BCT20140802-NguyenHoangDuc

Khi đồng chí X cứ hứa hẹn và vẫn giẫm chân tại chỗ

Trần Quang Thành phỏng vấn nhà bình luận Nguyễn Hoàng Đức

02/08/2014  (Diễn Đàn Việt Nam 21) - Hồi đầu năm nay, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã đưa ra Thông điệp 2014 rất hoành tráng với những lời hứa hẹn đầy ấn tượng về cải cách thể chế; về tạo điều kiện để dân chúng tiếp cận mạng thông tin toàn cầu nhằm mở rộng tự do, dân chủ, tiếp cận thông tin; về gói kích cầu nông nghiệp, nông thôn và nông dân vv và vv

Bảy tháng đã trôi qua, lời hứa và thực thi lời hứa của Thủ tướng ra sao? Câu hỏi đó được giải đáp phần nào qua cuộc phỏng vấn nhà bình luận Nguyễn Hoàng Đức của phóng viên Trần Quang Thành sau đây, mời quý bạn đọc theo dõi.

***

Trần Quang Thành : Xin chào nhà bình luận Nguyễn Hoàng Đức 

Nguyễn Hoàng Đức : Vâng, xin chào nhà báo Trần Quang Thành

TQT : Đầu năm 2014, ông Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng lại đưa ra một thông điệp mới rất hoành tráng. Ông hứa cải tiến thể chế. Ông lại hứa mở rộng tự do, dân chủ, tạo điều kiện cho nhân dân tự do phát biểu, tự do lên tiếng. Ông lại hứa hẹn với nông dân sẽ có những món tiền giúp cho nông dân phát triển nông nghiệp để nông thôn tiến bộ hơn trong cuộc sống hiện nay. Bảy tháng đã trôi qua, nhà bình luận Nguyễn Hoàng Đức thấy những lời hứa hẹn của ông Thủ tướng đã đi đến đâu?

NHĐ : Chúng ta phải hiểu rõ bản chất và căn nguyên của nó. Một chính trị gia của Ý là ông Machiavelli có nói là lãnh đạo muốn tồn tại thì phải hứa liên tục bởi vì khi anh ngừng hứa thì anh ngừng làm cho nhân dân hy vọng. Ông Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nói là tái cơ cấu, thì tái cơ cấu để làm gì, khi nền kinh tế đang đổ nát rồi. Với cả Vinashin và Vinalines nợ chầy bây chưa trả. Nợ đọng nợ xấu nhiều thế nào thì chúng ta không có thống kê chính xác chân thực, để đánh giá được vấn đề. Nhưng nó rất là khủng khiếp rồi, nó vượt qua ngưỡng an toàn bao nhiêu Kilomet thì chúng ta cũng chỉ áng chừng thôi. 

Câu chuyện tái cơ cấu là thế này: Bây giờ bản chất của quyền lực chính trị là người ta phải giữ ghế. Nhưng mà hứa tự do dân chủ cho nhân dân. Nếu bây giờ nhân dân càng tự do dân chủ thì đảng cộng sản lãnh đạo độc tài lại càng sợ mất chỗ, thế thì làm thế nào để thực hiện đây? Hầu như nguyên lý căn bản không thể xử lý được mâu thuẫn này, đó là điều thứ nhất. 

Điều thứ hai, chúng ta nhìn một chút là khi khoán hợp tác xã ra đời và ông bí thư ở Vĩnh Phú bị kỷ luật khi đưa ra việc khoán và cuối cùng cả nước đi theo bước chân của ông là khoán ruộng đất. Tôi đã đi về vùng nông thôn tôi thấy một điều thế này: Tất cả các cán bộ ban chủ nhiệm hợp tác xã là họ chống lại khoán ruộng đất bởi họ đang có nhu cầu đánh kẻng cho nhân dân đi làm rồi họ chia chác điểm, chia chác thóc và tất cả các bổng lộc thu ở đấy. Bây giờ họ khoán cho nông dân thì tất cả các uy lực của họ trở thành là vớ vẩn, lèo phèo hết. Vì vậy họ chống lại cái tốc độ khoán ruộng đất ấy hơn ai hết. Giờ đây việc tái cơ cấu cả nền kinh tế cũng như thế. Cụ thể hơn là cổ phần hóa các cơ sở kinh tế quốc doanh, tạm gọi là tư nhân hóa. Rồi xuất hiện cả những vấn đề lớn chính trị ở trong kinh tế đó là công đoàn độc lập để bảo vệ quyền lợi của công nhân. Công đoàn độc lập ra đời thì lại là một hình thức của ông Walesa của Ba Lan xuất hiện, Công đoàn đại đoàn kết, người ta sẽ phản ứng lại cái việc độc tài của cái công đoàn của đảng chuyên bảo vệ cho giới chủ mà không thực sự đứng về phía công nhân. Tái cơ cấu thì anh sẽ phải cổ phần hóa sẽ làm mất cái cơ cấu quốc doanh mà cơ cấu quốc doanh ấy là để trao cho nhiều nhân vật quyền lực. Tôi kể anh một chuyện thật 100% và nó vẫn diễn ra hàng ngày ở đây. Cách đây 20 năm tôi vào Sài Gòn có một anh chỉ làm giám đốc một công ty khoảng 20 người thôi mà anh ta đi một chiếc xe Lada cũ. Xe Lada khi ấy chỉ có hàng thứ trưởng mới được đi. Cơ quan của anh ta chỉ có 20 người nhưng anh ta cứ nghiễm nhiên đi xe Lada nghĩa là phải đổ xăng rồi nuôi một lái xe, phải có chỗ giữ xe. 20 người nhân viên của anh ta không thể chịu nổi chi phí cho chiếc xe ấy vào thời điểm ấy và anh ta tuyên bố luôn: Chúng tôi cần những người trung thành chứ không cần những người tài. Bởi vì người trung thành thì làm cho chúng tôi vẫn có chức, còn người tài thì làm anh ta mất chức. Thế thì câu chuyện của chúng ta bây giờ vẫn thời sự. Bây giờ chúng ta tái cơ cấu quốc doanh, lại cổ phần hóa tư nhân thì lại phá vỡ cơ cấu quyền lực. Chúng ta đều biết người châu Á, người Trung Quốc và người Việt Nam rất nặng về học để làm quan. Học bao nhiêu đèn sách cuối cùng chỉ để làm quan, ăn trên ngồi trốc. Bây giờ cổ phần hóa, tư nhân hóa, dân sự hóa thì nó phá vỡ cái cơ cấu quyền lực. Cho nên đây là một mâu thuẫn không thể giải quyết được, là điều khó khăn duy nhất khiến họ nói một đằng làm một nẻo. Nếu anh không hứa hẹn thì anh sẽ chấm dứt vai trò lãnh đạo, nhưng giờ anh hứa hẹn thì có làm được không? Chẳng hạn như ngày xưa người ta đã nói rất nhiều rồi những "nghị quyết như 192 đánh từ vai đánh xuống" hoặc chống tham nhũng thì chống từ ai và đến ai thì phải dừng lại. Có nhiều đại biểu Quốc hội đã nói rồi, chỉ có người lãnh đạo có quyền lực thì mới tham nhũng được chứ còn anh nông dân, anh công nhân thì làm gì có quyền để mà tham nhũng. Nên tôi tóm lại khi tái cơ cấu thì phải tái cơ cấu lại mất chỗ địa vị và chỗ đứng của người cầm quyền mà chuyện ấy họ thực hiện cực kỳ khó. Chúng ta lại soi sang Trung Quốc một chút, vừa rồi họ ra cái lệnh là kê khai tài sản và không cho một số gia đình gửi tiền ra nước ngoài và nếu anh không khai báo thì anh phải mất chức, thì một loạt quan chức Trung Quốc họ xin mất chức luôn để họ giữ cái khoản tiền ấy, bởi vì họ cho rằng họ đã thu được một món rất khá để họ hạ cánh an toàn. 

TQT : Như vậy có nghĩa là điều đầu tiên ông Thủ tướng hứa cải tiến thể chế thì bảy tháng qua vẫn giẫm chân tại chỗ và ông học chính trị gia nước Ý là hứa, cứ hứa và hứa để dân cứ hy vọng và hy vọng mà thôi có phải không thưa nhà bình luận Nguyễn Hoàng Đức?

NHĐ : Chúng ta thấy nó đúng về bản chất và cả tính nguyên lý của nó. Đây là mâu thuẫn có tính chất hạt nhân bên trong. Anh cải cách thế nào nhưng mà quyền lực người ta nghĩ là phải có bởi cải tổ cơ cấu là mất hàng loạt cái ghế mà họ đã ngồi ấm chỗ rồi thì làm sao họ cải cách được. Bởi vì cải cách thì phải có cơ cấu mới, có chức năng mới thì họ có dám từ bỏ cái cơ cấu cũ, chức năng cũ để hình thành cái cơ cấu mới, chức năng mới không. Đấy là vấn đề then chốt.

TQT : Lại nói về về vấn đề sử dụng phương tiện thông tin hiện đại internet để mở rộng dân chủ, thông tin của nhân dân. Vậy nhà bình luận Nguyễn Hoàng Đức thấy bảy tháng qua việc thực hiện vấn đề này tiến triển ra sao?

NHĐ : Cái này vẫn theo truyền thống chính trị của Việt Nam lâu rồi. Họ tồn tại bằng chiến thuật chứ không phải bằng chiến lược vĩ mô. Ví dụ tái cơ cấu hoặc cổ phần hóa doanh nghiệp là một chiến lược vĩ mô. Thấy đúng thì phải làm luôn nhưng mà họ vẫn không làm. Bởi vì nó mâu thuẫn ngay trong bản chất. Cách nói của giới lãnh đạo Việt Nam, lúc nào cũng nói chung chung, nào là "tăng cường" nào là "quyết tâm" rồi là "lên đỉnh cao" nhưng mà nghe nó cứ nhàn nhạt như là chuyện ở đâu ấy. Người ta rất sợ cụ thể đi vào một việc nào. Rất nhiều cuộc họp ở Việt Nam, có một số người là chuyên gia viết. Trước cả cuộc họp họ đã viết xong diễn văn bế mạc từ lâu rồi. Nó toàn là những diễn văn vô cảm ở đấy chỉ tồn tại một số thủ thuật để câu giờ. Bởi cái thắng lợi, bản chất của chính trị là trụ vững, và họ thì hoàn toàn hiểu điều ấy. Họ cần cái thông tin rồi những lời hứa nó phát triển trên Internet nhưng điều đó không quá quan trọng đối với họ, bởi chiến lược vĩ mô ở trong đầu, cái lời nói và cái hành động không bao giờ đi đôi với nhau. Khi lời nói phát ra là những lời có tính chất thủ thuật chính trị.

TQT : Gần đây có một tổ chức xã hội dân sự mới ra đời. Có thể nói gần như họ tự do hoạt động, không bị nhà nước kiểm soát, không bị khủng bố. Phải chăng đó là lới hứa của ông Thủ tướng được thực hiện thưa nhà bình luận Nguyễn Hoàng Đức ?

NHĐ : Cái này cũng đúng một phần. Nhiều người trí thức tin ông Nguyễn Tấn Dũng là một ngọn cờ cấp tiến. Chúng ta biết rằng Myanma trước cũng độc tài nhưng họ buộc phải thay đổi và họ đã dũng cảm thay đổi. Thế thì Việt Nam có dám dũng cảm thay đổi, dám học theo tấm gương ấy không ? Thế thì ông Nguyễn Tấn Dũng hoặc là cái phái cấp tiến cũng bị ép rất nhiều bởi vì nếu họ không cải tổ thì tình trạng ứ đọng lâu ngày quá, dòng nước không chảy nó sẽ ung thối. Ông triết gia Nietzsche nói rằng con rắn nó không tự lột xác thì nó sẽ chết. Lâu nay người ta rất sợ bị lột xác. Họ gọi là tự diễn biến. Diễn biến họ đã sợ rồi nói gì đến cả sự lột xác. Bị o ép nhiều và do xu hướng thời đại về mặt dân sự, dân chủ không thể cưỡng được thì họ cũng phải tìm cách thích hợp, cộng với sức ép của quốc tế, với sức ép của trí thức và của nhân dân nhưng phái bảo thủ họ vẫn nặng, liệu có chuyển được hay không?

TQT : Khi còn là Chủ tịch ASEAN, chính ông Nguyễn Tấn Dũng đã đi gợi ý cho Myanma nên thay đổi và mở rộng tự do, dân chủ. Nghe theo lời khuyên, người Myanma họ đã làm. Bây giờ phải chăng ông Nguyễn Tấn Dũng đã thua người Myanma trong cải cách tự do, dân chủ?

NHĐ : Hồi ấy Myanma họ độc tài nặng nề hơn cả Việt nam. Nguyễn Tấn Dũng sang đấy thì phải nói thế để ra vẻ mình thực tiễn hơn, ưu việt hơn. Nói theo thời, gọi là tát nước theo mưa. Nhưng sau đó họ cải cách quá nhanh, cải cách 180 độ luôn thì người Việt Nam mình có dám làm không. Chúng ta nên nhớ là não trạng của người Việt Nam là não trạng rất cố kỵ và bảo thủ. Với thay đổi tư tưởng có tính chất 180 độ thì người Việt Nam và người Trung Quốc hầu như chưa có.

TQT : Gọi là tự do, dân chủ. Gọi là tự do internet. Gọi là tự do phát biểu. Đó là những lời ông Nguyễn Tấn Dũng đưa ra trong thông điệp 2014. Nhưng mà bảy tháng trôi qua, người ta thấy 2 blogger Trương Duy Nhất và Phạm Viết Đào đã chính thức ngồi tù với 2 bản án. Lại thêm một blogger nữa Anh Ba Sàm Nguyễn Hữu Vinh bị bắt giam sắp sửa hết hạn 3 tháng mà chưa thấy động thái gì đưa ra xét xử. Lại thấy một loạt các động thái khác như khóa sổ một loạt các trang mạng Faceboock. Vậy phải chăng giữa lời nói và việc làm của ông Nguyễn Tấn Dũng luôn trái ngược nhau như ông đã nói như ông đã từng nói nếu không chống được tham nhũng thì ông từ chức. Bây giờ ông không dám hứa ông từ chức khi cải cách thể chế không thành công. Nhưng ông sẽ làm gì đây thưa nhà bình luận Nguyễn Hoàng Đức?

NHĐ : Làm chính trị thì người ta không thể thẳng ruột ngựa được. Ông Nguyễn Tấn Dũng làm chính trị phải có mưu mẹo. Ông ta không phải là ngoại lệ. Có thể ông ta có một chút cấp tiến một chút tiến bộ và nhiều người dân Việt Nam hy vọng vào điều ấy. Sự thể đúng như anh nói khi một số blogger bị bắt, bị xử thì hình như có hai lực lượng, một lực lượng thì mở một lực lượng thì đóng, và Nguyễn Tấn Dũng vẫn chịu sức ép này. Lực lượng bảo thủ vẫn mạnh hơn, Nếu bên cấp tiến mạnh hơn thì sự việc đã cởi mở hơn rồi. Cái việc mà phải hướng về phía bảo thủ hoặc cấp tiến thì người ta vẫn cho rằng làm chính trị thì phải chiến thắng, tức là phải giữ được cái chỗ đứng của mình.

TQT : So sánh giữa ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và ông Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng từ lúc Trung Quốc đưa giàn khoan HD 981 vào vùng lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam . Có lẽ một ông rất to mồm, một ông rất kín tiếng. Có người nói ông Nguyễn Tấn Dũng cấp tiến, đấu tranh mạnh mẽ. Ông nói tình hữu nghị không được viển vông. Ông lại nói rằng phải kiện Trung Quốc ra tòa án quốc tế. Nhưng ông chỉ nói câu giờ. Bây giờ đợi Trung Quốc rút giàn khoan ông lại nói rút là phải rút hẳn. Phải chăng ông ấy chỉ nói và nói chứ ông ấy chẳng làm gì?

NHĐ : Cái chính là bây giờ lực mạnh nhất vẫn là Đảng lãnh đạo và Đảng cộng sản vẫn là lực lượng bảo thủ nhất và là thân Tàu nhất. Nguyễn Tấn Dũng có làm được không? Khi mà đồng chí X bị kiểm điểm thì thậm chí sắp đo ván mà vẫn gượng đứng ngay được. Đồng chí X này bị đòn nặng lắm và không thể toàn quyền thao tác được. Mà thể chế Việt Nam là thể chế không ai chịu trách nhiệm. Một nhà lãnh đạo nước ngoài nói rằng giới lãnh đạo Việt Nam đông quá không ai chịu trách nhiệm. Nên không có một nhà lãnh đạo có thể chuyển hướng xoay bản lề mà chính họ là một cụm lãnh đạo rất là đông rất ít có khả năng có một vai trò cá nhân đứng lên có thể xoay vần được.

TQT : Tại sao người Việt Nam chúng ta bây giờ cứ phải sống trong nuôi hy vọng, nuôi hy vọng và nuôi hy vọng. Còn trong thực tế vẫn là cuộc sống đầy đau thương và bất hạnh?

NHĐ : Nói thế cũng không đúng vì cái thế sự nó ở đặc biệt khi Trung Quốc kéo dàn khoan vào. Đặc biệt khi ủy ban đối ngoại thượng viện Mỹ nhất trí thông qua hiệp định dân sự về nhà máy điện nguyên tử cho Việt Nam, thì trong nội hàm chứa nhiều vấn đề đấy, và chứa rất nhiều cú hích và xúc tác rất lớn đối với tình hình của Việt Nam nghĩa là nó tiến triển rất nhiều chứ không phải là không tiến triển gì.

TQT : Vậy để cho tình hình ngày càng tiến triển và nhân dân làm chủ vận mệnh của mình, mỗi người chúng ta phải làm gì thưa ông?

NHĐ : Dân trí Việt Nam còn rất là yếu, quan trí cũng yếu, thậm chí là giới trí thức cũng rất là yếu. Mà trí thức là bản lề cho cuộc thay đổi, thì giới trí thức Việt Nam chưa đóng được vai trò bản lề cho sự thay đổi. Nhưng chúng ta cũng nên nhìn kịch bản của Myanma cho Việt Nam mà hy vọng Không có nghĩa chúng ta ngủ yên để hôm sau có một thể chế mới nhưng tất cả những vận động từ bên ngoài và bên trong, và sự vận động này nó đang ở mức tất yếu, tức là những nội hàm nó đang phơi bày lộ ra giống như dây điện đã bóc vỏ rồi, như dây điện trần trụi chạm tay vào nó giật đại loại như thế. Người Trung Quốc có câu thế này "Trời không ở mãi với một nhà". Hạ, thượng, trung Hán như Đường Tống, Nguyên, Minh, Thanh chẳng hạn thế mà ở Việt Nam dù có thể dân trí chưa tới nhưng hiện có thể xoay vần bên trên thượng tầng và thêm một yếu tố nữa tôi gọi là vỡ quẻ là "trời không ở mãi với một nhà" nó đang hình thành.

TQT : Như vậy chúng ta sẽ tin là đất nước chúng ta nhất định sẽ có sự chuyển hướng để cho đất nươc vừa dân chủ, vừa tự do, vừa hùng cường đúng với nguyện vọng của nhân dân phải không nhà bình luận Nguyễn Hoàng Đức?

NHĐ : Tôi vẫn hiểu ý anh hỏi là chúng ta phải có một ý thức dân chủ trước khi có một cơ cấu dân chủ, cả châu Âu, cả Mỹ và Pháp, chúng ta không thể có dân chủ tự do khi không có ý thức về dân chủ và tự do. Nhưng theo tôi ý thức dân chủ tự do đến Việt Nam theo cách này đó là xã hội dân sự phải là tất yếu. Từ đó sẽ là môi trường để xây dựng ý thức dân chủ. Nền kinh tế hiện nay phải tái cơ cấu, phải cổ phần hóa nghĩa là phải được dân sự hóa. Bởi bản chất nhà nước là không thể nào làm được kinh tế và nhà nước đã thâm thủng và vô hiệu lực về kinh tế thế nào chúng ta hiểu rồi. Chính chủ nghĩa Marx nói hạ tầng kinh tế quyết định thượng tầng, và sự sụp đổ hàng loạt nước ở Đông Âu, ở Liên Xô là do kinh tế chứ còn chính trị họ đang cực vững, họ đang tuyên truyền cực vững. Nhưng sự yếu kém về kinh tế làm sụp đổ cả thượng tầng vĩ mô đấy. Ở Việt Nam chúng ta thấy hạ tầng kinh tế là không còn gì nữa. Tất cả nợ đọng và nợ xấu, những cái bãi nhà gọi là nghĩa địa bất động sản rất là nhiều. Tất cả hầu như không vận động. Cái ý thức dân sự tất yếu trong dân sự phải xuất hiện trước ý thức về dân chủ và tự do, nghĩa là ý thức cổ phần hóa về kinh tế và dân sự nó phải đến trước.

TQT : Xin cảm ơn nhà bình luận Nguyễn Hoàng Đức.

NHĐ : Xin chào nhà báo Trần Quang Thành.