FORMAS VERBALES COMPUESTAS
Las construcciones verbales se denominan perfectas (o perfectivas) cuando contienen el matiz de que la acción designada por el verbo ha concluido completamente. El pluscuamperfecto indica que en el momento en el que se relata la acción (que suele estar situada en el pasado) la acción del verbo ya se había terminado, como en la frase: para cuando vinisteis ya habíamos comido.
En swahili se forma con el verbo kuwa (ser) generalmente en pasado (excepto para construcciones de futuro perfecto, como veremos: nilikuwa, ulikuwa, alikuwa, etc; o sus formas negativas sikuwa, hukuwa, hakuwa, etc), seguido de un pasado inmediato (con infijo temporal -me-, ver lección 17), o un presente inmediato –na- (presente perfecto), o incluso condicional -ki- .
Tenemos tres casos bien diferenciados:
1. Cuando el segundo verbo esté en presente perfecto (-me-), la traducción se hará al pretérito pluscuamperfecto de indicativo.
Nilikuwa nimetayarisha chamshakinywa alipoamka = Había preparado el desayuno cuando despertó
2. Cuando el segundo verbo esté en presente inmediato (-na-), la traducción se hará al pretérito imperfecto de indicativo como verbo de estado: "estaba haciendo x".
Nilikuwa ninatayarisha chamshakinywa alipoamka = Estaba preparando el desayuno cuando despertó
3. Para situar la acción en el futuro, el primer verbo (kuwa) se pone en tiempo futuro (-ta-), y el segundo en presente perfecto (-me-), y la traducción se hará al futuro perfecto de indicativo para la principal y en subjuntivo para la subordinada temporal.
Mtoto atakuwa amecheza mpira mamake atakapofika = El niño habrá jugado fútbol cuando su mamá llegue
Ejemplos:
Nilikuwa nimefanya kazi nyingi: Había hecho mucho trabajo.
Alikuwa ameenda nyumbani: Se había ido a casa.
Tulikuwa tumekubali kusafirisha mizigo yote. Habíamos acordado transportar todos los paquetes.
Hukuwa umemaliza kuandika barua. No habías terminado de escribir la carta.
Hawakuwa wamechoma takataka shimoni. No habían quemado toda la basura en el hoyo.
Nilikuwa nimetayarisha chamshakinywa alipoamka = Había preparado el desayuno cuando despertó
Nilikuwa ninatayarisha chamshakinywa alipoamka = Estaba preparando el desayuno cuando despertó
FRASES:
Tulikuwa tumekula: habíamos comido
Mlikuwa mmekwenda: vosotros (ya) habíais venido)
Ulikuwa umechoka: te habías cansado
Walikuwa wamepumzika: ellos habían descansado
Chakula kilikuwa kimepikwa: la comida había sido cocinada
Nilikuwa nimelala: ya había dormido
Tunda lilikuwa limeliwa: Una fruta había sido comida
Nyumba Ilikuwa imejengwa: la casa había sido construida
Mayai yalikuwa yamechemka: los huevos estaban cocidos
Mti ulikuwa umekatwa: el árbol había sido cortado
Alikuwa amefanya kazi: él había hecho el trabajo
Kilikuwa kilipikwa: había sido cocinada (la comida)
Mlikuwa Mmekwenda: vosotros habíais ido
VOCABULARIO
chamshakinywa: desayuno