Zondag 15 januari 2017, 2e van Epifanie, Protestantse Gemeente Assendelft
Gemeente van Jezus Christus,
Wie goed doet, goed ontmoet. Boontje komt om z’n loontje. Als is de leugen nog zo snel de waarheid achterhaald haar wel. Het zijn gezegden die je niet vaak meer hoort, maar die iets zeggen over waar de hoop dat de dingen uiteindelijk zullen kloppen. Over de hoop dat er gerechtigheid zal zijn, een zekere orde.
Het zogenoemde Oude Testament is op sommige plaatsen doordrenkt van het geloof in die orde van gerechtigheid. De oude wijsheidsleraren van Israël zeiden: het getuigt van respect voor de Heer - van de vreeze des Heren zeiden ze vroeger in de kerk - om je handelen daarop af te stemmen. Wanneer je handel en wandel, je way of life, gericht zijn op die orde der gerechtigheid, dan draag je zelf op jouw beurt bij aan het verzet tegen de chaos en tegen de morele verwildering die uiteindelijk dodelijk zijn. Dan draag je bij aan de goede schepping.
Er moet dus orde zijn, orde in de chaos. Scheppen is ordenen. Zoals God in den beginne scheiding maakt tussen het licht en het donker, zo moet er ook scheiding zijn tussen goed en kwaad.
In het bijbelboek Spreuken komt de Wijsheid aan het woord. Zij zegt: Ik loop op het pad van de gerechtigheid, midden op de paden van het recht, om wie mij liefhebben, in erfelijk bezit te laten nemen wat er is (8,20). In het doen van gerechtigheid zit dus toekomst. Als je gerechtigheid doet is er erfelijk bezit, dan is er iets te erven. Anders niet. Onze generatie kan bijvoorbeeld wel doorgaan met de roofbouw op het milieu, maar dat gaat ten koste van de toekomst van de mensen die na ons komen. Kinderen die door onrecht in armoede opgroeien hebben veel minder kansen in het leven dan kinderen die in welvaart opgroeien. Gerechtigheid is niet alleen van belang voor vandaag, maar is ook noodzakelijk voor morgen en overmorgen.
Vanmorgen gaat het over gerechtigheid. Preciezer gezegd: over Jezus die gekomen is om alle gerechtigheid te vervullen. Om dat soms lege woord met zijn leven te vullen en inhoud te geven.
Het gesprekje tussen Jezus en Johannes de Doper staat alleen in het verhaal van Mattheus. Johannes heeft Jezus aangekondigd met de woorden: Hij die na mij komt is sterker, is meer dan ik. Ik ben niet waard hem zijn sandalen na te dragen. Hij heeft Jezus op een voetstuk gezet, onbereikbaar hoog. Dus het is logisch dat hij het niet begrijpt en protesteert als Jezus aangeeft door hem gedoopt te willen worden. Als Jezus zo groot is als Johannes zegt dat hij is, dan moet Johannes door hem gedoopt worden in plaats van omgekeerd. Hij – Jezus - - moet groeien, ik moet kleiner worden.
Maar dan antwoord Jezus hem: laat het nu gebeuren want op deze wijze past het ons om alle gerechtigheid te vervullen. Tussendoor: dat woordje ons dat slaat op Johannes èn Jezus. Johannes wijst de weg der gerechtigheid (21,32), Jezus gaat de weg der gerechtigheid. En die gerechtigheid die bestaat er niet in dat Jezus laat zien hoe groot en sterk hij is, hoe machtig en groot, maar die bestaat daarin dat hij kopje onder gaat in de Jordaan, in het leven op aarde. Zijn gerechtigheid bestaat in zijn liefde voor mensen, in zijn opkomen voor de minsten van zijn broers en zussen, met alles consequenties die dat heeft. Zijn gerechtigheid bestaat daarin dat hij aan de rechteloze mensen gelijk wordt. Net als zijn wegbereider Johannes kost het hem zijn leven.
Als Jezus gedoopt wordt klinkt die stem uit de hemel: deze is mijn zoon, mijn geliefde, in wie ik een welbehagen heb. Niet degene die zichzelf grootmaakt ten koste van anderen heb ik lief, maar deze dienaar der gerechtigheid. Hij is mens die leeft in Gods Geest. Zalig zij die hongeren en dorsten naar gerechtigheid, zalig zij die vervolgd worden om de gerechtigheid, zoek eerst het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid en al het andere ontvangt u bovendien.
De doop is Jezus’ inauguratie. Daarna begint zijn openbare optreden. Hij zal de weg der gerechtigheid gaan. Hij zal uit liefde voor mensen de minste willen zijn. Hij zal als het niet anders kan zelfs zijn leven voor hen geven. Onwillekeurig moet ik denken aan de aanstaande inauguratie van Donald Trump die president geworden is, niet door het te hebben over de weg der gerechtigheid, maar door het te hebben over het afschaffen van een zorgstelsel en het te hebben over groot, sterk en machtig zijn. En wat zal ons in Nederland leiden als we later dit jaar gaan stemmen. De weg der gerechtigheid of iets anders….
De vroege kerk heeft in haar wijsheid besloten om over de verschijning van Jezus te vertellen aan de hand van drie verhalen: het verhaal van de magiërs uit het Oosten, het verhaal van Jezus’ doop, en het verhaal van de bruiloft te Kana. Dat getuigt van diepe wijsheid.Vrouwe wijsheid zei het al: het pad der gerechtigheid maakt dat er toekomst is, erfelijk bezit. Waar brengt het je, die weg der gerechtigheid, die weg van Jezus en het leven hem achterna… Nadat er in de kerk gelezen is over Jezus’ doop, lezen we al eeuwen over de bruiloft te Kana. Die weg van Jezus die brengt je ergens, die brengt je in Kana, in Kanaän, in het beloofde land. Daar verandert het water van de doop in de wijn van het koninkrijk.
De vroege kerk wilde zeggen: Jezus gaat de weg van de gerechtigheid, de weg door de diepte, de weg door de dood. Maar op de derde dag… dan zal het feest zijn. Dan stroomt de wijn van het Koninkrijk. En dan zitten de rechtelozen van vandaag vooraan. Dan zullen wij drinken, zeven dagen lang, eindeloos. Op een goede plaats, waar Gods gerechtigheid woont.
Tot slot: Het is niet voor niets dat de dienaren, in het grieks de diakonoi, de diakenen, de dienaren van de gerechtigheid de taak krijgen om de vaten te vullen. Je bent geroepen om mee te doen…geroepen tot het doen van gerechtigheid. Amen.
Literatuur: N.A. Schuman, Al deze woorden… Over het evangelie van Mattheüs.