BNQ20191025-GiaiNhanquyenSacharov2019

Ilham Tohti là ai ?

Giải thưởng cao quý cho Iham Tohti được công bố vào đúng một ngaỳ trước sinh nhật 50 tuổi của ông.

Tohti sinh ngày 25/10/1969 tại Huyện Kiyilsu , tỉnh Tân Cương (Xinjiang). Sau khi tốt nghiệp Đại học sư phạm Changchun,  Mãn Châu, Tohti lên Bắc kinh và trở thành Giáo sư kinh tế tại Đai học của các dân tộc thiểu số.

Năm 2006, Tohti  lập trang mạng UyghurOnline.com với chủ trương phát huy sự cảm thông  Hán-Hồi. Nhưng đến năm 2008 trang này bị nhà cầm quyền Trung Cộng cấm hoạt động.

Vào tháng 3/2009, trong mốt cuộc phỏng vấn trên đài phát thanh,Tohti chỉ trích chính sách của Bắc kinh ở Tân Cương,đặc biết chủ trương đưa dân Hán vào Tân cương dẫn đến hậu quả người Hổi bị thất nghiệp. Ngoài ra Tohti  phê phán Tỉnh trưởng Tân cương Nur Bekri là người thiếu năng lực và đòi hỏi Bắc kinh phải nghiêm chỉnh thi hành đạo luật tự trị điạ phương.

Đầu tháng 7/2009  một cuộc nổi  dậy của quần chúng ở Ürümqi, thủ phủ Tân cương làm 150 người bị chết. Tỉnh trưởng Bekri đổ trách nhiệm cho UyghurOnline và Tohti bị tống giam. Nhưng nhờ báo giới can thiệp Tohti được trả tự do vào tháng 8/2009.

15/01/2014 Tohti và mẹ bị  bắt ở Bắc kinh. Ngày 23/09/2014 Toà án nhân dân Ürümqi kết án Tohti tù chung thân với cáo buộc kích động  chia rẽ dân tộc.

Khoảng 2 triệu người Hồi bị ngược đãi trong các trại tập trung

Người Uyghur còn gọi là người Duy Ngô Nhĩ là một sắc tộc Thổ Nhĩ Kỳ (Turkic ethnigroup) sống chủ yếu ở khu tự trị Tân Cương. Các cộng đồng tha hương Uyghur có mặt tại Siberia (Nga), Thổ Nhĩ Kỳ và quốc gia Trung Á như Pakistan, Kazakhstan, Kyrgyztan, Mông cổ, Uzbekistan.

Tân Cương là khu vực tự trị rộng lớn ở phía tây Trung Quốc với dân số khoảng 22 triệu người, trong đó một nửa theo đạo Hồi.

Các tổ chức nhân quyền quốc tế cáo buộc Trung Quốc thực hiện chính sách bài trừ đạo Hồi ở Tân Cương, phá hủy nhà thờ Hồi giáo và giam khoảng hai triệu người trong các trại cải huấn chính trị. Trung Quốc phủ nhận những cáo buộc này, nói rằng trại cải huấn thực chất là những trung tâm đào tạo nghề tự nguyện. Bắc Kinh gọi các trung tâm này là một phần quan trọng của chiến dịch chống phần tử Hồi giáo cực đoan.

Tháng 7, Trong một lá thư gửi Cao ủy Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, nhóm 22 quốc gia (Canada, Úc, Nhật, New Zealand và các quốc gia EU) đòi hỏi Trung Quốc cần tuân thủ luật pháp và nghĩa vụ của họ với quốc tế và ngăn chặn việc giam giữ tùy tiện người Duy Ngô Nhĩ cũng như người thuộc cộng đồng Hồi giáo, dân tộc thiểu số khác và tạo điều kiện tự do tôn giáo.

Hãng Reuters ngày 10/8 dẫn lời bà Gay McDougall, thành viên Ủy ban Chống phân biệt chủng tộc thuộc Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, trong phiên họp ở Geneve: "Chúng tôi quan ngại sâu sắc trước nhiều báo cáo đáng tin cậy rằng dưới danh nghĩa chống lại chủ nghĩa cực đoan tôn giáo và gìn giữ ổn định xã hội, [Trung Quốc] đã biến khu tự trị người Duy Ngô Nhĩ thành một thứ  trại giam khổng lồ và bí mật."

Bà McDougall trích các báo cáo, ước tính có đến 2 triệu người Duy Ngô Nhĩ và Hồi giáo thiểu số bị buộc phải vào "các trại giáo dưỡng chính trị" ở miền tây Tân Cương

Ngày 11/09 vừa qua Thượng viện Mỹ đã thông qua một dự luật về các vấn đề nhân quyền tại Tân Cương (Trung Quốc). Dự luật có tên là “Đạo luật Chính sách nhân quyền Duy Ngô Nhĩ 2019”, yêu cầu chính phủ Mỹ tích cực gây áp lực lên Liên Hiệp Quốc và các tòa án quốc tế khác phải hành động về vấn đề nhân quyền tại Tân Cương, và kêu gọi Bộ Thương mại Mỹ xem xét trừng phạt các quan chức chính quyền và các cá nhân chịu trách nhiệm thành lập và duy trì các “trung tâm đào tạo” ở vùng lãnh thổ cực tây của Trung Quốc.

Trung Cộng công bố „sách trắng“

Văn phòng Thông tin Hội đồng Nhà nước Trung Cộng hôm 21/07 công bố Sách Trắng gồm 6.800 chữ, mô tả Tân Cương là một cộng đồng đa dạng về tôn giáo, nơi một số tín ngưỡng đã tồn tại hàng thế kỷ, và chính quyền "tôn trọng quyền tự do của công dân trong việc tin hay không tin theo bất kỳ tôn giáo nào".

Theo tài liệu này, đạo Hồi du nhập vào Tân Cương bằng vũ lực trong cuộc chiến tranh tôn giáo ở thế kỷ 10, sự kiện kết thúc nhiều thế kỷ thống trị của Phật giáo. "Việc chuyển đổi người Duy Ngô Nhĩ sang đạo Hồi không phải lựa chọn tự nguyện của người dân, mà là kết quả của chiến tranh tôn giáo và do giai cấp thống trị áp đặt", tài liệu cho hay. "Đạo Hồi không phải tín ngưỡng bản xứ và cũng không phải hệ thống tín ngưỡng duy nhất của người Duy Ngô Nhĩ".

Chính quyền Trung Cộng cũng bác bỏ quan điểm cho rằng người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương có nguồn gốc từ Thổ Nhĩ Kỳ. "Tân Cương từ lâu đã là một phần không thể tách rời của lãnh thổ Trung Cộng, chưa bao giờ nó được gọi là Đông Turkistan".

Vũ Ngọc Yên