari dagokio erabat lagatako estatu-zergak kudeatzea, biltzea,

kitatzea eta ikuskatzea, eta, zati batean lagatako estatu-zergei dagokienez

esleitzen zaizkion neurrian, eginkizun horiek izango ditu, betiere, 204. artikuluan

ezarrritakoarekin bat etorrita.

Generalitateak eskumena du Legebiltzarreko lege baten bitartez bere zergak

ezartzeko, eta araugintza-gaitasuna du horien gainean.

Generalitateak ekitate eta eraginkortasun printzipioak izango ditu oinarri zergen

esparruan duen araugintza-gaitasuna gauzatzeko orduan. Zerga-jardunetan,

Generalitateak gizartearen kohesioa eta ongizatea bultzatuko ditu, garapen

ekonomikoarekin eta ingurumen-iraunkortasunarekin batera.

204. artikulua.- Kataluniako Zerga Agentzia.

Kataluniako Generalitateak berezko dituen zerga guztiak, baita, Estatuak

eskuordetzan emanda, Generalitateari erabat lagatako estatu-zergak ere,

kudeatzea, biltzea, kitatzea eta ikuskatzea, Kataluniako Zerga Agentziari

dagokio.

Katalunian biltzen diren Estatuaren gainerako zergak kudeatzea, biltzea,

kitatzea eta ikuskatzea Estatuko Zerga Administrazioari dagokio, Estatuak

Generalitateari eman diezaiokeen eskuordetzari kalterik egin gabe, eta,

zergaren izaerak berak halaxe eskatzen duenean, bien artean berariaz ezar

daitekeen lankidetzari kalterik egin gabe.

Aurreko paragrafoan ezarritakoa garatzearren, bi urteko epean, Partzuergoa

edo horren baliokidea eratuko da, Zerga Administrazioko Estatuko Agentzia eta

Kataluniako Zerga Agentzia bertan partaide izanik, kide-kopuru bera dutela.

Partzuergo hori Kataluniako Zerga Administrazio bilakatu ahal izango da.

Bi zerga-administrazio horiek jarri beharreko mekanismo guztiak jarriko dituzte,

herritarrek errenta-aitorpenak nahiz zerga-arloan garrantzia duten gainerako

dokumentu guztiak administrazio baten zein bestearen bulegoetan aurkezteko

zein jasotzeko modua izan dezaten, ondorioak administrazio baterako nahiz

besterako izan, era horretara, zergadunen eginbeharrak errazagoak izan

daitezen.

Zati batean lagatako estatu-zergak kudeatu, bildu, kitatu eta ikuskatzeko ardura

duten Estatuko zerga-erakunde edo –organismoetan parte hartuko du

Generalitateak, ezarriko den moduari jarraituta.

Kataluniako Zerga Agentzia Legebiltzarraren lege baten bitartez sortuko da, eta

erabateko gaitasuna eta eskurantzak izango ditu 1. paragrafoan aipatutako

eginkizunak antolatu eta burutzeko.

Kataluniako Zerga Agentziak, udalerriek eskuordetzan emanez gero, tokimailako

zergen kudeaketa-eginkizunak ere egin ahal izango ditu.

205. artikulua.- Ekonomia- eta administrazio-organoak.

Kataluniako Zerga Agentziak emandako zerga-kudeaketako egintzen aurka

zergadunek jarritako erreklamazioak Generalitateak berrikusiko ditu,

administrazio-bidean, bere ekonomia- eta administrazio-organoen bitartez.

Hori guztia horrela izango da Estatuko Administrazio Orokorrak irizpideak

batzeko arloan dituen eskumenei kalterik egin gabe.

Ondorio horietarako, Generalitateak eta Estatuko Administrazio Orokorrak, era

berean, beharrezko diren lankidetza-mekanismo guztiak hitzartu ahal izango

dituzte, ekonomia- eta administrazio-bidean berrikuspen-eginkizunak modu

egokian egiteko.

206. artikulua.- Estatuko zergen errendimenduan parte hartzea, eta elkartasuneta

berdinketa-mekanismoak.

Generalitateak bere zerbitzuak eta eskumenak finantzatzeko eskuragarri izango

duen finantza-baliabideen maila, beste irizpide batzuen artean, gastubeharrizanen

irizpideetan oinarrituko da, betiere, bere gaitasun fiskala

aintzakotzat hartuta.

Ondorio horietarako, Generalitatearen baliabideak, besteak beste, bere zergasarreretatik

datozenak izango dira, elkartasun- eta berdinketa-mekanismoetan

parte hartzen duenez, goitik edo behetik doituta.

Generalitatea partaide izango da lagatako estatu-zergen errendimenduan.

Partaidetza-portzentajea bere zerbitzuak eta eskumenak aintzakotzat hartuta

ezarriko da.

Generalitateak bere esku izango dituen finantza-baliabideak doitu egin ahal

izango dira Estatuko finantza-sistemak behar beste baliabide izan dezan,

gainerako autonomia-erkidegoekiko elkartasuna eta berdinketa bermatzeko; era

horretara, lortuko da autonomia-erkidegoetako gobernuek beren herritarrei

eskaintzen dizkieten zerbitzuak, hau da, hezkuntza- eta osasun-zerbitzuak eta

ongizateko estatu batean ezinbesteko diren beste zerbitzu batzuk, maila

berdintsukoak izan daitezen Estatuko toki guztietan, betiere, egiten duten

zerga-ahalegina ere berdintsua baldin bada.

Era berean, hala dagokionean, Generalitateak baliabideak jasoko ditu

elkartasun- eta berdinketa-mekanismoetatik.

Estatuak finkatuko ditu aipautako maila horiek.

Elkartasunerako eta berdinketa-mekanismoak gardentasun-printzipioaren

arabera finkatu behar dira, eta bere emaitzak bost urterik behin ebaluatuko dira.

Estatuak bermatu behar du berdinketa-mekanismoen aplikazioak ez dezan

inolaz ere aldatu, per capita errenten ordenazioari dagokionez, Kataluniak

autonomia-erkidegoen artean berdinketa baino lehen zuen posizioa.

Oinarrizko aldagai gisa populazioa hartu behar da kontuan 1. paragrafoan

adierazitako gastu-beharrizanak zehazteko; baina kopuru hori kostu

diferentzialak eta demografia-aldagaiak erabilita doitu behar da, batez ere,

etorkinen populazioaren portzentajearen araberako zuzenketa-faktorea

erabilita.

Kontuan hartu behar dira, halaber, populazioaren dentsitatea, hiriguneen

tamaina eta bazterketako egoeran dauden pertsonen kopurua.

207. artikulua.- Tratamendu fiskala.

Estatuko zergetan legeek Estatuari ematen dioten tratamendu fiskal berbera

izango du Generalitateak ere.

208. artikulua.- Finantzaketa eguneratzea.

Estatuak eta Generalitateak finantzaketa-sistema eguneratuko dute bost urtean

behin, kontuan hartuta erabilgarri dauden baliabide publikoek eta

Administrazioek dituzten gastu-beharrek zein bilakaera duten.

Eguneraketa horrek ez die kalterik egingo, dena den, finantzaketa-sistemak

emandako baliabideak finkatzeko erabiltzen diren oinarrizko aldagaiak direlaeta

egin beharreko jarraipenari, eta, hala badagokio, aldagaien eguneratzeari.

Ekonomi eta Zerga Gaietarako Estatuaren eta Generalitatearen arteko

Batzorde Mistoak onartu beharko du 1. paragrafoan adierazitako eguneratze

hori.

209. artikulua.- Instituzioen arteko leialtasuna.

Instituzioen arteko leialtasun-printzipioaren arabera, Estatuak onartutako

xedapen orokorrek Generalitatearengan izan dezaketen finantza-eragina

baloratuko da, positiboa izan nahiz negatiboa izan, eta, alderantziz ere bai,

Generalitateak onartutako xedapen orokorrek Estatuarengan izan dezaketen

finantza-eragina ere bai, era horretara, denbora-tarte jakin batez, gastubeharrak

edo gaitasun fiskala aldatuz gero, ezarri beharreko doitzemekanismoak

ezartzeko.

Administrazio batak eta besteak, lankidetza- eta gardentasun-printzipioen

esparruan, beren eskumenak ahalik ondoen baliatzeko beharrezko den

estatistika- eta kudeaketa-informazioa emango diote elkarri.

210. artikulua.- Ekonomi eta Zerga Gaietarako Estatuaren eta Generalitatearen

arteko Batzorde Mistoa.

Ekonomi eta Zerga Gaietarako Estatuaren eta Generalitatearen arteko

Batzorde Mistoa Estatuko Administrazioaren eta Generalitatearen arteko

harremanetarako alde biko organoa da autonomiaren finantzaketaren

esparruan.

Berari dagokio finantzaketa-sistema zehaztea, aplikatzea eta eguneratzea eta

horren jarraipena egitea; baita Generalitateak Estatuarekin dituen zerga- eta

finantza-harremanak bideratzea ere.

Estatuak eta Generalitateak kide-kopuru berbera izango dute batzordean.

Alde biko batzorde honen lehendakaritza txandakatu egingo da alderdi bien

artean, eta txandak urtebetekoak izango dira.

Batzordeak ordezkaritza bien arteko adostasunez onartuko du funtzionamendu

eta barne-erregelamendua.

Kataluniako Gobernuak alor honetan alde anitzeko instituzio eta organismoetan

sinatutako akordioei kalterik egin gabe burutuko ditu bere eginkizunak Ekonomi

eta Zerga Gaietarako Estatuaren eta Generalitatearen arteko Batzorde Mistoak.

Ekonomi eta Zerga Gaietarako Estatuaren eta Generalitatearen arteko

Batzorde Mistoari dagokio:

a) Estatuaren titulartsaunpekoak diren zergen lagapenak zein irispide eta zein

baldintza dituen erabakitzea, eta, batez ere, zati batean lagatako Estatuko

zergen errendimenduan duen partaidetza-portzentajea, 206. artikuluan

jasotakoa, finkatzea, eta bost urtean behin berrikustea.

b) Elkartasunerako eta berdinketa-mekanismoetarako zenbatean lagunduko

duen erabakitzea, 206. artikuluan jasotakoa kontuan hartuta.

c) Kataluniako zerga-administrazioaren eta Estatuko zerga-administrazioaren

arteko lankidetza-mekanismoak, 204. artikuluan zehaztuak, finkatzea eta

zergak koordinatu eta harmonizatzeko irizpideak zehaztea, lagatako zergen

ezaugarrien edo izaera kontuan hartuta.

d) Europar egitura-funtsen lurralde-banaketan Kataluniak izango duen

partaidetzaren portzentajea negoziatzea.

e) Eguneratzeko mekanismoak, 208. artikuluan aipatuak, aplikatzea.

f) Estatuak Generalitareari transferitutako zerbitzuen balorazioa adostea.

g) Generalitatearen eta Estatuko Administrazioaren artean beharrezko diren

lankidetza-mekanismo guztiak ezartzea, 205. artikuluan jasotako ekonomia- eta

administrazio-bidean berrikuspen-eginkizunak modu egokian egin ahal izateko.

h) Generalitatearen eta Estatuko Administrazio Orokorraren artean lankidetzamekanismoak

adostea, 221. artikuluan jasotako katastro-arloko eginkizunak

burutu ahal izateko.

Ekonomi eta Zerga Gaietarako Estatuaren eta Generalitatearen arteko

Batzorde Mistoak, 209. artikuluan ezarritakoaren bat etorrita, beharrezko diren

lankidetza-neurriak proposatuko ditu titulu honetako finantza-sistemaren oreka

bermatzeko, baldin eta Estatuaren edo Europar Batasunaren lege-erabakien

ondorioz finantza-sistema hori aldatzen bada.

Ekonomi eta Zerga Gaietarako Estatuaren eta Generalitatearen arteko

Batzorde Mistoko alderdi katalanak Legebiltzarrari emango dio kontu kapitulu

honetako manuen betetze-mailari buruz.

II. KAPITULUA

Generalitatearen aurrekontua

211. artikulua.- Generalitatearen eskumenak.

Generalitateak eskumen esklusiboa du bere ogasuna antolatu eta arautzeko.

212. artikulua.- Generalitatearen aurrekontua.

Generalitatearen aurrekontua bakarra eta urtebetekoa da, eta Generalitatearen

gastu guztiak eta sarrera guztiak hartzen ditu barnean, baita bere menpeko

diren organismo, instituzio eta enpresenak ere. Gobernuari dagokio

aurrekontua egitea eta gauzatzea, eta Legebiltzarrari aztertzea, zuzenketak

egitea, onartzea eta kontrolatzea.

Aurrekontuen legeak ezin ditu zergak sortu, baina aldatu egin ditzake zergalege

substantibo batek hala ezartzen badu.

213. artikulua.- Zorpetzea.

Generalitateak zorpetzera jo dezake, eta zor publikoa jaulki dezake inbertsiogastuak

finantzatzeko, betiere, Generalitateak berak ezarritako mugen barruan

eta printzipio orokorrak eta Estatuko araudia errespetatuz.

Jaulkitako tituluak funts publikotzat joko dira ondorio guztietarako, eta Estatuak

jaulkitakoen onura eta baldintza berberak izango dituzte.

214. artikulua.- Aurrekontu-egonkortasuna.

Generalitateari dagokio beharrezko mugak eta baldintzak ezartzea aurrekontuegonkortasuneko

helburuak lortzeko, betiere, Estatuaren eta Europar

Batasunaren araudien eta printzipioen barruan.

215. artikulua.- Generalitatearen ondarea.

Bere titulartasunpeko ondasun eta eskubideek eta edozein titulu juridikoren

bitartez eskuratutakoek osatuko dute Generalitatearen ondarea.

Legebiltzarraren lege baten bitartez arautuko da Generalitatearen ondarearen

administrazioa, defentsa eta kontserbazioa.

216. artikulua.- Enpresa publikoak.

Generalitateak enpresa publikoak sor ditzake bere eskumeneko funtzioak

betetzeko, Legebiltzarraren legeetan ezarritakoaren arabera.

III. KAPITULUA

Tokiko gobernuen ogasunak

217. artikulua.- Printzipio gidariak.

Toki-ogasunek printzipio hauek beteko dituzte: baliabide-askitasuna, ekitatea,

autonomia eta erantzukizun fiskala. Generalitateak printzipio horiek betetzen

direla zainduko du.

218. artikulua.- Finantza-eskumenak eta -autonomia.

Tokiko gobernuek aurrekontu- eta gastu-autonomia dute beren baliabideak

aplikatzeko orduan, beste administrazio batzuetako aurrekontuen kargura

jasotzen dituzten partaidetzak ere barnean hartuta daudela; askatasun osoz

erabil ditzakete baliabide horiek beren eskumenak gauzatzeko.

Generalitateak eskumena du, Konstituzioak eta Estatuko legeriak ezarritako

esparruan, toki-finantzaketari dagokionez.

Eskumen honek tokiko gobernuen berezko zergak ezartzeko eta arautzeko

legegintza-gaitasuna har dezake bere barnean, eta Generalitatearen

aurrekontuaren kargurako partaidetzak banatzeko irizpideak finkatzeko

gaitasuna hartzen du bere baitan.

Tokiko gobernuek beren finantzak arautzeko gaitasuna dute legeen

esparruaren barruan.

Gaitasun horrek barne hartzen du tokiko zergen tasa eta kuota finkatzeko eta

hobariak eta salbuespenak zehazteko ahala, legeek ezarritako mugak

errespetatuta.

Tokiko gobernuei dagokie beren zergak kudeatu, bildu eta ikuskatzeko

eskumena, tokiko zergen sistema erregulatzen duen araudiak ezarritako

esparruaren barruan. Eskumen hori Generalitateari eman diezaiokete

eskuordetzan, eta Kataluniako Zerga Agentzian parte hartu ahal izango dute.

Generalitateari dagokio tokiko gobernuen gaineko finantza-tutoretza gauzatzea,

Konstituzioak aitortzen dien autonomia errespetatuz.

219. artikulua.- Baliabide-askitasuna.

Generalitateak toki-lankidetzarako funts bat ezarri behar du tokiko

gobernuentzat.

Funtsa baldintzatu gabea izango da, Generalitatearen zerga-sarrera guztietatik

zuzkituko da, eta Legebiltzarraren lege baten bitartez arautuko da.

Gehigarri gisa, Generalitateak finantza-lankidetzako berariazko programak ezar

ditzake gai zehatzetarako.

Tokiko gobernuen sarrerak, zergetako partaidetzak edota Estatuaren dirulaguntza

baldintzatu gabeak badira, Generalitatearen bitartez jasoko dira;

Generalitateak, banaketa hori egiterakoan, Estatuko legeriak arlo honetan

ezarritako irizpideak errespetatuko ditu, eta Kataluniako toki-ogasunei buruzko

Legean xedatutakoa hartuko du oinarri, betiere, legea legebiltzarkideen hiru

bosteneko gehiengoz onartuta dagoela.

Diru-laguntza baldintzatu gabeak direnean, Legebiltzarrak baliabide horien

banaketan eraginkortasunez eragiteko bidea eman behar dute irizpide horiek,

Estatutu honen 5. artikuluan jasotako Kataluniako instituzio-sistemaren

berezitasuna aintzakotzat hartzearren.

Tokiko gobernuei zerbitzu baten titulartasuna edo kudeaketa esleitu edo

eskuordetzan ematen bazaie, zerbitzu hori emateko behar dituzten baliabideak

bermatuko zaizkie.

Eskumenak ematen zaizkien bakoitzean, hori modu egokian finantzatzeko

beharrezko diren baliabide osagarriak ere esleituko zaizkie, eskualdatutako

zerbitzuen kostu oso eta benetakoaren finantzaketa kontuan hartuta.

Printzipio hau betetzea ezinbesteko baldintza da eskumenaren transferentzia

edo eskuordetza indarrean sar dadin.

Horretarako, hainbat finantzaketa-bide ezar daitezke, Generalitatearen edo,

hala badagokio, Estatuaren ogasunak finantza-baliabideetan parte hartzea

barne.

Diru-laguntza baldintzatu gabeetatik edo zergetako partaidetza generikoetatik

datozen baliabideen banaketa egiteko orduan, kontuan hartu behar dira tokiko

gobernuen gaitasun fiskala eta gastu-beharrak, eta baliabideak aski direla

bermatuko da kasu guztietan.

Baliabideak tokiko gobernuen artean banatzeko orduan, ezin izango dira inoiz

gutxitu bakoitzak lortutako baliabideak, Estatutu honetako manuak indarrean

sartu aurreko ekitaldian erabilitako irizpideei jarraituz.

220. artikulua.- Toki-ogasunen legea.

Legebiltzarrak toki-ogasunen berariazko legea onartu behar du kapitulu

honetan ezarritako printzipio eta xedapenak garatzeko.

Kapitulu honetan toki-ogasunen alorrean Generalitateari esleitzen zaizkion

ahalmenak toki-autonomia errespetatuz eta 85. artikuluan aipatzen den Tokiko

Gobernuen Kontseiluari entzun ondoren gauzatu behar dira.

221. artikulua.- Katastroa.

Generalitateak eta Estatuko Administrazio Orokorrak beharrezko diren

lankidetza-bide guztiak ezarriko dituzte bere eskumenak baliatzeko beharrezko

izan litezkeen erabakietan eta informazio-trukean Generalitateak parte hartuko

duela bermatuta gera dadin.

Era berean, Katastroa partzuergo-modura kudeatzeko bideak ezarriko dira

Estatuaren, Generalitatearen eta udalerrien artean, betiere, Estatuko legeriak

ezarritakoaren arabera, ondo bermatuta gera dadin datu-baseak Administrazio

guztientzat erabat eskuragarri egongo direla eta informazioan batasuna egongo

dela.

VII. TITULUA

Estatutuaren erreforma

222. artikulua.- Estatuarekiko harremanei eragiten ez dieten tituluen erreforma.

Estatutuaren I. eta II. tituluak erreformatzeko, prozedura hauek bete behar dira:

a) Erreformatzeko ekimena Kataluniako Legebiltzarrari dagokio,

legebiltzarkideen bosten baten proposamenez, eta Generalitateko Gobernuari

ere badagokio.

Kataluniako udalek Legebiltzarrari eska diezaiokete erreformatzeko ekimena

abiaraz dezan baldin eta udalerrietako osoko bilkuren % 20k eskatzen badu,

gutxienez, eta portzentaje horrek populazioaren % 20 ordezkatzen badu

gutxienez.

Botoa emateko eskubidea duten Kataluniako 300.000 herritarrek egiaztatutako

sinadura emanda ere egin daiteke proposamena.

Erreformarako ekimena gauzatu dadila proposatzeko bi prozedura horiek

Legebiltzarrak arautu behar ditu.

b) Erreforma onartzeko, baldintza hauek bete behar dira: Legebiltzarreko

kideen bi herenek aldeko botoa eman behar dute; Gorte Nagusietara igorri

behar da kontsultarako; Gorte Nagusiek berretsi egin behar dute lege organiko

baten bitartez eta Kataluniako hautesleek baiezkoa eman behar dute

erreferendum batean.

c) Aurreko b) idatz-zatian aipatzen den kontsulta jaso, eta hogeita hamar

eguneko epean Gorte Nagusiek adierazten badute erreformak eragiten diela,

223. artikuluan ezarritako prozedura jarraituko da.

d) Gorte Nagusiek erreforma berresten badute, Generalitateak horri buruzko

erreferenduma egin behar du.

Legebiltzarrak edo hautesleek erreformarako proposamena onartzen ez badute,

ezin izango da berriro Legebiltzarrera eraman eztabaidatu eta bozkatzeko, harik

eta urtebete igaro arte.

223. artikulua.- Gainerako tituluen erreforma.

Honako prozedura hau erabiliko da 222. artikuluan sartuta ez dauden

Estatutuaren gainerako tituluekin:

a) Erreformarako ekimena Legebiltzarrari, Generalitateko Gobernuari eta Gorte

Nagusiei dagokie.

Udalek eta Legebiltzarrerako bozketetan botoa emateko eskubidea dutenek

proposamena egin diezaiokete Legebiltzarrari erreformarako ekimena abiaraz

dezan, 222.1.a) artikuluan ezarritako moduan.

b) Erreforma onartzeko, baldintza hauek bete behar dira: Legebiltzarreko

kideen bi herenek aldeko botoa eman behar dute; Gorte Nagusiek onartu egin

behar dute lege organiko baten bitartez eta, azkenik, hautesleek baiezkoa

eman behar dute erreferendum batean.

c) Estatutua erreformatzeko proposamena onartu ondoren, Legebiltzarrak

Diputatuen Kongresura bidali behar du.

d) Erreformarako proposamena dela-eta Kongresuak eta Senatuak berrespenbozketa

egin dezakete, betiere, bataren nahiz bestearen legebiltzarerregelamenduetan

ezarritako prozedurari jarraituz.

Legebiltzarrak ordezkaritza bat izendatu behar du Estatutua erreformatzeko

proposamena Kongresuan eta Senatuan aurkeztu dezan.

Gorte Nagusiek Estatutua erreformatzeko proposamena berresten badute,

dagokion lege organikoa onartutzat joko da.

e) Paragrafo honetako d) idatz-zatian ezarritako prozedura aplikatzen ez bada,

bitariko batzorde paritario bat osatuko da. Batzorde hori Diputatuen Kongresuko

batzorde eskuduneko zenbait kidek eta Legebiltzarraren ordezkaritza batek

osatuko dute, betiere, legebiltzar-taldeen ordezkaritza proportzionala izanik.

Batzordeak proposamen bateratu bat egin behar du bi hilabeteko epean,

adostasunez eta Diputatuen Kongresuko erregelamenduan ezarritako

prozedurari jarraituz.

f) Estatutua erreformatzeko proposamena Senatuan izapidetzeko, e) idatzzatian

ezarritako prozeduraren antzekoa erabili behar da, Senatuaren

erregelamenduan ezarritakoaren arabera.

Kasu honetan, Legebiltzarraren ordezkaritzak, beharrezko egokitzapenak

eginda, Senatuko batzorde eskuduneko kideekin batera, bitariko batzorde

paritario bat osatu behar du, adostasunez proposamen bateratua egiteko.

g) Bitariko batzorde paritarioak ez badu proposamen bateratua egitea lortzen,

Estatutuaren erreforma izapidetzeko ohiko prozedura erabiliko da, hau da,

kasuan kasuko legebiltzar-erregelamenduetan ezarritakoa.

h) Legebiltzarrak, kideen gehiengo osoz, edozein unetan erretira ditzake

onartutako erreforma-proposamenak Gorte Nagusietan izapidetzen ari diren

bitartean, betiere, behin betiko onarpena eman baino lehen.

Erreforma-proposamena erretiratzeak ez dakar inoiz 2. paragrafoan ezarritakoa

aplikatzea.

i) Gorte Nagusiek lege organiko baten bitartez erreforma onartzeak bere

barnean izango du Estatuak emandako baimena, gehienez ere, sei hilabeteko

epean, Generalitateak b) idatz-zatian aipatutako erreferendumerako deialdia

egin dezan.

Legebiltzarrak, Gorte Nagusiek edo hautesleek erreformarako proposamena

onartzen ez badute, ezin izango da berriro Legebiltzarrera eraman, eztabaidatu

eta bozkatzeko, harik eta urtebete igaro arte.

Lehen xedapen gehigarria. Senatariak izendatzea.

Legebiltzarrari dagokio Senatuan Generalitatea ordezkatuko duten senatariak

izendatzea, Legebiltzarraren osoko bilkurak testu osoari buruzko azken

bozketan gehiengo osoz onartutako lege batek ezarritakoaren arabera.

Izendapena berariazko deialdi baten bitartez egingo da, legebiltzar-talde

bakoitzaren kide-kopuruaren proportzioan.

Legebiltzarrak, testu osoari buruzko azken bozketan gehiengo osoz onartutako

lege baten bitartez, senatariak aukeratzeari buruzko arauak aldatuko ditu, hala

dagokionean, Senatuaren erreforma konstituzionalera egokitzeko.

Bigarren xedapen gehigarria. Estatuko Gobernuarekiko akordioak.

Estatutuak ezartzen badu Generalitateko Gobernuaren iritzia erabakigarria dela