Osteoporose

Osteoporose - richtlijn behandeling en opvolging

Poster richtlijn osteoporose

VOORKOMEN

• Osteoporose is de meest frequente botaandoening.
• De kans op osteoporotische breuken in België bedraagt ongeveer 1 op 3 bij vrouwen na de menopauze, en 1 op 5 bij mannen ouder dan 50 jaar.

OORZAKEN

Mogelijke oorzaken van lage botdensiteit zijn:

• Veroudering: het risico neemt sterk toe vanaf 65-70 jaar.
• Verlies van oestrogenen bij vrouwen na de menopauze, of bij mannen met te weinig testosteron.
• Roken: bij osteoporose is het aan te raden te stoppen met roken.
• Alcohol: schadelijk voor het bot vanaf 3 of meer glazen per dag.
• Te weinig lichaamsbeweging: minimum 3x/week matige lichaamsactiviteit is aanbevolen.
• Bepaalde chronische ziektes: spierziekten, longaandoeningen, hartfalen, reumatoïde artritis en andere ontstekingsziekten, schildklier- of leverproblemen enzovoort.
• Bepaalde medicatie: vooral langdurig gebruik van cortisone, hormonale behandelingen voor borst- of prostaatkanker en medicatie die het immuunsysteem onderdrukt.
• Erfelijke factoren

SYMPTOMEN

• Het belangrijkste en enige symptoom van osteoporose zijn breuken na een trauma met lage energie (bijvoorbeeld een val van staande hoogte).
• Osteoporose doet in principe geen pijn, tenzij er breuken optreden. Vooral breuken van de wervels, ribben of het bekken kunnen ge- durende enkele weken veel pijn en soms maandenlang lichte of matige pijn veroorzaken, vooral bij bewegen of hoesten. Voldoende pijnstilling is belangrijk om complicaties door te weinig bewegen omwille van de pijn te voorkomen. In uitzonderlijke gevallen wordt een operatie uitgevoerd bij wervelfracturen, enkel en alleen om de pijn te proberen verhelpen. Nadien is in principe wel preventieve medicatie aangewezen om verdere pijnlijke wervelbreuken te voorkomen.

DIAGNOSE EN BOTDENSITOMETRIE

Klinische diagnose

• Wanneer een breuk optreedt na een lichte val of een ander klein ongeluk bij een persoon vanaf 50 jaar of een vrouw na de menopauze, kan de diagnose van osteoporose reeds gesteld worden op voorwaarde dat er geen andere botaandoeningen aanwezig zijn.

of

Botdensitometrie

• De diagnose kan ook gesteld worden vooraleer er breuken op- treden, aan de hand van een botdensitometrie of kortweg botmeting (ook bekend als DEXA of DXA). Dit is een meting van de botmassa en het mineraalgehalte van de botten met röntgenstralen.
• De stralingsdosis van een botmeting is heel klein, kleiner dan bv. een longfoto of röntgenfoto's van de ruggenwervels, en is ongeveer gelijk aan de stralingsdosis waaraan u sowieso iedere dag op aarde wordt blootgesteld. Toch is een botmeting uit voorzichtigheid in principe verboden tijdens de zwangerschap, en wordt u gevraagd het te melden indien u zwanger zou kunnen zijn.
• Tijdens dit onderzoek ligt de patiënt op een tafel en worden röntgenopnames gemaakt van de wervels en de heup (meestal de linker heup, tenzij er een heupprothese aan die kant is). U moet twee keer ongeveer een minuut stilliggen. Het totale onderzoek duurt ongeveer 10 minuten (inclusief zoeken naar de juiste positie en controle van de resultaten). U moet zich hiervoor niet uitkleden, enkel metalen voorwerpen (bijvoorbeeld riem, bh-beugel of ketting) moeten uit ht beeld zijn. In speciale gevallen kunnen nog bijkomende metingen uitge- erd worden, bijvoorbeeld van het hele lichaam, de onderarm of de zijkant van de wervels. Het resultaat wordt uitgedrukt als een T-score.
• Wat betekent dit?
  • T-score van -2.5 of lager wijst op een duidelijk te lage botmassa of osteoporose
    • Slechts 40% van de osteoporotische fracturen komt voor bij mensen met een T-score van -2.5 of lager
  • T-score tussen -1.0 en -2.5 wijst op een licht tot matig gedaalde botdensiteit of osteopenie
    • De helft van de patiënten met bijvoorbeeld een heupfractuur heeft een T-score tussen -2.5 en -1.0
  • Een T-score boven -1.0 is normaal; 0.0 is het gemiddelde voor jongvolwassen vrouwen (20-30 jaar).
    • 10% heeft een score boven -1.0.
• !! Afwezigheid van een lage botdensiteit sluit de diagnose van osteoporose dus zeker niet uit !!
  • De reden hiervoor is dat heel wat factoren de meting kunnen verstoren, zoals verkalking van de bloedvaten, inzakking van de wervels, slijtage aan de wervels of het heupgewricht, vroegere operaties of prothesemateriaal.
• Een botdensitometrie wordt slechts terugbetaald om de 5 jaar, en enkel bij personen met breuken (behalve van schedel, halswervels, vingers of tenen), bij vrouwen ouder dan 65 jaar waarvan een familielid een gebroken heup heeft of bij personen met bepaalde risicoaandoeningen. In de meeste gevallen is het ook maar nuttig om de botmeting na 2 tot 5 jaar te herhalen. Als niet voldaan is aan de terugbetalingscriteria, is de kostprijs voor u ongeveer 36,19 euro. Als wel wordt voldaan aan de terugbetalingscriteria is uw persoonlijk aandeel 2,48 euro (situatie januari 2016)

WELKE BREUKEN

• Klassiek treden osteoporotische breuken op ter hoogte van de heup, wervels, pols en schouders. Ook bekken-, rib- en enkelfracturen kunnen bij osteoporose voorkomen.
• Breuken van de schedel, de halswervels, vingers of tenen zijn niet typisch voor osteoporose, maar deze botten kunnen wel aangetast zijn bij andere botaandoeningen

RISICO OP FRACTUREN INSCHATTEN

Niet elke persoon met osteoporose moet behandeld worden.

• Het nut van behandeling hangt in de eerste plaats af van het toekomstige risico op breuken. Belangrijk in deze context is het verhoogd valrisico. Patiënten die frequenter of harder vallen, hebben meer kans om iets te breken. Dit kan verschillende oorzaken hebben zoals evenwichtsproblemen, slecht zicht, ongepast schoeisel, verkeerde loophulpmiddelen, lage bloeddruk, enzovoort. Vermeld het steeds als u het afgelopen jaar reeds twee keer of meer bent gevallen. Het risico op breuken kan bij benadering berekend worden, bijvoorbeeld met het FRAX-instrument van de Wereldgezondheidsorganisatie
• Uw arts kan deze risicoanalyse gebruiken om medicatie of eerder opvolging zonder medicamenteuze behandeling te adviseren. Er zijn geen richtlijnen in België die zeggen vanaf welk risicopercentage behandeling voor osteoporose aangewezen is. Dit kan ook verschillen van persoon tot persoon: een risico dat sommige mensen laag vinden, is voor anderen toch belangrijk genoeg om behandeling te overwegen.
• Amerikaanse richtlijnen beschouwen een totaal fractuurrisico van 20% en een heupfractuurrisico van 3% als verhoogd. Ook al zijn heupfracturen minder frequent, ze hebben veel zwaardere gevolgen (zwaardere operatie, risico op complicaties en overlijden, verlies van mobiliteit en zelfstandigheid). Daarom wordt meer belang gehecht aan dit lagere risico.