Eufonologia

Eufonia w potocznym znaczeniu to piękne, miłe dla ucha, brzmienie utworu literackiego. W ujęciu naukowym to ukształtowanie brzmieniowe utworu literackiego i ogół sposobów jego modyfikacji, czyli różne odmiany instrumentacji głoskowej, w tym aliteracja i harmonia wokaliczna oraz rym, asonans i konsonans, jak również semantyczne (znaczeniowe) konsekwencje zastosowania instrumentacji, wynikające z jej funkcji paronomastycznej (znaczeniotwórczej), sugerującej istnienie semantycznych powiązań między słowami podobnymi brzmieniem, ale różnymi znaczeniem. Badaniem eufonii utworu zajmuje się nauka zwana eufonologią, albo fonetyka poetycką, określana też mianem eufoniki, eufonistyki, fonostylistyki, fonoestetyki i eufonioznawstwa. Przedstawicielem eufonologii jest eufonolog, czyli inaczej fonetyk poetycki, eufonik, eufonista, eufonistyk, fonostylistyk, fonoestetyk, lub eufonioznawca. Kobieta eufonolog to albo bardziej oficjalnie pani eufonolog, albo bardziej potocznie eufonolożka, eufoniczka, eufonistka, eufonistyczka, fonostylistyczka, fonoestetyczka lub eufonioznawczyni. Eufonolog to literaturoznawca, ale też po części językoznawca. W Polsce działało wielu wybitnych eufonologów, w tym między innymi Kazimierz Wóycicki, autor pionierskiej i przełomowej na polskim rynku monografii Forma dźwiękowa prozy polskiej i wiersza polskiego, wydanej w roku 1912 i wznowionej w 1960, i Stefania Knisplówna, autorka analizy Instrumentacja głoskowa w Pomniku Tuwima. Eufonolożkami były też Lucylla Pszczołowska i Marta Renata Mayenowa. Współcześnie do grona eufonologów zaliczają się Józef Korpanty i Katarzyna Lesiak, oraz niżej podpisany. Eufonioznawstwo to wspaniała dziedzina filologii o bardzo dużym polu badawczym, zważywszy na fakt, że instrumentacja głoskowa występuje już w najstarszych zabytkach literatury światowej (Księga rodzaju ze Starego Testamentu i epos babiloński GIlgamesz). Eufonolog nie narzeka na brak pracy. Bycie eufonologiem stawia przed badaczem wysokie wymagania zwłaszcza w zakresie znajomości języków obcych. Eufonolodzy z reguły znają kilka języków, przy czym najważniejsze jest opanowanie języka angielskiego z uwagi na długą tradycję aliteracji w poezji angielskiej, ważna pozostaje również znajomość języków starożytnych, klasycznych, hebrajskiego, greckiego i łacińskiego. Przydaje się też staroislandzki, język w którym spisano aliterowaną Eddę starszą, czyli poetycką i irlandzki, w którym też obficie aliterowano. Bardzo pomocny jest też rosyjski, bo po rosyjsku napisano wiele dzieł z zakresu eufonologii, zwłaszcza porównawczej. Wystarczy przywołać nazwiska Osipa Brika, Borysa Tomaszewskiego, Eugeniusza Poliwanowa, Lwa Jakubinskiego, Romana Jakobsona, Jurija Tynianowa, Władimira Toporowa i Jurija Łotmana. Warto przypomnieć, że w wielonarodowym Związku Radzieckim badania porównawcze z natury rzeczy stały na o wiele wyższym poziomie niż u nas. Eufonolodzy działali też na Zachodzie, ale tam nie nadawali tonu badaniom literaturoznawczym.