B20151105-AITuongtrinh2015-VN

Các biện pháp khắc nghiệt nhằm giới hạn quyền tự do ngôn luận, quyền tự do hội họp bất bạo động, quyền tự do lập hội vẫn được duy trì. Nhà nước tiếp tục kiểm soát toàn bộ hệ thống truyền thông lẫn ngành tư pháp và các cơ sở tôn giáo, mọi cơ cấu chính trị. Nhiều tù nhân lương tâm vẫn bị giam giữ trong điều kiện khắc nghiệt mà trong những năm trước đây họ đã bị kết án qua các phiên tòa không công bằng. Các tù nhân lương tâm này là blogger, là thành viên nghiệp đoàn, các nhà hoạt động chống việc chiếm nhà đất phạm pháp, những người dân hoạt động xã hội, chính trị, các tín đồ tôn giáo, người sắc tộc và những nhà tranh đấu đòi nhân quyền.

Thêm vào đó, nhiều blogger và các nhà bảo vệ nhân quyền vẫn còn bị bắt bớ và đưa ra tòa. Chính quyền dùng mọi cách cản trở, gây khó khăn, canh chừng và giới hạn sự đi lại để giảm thiểu sự hoạt động của các nhóm xã hội dân sự bị ngăn cấm. Lực lượng công an làm khó dễ, ngăn cản hoạt động của các nhà hoạt động ôn hòa, hành hung những người này và tạm bắt giữ họ. Tội tử hình còn giữ nguyên cho nhiều tội phạm khác nhau.

Tình hình chung

Từ tháng giêng năm 2014 Việt Nam được bầu vào Ủy ban nhân quyền Liên Hiệp Quốc cho nhiệm kỳ 3 năm. Đến tháng 6, Việt Nam chối bỏ 45 trong số 227 khuyến cáo do Nhóm làm việc đề ra trong lần Kiểm điểm định kỳ phổ quát hồi tháng 2. Trong số này,các khuyến cáo quan trọng nhất liên quan đến những người bảo vệ nhân quyền và những người bất đồng chính kiến cũng như về quyền tự do ngôn luận và về tội tử hình.

Vào tháng 5 2014, vấn đề tranh chấp lãnh hải ở Biển Đông leo thang sau khi Trung Quốc đem một giàn khoan dầu vào hải phận mà Việt Nam cũng coi là thuộc chủ quyền của Việt Nam. Sự việc này đã làm dấy lên một làn sóng chống Trung Quốc, có hàng chục ngàn công nhân tham dự tại các khu công nghiệp ở nhiều tỉnh thành ở Miền Nam và Trung Việt Nam.

Trong vụ này nhiều nhà máy sản xuất thuộc các công ty Trung Quốc đã bị đập phá, bị làm hư hại, mất cắp, có cả các công ty Đài Loan, Nhật và Đại Hàn cũng bị liên lụy. Một số người không rõ bao nhiêu đã bị thiệt mạng và bị thương, có khoảng 700 người bị bắt vì đã tham gia vào vụ bạo loạn này.

Vào tháng 2 năm 2014 đại diện của Tổ chức Ân xá Quốc tế có sang Việt Nam để nói chuyện chính thức. Trong chuyến thăm vào tháng 7, báo cáo viên đặc biệt của Liên Hiệp Quốc về tôn giáo hoặc tự do tín ngưỡng xác nhận có những dấu chỉ vi phạm nghiêm trọng quyền tự do tôn giáo và tín ngưỡng.

Chẳng hạn, đã có những vụ cảnh sát ruồng bố và phá rối các buổi hành lễ tôn giáo. Tín đồ bị đánh đập và đã xãy ra những vụ hành hung tín hữu thuộc các giáo hội độc lập. Một vài nhân sự được mời gặp mặt bị đe dọa, bắt chẹt, làm khó dễ đủ điều và bị canh chừng

Những sự phát triển của các cơ cấu, luật lệ và hiến pháp

Hiến pháp được biểu quyết hồi tháng 11 năm 2013 và có hiệu lực vào năm 2014. Trước đó, một tiến trình bàn thảo hiến pháp đã kéo dài 9 tháng liền và bị nhiều bó hẹp. Hiến pháp này trù liệu vấn đề bảo vệ các quyền tự do ngôn luận, quyền hội họp ôn hòa và quyền tự do lập hội. Tuy nhiên, các quyền nói trên lại bị giới hạn rất nhiều bởi các điều chế tài rất co giãn và mơ hồ qua các đạo luật của nhà nước. Hiến pháp chỉ bảo đảm có giới hạn quyền được hưởng xét xử công bằng trước tòa án.

Việt Nam ký Quy ước chống tra tấn của Liên Hiệp Quốc hồi tháng 11/ 2013 và tiếp theo đó nhiều buổi làm việc chung quanh vấn đề chống tra tấn được tổ chức trong năm 2014. Tháng 11/2014, quốc hội phê chuẩn quy ước nói trên. Mặc dù hiến pháp mới cấm các hành động tra tấn, nhưng các điều luật hiện hành không định nghĩa rõ ràng, những hình phạt nào bị coi là hành động tra tấn.

Quốc hội từ chối đề nghị cải tổ luật thành hôn và gia đình, nhằm công nhận sự sống chung của các đôi dồng tính luyến ái cũng như về quyền chăm sóc con chung. Ngoài ra, nhà nước tuyên bố luật pháp sẽ không công nhận các cặp vợ chồng đồng tính..

Chính quyền tuyên bố, nhiều bộ luật về nhân quyền đang được soạn thảo và sẽ đưa ra quốc hội biểu quyết trong năm 2016. Trong đó có một tu chỉnh về luật hình sự, luật cải tổ về tự do báo chí, luật thành lập các hội đoàn, luật về biểu tình và luật về vào ngõ thông tin.

Đàn áp những người bất đồng chính kiến

Mặc dù sống trong hoàn cảnh nghiệt ngã và có thể nguy hại đến an ninh của chính bản thân mình, các nhà tranh đấu nhân quyền và những người cổ võ cho sự chuyển đổi xã hội và chính trị trong nước đã gia tăng hoạt động ôn hòa, bất bạo động. Chính quyền dùng các điều luật mơ hồ trong bộ hình luật năm 1999 để cáo buộc các hoạt động bất bạo động của người dân xử dụng quyền tự do ngôn luận, tự do hội họp và lập hội của họ là những hành động phạm pháp. 

Trong tháng 4 và 6/2014, mặc dù đã có 6 nhà đối lập được trả tự do trước kỳ hạn, ít nhất hơn 60 tù nhân lương tâm, bất bạo động vẫn còn bị giam giữ. Họ đã bị kết án qua những phiên tòa không công bằng. Những người này là blogger hoạt động ôn hòa, những nhà hoạt động nghiệp đoàn, hoạt động chống việc chiếm nhà đất bất hợp pháp, những người dân dấn thân hoạt động xã hội hoặc vận động chính trị, tín hữu thuộc các giáo phái và các người tranh đấu cho nhân quyền. 

Thêm vào đó, có ít nhất 18 blogger và những nhà hoạt động đã bị đưa ra trong 6 phiên tòa. Họ bị kết án "lạm dụng các quyền tự do dân chủ, làm hại đến quyền lợi quốc gia" theo điều khoản 258 của bộ luật hình sự, và bị án tù từ 15 tháng đến 3 năm.

Blogger và là cựu cảnh sát viên, Nguyễn Hữu Vinh và đồng nghiệp của ông, bà Nguyễn Thị Minh Thuý bị bắt giữ hồi tháng 5 và bị giam cầm vì tội "đưa tin thất thiệt trên Internet" theo điều 258 của bộ hình luật. Nguyễn Hữu Vinh được nhiều người biết đến và ưa chuộng qua trang web Ba Sàm do ông lập ra năm 2007, trong đó có nhiều bài viết về các đề tài chính trị và xã hội.

Trong thời gian từ 29/11 đến 27/12/2014, thêm 3 blogger nổi tiếng bị bắt vì đã đưa bài lên mạng chỉ trích các viên chức nhà nước và phê bình về đường lối chính trị. Đó là các ông Nguyễn Đình Ngọc, giáo sư Hồng Lê Thọ, người có quốc tịch Nhật và Việt Nam, cũng như nhà văn Nguyễn Quang Lập.

Nhiều người, hoặc được lệnh của nhà nước hoặc có sự đồng ý của lực lượng an ninh, đã hành hung các nhà hoạt động mặc dù trước đó họ không hề bị khiêu khích. Chẳng hạn, như hồi tháng 5 2014. nhà bảo vệ nhân quyền và cựu tù nhân chính trị bất bạo động Nguyễn Văn Đài bị một nhóm 5 người hành hung trong khi ông này đang ngồi với bạn bè ông trong một quán café. Ông bị thương ở đầu phải được may lại. Cũng trong tháng đó, nữ blogger và nhà bảo vệ nhân quyền Trần thị Nga bị 5 người tấn công khi bà này đang chạy xe gắn máy trên đường với 2 đứa con nhỏ của bà. 

Bà ấy bị gẫy tay và bị thương tích ở đầu gối cùng nhiều vết thương khác trên người. Nhiều nhà hoạt động muốn tham dự các phiên toà xử 3 người tranh đấu cho nhân quyền vào tháng tám đã bị lực lượng an ninh làm khó dễ, đánh đập và bắt giữ. Tháng 10, 3 nhà hoạt động khác bị hành hung. Tháng 11, nhà báo độc lập Trương Minh Đức bị tấn công và đánh đập lần thứ ba trong vòng 2 tháng. Ông này đã mang nhiều vết thương nặng.

Quyền tự do đi lại

Vào tháng 2 năm 2014, nhi ều nhà hoạt động bất bạo động bị ngăn chận không được đi Genève, Thụy Sĩ để tham dự Hội thoại về Tình trạng Nhân quyền Việt Nam trong dịp Kiểm điểm định kỳ của Liên Hiệp Quốc. Cảnh sát mời họ đến làm việc và đã thu hồi thông hành của họ. Những ai được di đến Genève, lúc trở về họ đã bị câu lưu và bị thẩm vấn.

Nhà hoạt động cho người lao động và cựu tù nhân lương tâm Đỗ Thị Minh Hạnh, được trả tự do hồi tháng 6. Vào tháng 8 cô đã bị giữ lại ở phi trường, không được đi Áo thăm mẹ của cô đang đau nặng. Mãi đến tháng 10 cô mới được cho đi.

Các nhà hoạt động cho dân quyền muốn tham dự các buổi hội họp sinh hoạt xã hội dân sự thường lệ, tham dự các buổi tiếp xúc ở các toà đại sứ nước ngoài cũng như tham dự các phiên tòa xử các nhà đối lập đã bị làm khó dễ, đe dọa và ngăn chận không được đi ra khỏi nhà. Theo sự tường thuật của một người, trong thực tế họ đã bi quản thúc tại gia.

Tù nhân chính trị bất bạo động

Điều kiện sống trong tù của các tù nhân chính trị thì thật vô cùng tồi tệ. Họ không được săn sóc sức khỏe đầy đủ, đúng mức và bị thiếu dinh dưỡng. Một số người này bị bạn tù hành hạ mà nhân viên nhà tù không hề can thiệp, và một số người bị giam giữ không hề được liên lạc với bên ngoài. Khi gia đình đến thăm nuôi luôn luôn có mặt nhân viên nhà tù và bị cấm nói về các vấn đề họ gọi là nhạy cảm. Đôi khi tù nhân bị chuyển đi nơi khác mà gia đình không hề được biết.

Những người tù nhân khác thì bị giam giữ ở các nơi xa xôi, làm cho việc thăm nuôi của gia đình trở thành vô cùng khó khăn. Có tù nhân bị ép buộc "thú nhận" tội phạm mà họ đã bị kết án, nhờ đó có thể họ sẽ được trả tự do.

Nhà đấu tranh chống ô nhiễm và tù nhân lương tâm Đinh Đăng Định đã qua đời vào tháng 4 năm 2014 vì bệnh ung thư dạ dày, sau khi ông đươc tự do tạm hồi tháng 2 vì lý do sức khỏe. Mặc dù có sự yêu cầu của gia đình ông và của các tòa đại sứ, nhà cầm quyền đã không để cho ông được chữa trị đúng mức trong suốt thời gian 6 năm ông ở trong tù.

Tội tử hình

Tội tử hình vẫn được áp dụng cho tội giết người, buôn lậu thuốc phiện, phản quốc và tội ác vô nhân đạo. Theo các tin tức, có ít nhất 3 vụ xử tử hình bằng thuốc độc đã được thi hành. Số người mang án tử hình được ước chừng trên 650 người. Nhà nước không cho biết một con số chính thức nào, và các thống kê về án tử hình cho đến nay vẫn được xem là bí mật quốc gia.

Trần Huê

28.10.2015