BKM20180806-ThuydiengaytranhcaioLao

Thủy điện gây tranh cãi ở Lào

Rodion Ebbighausen (*)

Nguyễn Văn Vui chuyển ngữ

06/08/2018 (DĐVN21) - Vụ vỡ một đập thủy điện làm nổi bật chính sách năng lượng của Lào, một chính sách đã gây tranh cãi lâu nay. Trong nhiều năm qua, hàng loạt đập được xây ồ ạo để chế ra điện. Bất kể môi trường, các nhà phê bình nói.

Các đội cứu hộ đang ra sức tìm kiếm những người sống sót ở tỉnh Attapqeu ở phía đông nam nước Lào. Sau khi một đập thủy điện bị vỡ vào tối 23.07.18, người ta ước tính có năm triệu tấn nước, bằng lượng nước của 1300 hồ bơi, đã chảy ào ạt và tràn ngập ít nhất là 7 ngôi làng dọc theo sông Xepian-Xe. Tính đến ngày 25.07., tin cho biết có 26 người thiệt mạng. Hàng trăm người vẫn còn mất tích.

Công tác cứu hộ tỏ ra rất phức tạp, vì vùng núi non xa xôi hiểm trở thiếu hẳn cơ sở hạ tầng. Họa hoằn lắm thì chỉ có vài con đường. Mà chúng cũng bị ngập chìm trong mùa mưa, khó mà vượt qua được. Chính quyền tỉnh đã xin trợ giúp từ chính quyền trung ương, cảnh sát và quân đội. Rất cần thiết hiện nay là quần áo, thực phẩm và nước uống sạch cũng như tiền bạc. Công ty xây dựng Hàn Quốc SK, công ty tham gia vào dự án xây đập thủy điện, đã gửi một đội cứu hộ.

Báo động từ công ty xây dựng

Con đập phụ dài 770 thước bị vỡ là một phần của đập chính Xepian-Xe Nam Noy. Các đập phụ thường được thiết lập để nâng mực nước tại đập chính cho cao hơn nữa và qua đó tăng công xuất của nhà máy thủy điện. Công ty xây dựng SK cho hay một ngày trước khi bị vỡ đập, họ đã báo động cho chính phủ Lào rằng đập đã có nhiều vết nứt sau khi những trận mưa to đổ xuống. Nhưng cho đến nay người ta hoàn toàn không nghe được bất cứ một ý kiến ​​hoặc tuyên bố chính thức nào từ phía chính phủ Lào về nguyên nhân của thảm họa.

Sông Xepian-Xe (nơi có con đập phụ) và sông Namnoy là các nhánh của sông Mekong (Cửu Long). Anoulak Kittikhoun của Ủy hội Sông Mekong (MRC) tại Viêng Chăn (Vientiane / Vạn Tượng), thủ đô của Lào, khẳng định với đài phát thanh Đức Deutsche Welle rằng trạm của họ đã đo thấy mực nước sông Mekong gia tăng đáng kể do mưa lớn và vỡ đập. "Tuy nhiên, chúng ta chưa đến mức cảnh báo cho một trận lụt."

Kể từ khi vỡ đập, mực nước sông Mekong đã tăng lên từ 8,4 đến 11,4 mét. Ủy hội Sông Mekong cho biết, mức báo động là 11,5 mét, còn mức nước lũ là từ 12,5 mét. Điều này có nghĩa là trong thời điểm hiện nay không có nguy cơ gì cho Campuchia, nằm ở hạ lưu của sông Mekong. Giới chức Việt Nam, nơi Mekong chảy ra Biển Đông, đã xác nhận rằng thảm họa ở Lào khó có khả năng gây lũ ở VN.

Mekong là nguồn cung cấp năng lượng

Thảm họa đã làm nổi bật chính sách gây tranh cãi của nhà nước độc tài độc đảng. Nằm ở trung tâm của Đông Nam Á, Lào không có đường ra biển. Đây là một trong những nước nghèo nhất trong khu vực. 5,6 triệu trong số bảy triệu người sinh sống nhờ nông nghiệp. Các mặt hàng xuất khẩu quan trọng nhất gồm gỗ, cà phê và từ vài năm nay là điện từ các nhà máy thủy điện.

Khoảng mười năm trước, chính quyền Cộng sản đã quyết định biến Lào thành ra "Cục pin của Đông Nam Á". Sông Mekong xuất phát từ vùng cao nguyên Tây Tạng ở độ cao 5200 mét trên mực nước biển, và chảy vào Biển Đông sau một quãng đường dài khoảng 4300 cây số. Con sông dài thứ 12 trên thế giới này đã đem lại cho 6 quốc gia các mô hình kinh doanh nhiều lợi nhuận chung quanh thủy điện.

160 con đập đã được lên kế hoạch. Trung Quốc đã xây dựng 8 đập và lên kế hoạch cho 11 cái khác. Tại Lào, hiện tại có 46 con đập và 54 dự án khác. Điện chiếm khoảng 2/3 tổng kim ngạch xuất khẩu của Lào. Maureen Harris, nữ giám đốc Chương trình Đông Nam Á của tổ chức môi trường „International Rivers“ cho biết: “Lào không có chuyên môn kỹ thuật và nguồn tài lực để tự xây dựng các đập“. Trong hai năm vừa qua đã có hai con đập ở Lào bị vỡ.

Các dự án đập ở Lào chủ yếu được tài trợ bởi đầu tư trực tiếp nước ngoài và được xây dựng bởi các công ty tư nhân. Con đập vừa bị vỡ được xây dựng bởi một công ty Lào, Thái Lan và hai công ty Hàn Quốc. Thông thường các công ty tư nhân được quyền sử dụng các nhà máy thủy điện từ 25 đến 30 năm, trước khi chúng trở thành tài sản của chính phủ Lào.

Phát triển không bền vững

Từ nhiều năm qua, các nhà hoạt động môi trường đã chỉ trích sự bộc phát xây dựng trên sông Mekong và các nhánh sông phụ. Những lời phê phán tập trung vào việc không tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn an toàn và môi trường.