LECCIÓN 36
TURISMO
VOCABULARIO
polisi: policía
pasipoti (9/10): pasaporte
Mbuga (9/10): parque natural, pradera (en inglés grassland)
Utalii (14): turismo
mtalii, watalii (1/2): turista
Uhamiaji (14): emigración
VIZA: Tarjeta VISA
Mzigo, mizigo (3/4) : maletas, equipaje
Darubini: prismáticos, binoculares, telescopio
ukaguzi: inspección
mlima, milima (3/4): cima
Mtembeza, watembeza watalii (1/2): guía turístico
waraka, nyaraka (11/10): documento
Pora: robo
kibali, vibali (7/8): permiso
mwizi, wezi (1/2): ladrón
KUHAMA: EVACUAR; MIGRAR
KUPORA: ROBAR
KUIBA: ROBAR
FRASES
Beba pasipoti kila siku: lleva el pasaporte cada día
Mbuga za wanyama: parque animal
Utalii ni mzuri kwa uchumi: El turismo es bueno para la economía
Ofisi za uhamiaji: Las oficinas de inmigración
Tukitaka kwenda Marekani tutahitaji viza: Si queremos ir a América necesitaremos VISA
Watalii wanahitaji kwenda ofisi za Uhamiaji: Los turismas necesitan ir a la oficina de inmigración
Wale ni polisi wa Kenya: esos son policias de Kenia
Serengeti kuna paa wengi: Hay muchas gacelas en el Serengueti
Watalii wanapenda kwenda Maasai Mara: los turistas quieren ir a Masai Mara
Kuna wanyama wengi katika mbuga ya Masai Mara: hay muchos animales en el parque de Masai Mara
Mbuga ya Ngorongoro ina wanyama na watu pia. El parque de Ngorongoro tiene animales y también personas
Mwezi wa kumi na mbili nitapanda mlima kilimanjaro: En diciembre yo subiré al Kilimanjaro
Mizigo yangu ipo wapi? Dónde está mi equipaje?
Darubini ni bei ghali sana: los binoculares son muy caros
Mtalii huyu anatoka Marekani: este turista proviene de USA
Ninahitaji nyaraka za Taifa zangu: necesito mis documentos nacionales
Yule ni mwizi: ese es un ladrón
Mwizi alipora camera yangu: el ladrón robó mi cámara.
Wameiba vitabu vya wanafunzi: han robado libros a los estudiantes
Hiki ni kibali cha kazi cha Rehema: este es el permiso de trabajo de Rehema
Unahitaji kibali cha kazi kufanya kazi Tanzania necesitas un permiso de trabajo para trabajar en Tanzania
Wageni wanakuja kwa utalii: los visitantes vienen por turismo
Mnaenda Serengeti kuona simba: vais al Serengeti a ver leones
Polisi anahitaji nyaraka za mtalii: eñl oficial de policía necesita los documentos del turista
Rashidi alipora simu ya mtalii: Rashidi robó el teléfono al turista
mwizi si mtu mzuri: el ladrón no es una buena persona
REPASO
Nyumba zinabomolewa: las casas son destruidas
Maji yameshemshwa: el agua ha sido hervida
ORACIONES IMPERSONALES
En swahili, como en cualquier lengua, existe una categoría de oraciones que no tienen un sujeto claro (coinciden más o menos con aquellas frases en inglés cuyo sujeto es "It"). Esto trae el problema de qué prefijo de sujeto utilizar en la conjugación verbal de dichas oraciones.
Por defecto se utiliza el i-, correspondiente a la clase N en singular cuando el sujeto es desconocido. Este prefijo i- es común usado con cualquiera de los siguientes tiempos: presente, pasado simple, pasado perfecto, futuro y ocasionalmente, en el pasado narrativo -ka-. Los verbos de sujeto impersonal pueden tomar a su vez infijos de objeto como un verbo cualquiera, o desinencias de extensiones derivativas varias.
Ejemplos:
kufaa (ser accesible) se convierte en inatufaa - nos es útil
kupasa (afectar, concernir) se convierte en imekupasa - te corresponde (te ha tocado)
kudhuru (herir) se convierte en inadhuru, daña, es nocivo
kubidi (tener que...) se convierte en inatubidi - nos corresponde
Otros verbos usan voz medio pasiva o estática, que no permite el uso de infijo de infijos (como se vió en la lección 32).
Ejemplos:
kusema (decir) -> semekana -> inasemekana (se dice)
kuweza (poder)- kuwezekana (ser posible)-> inawezakana (es posible)
kuamini (creer) - kuaminika (ser creible)-> inaaminika (se cree)
sin raíz - dhihirika -> imedhihirika (ha quedado claro)
Además del prefijo de sujeto impersonal i- existe el ya-. Tiene el mismo uso que el anterior, pero no soporta el infijo de tiempo, y se usa cuando se presupone el tiempo presente. No aporta variación semántica alguna un uso o el otro:
Ejemplos:
kufaa -> inatufaa (nos es útil), yatufaa (nos es útil)
kusema -> inasemekana (se dice), yasemekana (se dice)
Formaciones impersonales negativas
Las formas negativas en las oraciones impersonales son las que cabría esperar, según las reglas de formación de oraciones negativas en los diferentes tiempos verbales. Así, tendríamos:
inatufaa (nos es útil) -> haitufai - no nos es útil
imekupasa (te corresponde) -> haijakupasa bado: aún no te ha correspondido
-> haikukupasa - no te correspondía
yasemekana (se dice) -> haisemekani - no se dice