LECCIÓN 19
FORMA PASIVA
Las formas pasivas de los verbos se usan para reflejar una condición, no una acción, por lo que son más indirectas que los verbos activos. En swahili, varias formas de verbos se pueden cambiar a la forma pasiva insertando el infijo "-w-" antes de la última vocal del verbo. El complemento agente lo introduciremos con na para mostrar quién realiza la acción. En algunos casos el significado no cambiará exactamente a pasiva, sino que se convertirá a la traducción en reflexivo, como kuoa (casar) -> kuolewa (casarse), kuchoma (inyectar) -> kuchomwa (inyectarse).
Ejemplos:
- Kuangalia (mirar) - Kuangaliwa (ser mirado)
- Kuandika (escribir) - Kuandikwa (ser escrito)
- Kupima (examinar) - Kupimwa (ser examinado)
- Kuchoma (inyectar) - Kuchomwa (inyectarse)
- Kupika (cocinar) - Kupikwa (ser cocinado)
- Kucheka (reir) - Kuchekwa (se ríe de)
- Kupiga (golpear) - Kupigwa (ser golpeado)
- Kusaidia (ayudar) - Kusaidiwa (ser ayudado)
La forma pasiva de los verbos que terminan en las vocales dobles "–aa" y "-ua" se forma insertando "-liw-" antes de la última vocal.
- Kuzaa (parir) - Kuzaliwa (ser partido, nacer)
- Kufua (lavar materiales) - Kufuliwa (ser lavado)
La forma pasiva de los verbos que terminan en las vocales dobles "-ia" se forma insertando simplemente la -w- entre ellas.
- kuangalia (mirar) - kuangaliwa (ser mirado)
- kusaidia (ayudar) - kusaidiwa ( ser ayudado)
La forma pasiva de los verbos que terminan en las vocales dobles "-oa" se forma insertando "-lew-" antes de la última vocal.
- Kuoa (casar) - Kuolewa (casarse)
- Kuzoa (colectar) - Kuzolewa (ser recogido)
- Kutoa (ofrecer, dar) - Kutolewa (ser ofrecido, ser dado)
La forma pasiva de los verbos que terminan en vocales “–i” y “–u” se hace soltando la última vocal y agregando “-iwa” al final del verbo.
- Kuhitaji (necesitar) - Kuhitajiwa (se necesita)
- Kuamini (creer) - Kuaminiwa (ser creído)
- Kusifu (alabar) - Kusifiwa (ser alabado)
- Kufikiri (pensar) - Kufikiriwa (ser pensado)
La forma pasiva de los verbos que terminan en vocales dobles “–au” se forma agregando “-liwa” al final de los verbos.
- kusahau (olvidar) - kusahauliwa (ser olvidado)
- kudharau (despreciar) - kudharauliwa (ser despreciado)
Las formas pasivas de los verbos monosilábicos se comportan de manera irregular.
- kunywa (beber)-kunywewa (estar borracho)
- kupa (dar) - kupewa (ser donado)
- kula (comer) - kuliwa (ser comido)
- kufa (morir) - kufiwa (estar de luto)
La forma pasiva de los verbos kuua y kusamehe se forman agregando "-wa" en ellos.
- Kuua (matar) - Kuuawa (ser asesinado)
- Kusamehe (perdonar) - Kusamehewa (ser perdonado)
RESUMEN DE TRANSFORMACIONES A LA VOZ PASIVA: (X SIGNIFICA CUALQUIER CONSONANTE)
-XA -> XWA
-AA -> ALIWA
-UA-> ULIWA
-OA -> OLEWA
-I -> IWA
-O -> OWA
-AU -> AULIWA
Nota: Al construir oraciones en forma pasiva, se excluyen los infijos de objeto.
FRASES
Mtoto alipigwa na mama yake. El niño fue golpeado por su madre.
Emma alifiwa na mama yake. Emma estaba de luto por su madre.
Chakula kimepikwa na mimi. La comida ha sido cocinada por mí.
Chakula kilipikwa: la comida fue cocinada
Kazi ya nyumbani imesahauliwa na Robert. La tarea para casa fue olvidada por Robert.
Hilo embe limeliwa na wewe? ¿Te has comido ese mango?
Realmente lo que dice es ¿este mango ha sido comido por ti?
Nguo zimefuliwa na Rehema: las ropas han sido lavadas por Rehema
Es "las ropas" en plural porque el prefijo personal es zi- y no i-.
Kitabu kiliandikwa na Emilian: el libro fue escrito por Emilian
Nimechaguliwa na wanafunzi: yo he sido elegido por los estudiantes
Mtoto amezaliwa: ha nacido un niño (lit. ha sido parido)
Esther alipimwa na daktari: Esther fue examinada por el doctor
Mgeni atapokelewa na Emilian: un huésped será recibido por Emilian
Uchafu utaondolewa: la suciedad será removida (eliminada)
Maji yamechemshwa na mimi: el agua ha sido hervida por mi
Nimechemsha maji: he hervido el agua (sin w)
Maji (agua) pertenece al grupo V/VI (JI/MA [LI/YA]), pero sólo en plural, por lo tanto es sólo del grupo VI, y su prefijo personal es YA.
Kitabu kimetolewa na Rashidi: el libro ha sido donado por Rashidi
KUTOA: ofrecer, KUTOLEWA: ser ofrecido, donado.
Nyumba zinabomolewa: las casas son demolidas
Esther anapendwa na wazazi wake: Esther es amada por sus parientes
Mwalimu atakaa kwenye kiti: el profesor se sienta en la silla
Kiti kitakaliwa na mwalimu: la silla será ocupada por el profesor. Kwenye es la preposición -enye (que a veces significa "en", con el prefijo ku- locativo, porque se refiere a un lugar.
Nitachukuliwa na nani: ¿por quién he sido tomado?
Rashidi alifiwa na mama yake: Rashidi estuvo desconsolado por su madre
Esther ameolewa na Rashidi: Esther está casada con Rashidi
Nguo zimenunuliwa na Rashidi: la ropa ha sido comprada por Rashidi
Takataka zilizolewa: la basura fue recogida
takataka es de clase IX/X [I/ZI], y en swahili es plural.
VERBOS
KUZAA: PARIR - KUZALIWA: NACER (SER PARIDO)
KUCHAGUA: ELEGIR - KUCHAGULIWA: SER ELEGIDO
KUPOKEA: RECIBIR - KUPOKELEWA: SER RECIBIDO
KUONDOA: REMOVER - KUONDOLEWA: SER REMOVIDO
KUTOA: DONAR, DAR - KUTOLEWA: SER DONADO
KUPENDA:AMAR - KUPENDWA:SER AMADO
KUCHUA: TOMAR - KUCHULIWA: SER TOMADO
KUPIGA: GOLPEAR - KUPIGWA: SER GOLPEADO
KUSAHAU: OLVIDAR - KUSAUHALIWA: SER OLVIDADO
KUSAMEHE: PERDONAR - KUSAMEHEWA: SER PERDONADO
KUFUA: LAVAR - KUFULIWA: SER LAVADO
KUPIMA: PROBAR - KUPIMWA: SER EXAMINADO (POR UN MÉDICO, POR EJEMPLO)
KUZOA: RECOGER, REUNIR - KUZOLEWA: SER RECOGIDO
KUOA: CASARSE - KUOLEWA: SER CASADO
KUCHEMSHA: HERVIR - KUCHEMSHWA: SER HERVIDO
KUKAA: SENTARSE - KUKALIWA ESTAR OCUPADO (Por alguien que se ha sentado)
KUBOMOA: DESTRUIR - KUBOMOLEWA: SER DESTRUIDO
KUFUA: MORIR - KUFIWA: ESTAR DE LUTO
CONFUSIONES POSIBLES
KULEWA: EMBORRACHARSE- KUOLEWA: SER CASADO
KUPIGA: GOLPEAR - KUPIKA: COCINAR - KUPIMA: EXAMINAR
KUKAA: SENTARSE - KUZAA: PARIR
KUJUNGA: CONSTRUIR - KUBOMOA: DEMOLER
KUHARIBU: DESTRUIR - KUJARIBU: INTENTAR
KUJARIBU: INTENTAR - KUJIBU: RESPONDER
KUJIBU: RESPONDER - KUULIZA: PREGUNTAR