Droge ogen /xeroftalmie

Klachten

• 'Brandende' of merkwaardigerwijs 'trandende' ogen
• Voortdurende in de ogen moeten wrijven, 'zandgevoel'
• Een minderheid klaagt letterlijk over 'droge ogen'. Worden de afwijkingen ernstiger, dan meldt men (heftige) pijn en fotofobie.
• Sommigen hebben vooral 's nachts last. Vooral ooglidbewegingen ervaren zij dan als pijnlijk. Door de pijn durven deze patiënten bij het wakker worden hun ogen niet te openen.
• Droge ogen hoeven niet gepaard te gaan met roodheid, maar dit kan wel optreden als gevolg van irritatie van de conjunctiva door droogheid.
• Het verdwijnen van de klachten na toedienen van indifferente middelen/kunsttranen draagt bij aan het stellen van de diagnose.

Anamnese:

• Ernst en duur ?
• Moment van optreden?
• Aard van het werk? Vermeende relatie met de klachten?
• Airco op het werk?
• Verwondigen aan het oog in het verleden?
• Reumatische aandoeningen of een auto-immuunziekte in VG?

KOZ:

• Roodheid oog? misvormingen?
• Spleetlamponderzoek: aankleuren met fluoresceïne (tear break-up time moet langer zijn dan 10 sec
• Onderzoek bij aanwijzingen voor een keratoconjunctivitis sicca altijd met fluoresceïne of de cornea is aangetast.

Beoordeel bij droge ogen/keratoconjunctivitis of er een behandelbare oorzaak is, zoals auto-immuunziekten, medicatie of externe factoren (droge lucht, tocht, rook of weinig knipperen door lezen of beeldschermwerk), blefaritis, entropion, ectropion, trichiasis of contactlensgebruik en behandel deze oorzaken indien mogelijk.

Voorlichting

• Leg uit wat de meest waarschijnlijke oorzaak is.
• Wijs op het belang van een goede luchtvochtigheidsgraad en het vermijden van tocht en rook.
• Bespreek de mogelijke invloed van minder knipperen bij beeldschermwerk of veel lezen.

Behandeling

• De klachten van droge ogen verminderen doorgaans door het gebruik van indifferente middelen
• Overweeg ’s nachts indifferente oogzalf te geven
• Behandel keratoconjunctivitis sicca op dezelfde manier als droge ogen, maar schrijf ’s nachts altijd indifferente zalf voor. Bij lichte cornea-aantasting kan de huisarts zelf medicamenteus behandelen. Dan is controle na drie dagen geïndiceerd (therapietrouw) en na een en twee weken, waarbij het fluoresceïne-onderzoek wordt herhaald.

Traanvervangende middelen:

• R/hypromellose-druppels 0,3% FNA, elk uur 1 druppel
  • Doen de klachten en de niet-ernstige cornea-afwijkingen altijd verdwijnen en zijn daarom een dankbare therapie
  • de patiënt zal ze langdurig moeten gebruiken, soms voor altijd
  • De reactie op verschillende traanvervangers kan verschillen. Bij klachten in de nacht of vroege ochtend kan men best traanvervangers in gelvorm kiezen, die men dan 's avonds aanbrengt
• Het uitzetten van de airco + het aanzetten van luchtbevochtigers

Verwijzing

• Bij hardnekkige klachten van droge ogen kan verwijzing naar de oogarts geïndiceerd zijn voor nadere diagnostiek en behandeling.
• Verwijs bij vermoeden van een systeemziekte naar de internist.
• Verwijs naar de oogarts bij een forse entropion, ectropion of trichiase voor eventuele behandeling daarvan.
• Verwijs naar de oogarts bij grote corneadefecten en indien kleinere cornea-afwijkingen niet verdwijnen na een tot twee weken behandelen met middelen tegen droge ogen.

Siccasyndroom:

• Wordt veroorzaakt door een te geringe traanproductie (leeftijdsgenrelateerde degeneratie van de traanklier), een achteruitgang in kwaliteit van de traanfilm of een te spaarzame lidslag ('keratitis e lagophtalmo' bij bv. facialis parese, een ernstig ectropion, een foor littekens misvormd onderooglid of exoftalmie)
• Ook diepe slaap, waarin de ogen wel eens ten dele geopend worden gehouden, kan tot uitdroging van de cornea leiden;
• Medicijnen: vnl anticholinergica (recent onderzoek toont aan dat de effecten op het oog verwaarloosbaar zijn)
• Droge lucht verergert de klachten
• Droge en vaak rode ogen met droge plekken op de cornea, waardoor de cornea zijn glans verliest, en slijm of epitheeldraden op de cornea en aankleuring van de cornea bij onderzoek met fluoresceïne.

Sjögren syndroom:

• Auto-immuunziekte met een acute of chronische lymfocytaire ontstekingsreactie en destructie van het klierweefsel van traan- en/of speekselklieren,
• Gaat gepaard met gewrichtsklachten.
• De bloedbezinking is verhoogd.
• De ziekte treft meestal vrouwen in de menopauze.