Q-fever-pneumonie

!! Meldingsplichtige ziekte !!

Veroorzaakt door de bacterie Coxiella burnetii, een zoönose met als belangrijkste besmettingsbron voor de mens geiten, schapen en runderen.

In een enkel geval ontstaat een chronische Q-koorts. Met name zwangeren en patiënten met een hartklepaandoening hebben een verhoogde kans op complicaties.

Symptomen

• Ongeveer 60% van de patiënten heeft een asymptomatisch beloop.
• De overige 40% krijgt verschijnselen die variëren van een milde griepachtige ziekte tot een ziekte met een ernstig beloop
• De verschijnselen van een Q-koortsinfectie zijn niet specifiek. Aangezien het een gegeneraliseerde infectieziekte is met hematogene verspreiding, kunnen symptomen zich in principe in alle orgaansystemen voordoen. Q-koorts is over het algemeen een zelflimiterende ziekte; er zijn echter een aantal complicaties op lange termijn die significante gezondheidsconsequenties hebben.
• Na een primaire Q-koortsinfectie kunnen maanden tot jaren later symptomen van een chronische Q-koortsinfectie optreden, ook wanneer de primaire infectie asymptomatisch is verlopen.

Acuut ziektebeeld

• De mildste vorm is die van een griepachtige periode met koorts. Het ziektebeeld gaat vaak samen met een pneumonie en/of een subklinisch verlopende hepatitis.
• Bij klinisch manifeste gevallen is er een acuut begin met heftige hoofdpijn en hoge, vaak remitterende koorts (temperatuur schommelend tussen 38.5 en 40.5ºC). Verder komen koude rillingen, spierpijn, anorexie, misselijkheid, braken, diarree en relatieve bradycardie regelmatig voor. In zeldzame gevallen komen in het acute stadium ook neurologische afwijkingen voor, zoals meningitis, meningo-encephalitis, verwardheid, extrapiramidale stoornissen, dementie en multiple hersenzenuwafwijkingen. Niet-productieve hoest en thoracale pijn wijzen – vaak zonder duidelijke afwijkingen bij lichamelijk onderzoek – op een pneumonie.
• Verder zijn bij Q-koorts beschreven:
  • pericarditis (<1%)
  • myocarditis (0,5-1%) en
  • huiduitslag (5-21%).
• Meer zeldzame manifestaties zijn een
  • pancreatitis
  • orchitis
  • neuritis optica
  • vasculaire infectie en
  • osteo-articulaire infectie.
• Meestal geneest acute Q-koorts spontaan na 1 à 2 weken.
• Zelden is er sprake van een dodelijke afloop (sterfte <1% van de onbehandelde klinische gevallen).
• 6 maanden na de eerste verschijnselen is ongeveer de helft van de patiënten met klinische symptomen klachtenvrij.
• Veel patiënten beschrijven na de acute episode nog een periode van vermoeidheid (post-infectieuze vermoeidheid). Dit gaat in een groot deel van de gevallen binnen 6 maanden over en na een jaar is 76% klachtenvrij. Dit is een ander ziektebeeld dan een chronische Q-koortsinfectie.

Acute Q-koorts kan complicaties geven in de zwangerschap. De kans op een vroeggeboorte, miskraam of intra-uteriene vruchtdood is veel hoger dan bij een normale zwangerschap.

Bij kinderen verloopt een Q-koortsinfectie vaker asymptomatisch dan bij volwassenen.Indien symptomatisch is de klinische presentatie bij kinderen vergelijkbaar met volwassenen: een zelflimiterende ziekte met koorts. Sporadisch zijn bij kinderen bijzondere complicaties beschreven zoals hepatitis, pneumonie, myocarditis, pericarditis, hemofagocytosis, osteomyelitis en bij grote uitzondering overlijden. Chronische klachten zijn bij kinderen nog niet gezien.

Anamnese

• "is er contact geweest met zieke vogels (psittacosis) of andere dieren, met name geiten, schapen en koeien (Q-koorts)?"
• Overweeg een Q-koorts pneumonie:
  • bij een pneumonie tijdens een Q-koortsepidemie in risicogebieden.

Diagnose

• Een positieve PCR of serologie kan de diagnose bevestigen."

Behandeling

• Overweeg in gebieden waar Q-koorts veelvuldig wordt gezien als eerstekeus middel Doxycycline 1 maal daags 200 mg gedurende 2 tot 3 weken (2 weken bij immunocompetente patiënten, 3 weken bij immuungecompromiteerde patiënten).
• Zie voor actuele behandeladviezen als gekozen moet worden voor een tweedekeusmiddel het Q-koortsdossier in de LCI-richtlijn Q-koorts
• Behandel kinderen met acute Q-koorts met trimethoprim-sulfamethoxazol.
• Behandeling van zwangeren met Q-koorts, patiënten met een ernstige hartklepafwijking of patiënten met chronische Q-koorts: behandeling in de tweede lijn gewenst.