LECCIÓN 23
Preposiciones y Conjunciones
LA PREPOSICIÓN MULTIVARIANTE KWA
En swahili, se pueden usar muchas preposiciones y conjunciones diferentes. La más interesante es la preposición "kwa". Otras preposiciones indican la ubicación y son bastante fáciles de usar, pero kwa puede ser un poco confusa. Cuando "kwa" se usa en diferentes oraciones, tiene diferentes usos como en inglés at, by, on, of, from, for, to y with, o en castellano a, en, de, desde, por, para, con... ¡todo según el contexto!
Ejemplos:
Nitakwenda mjini kwa baiskeli. Iré al pueblo en bicicleta.
kwa se usa para indicar el medio de transporte en el que se desplaza el sujeto.
Nililala kwa nusu saa. Dormí media hora.
kwa se usa para decir por cuanto tiempo se producirá la acción.
Nitapiga simu kwa mama. Llamaré por teléfono a mi madre.
kwa se usa para indicar con quién estás hablando
Tulifua nguo kwa sabuni. Lavamos la ropa con jabón.
kwa se usa como preposición instrumental
Waliishi nyumbani kwa mjomba wao. Vivían en la casa de su tío.
kwa se usa a veces para indicar de quién es el objeto indicado
Watakufa kwa njaa. Morirán de hambre.
Anatoka kwa jirani. Ella viene de la casa del vecino.
kwa X puede significar "en casa de X"
VOCABULARIO:
Mji, miji (3/4): ciudad
njaa (9/10): hambre
jirani, majirani (5/6): vecino
chakula cha asubuhi: desayuno
toka: de, (precedencia)
katika: en (en el interior)
lakini: pero
walakini: sin embargo
bila: sin
kwamba: que (introductor de oraciones completivas de O.D.)
zaidi ya...: más de...
vizuri zaidi: mejor (más bueno)
chini ya...: menos que...
kabla ya...: antes de... (En inglés Before)
kabla ya shule: antes de la escuela
Baada ya...: después de... (en inglés after)
Nilipika kabla ya kusoma: cociné antes de leer.
badala ya: en lugar de...
badala ya kutembea, tutaenda nyumbani: el lugar de pasear, iremos a casa
ajili (9/10): razón, motivo
Kwa ajili ya: para, por el motivo de que...
Kwa maana: con motivo de...
Kwa maana es exactamente lo mismo que kwa sababu y que kwa ajili.
mbalimbali: variados (assorted en inglés), diferente.
Maana (9/10) cuenta, razón, motivo
Kwa maana ya: a cuenta de...
Hata: incluso
Hata wewe unaniangalia vibaya: incluso tú me miras mal.
kisha: y entonces, y después, y luego (como halafu)
Ninaamka kisha ninaoga: como y después me ducho
mjomba (wajomba) (1/2): tío por parte de madre
amu (9/10) tío por parte de padre
No deja de ser curioso que sea de la clase 9/19, siendo un ser animado, como mjomba, que es de clase 1/2,,,
pekee (peke) solo, único
ama... ama...: o ... o...
Ama... au...: o...o...
wala... wala...: ni... ni... (en inglés neither... nor...)
Hakuna wala papai wala embe: no hay ni papayas ni mangos
ila: salvo, excepto
sawasawa: uniformemente, lo mismo, de igual modo, justo
Sawasaw?a se usa en matemáticas: moja na moja sawasawa mbili
bei yako ni sawasawa: tu precio es correcto (o justo)
ingawa: aunque, a pesar de que...
Licha ya: además de..., a pesar de...
licha ya... hata... : no solo..., sino...
Licha ya mvua alienda: a pesar de la lluvia, ella fué
Licha ya juisi tulikunywa chai pia: además de zumo, bebimos también té.
Basi: así, por tanto,
Kwa nini basi? Por qué entonces? Se emplea ante reiteraciones el tipo siguiente:
Kwa nini unalia? Unaumwa? HAPANA! Por qué lloras?, estás enfermo?. No!
Una kiu au njaa HAPANA! Tienes sed o hambre? No!
Umepotea? HAPANA! Te has perdido? No!
Umepigana na mtu? HAPANA! Te has pegado con alguien? No!
Kwa nini basi unalia ??? Por qué lloras entonces?
CONFUSIONES POSIBLES:
Badala ya: en lugar de - baada ya: después de...
VERBOS:
KUISHI: VIVIR
KUOGA: BAÑARSE; TOMAR UN BAÑO
KUWEZA: PODER
KUKAA: QUEDARSE
KUOMBA: SOLICITAR, PEDIR
FRASES
Basi, siwezi! Es suficiente, no puedo (más)
Anavaa nguo toka Tanzania: Ella viste ropas de Tanzania
Katika chumba: en la habitación
Ninapenda chai lakini bila sukari: me gusta el té, pero sin azúcar
Wamesema kwamba hawapendi: ellos han dicho que no les gusta
ninafikiri kwamba atakuja: creo que él vendrá
Hata wewe? Incluso tú?
Ninatembea kwa miguu miwili. Mimi si mbwa! Yo camino con dos pies. No soy un perro!
Tulisema kwamba tutapika: Dijimos que nosotros cocinaremos
Tunahitaji mzigo toka Tanzania: necesitamos la carga (procedente) de Tanzania
Niliona zaidi ya kuku kumi: he visto más de diez pollos
nini? A cuénta de qué
Nilikunywa kahawa badala ya bia: bebí café en lugar de cerveza
Ninaamka kusha ninaoga: me levanto y luego me baño
Sikuja kwa ajili ya mvua: no vine a causa de la lluvia
Alikuja kwa maana ya kunzungumza na mimi: Ella no vino por de una conversación conmigo.
Yeye ni mtoto pekee: él es el único niño.
anacheza peke yake: baila sola (en su soledad)
Wamekuja peke yao: han venido solos
Chagua ama kula sasa ama baadaye: elige o comer ahora o más tarde
Njooni ila Rehema. Venid, salvo rehema
Hakuna wala papai wala embe: no hay ni papayas ni mangos
Nilienda peke yangu: fuí solo
Tutanunua ingawa ni ghali: lo compraremos aunque sea caro.
Licha ya mvua alienda: a pesar de la lluvia, fue.
Ama utakaa au utaenda: o te quedarás o te irás.
Basi tutakunywa: entonces, beberemos
Kabla ya kufika Tanzania nilikuwa mwanafunzi: antes de llegar a Tanzania era estudiante.
Baada ya kuja Tanzania tulisema kiswahili: después de venir a Tanzania, hablamos swahili.
Kwa maana ya nini? ¿Con motivo de qué? (¿A cuento de qué?)
Kwa ajili ya kusoma tutaenda shuleni: con motivo de estudiar iremos a la escuela
Niliensa peke yangu: iré por mí mismo
Anasoma peke yake: estudia por sí mismo.
Huwezi kwenda wala shuleni wala nyumbani: No puedes ir a la escuela ni a casa.
Ingawaje alilala alisikia: aunque él se durmió, escuchó
Watu hufanya kazi mbaimbali: la gente habitualmente hace trabajos variados
Emilian ni mrefu zaidi ya Esther: Emilian es más alto que Esther
Jibu ama swali la kwanza au la pili: responde a la primera cuestión o a la segunda
Ingawa nilienda sikuwaona: aunque fuí, no los ví.
tutaenda kwa miguu: iremos a pie
Alikuja kwa maana ya kuzungumza na mimi: él vino a cuenta de una conversación conmigo
Sitaki kukimbia hata kidogo: no quiero correr ni un poco.